Samenvatting ZVOV: TBL

Zorg voor oudere volwassenen –
TBL 4
- Mantelzorg
- Opname woonzorgcentrum



1. Mantelzorg
1.1 Inleiding
- Verpleegkundigen willen inzicht krijgen in de zorgvrager maar ook bij de
mantelzorgers
o Dit vraagt een systemische manier van werken dat gebaseerd is op
inzicht in zowel systeemtheoretische als systeemtherapeutische
principes geldend voor kwetsbare ouderen
- De multidisciplinaire behandeling van kwetsbare ouderen en
mantelzorgers vraagt naast de medische kennis om specifieke interesse in
het verleden en de context waarin de zorgvrager is opgegroeid
- Kwetsbare ouderen en mantelzorgers ervaren lichamelijke en cognitieve
achteruitgang als ingrijpend

 De psychische problemen van ouderen beïnvloeden niet alleen hun
kwaliteit van leven, maar ook die van de mantelzorgers

1.2 Prevalentie
- Er zal een veelvoud zijn van mantelzorgers die betrokken zullen zijn
o = partners en kinderen van wie verwacht wordt dat zij zoveel
mogelijk ondersteuning bieden en van wie velen deze ondersteuning
met hun baan zullen moeten combineren
- Mantelzorgers maken deel uit van een familiesysteem
o Hierbij kunnen ook levensfasegerelateerde stressoren aanwezig zijn
 Bv. burn- out, chronische ziekte
 Deze stressoren kunnen kwaliteit van leven aantasten
- 80% van de mantelzorgers ervaart overbelasting bij dementie
- 20% van de mantelzorgers heeft last van depressiviteit

1.3 Etiologie
= bij ouderen met invaliderende somatische aandoeningen bv. CVA met of zonder
cognitieve problemen of dementie, kunnen psychiatrische factoren een grote rol
spelen
- Bv. depressie, agitatie, angst, achterdocht en psychose
- Deze factoren veroorzaken een sterke stressreactie die vaak tot uiting
komt in (ernstige) gedragsproblemen
o  Mantelzorgers lopen door die gedragsproblematiek een groot
risico op overbelasting

,Overbelastende mantelzorgers
- Overbelasting kan ook veroorzaakt worden door belastende factoren van
de mantelzorgers
o Bv. geringe kennis van cognitieve achteruitgang en dementie,
weinig inzicht in gedragsproblematiek, eigen
persoonlijkheidsproblematiek en levensfasegerelateerde
problematiek
- VPK met deze kennis zijn instaat ouderen en mantelzorgers pro-actief
ondersteuning te bieden door inzicht te geven, eerste lijn te betrekken en
multidisciplinair overleg vast te stellen
VRAAG: Welke factoren geven een verhoogd risico op overbelasting van
de mantelzorger?
- Ouderen met invaliderende somatische aandoeningen => psychiatrische
factoren => sterke stressreactie => gedragsproblematiek => risico op
overbelasting bij mantelzorgers.
- Belastende factoren van mantelzorgers:
o Geringe kennis van cognitieve achteruitgang en dementie
o Weinig inzicht in gedragsproblematiek
o Eigen persoonlijkheidsproblematiek-
o Levensfasegerelateerde problematiek

1.4 Externe en persoonlijke factoren
Somatische functiekenmerken
= ouderen worden vaak geconfronteerd met ernstige ziekten dat grote gevolgen
kan hebben ze ze verlies ervaren van autonomie en zelfstandigheid
- Verlies op lichamelijk niveau
- Verlies op psychisch niveau
- Verlies op sociaal en maatschappelijk niveau
1. Verlies op lichamelijk niveau
= het lichaam is vanbinnen of vanbuiten beschadigd
- Het functioneren is niet meer als daarvoor
- De persoon ziet zich vaak geconfronteerd worden let lichamelijke klachten
en functieverlies o.a. als gevolg van ziekte of behandeling
2. Verlies op psychisch niveau
= de eigenwaarde van de persoon wankelt
- Emoties zoals boosheid, angst en paniek kunnen zich voordoen en de
persoon labiel maken
- De zieke partner wordt meer afhankelijker van mantelzorgers
o Zij zullen meer verantwoordelijkheden krijgen en zullen de meeste
verzorgende taken op zich nemen
- Mantelzorgers lopen risico op psychologische problemen

, o Ze krijgen te maken met verwerking van emoties, onzekerheid over
de toekomst en angst voor verlies van partner of ouder(s)
3. Verlies op sociaal en maatschappelijk niveau
= door de ziekte kunnen relaties veranderen of soms zelf beëindigd worden
- Het komt ook voor dat iemand als gevolg van de ziekte gedwongen wordt
werk en andere activiteiten op te geven

Cognitieve functiekenmerken
= mantelzorgers geven aan dat de cognitieve problematiek van de partner of
ouders een behoorlijke impact heeft op de onderlinge relatie
- Partners geven aan moeite te hebben met een veranderde relatie
o Bij dementie gaat het vooral van een gelijkwaardige relatie naar een
verzorgende relatie
- Mantelzorgers geven aan dat ze inhoudelijk onvoldoende op de hoogte zijn
van dementie en de gevolgen daarvan

Persoonlijkheidsfunctiekenmerken
Persoonlijkheidsstoornis
= een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen binnen de
cultuur van de betrokkene duidelijk afwijken van de verwachting
Er bestaan 3 niveaus van ernst:
- Persoonlijkheidsstoornis  ernstige vorm
- Persoonlijkheidsprobleem  milde vorm
- Persoonlijkheidsbeperking  lichte vorm
Mensen met de diagnose persoonlijkheidsstoornis- of probleem:
= zijn meestal slecht in staat zichzelf te troosten, gerust te stellen of te kalmeren
- In gezelschap blijven ze eenzaam
- Er is een voortdurend gevoel van onrust en innerlijke leegte
- Ze ondervinden problemen in relaties en hun relaties ervaren grote
problemen met hen
Persoonlijkheidsprobleem
= bij stress kan een persoonlijkheidsprobleem zowel bij de oudere als bij de
mantelzorgers oplaaien

Belevingsfunctiekenmerken
= depressie bij ouderen en bij mantelzorgers wordt dikwijls wel als zodanig
herkend
- Onderliggende problemen blijven wel onzichtbaar
o Bv. stoornissen in de ontwikkeling, verslavingsproblematiek,
verliezen van een baan/partner/kind/kinderloosheid, trauma vanuit
het verleden of een partner of kind met een levensbedreigende
ziekte
- Ook komt vaak psychiatrische co- of multimorbididiteit voor