Lidya Luvuadi 23 – 24
Inhoud
Praktische zaken ...................................................................................................................................... 4
Inleiding ................................................................................................................................................... 4
Verkenning van het orthopedagogische werkveld .............................................................................. 4
Algemene inleiding .............................................................................................................................. 4
International classification of functioning, disability and health (ICF) ................................................ 5
Hoofdstuk 1: diagnostiek en classificatie binnen de orthopedagogiek ................................................... 7
Subdeel 1: Diagnostisch proces ........................................................................................................... 7
Subdeel 1: Het begrip ‘classificeren’.................................................................................................... 9
Subdeel 2: Orthopedagogische diagnostiek ...................................................................................... 16
Subdeel 2: deductieve en positivistische vs. Inductieve en hermeneutische diagnostiek ................ 18
Hoofdstuk 2: minderjarige slachtoffers van mishandeling & verwaarlozing ......................................... 20
Inleiding ............................................................................................................................................. 20
Definities en vormen ......................................................................................................................... 21
Omvang van kindermishandeling ...................................................................................................... 22
Ontstaan van kindermishandeling ..................................................................................................... 22
Gevolgen van kindermishandeling .................................................................................................... 23
Risicotaxatie en preventie ................................................................................................................. 24
Aanpak van kindermishandeling ....................................................................................................... 25
Hoofdstuk 3: doven en slechthorende kinderen en jongeren ............................................................... 26
Doelgroep .......................................................................................................................................... 26
Opvoeding en onderwijs ................................................................................................................... 29
Huidige ontwikkelingen ..................................................................................................................... 29
Hoofdstuk 4: kinderen en jongeren met een leerstoornis .................................................................... 30
Soort problemen?.............................................................................................................................. 30
Oorspronkelijke ‘discrepantiecriterium’ ............................................................................................ 30
Definities ‘leerstoornis’ zijn een combinatie van 3 criteria ............................................................... 31
(Subtypes) van leerstoornissen ......................................................................................................... 32
Prevalentie leerproblemen ................................................................................................................ 33
Comorbiditeit .................................................................................................................................... 33
Verklaringsmodellen.......................................................................................................................... 34
Diagnostiek van leerstoornissen........................................................................................................ 37
Behandeling van leerstoornissen ...................................................................................................... 38
1
,Lidya Luvuadi 23 – 24
Hoofdstuk 5: kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking ................................................ 40
Definitie ............................................................................................................................................. 40
Vaardigheidsdomeinen ...................................................................................................................... 40
Intellectueel functioneren en adaptieve vaardigheden .................................................................... 40
Opmerkingen bij definitie .................................................................................................................. 41
Relatie tussen “IQ” & “sociale redzaamheid”.................................................................................... 41
Aandachtspunten bij diagnostiek ...................................................................................................... 41
Visie van huidige definitie ................................................................................................................. 41
Kenmerken ICF: schema ICF .............................................................................................................. 42
Vroegere benaderingen ..................................................................................................................... 42
Benaderingen van beperkingen ........................................................................................................ 43
Prevalentie ......................................................................................................................................... 44
Binnen de groep personen met VB ................................................................................................... 44
Ook afhankelijk van ........................................................................................................................... 44
Oorzaken (tijd x bio/ gedrag / socio/ opvoeding) .............................................................................. 45
Preventie............................................................................................................................................ 45
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 46
Classificatie aard van VB .................................................................................................................... 46
Visies en modellen voor ondersteuning en opvoeding ..................................................................... 48
Begeleiding en ondersteuning ........................................................................................................... 49
Hoofdstuk 6: het ‘object’ van de orthopedagogiek ............................................................................... 53
De term ‘Heilpedaogiek’ .................................................................................................................... 53
De term ‘speciale pedagogiek’ en ‘orthopedagogiek’ in Nederland ................................................. 54
Orthopedagogiek ............................................................................................................................... 54
Benamingen vakgebied ..................................................................................................................... 55
Ortho-agogiek? .................................................................................................................................. 55
Wortels orthopedagogiek: drievoudige oorsprong ........................................................................... 56
Ontwikkeling van de orthopedagogische theorie............................................................................. 57
Ter Horst ............................................................................................................................................ 60
J.F.W KOK ........................................................................................................................................... 62
De Fever............................................................................................................................................. 64
Orthopedagogisch handelen ............................................................................................................. 65
Voorlopig samenvattend ................................................................................................................... 66
Enkele kanttekeningen bij begrip ‘POS’ ............................................................................................. 66
2
,Lidya Luvuadi 23 – 24
Begrip ‘opvoedingsprobleem’: 2 stromingen .................................................................................... 67
Minimale rationaliteit en minimale moraliteit .................................................................................. 69
Interne opvoedingsimpasse .............................................................................................................. 70
Externe opvoedingsimpasse .............................................................................................................. 70
Integratie ........................................................................................................................................... 71
Hoofdstuk 7: orthopedagogisch handelen ............................................................................................ 73
Basisvragen over orthopedagogisch handelen.................................................................................. 73
Wat levert orthopedagogisch handelen op? ..................................................................................... 79
3
,Lidya Luvuadi 23 – 24
Inleiding tot de orthopedagogiek
Praktische zaken
❑ Professor:
❑ Leermateriaal: tekst (op Canvas), slides, boek
❑ Puntenverdeling: 75% MC-examen met verhoogde cesuur, 25% groepstaak
❑ , rood = examenvraag!
Inleiding
Verkenning van het orthopedagogische werkveld
Video 1: mensen met een beperking, niet enkel minderjarige, het is een hulpverleningscontext.
Orthopedagogiek is een werkveld dat heel vaak op kruispunten werkt. Ze werken samen met
therapeuten, kinesisten enzovoort. Je ontwikkelt zo een best mogelijk programma voor die persoon
als orthopedagoog. Orthopedagoog kan een rol spelen in het buitengewoon onderwijs. Het is een
inschatting die we moeten maken.
Video 2: als orthopedagoog heb je een veelzijdige job, er zijn heel diverse contexten waarin je aan de
slag kan gaan. Er werken heel veel psychologen in het orthopedagogisch werkveld. Orthopedagogen
maken een programma op maat. Wat werkt voor deze persoon/ voor dit gezin? Het ging soms over
diagnostiek/ zicht op de leefwereld van het kind/ gezin door testing of psycholoog diagnostiek.
Huisbezoek is ook mogelijk, hoe leeft het kind/gezin, wat is de context? => heel veel diversiteit om te
kijken wat je zou kunnen doen
Wat doet een orthopedagoog: mensen begeleiden, die in zekere mate afwijken van de norm. Er zijn 2
aspecten: 1) classificatie, er zit een normering bij een verstandelijke beperking, wanneer is het een
lichte of ernstige. 2) handelingsgerichte wetenschappen. Wat gaan we ermee doen in de
opvoedingscontext. Kindermishandeling, leerstoornissen etc. Daar gaan we altijd de 2 aspecten
benaderen.
Algemene inleiding
• Wanneer spreken van ‘Problematische Opvoedingssituatie (POS) ’ of van
‘opvoedingsimpasse’? impasse = zo kan het niet meer verder, we zitten vast
• Hoe weten we dat de ontwikkeling van een kind niet evolueert naar ‘Minimale Rationaliteit’
& ‘Minimale Moraliteit’ (zie les : 'Object van de orthopedagogiek)? Rationaliteit: we hebben
een aantal verwachtingen in de leefwereld, als je je daar niet aan houdt word je
gesanctioneerd, het is de minimale rationaliteit het wordt verwacht dat je het zou begrijpen
4
,Lidya Luvuadi 23 – 24
• Hoe onderzoeken we de kenmerken van een POS en opvoedingsimpasse (zie les:
’Classificatie’)?
• Hoe weten we wat te doen bij een POS of opvoedingsimpasse? -> orthopedagogiek is
handelingsgerichte diagnostiek, dus we willen iets doen met die diagnose!
• Thematische bespreking van enkele specifieke ‘Orthopedagogische Werkvelden’
(kindermishandeling ; verstandelijke beperking. ; …)
International classification of functioning, disability and health (ICF)
ICF bevat beschrijvers van het menselijk functioneren, d.i. los van oorzaak
Beschrijving kan vanuit drie mogelijke perspectieven/niveaus
o beschrijven van functies & anatomische eigenschappen, d.i. de mens als organisme
o beschrijven van activiteiten, d.i. het menselijk handelen
o beschrijven van participatie, d.i. deelname aan de samenleving
➔ stoornissen ingeschat op vijfpuntenschaal
Schema ICF
Beschrijven over welke aandoening we
spreken, gezondheidstoestand (gele
vakjes), anatomische eigenschappen,
activiteiten en beperkingen, waarna
kan iemand participeren? => niet
verklaren
Voorbeelden waar je naar kan
vragen voor groepstaak of in de
praktijk
5
, Lidya Luvuadi 23 – 24
ICF uitgangspunten
• gaat om het functioneren (dus ook mogelijkheden & niet enkel de problemen) te beschrijven
• Het ICF model is een Integratief en interactief model = in gesprek met anderen
en niet lineair progressief
• Oorzaak op zich heeft weinig tot geen aandeel in het ICF model, het gaat om het
beschrijven van het functioneren
• Toepasbaar over culturen heen
• Operationeel —> want orthopedagogiek is handelingsgericht en niet enkel theorie gestuurd
• ICF integreert zowel medisch als sociaal model
ICF: definities
• Functies
= fysiologische en mentale eigenschappen van het menselijk organisme
• Anatomische eigenschappen
= positie, aanwezigheid, vorm en continuïteit van onderdelen van het menselijk lichaam
• Stoornissen
6
Inhoud
Praktische zaken ...................................................................................................................................... 4
Inleiding ................................................................................................................................................... 4
Verkenning van het orthopedagogische werkveld .............................................................................. 4
Algemene inleiding .............................................................................................................................. 4
International classification of functioning, disability and health (ICF) ................................................ 5
Hoofdstuk 1: diagnostiek en classificatie binnen de orthopedagogiek ................................................... 7
Subdeel 1: Diagnostisch proces ........................................................................................................... 7
Subdeel 1: Het begrip ‘classificeren’.................................................................................................... 9
Subdeel 2: Orthopedagogische diagnostiek ...................................................................................... 16
Subdeel 2: deductieve en positivistische vs. Inductieve en hermeneutische diagnostiek ................ 18
Hoofdstuk 2: minderjarige slachtoffers van mishandeling & verwaarlozing ......................................... 20
Inleiding ............................................................................................................................................. 20
Definities en vormen ......................................................................................................................... 21
Omvang van kindermishandeling ...................................................................................................... 22
Ontstaan van kindermishandeling ..................................................................................................... 22
Gevolgen van kindermishandeling .................................................................................................... 23
Risicotaxatie en preventie ................................................................................................................. 24
Aanpak van kindermishandeling ....................................................................................................... 25
Hoofdstuk 3: doven en slechthorende kinderen en jongeren ............................................................... 26
Doelgroep .......................................................................................................................................... 26
Opvoeding en onderwijs ................................................................................................................... 29
Huidige ontwikkelingen ..................................................................................................................... 29
Hoofdstuk 4: kinderen en jongeren met een leerstoornis .................................................................... 30
Soort problemen?.............................................................................................................................. 30
Oorspronkelijke ‘discrepantiecriterium’ ............................................................................................ 30
Definities ‘leerstoornis’ zijn een combinatie van 3 criteria ............................................................... 31
(Subtypes) van leerstoornissen ......................................................................................................... 32
Prevalentie leerproblemen ................................................................................................................ 33
Comorbiditeit .................................................................................................................................... 33
Verklaringsmodellen.......................................................................................................................... 34
Diagnostiek van leerstoornissen........................................................................................................ 37
Behandeling van leerstoornissen ...................................................................................................... 38
1
,Lidya Luvuadi 23 – 24
Hoofdstuk 5: kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking ................................................ 40
Definitie ............................................................................................................................................. 40
Vaardigheidsdomeinen ...................................................................................................................... 40
Intellectueel functioneren en adaptieve vaardigheden .................................................................... 40
Opmerkingen bij definitie .................................................................................................................. 41
Relatie tussen “IQ” & “sociale redzaamheid”.................................................................................... 41
Aandachtspunten bij diagnostiek ...................................................................................................... 41
Visie van huidige definitie ................................................................................................................. 41
Kenmerken ICF: schema ICF .............................................................................................................. 42
Vroegere benaderingen ..................................................................................................................... 42
Benaderingen van beperkingen ........................................................................................................ 43
Prevalentie ......................................................................................................................................... 44
Binnen de groep personen met VB ................................................................................................... 44
Ook afhankelijk van ........................................................................................................................... 44
Oorzaken (tijd x bio/ gedrag / socio/ opvoeding) .............................................................................. 45
Preventie............................................................................................................................................ 45
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 46
Classificatie aard van VB .................................................................................................................... 46
Visies en modellen voor ondersteuning en opvoeding ..................................................................... 48
Begeleiding en ondersteuning ........................................................................................................... 49
Hoofdstuk 6: het ‘object’ van de orthopedagogiek ............................................................................... 53
De term ‘Heilpedaogiek’ .................................................................................................................... 53
De term ‘speciale pedagogiek’ en ‘orthopedagogiek’ in Nederland ................................................. 54
Orthopedagogiek ............................................................................................................................... 54
Benamingen vakgebied ..................................................................................................................... 55
Ortho-agogiek? .................................................................................................................................. 55
Wortels orthopedagogiek: drievoudige oorsprong ........................................................................... 56
Ontwikkeling van de orthopedagogische theorie............................................................................. 57
Ter Horst ............................................................................................................................................ 60
J.F.W KOK ........................................................................................................................................... 62
De Fever............................................................................................................................................. 64
Orthopedagogisch handelen ............................................................................................................. 65
Voorlopig samenvattend ................................................................................................................... 66
Enkele kanttekeningen bij begrip ‘POS’ ............................................................................................. 66
2
,Lidya Luvuadi 23 – 24
Begrip ‘opvoedingsprobleem’: 2 stromingen .................................................................................... 67
Minimale rationaliteit en minimale moraliteit .................................................................................. 69
Interne opvoedingsimpasse .............................................................................................................. 70
Externe opvoedingsimpasse .............................................................................................................. 70
Integratie ........................................................................................................................................... 71
Hoofdstuk 7: orthopedagogisch handelen ............................................................................................ 73
Basisvragen over orthopedagogisch handelen.................................................................................. 73
Wat levert orthopedagogisch handelen op? ..................................................................................... 79
3
,Lidya Luvuadi 23 – 24
Inleiding tot de orthopedagogiek
Praktische zaken
❑ Professor:
❑ Leermateriaal: tekst (op Canvas), slides, boek
❑ Puntenverdeling: 75% MC-examen met verhoogde cesuur, 25% groepstaak
❑ , rood = examenvraag!
Inleiding
Verkenning van het orthopedagogische werkveld
Video 1: mensen met een beperking, niet enkel minderjarige, het is een hulpverleningscontext.
Orthopedagogiek is een werkveld dat heel vaak op kruispunten werkt. Ze werken samen met
therapeuten, kinesisten enzovoort. Je ontwikkelt zo een best mogelijk programma voor die persoon
als orthopedagoog. Orthopedagoog kan een rol spelen in het buitengewoon onderwijs. Het is een
inschatting die we moeten maken.
Video 2: als orthopedagoog heb je een veelzijdige job, er zijn heel diverse contexten waarin je aan de
slag kan gaan. Er werken heel veel psychologen in het orthopedagogisch werkveld. Orthopedagogen
maken een programma op maat. Wat werkt voor deze persoon/ voor dit gezin? Het ging soms over
diagnostiek/ zicht op de leefwereld van het kind/ gezin door testing of psycholoog diagnostiek.
Huisbezoek is ook mogelijk, hoe leeft het kind/gezin, wat is de context? => heel veel diversiteit om te
kijken wat je zou kunnen doen
Wat doet een orthopedagoog: mensen begeleiden, die in zekere mate afwijken van de norm. Er zijn 2
aspecten: 1) classificatie, er zit een normering bij een verstandelijke beperking, wanneer is het een
lichte of ernstige. 2) handelingsgerichte wetenschappen. Wat gaan we ermee doen in de
opvoedingscontext. Kindermishandeling, leerstoornissen etc. Daar gaan we altijd de 2 aspecten
benaderen.
Algemene inleiding
• Wanneer spreken van ‘Problematische Opvoedingssituatie (POS) ’ of van
‘opvoedingsimpasse’? impasse = zo kan het niet meer verder, we zitten vast
• Hoe weten we dat de ontwikkeling van een kind niet evolueert naar ‘Minimale Rationaliteit’
& ‘Minimale Moraliteit’ (zie les : 'Object van de orthopedagogiek)? Rationaliteit: we hebben
een aantal verwachtingen in de leefwereld, als je je daar niet aan houdt word je
gesanctioneerd, het is de minimale rationaliteit het wordt verwacht dat je het zou begrijpen
4
,Lidya Luvuadi 23 – 24
• Hoe onderzoeken we de kenmerken van een POS en opvoedingsimpasse (zie les:
’Classificatie’)?
• Hoe weten we wat te doen bij een POS of opvoedingsimpasse? -> orthopedagogiek is
handelingsgerichte diagnostiek, dus we willen iets doen met die diagnose!
• Thematische bespreking van enkele specifieke ‘Orthopedagogische Werkvelden’
(kindermishandeling ; verstandelijke beperking. ; …)
International classification of functioning, disability and health (ICF)
ICF bevat beschrijvers van het menselijk functioneren, d.i. los van oorzaak
Beschrijving kan vanuit drie mogelijke perspectieven/niveaus
o beschrijven van functies & anatomische eigenschappen, d.i. de mens als organisme
o beschrijven van activiteiten, d.i. het menselijk handelen
o beschrijven van participatie, d.i. deelname aan de samenleving
➔ stoornissen ingeschat op vijfpuntenschaal
Schema ICF
Beschrijven over welke aandoening we
spreken, gezondheidstoestand (gele
vakjes), anatomische eigenschappen,
activiteiten en beperkingen, waarna
kan iemand participeren? => niet
verklaren
Voorbeelden waar je naar kan
vragen voor groepstaak of in de
praktijk
5
, Lidya Luvuadi 23 – 24
ICF uitgangspunten
• gaat om het functioneren (dus ook mogelijkheden & niet enkel de problemen) te beschrijven
• Het ICF model is een Integratief en interactief model = in gesprek met anderen
en niet lineair progressief
• Oorzaak op zich heeft weinig tot geen aandeel in het ICF model, het gaat om het
beschrijven van het functioneren
• Toepasbaar over culturen heen
• Operationeel —> want orthopedagogiek is handelingsgericht en niet enkel theorie gestuurd
• ICF integreert zowel medisch als sociaal model
ICF: definities
• Functies
= fysiologische en mentale eigenschappen van het menselijk organisme
• Anatomische eigenschappen
= positie, aanwezigheid, vorm en continuïteit van onderdelen van het menselijk lichaam
• Stoornissen
6
