THEMA 3. REGELINGEN VAN SOCIALE BIJSTAND
DEEL 1. TEGEMOETKOMINGEN VOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP
SCHETS VAN DE HISTORISCHE ONTWIKKELING
Pas in 1928 eerste regeling van toelagen voor “gebrekkigen en verminkten”. Niet toevallig in het interbellum,
want er waren door die grote oorlog behoorlijk wat gebrekkigen en verminkten die rondliepen in ons land, en
die een armoedeproblematiek kweekten die nog verschillend was van de algemene werkloosheid.
Het waren echt mensen die niet meer konden arbeiden, omwille van hun fysieke toestand.
Dus: in 1928 komt daar een eerste toelageregeling voor.
Na WO II gebeurt er op vlak van die betoelaging niet zoveel bijzonders, maar het valt op dat het beleid rond
personen met een handicap zich gaat beginnen diversifiëren en uiteen gaat vallen in 3 pijlers. Die 3 pijlers gaan
ook door 3 verschillende beleidsniveaus worden waargenomen als de staatshervormingen vanaf de jaren 70
eraan komen. Beleid zit versnipperd tussen verschillende beleidsniveaus, waardoor er soms aan coherentie
ontbreekt.
- Het is de klassieke tegemoetkoming wegens gebrek aan inkomen uit arbeid. Dus waar we eigenlijk het
inkomensverlies gaan compenseren aan de persoon die de handicap leidt. Dat is echt sociale zekerheid
gebleven. En onder het vaandel van de sociale zekerheid, is dat een bevoegdheid gebleven van de
federale overheid.
- Hun sociale reclassering: de integratie van personen met een handicap in het maatschappelijk leven
door hen aan tewerkstelling te helpen via maatwerkbedrijven bijvoorbeeld. Dat is een bevoegdheid
die bij de Gewesten terecht zijn gekomen.
- Maar als het gaat over hun medische, sociale en pedagogische hulp, dan zitten we met een
bevoegdheid voor de Gemeenschappen. Dat is een persoonsgebonden aangelegenheid in het kader
van de bijstand aan personen.
Een beleid dat minstens 3 pijlers kent, maar ook over 3 beleidsniveaus verspreid is geraakt.
In de Vlaamse Gemeenschap is er een bijzonderheid dat zij sinds 2017 in het kader van de “Vlaamse sociale
bescherming” heel snel hun bevoegdheid voor de tegemoetkoming aan hulp aan bejaarden hebben
uitgeoefend.
HUIDIGE BASISWETGEVING
- Basiswet: Wet 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan personen met handicap
- Basisreglementering
o KB 6 juli 1987 betreffende de inkomensvervangende tegemoetkoming en de
integratietegemoetkoming
o KB 22 mei 2003 betreffende de procedure voor de behandeling van de dossiers inzake
tegemoetkomingen aan personen met een handicap
,DOEL
Verwezenlijking grondrecht op sociale zekerheid en grondrecht op sociale bijstand.
- Recht op sociale zekerheid dat een heel ruim recht is, dat zowel via sociale verzekering, als via
bijstandsvoorzieningen kan worden geconcretiseerd en kan worden verwezenlijkt. Dus ook deze
regeling past onder dat vaandel van verwezenlijking van dat recht op sociale zekerheid.
- Maar het gaat om een bijstandsregeling, dus ook dat recht op sociale bijstand, dat afzonderlijk wordt
erkend in het herziene Europees Sociaal Handvest, maar evengoed in onze Belgische Grondwet is hier
mee in het verhaal.
Wat is het concrete sociologische doel van deze regelingen? Dat is duaal!
- Voor personen met een handicap wil men in de eerste plaats gaan compenseren aan hun verminderd
verdienvermogen wegens een handicap. Nood aan een opvang die ervoor zorgt dat we het verlies aan
inkomen dat ze oplopen door hun handicap, gaan compenseren.
- Soms is het ook zo dat de zelfredzaamheid van personen met een handicap dermate aangetast is dat
die in het dagdagelijkse leven niet alleen meer uit zijn slag kan. Denk bijv. aan rolstoelpatiënten,
verlamde patiënten. Dan verlies je zelfredzaamheid, en dan is niet alleen je verdienvermogen
verminderd, maar dan heb je ook hulp nodig om voor de dagdagelijkse activiteiten te kunnen
functioneren.
Vandaar ook de dubbele tegemoetkoming die we hier gaan toekennen.
1. Eerst en vooral een inkomensvervangende tegemoetkoming organiseren voor de compensatie van dat
verminderd verdienvermogen.
2. En dan gaan we een inkomensaanvullende tegemoetkoming.
o Integratietegemoetkoming als het gaat over jongeren.
o Tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden als het gaat over ouderen.
VOORWAARDEN TER TOEKENNING PRESTATIES
Vallen uiteen in algemene voorwaarden en bijzondere voorwaarden.
Algemene voorwaarden
= voorwaarden die gelden voor elke tegemoetkoming, zonder onderscheid dus zowel voor de
inkomensvervangende tegemoetkoming, als voor de inkomensaanvullende tegemoetkoming!
1. Je moet een persoon zijn met een handicap. Dat gebeurt door een medisch onderzoek door artsen in
dienst van de OH – FOD Sociale Zekerheid.
2. Je moet minstens 18 jaar zijn. Voor kinderen onder de 18 jaar geldt in principe deze regeling niet.
o Wat dan voor kinderen die een beperking hebben? Zorgtoeslag voor kinderen met een
specifieke ondersteuningsbehoefte.
3. Je moet je werkelijke verblijfplaats hebben in BE.
4. Een nationaliteitsvoorwaarde!
o Je moet ofwel Belg zijn
o Ofwel onderdaan van de EU
o Marokkaan, Algerijn of Tunesiër en vervulling voorwaarden Verordening EG 1408.
o Staatloos
o Vluchteling
o Subsidiair beschermde
, 5. Het inkomen van de persoon met een handicap en de personen met wie die een huishouden vormt,
mag een bepaald maximumbedrag niet overschrijden. Namelijk het maximumbedrag van de
gevraagde tegemoetkoming mag niet overschreden worden!
6. En om er zeker van te zijn dat we dit echt als een subsidiair mechanisme gebruiken persoon met
handicap en persoon met wie hij huishouden vormt, moeten rechten laten gelden op:
o Uitkeringen en vergoedingen waarop hij aanspraak kan maken krachtens een andere
Belgische of buitenlandse wetgeving die hun grond vinden in beperking van het
verdienvermogen, in gebrek aan of vermindering van zelfredzaamheid of in boek 6 BW;
Bijv. in toepassing van boek 6 BW het kan zijn dat jouw handicap het gevolg is van
een dronken chauffeur die u omver heeft gereden, en die dus aansprakelijk is voor
de schade, die dan ook verminderd verdienvermogen zal moeten compenseren in
kader van integrale schadevergoeding
En als je daardoor een handicap hebt opgelopen, ben je eerst verplicht om daar het
geld te gaan halen alvorens het hier te komen zoeken
o Sociale uitkeringen inzake ziekte en invaliditeit, werkloosheid, arbeidsongevallen,
beroepsziekten, rust- en overlevingspensioenen, inkomensgarantie voor ouderen en het
gewaarborgd inkomen voor bejaarden
Dus als je een andere sociale uitkering kan krijgen voor jouw situatie van handicap,
moet je eerst daarop een beroep doen
Je moet dus al uw mogelijke inkomsten maximaliseren en dan pas gaan we kijken of
je met die bestaansmiddelen aan dat minimum komt dat we zeker willen garanderen
met die tegemoetkoming
dit zijn de algemene voorwaarden: gelden voor elke tegemoetkoming die we hier gaan uitkeren
In functie van de tegemoetkoming die je dan wil krijgen, moet je extra bijkomende voorwaarden voldoen en
die verschillen dus naargelang de tegemoetkoming.
Bijzondere voorwaarden
= gaan over specifieke tegemoetkomingen, en zijn dus niet algemeen.
- Voor inkomensvervangende tegemoetkoming
1. De eerste is vernietigd door het GwH verblijf op grondgebied gedurende 10 jaar, waarvan 5
jaar onafgebroken (GwH heeft dat vernietig in een arrest waar toepassing wordt gemaakt van het
standstill-beginsel)
2. Je moet een lichamelijke of psychische toestand hebben die resulteert in een vermindering van
uw verdienvermogen tot 1/3 of minder van wat je kan verdienen op de algemene arbeidsmarkt,
abstractie makend van beschutte werkplaatsen.
= echo van het kwantificeren van verminderd verdienvermogen van werknemers in het kader van
hun arbeidsongeschiktheidsuitkering gaat om een even zware graad van arbeidsongeschiktheid
van verminderd verdienvermogen als werknemers ervaren die volledig arbeidsongeschikt zijn.
o Dus een persoon die als werknemer aan de slag was en door dronken chauffeur omver wordt
gereden en daarna gehandicapt is, en vermindering heeft van zijn verdienvermogen tot 1/3 of
minder -> die zal eerst aanspraak maken op arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in zijn
hoedanigheid van arbeidsongeschikte werknemer. Je weet dat die uitkeringen evolueren in
de tijd en die zal residuair, omwille van die arbeidsongeschiktheid ook kunnen terugvallen op
de tegemoetkoming van personen met een handicap.
3. Je moet jonger zijn dan 65 jaar. (Als je ouder bent dan 65 jaar, dan kom je in aanmerking voor de
inkomensgarantie voor ouderen.)
DEEL 1. TEGEMOETKOMINGEN VOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP
SCHETS VAN DE HISTORISCHE ONTWIKKELING
Pas in 1928 eerste regeling van toelagen voor “gebrekkigen en verminkten”. Niet toevallig in het interbellum,
want er waren door die grote oorlog behoorlijk wat gebrekkigen en verminkten die rondliepen in ons land, en
die een armoedeproblematiek kweekten die nog verschillend was van de algemene werkloosheid.
Het waren echt mensen die niet meer konden arbeiden, omwille van hun fysieke toestand.
Dus: in 1928 komt daar een eerste toelageregeling voor.
Na WO II gebeurt er op vlak van die betoelaging niet zoveel bijzonders, maar het valt op dat het beleid rond
personen met een handicap zich gaat beginnen diversifiëren en uiteen gaat vallen in 3 pijlers. Die 3 pijlers gaan
ook door 3 verschillende beleidsniveaus worden waargenomen als de staatshervormingen vanaf de jaren 70
eraan komen. Beleid zit versnipperd tussen verschillende beleidsniveaus, waardoor er soms aan coherentie
ontbreekt.
- Het is de klassieke tegemoetkoming wegens gebrek aan inkomen uit arbeid. Dus waar we eigenlijk het
inkomensverlies gaan compenseren aan de persoon die de handicap leidt. Dat is echt sociale zekerheid
gebleven. En onder het vaandel van de sociale zekerheid, is dat een bevoegdheid gebleven van de
federale overheid.
- Hun sociale reclassering: de integratie van personen met een handicap in het maatschappelijk leven
door hen aan tewerkstelling te helpen via maatwerkbedrijven bijvoorbeeld. Dat is een bevoegdheid
die bij de Gewesten terecht zijn gekomen.
- Maar als het gaat over hun medische, sociale en pedagogische hulp, dan zitten we met een
bevoegdheid voor de Gemeenschappen. Dat is een persoonsgebonden aangelegenheid in het kader
van de bijstand aan personen.
Een beleid dat minstens 3 pijlers kent, maar ook over 3 beleidsniveaus verspreid is geraakt.
In de Vlaamse Gemeenschap is er een bijzonderheid dat zij sinds 2017 in het kader van de “Vlaamse sociale
bescherming” heel snel hun bevoegdheid voor de tegemoetkoming aan hulp aan bejaarden hebben
uitgeoefend.
HUIDIGE BASISWETGEVING
- Basiswet: Wet 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan personen met handicap
- Basisreglementering
o KB 6 juli 1987 betreffende de inkomensvervangende tegemoetkoming en de
integratietegemoetkoming
o KB 22 mei 2003 betreffende de procedure voor de behandeling van de dossiers inzake
tegemoetkomingen aan personen met een handicap
,DOEL
Verwezenlijking grondrecht op sociale zekerheid en grondrecht op sociale bijstand.
- Recht op sociale zekerheid dat een heel ruim recht is, dat zowel via sociale verzekering, als via
bijstandsvoorzieningen kan worden geconcretiseerd en kan worden verwezenlijkt. Dus ook deze
regeling past onder dat vaandel van verwezenlijking van dat recht op sociale zekerheid.
- Maar het gaat om een bijstandsregeling, dus ook dat recht op sociale bijstand, dat afzonderlijk wordt
erkend in het herziene Europees Sociaal Handvest, maar evengoed in onze Belgische Grondwet is hier
mee in het verhaal.
Wat is het concrete sociologische doel van deze regelingen? Dat is duaal!
- Voor personen met een handicap wil men in de eerste plaats gaan compenseren aan hun verminderd
verdienvermogen wegens een handicap. Nood aan een opvang die ervoor zorgt dat we het verlies aan
inkomen dat ze oplopen door hun handicap, gaan compenseren.
- Soms is het ook zo dat de zelfredzaamheid van personen met een handicap dermate aangetast is dat
die in het dagdagelijkse leven niet alleen meer uit zijn slag kan. Denk bijv. aan rolstoelpatiënten,
verlamde patiënten. Dan verlies je zelfredzaamheid, en dan is niet alleen je verdienvermogen
verminderd, maar dan heb je ook hulp nodig om voor de dagdagelijkse activiteiten te kunnen
functioneren.
Vandaar ook de dubbele tegemoetkoming die we hier gaan toekennen.
1. Eerst en vooral een inkomensvervangende tegemoetkoming organiseren voor de compensatie van dat
verminderd verdienvermogen.
2. En dan gaan we een inkomensaanvullende tegemoetkoming.
o Integratietegemoetkoming als het gaat over jongeren.
o Tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden als het gaat over ouderen.
VOORWAARDEN TER TOEKENNING PRESTATIES
Vallen uiteen in algemene voorwaarden en bijzondere voorwaarden.
Algemene voorwaarden
= voorwaarden die gelden voor elke tegemoetkoming, zonder onderscheid dus zowel voor de
inkomensvervangende tegemoetkoming, als voor de inkomensaanvullende tegemoetkoming!
1. Je moet een persoon zijn met een handicap. Dat gebeurt door een medisch onderzoek door artsen in
dienst van de OH – FOD Sociale Zekerheid.
2. Je moet minstens 18 jaar zijn. Voor kinderen onder de 18 jaar geldt in principe deze regeling niet.
o Wat dan voor kinderen die een beperking hebben? Zorgtoeslag voor kinderen met een
specifieke ondersteuningsbehoefte.
3. Je moet je werkelijke verblijfplaats hebben in BE.
4. Een nationaliteitsvoorwaarde!
o Je moet ofwel Belg zijn
o Ofwel onderdaan van de EU
o Marokkaan, Algerijn of Tunesiër en vervulling voorwaarden Verordening EG 1408.
o Staatloos
o Vluchteling
o Subsidiair beschermde
, 5. Het inkomen van de persoon met een handicap en de personen met wie die een huishouden vormt,
mag een bepaald maximumbedrag niet overschrijden. Namelijk het maximumbedrag van de
gevraagde tegemoetkoming mag niet overschreden worden!
6. En om er zeker van te zijn dat we dit echt als een subsidiair mechanisme gebruiken persoon met
handicap en persoon met wie hij huishouden vormt, moeten rechten laten gelden op:
o Uitkeringen en vergoedingen waarop hij aanspraak kan maken krachtens een andere
Belgische of buitenlandse wetgeving die hun grond vinden in beperking van het
verdienvermogen, in gebrek aan of vermindering van zelfredzaamheid of in boek 6 BW;
Bijv. in toepassing van boek 6 BW het kan zijn dat jouw handicap het gevolg is van
een dronken chauffeur die u omver heeft gereden, en die dus aansprakelijk is voor
de schade, die dan ook verminderd verdienvermogen zal moeten compenseren in
kader van integrale schadevergoeding
En als je daardoor een handicap hebt opgelopen, ben je eerst verplicht om daar het
geld te gaan halen alvorens het hier te komen zoeken
o Sociale uitkeringen inzake ziekte en invaliditeit, werkloosheid, arbeidsongevallen,
beroepsziekten, rust- en overlevingspensioenen, inkomensgarantie voor ouderen en het
gewaarborgd inkomen voor bejaarden
Dus als je een andere sociale uitkering kan krijgen voor jouw situatie van handicap,
moet je eerst daarop een beroep doen
Je moet dus al uw mogelijke inkomsten maximaliseren en dan pas gaan we kijken of
je met die bestaansmiddelen aan dat minimum komt dat we zeker willen garanderen
met die tegemoetkoming
dit zijn de algemene voorwaarden: gelden voor elke tegemoetkoming die we hier gaan uitkeren
In functie van de tegemoetkoming die je dan wil krijgen, moet je extra bijkomende voorwaarden voldoen en
die verschillen dus naargelang de tegemoetkoming.
Bijzondere voorwaarden
= gaan over specifieke tegemoetkomingen, en zijn dus niet algemeen.
- Voor inkomensvervangende tegemoetkoming
1. De eerste is vernietigd door het GwH verblijf op grondgebied gedurende 10 jaar, waarvan 5
jaar onafgebroken (GwH heeft dat vernietig in een arrest waar toepassing wordt gemaakt van het
standstill-beginsel)
2. Je moet een lichamelijke of psychische toestand hebben die resulteert in een vermindering van
uw verdienvermogen tot 1/3 of minder van wat je kan verdienen op de algemene arbeidsmarkt,
abstractie makend van beschutte werkplaatsen.
= echo van het kwantificeren van verminderd verdienvermogen van werknemers in het kader van
hun arbeidsongeschiktheidsuitkering gaat om een even zware graad van arbeidsongeschiktheid
van verminderd verdienvermogen als werknemers ervaren die volledig arbeidsongeschikt zijn.
o Dus een persoon die als werknemer aan de slag was en door dronken chauffeur omver wordt
gereden en daarna gehandicapt is, en vermindering heeft van zijn verdienvermogen tot 1/3 of
minder -> die zal eerst aanspraak maken op arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in zijn
hoedanigheid van arbeidsongeschikte werknemer. Je weet dat die uitkeringen evolueren in
de tijd en die zal residuair, omwille van die arbeidsongeschiktheid ook kunnen terugvallen op
de tegemoetkoming van personen met een handicap.
3. Je moet jonger zijn dan 65 jaar. (Als je ouder bent dan 65 jaar, dan kom je in aanmerking voor de
inkomensgarantie voor ouderen.)
