Inleiding tot het recht 1BA criminologie
Deel 1 : het recht en zijn bronnen (de basis)
module 1 : het begrip recht
Wat is recht?
Voor het begrip ‘recht’ bestaan er talrijke definities. De oorzaak daarvan is dat in die definities
doorgaans elementen worden opgenomen die verwijzen naar een bepaalde maatschappij en
naar wat men in die maatschappij met recht wenst te bereiken. Dat is logisch, omdat recht
een verzameling is van regels die gelden voor een bepaalde samenleving en op een bepaald
ogenblik.
Niet alle samenlevingen hebben dezelfde ideologische denkbeelden, sociale organisatie of
politieke structuren.
Door het tijd- en plaatsgebonden karakter van het recht is het met andere woorden niet
mogelijk een definitie te geven die enerzijds een bepaalde maatschappelijke achtergrond
overstijgt, maar die anderzijds nog voldoende precies is om recht te onderscheiden van
andere normensystemen zoals de moraal, de godsdienstige regels of de beleefdheid
Er is een onderscheid tussen normensysteem als moraal, godsdienst en beleefdheid
Voorbeelden
ð Handheld bellen
o Norm is dat je niet mag bellen in de auto
o Beleefdheid is dat het beleefd is om niet te bellen want er is een risico dat je
een ongeval veroorzaakt
ð Niet verwittigen deelnemen aan examen
o Het is een vorm van beleefdheid om te verwittigen of niet
ð Roken in de auto
o Norm is dat het mag maar alleen als iedereen boven de 16 jaar is in de auto
o Beleefdheid
ð Liegen
o Morele norm, rechtsnorm, beleefdheid
o Het is soms een wet en soms ook niet
o Het is een algemeen rechtsbeginsel dat als u zich moet verdedigen u
verdediging zelf mag organiseren, je bent niet verplicht om dingen toe te
geven
Soms staat het in de wet maar is het geen morele norm
Soms is het een morele norm maar geen wet
Voorbeelden
Context : Aan de kassa geef je geld en dit wordt aanvaard door de bepaalde context
1
,Tijds en plaatsgebonden :
ð mag je op de VUB een kauwgom eten tijdens de les?
o Ja maar niet op de bank plakken
o In Singapore is kauwgom eten verboden en krijg je een boete als je betrapt
wordt
ð In Frankrijk is een gsm verboden op school
ð Mogen personen van eenzelfde geslacht huwen?
o In 2003 mocht het in België maar is niet overal zo
o In 2001 zei de raad van state dat dit niet kon, huwelijk was enkel mogelijk
tussen man en vrouw.
ð Mag ik met om het even wie huwen?
o Neen, niet met bloedverwanten tot een bepaalde graad, enige juridische wet
die er is
In Europa zijn er 16 staten van de 48 die het huwen met eenzelfde geslacht verbieden.
Wat is recht dan wel
ð Het recht is een geheel van bindende regels
ð Die een bepaald doel hebben namelijk : de samenleving ordenen en in stand te
houden
ð Hoe gaan we dit doel bereiken : uitoefenen van gezag om zo de rechtsregels te
handhaven
1. Het recht is een geheel van bindende regels
Het recht is vooreerst een geheel van regels waaraan iedereen zich dient te houden. Ze
omschrijven bv. dat men elk jaar een aangifte moet doen in het kader van de
inkomstenbelastingen, op welke leeftijd men met de wagen mag rijden, een politieagent mag
niet zomaar een huis binnenstormen of iemand arresteren, ze hebben bepaalde regels die ze
moeten volgen enzovoort.
Dit geheel van regels kan worden onderverdeeld in 5 verschillende categorieën
1. Gebods-, verbods- en verlofbepalingen
2. Rechtsregels (r.r) toepasbaar naar keuze
3. Wilsaanvullende regels
4. Ondersteunende regels
5. Technische regels en formalisme
1.1 Gebods-, verbods- en verlofbepalingen
Dit zijn de rechtsregels die algemeen van toepassing zijn en toepasselijk zijn op elk
rechtssubject
Gebodsbepalingen : verplicht gedrag voor iedereen.
2
, ð Een gedraging wordt opgelegd.
ð Deze kan in een wet zowel positief als negatief omschreven zijn.
ð Positief : u zal
o Voorbeeld: echtgenoten zijn verplicht om samen te wonen, zijn elkaar trouw
en hulp en bijstand verschuldigd
ð Negatief : u zal niet
o Voorbeeld: als je geen hulp biedt aan iemand die in groot gevaar verkeert kan
je gestraft worden
Verbodsbepaling : gedrag dat algemeen verboden is
ð Het is verboden om…
ð Voorbeeld: je mag niet huwen voor de leeftijd van 18 jaar
ð Voorbeeld: het is verboden om te stelen
Verlofsbepaling (verlof = goedkeuring) : deze laten tot een rechtssubject een handeling te
stellen, maar hij is niet verplicht deze handeling te stellen.
ð Voorbeeld : Saldusverhoor
o Iemand die verdacht is van bepaalde feiten hebben meestal een advocaat en
dat werkt via een beurtrol. De verdachte heeft altijd het recht om de advocaat
erbij te halen. Moet ook verwittigd worden dat de verdachte die mogelijkheid
heeft. Maar de verdachte is niet verplicht een advocaat aan te wijzen.
1.2 Rechtsregels (r.r) toepasbaar naar keuze
Toepasselijk als een rechtssubject (r.s.) in een bepaalde toestand een keuze heeft gemaakt
voor bepaald gedrag. Rechtssubject heeft keuze tussen verschillende vormen van gedrag.
Recht laat de keuze vrij, maar eens gekozen is die keuze bindend.
Voorbeeld
ð Eens je kiest voor het huwelijk, gelden alle regels van het huwelijk op jou. Je mag niet
kiezen welke regels je volgt en welke niet. Je hebt een weg gekozen dus je houdt je
eraan
ð Kiezen tussen zaak voor de Raad van State of zaak voor burgerlijke rechtbank.
Wanneer die keuze is gemaakt is het definitief
1.3 Wilsaanvullende regels
Deze hebben alleen uitwerking als de rechtssubjecten geen eigen regeling hebben voorzien.
Rechtssubjecten kunnen onderling een eigen regeling voorzien, als dat niet gedaan is dan zijn
de wilsaanvullende regels van toepassing.
voorbeeld
3
, ð Je gaat huwen zonder contract maar er zijn wel rechtsregels van toepassing
ð Als je huwt en heb je een hond dan moet je dat regelen in het contract
ð Bij de aankoop van een auto, stuur je een sms met de prijs en of je akkoord gaat.
Vanaf het moment dat je die sms hebt gestuurd is die auto juridisch gezien van jou. Als
er nu een brand ontstaat in de garage, is het wel jouw auto dat verbrand wordt, dus
ga je die wel moeten betalen. als je dit niet wilt moet je een overeenkomst maken dat
het eigendom slechts wordt overgedragen na de levering van de auto
1.4 Ondersteunende regels
Dit zijn geen eigenlijke gedragsregels
Geven ondersteuning door inrichten van instellingen, werking in de tijd en ruimte regelen,
handhaving conflictenrecht (bv. strafprocesrecht, gerechtelijk procesrecht, procedures voor
administratieve rechtscolleges)
Voorbeeld
ð Oprichting van de raad van state wet
ð Gecoördineerde wetten op de Raad van State
ð Inrichting van federale politie
1.5 Technische regels en formalisme
Gaat over rechtshandelingen die soms onder bepaalde vorm- en procedurevoorschriften
worden onderworpen opdat ze rechtsgeldig zouden zijn
Voorbeeld
ð Huwelijksakte, beroepsschrift…
Formalisme wordt ingesteld omwille rechtszekerheid en bescherming
Heel vaak verregaande gevolgen (bv nietigheid, verkrijgen definitief karakter
rechtshandeling,…)
ð Ex tunc = met terugwerkende kracht. Wordt geacht nooit te hebben bestaan
ð Ec nunc = enkel t.a.v. de toekomst
Vernietiging heeft het gevolg dat de rechtshandeling geacht nooit te hebben bestaan
ð Vernietiging heeft ten werking als ex tunc (t van toen)
ð Staat tegenover ex nunc (= vanaf nu) (n van nu)
Formalisme in :
ð Het recht
ð Wilsuiting
ð Bescherming personen
4
Deel 1 : het recht en zijn bronnen (de basis)
module 1 : het begrip recht
Wat is recht?
Voor het begrip ‘recht’ bestaan er talrijke definities. De oorzaak daarvan is dat in die definities
doorgaans elementen worden opgenomen die verwijzen naar een bepaalde maatschappij en
naar wat men in die maatschappij met recht wenst te bereiken. Dat is logisch, omdat recht
een verzameling is van regels die gelden voor een bepaalde samenleving en op een bepaald
ogenblik.
Niet alle samenlevingen hebben dezelfde ideologische denkbeelden, sociale organisatie of
politieke structuren.
Door het tijd- en plaatsgebonden karakter van het recht is het met andere woorden niet
mogelijk een definitie te geven die enerzijds een bepaalde maatschappelijke achtergrond
overstijgt, maar die anderzijds nog voldoende precies is om recht te onderscheiden van
andere normensystemen zoals de moraal, de godsdienstige regels of de beleefdheid
Er is een onderscheid tussen normensysteem als moraal, godsdienst en beleefdheid
Voorbeelden
ð Handheld bellen
o Norm is dat je niet mag bellen in de auto
o Beleefdheid is dat het beleefd is om niet te bellen want er is een risico dat je
een ongeval veroorzaakt
ð Niet verwittigen deelnemen aan examen
o Het is een vorm van beleefdheid om te verwittigen of niet
ð Roken in de auto
o Norm is dat het mag maar alleen als iedereen boven de 16 jaar is in de auto
o Beleefdheid
ð Liegen
o Morele norm, rechtsnorm, beleefdheid
o Het is soms een wet en soms ook niet
o Het is een algemeen rechtsbeginsel dat als u zich moet verdedigen u
verdediging zelf mag organiseren, je bent niet verplicht om dingen toe te
geven
Soms staat het in de wet maar is het geen morele norm
Soms is het een morele norm maar geen wet
Voorbeelden
Context : Aan de kassa geef je geld en dit wordt aanvaard door de bepaalde context
1
,Tijds en plaatsgebonden :
ð mag je op de VUB een kauwgom eten tijdens de les?
o Ja maar niet op de bank plakken
o In Singapore is kauwgom eten verboden en krijg je een boete als je betrapt
wordt
ð In Frankrijk is een gsm verboden op school
ð Mogen personen van eenzelfde geslacht huwen?
o In 2003 mocht het in België maar is niet overal zo
o In 2001 zei de raad van state dat dit niet kon, huwelijk was enkel mogelijk
tussen man en vrouw.
ð Mag ik met om het even wie huwen?
o Neen, niet met bloedverwanten tot een bepaalde graad, enige juridische wet
die er is
In Europa zijn er 16 staten van de 48 die het huwen met eenzelfde geslacht verbieden.
Wat is recht dan wel
ð Het recht is een geheel van bindende regels
ð Die een bepaald doel hebben namelijk : de samenleving ordenen en in stand te
houden
ð Hoe gaan we dit doel bereiken : uitoefenen van gezag om zo de rechtsregels te
handhaven
1. Het recht is een geheel van bindende regels
Het recht is vooreerst een geheel van regels waaraan iedereen zich dient te houden. Ze
omschrijven bv. dat men elk jaar een aangifte moet doen in het kader van de
inkomstenbelastingen, op welke leeftijd men met de wagen mag rijden, een politieagent mag
niet zomaar een huis binnenstormen of iemand arresteren, ze hebben bepaalde regels die ze
moeten volgen enzovoort.
Dit geheel van regels kan worden onderverdeeld in 5 verschillende categorieën
1. Gebods-, verbods- en verlofbepalingen
2. Rechtsregels (r.r) toepasbaar naar keuze
3. Wilsaanvullende regels
4. Ondersteunende regels
5. Technische regels en formalisme
1.1 Gebods-, verbods- en verlofbepalingen
Dit zijn de rechtsregels die algemeen van toepassing zijn en toepasselijk zijn op elk
rechtssubject
Gebodsbepalingen : verplicht gedrag voor iedereen.
2
, ð Een gedraging wordt opgelegd.
ð Deze kan in een wet zowel positief als negatief omschreven zijn.
ð Positief : u zal
o Voorbeeld: echtgenoten zijn verplicht om samen te wonen, zijn elkaar trouw
en hulp en bijstand verschuldigd
ð Negatief : u zal niet
o Voorbeeld: als je geen hulp biedt aan iemand die in groot gevaar verkeert kan
je gestraft worden
Verbodsbepaling : gedrag dat algemeen verboden is
ð Het is verboden om…
ð Voorbeeld: je mag niet huwen voor de leeftijd van 18 jaar
ð Voorbeeld: het is verboden om te stelen
Verlofsbepaling (verlof = goedkeuring) : deze laten tot een rechtssubject een handeling te
stellen, maar hij is niet verplicht deze handeling te stellen.
ð Voorbeeld : Saldusverhoor
o Iemand die verdacht is van bepaalde feiten hebben meestal een advocaat en
dat werkt via een beurtrol. De verdachte heeft altijd het recht om de advocaat
erbij te halen. Moet ook verwittigd worden dat de verdachte die mogelijkheid
heeft. Maar de verdachte is niet verplicht een advocaat aan te wijzen.
1.2 Rechtsregels (r.r) toepasbaar naar keuze
Toepasselijk als een rechtssubject (r.s.) in een bepaalde toestand een keuze heeft gemaakt
voor bepaald gedrag. Rechtssubject heeft keuze tussen verschillende vormen van gedrag.
Recht laat de keuze vrij, maar eens gekozen is die keuze bindend.
Voorbeeld
ð Eens je kiest voor het huwelijk, gelden alle regels van het huwelijk op jou. Je mag niet
kiezen welke regels je volgt en welke niet. Je hebt een weg gekozen dus je houdt je
eraan
ð Kiezen tussen zaak voor de Raad van State of zaak voor burgerlijke rechtbank.
Wanneer die keuze is gemaakt is het definitief
1.3 Wilsaanvullende regels
Deze hebben alleen uitwerking als de rechtssubjecten geen eigen regeling hebben voorzien.
Rechtssubjecten kunnen onderling een eigen regeling voorzien, als dat niet gedaan is dan zijn
de wilsaanvullende regels van toepassing.
voorbeeld
3
, ð Je gaat huwen zonder contract maar er zijn wel rechtsregels van toepassing
ð Als je huwt en heb je een hond dan moet je dat regelen in het contract
ð Bij de aankoop van een auto, stuur je een sms met de prijs en of je akkoord gaat.
Vanaf het moment dat je die sms hebt gestuurd is die auto juridisch gezien van jou. Als
er nu een brand ontstaat in de garage, is het wel jouw auto dat verbrand wordt, dus
ga je die wel moeten betalen. als je dit niet wilt moet je een overeenkomst maken dat
het eigendom slechts wordt overgedragen na de levering van de auto
1.4 Ondersteunende regels
Dit zijn geen eigenlijke gedragsregels
Geven ondersteuning door inrichten van instellingen, werking in de tijd en ruimte regelen,
handhaving conflictenrecht (bv. strafprocesrecht, gerechtelijk procesrecht, procedures voor
administratieve rechtscolleges)
Voorbeeld
ð Oprichting van de raad van state wet
ð Gecoördineerde wetten op de Raad van State
ð Inrichting van federale politie
1.5 Technische regels en formalisme
Gaat over rechtshandelingen die soms onder bepaalde vorm- en procedurevoorschriften
worden onderworpen opdat ze rechtsgeldig zouden zijn
Voorbeeld
ð Huwelijksakte, beroepsschrift…
Formalisme wordt ingesteld omwille rechtszekerheid en bescherming
Heel vaak verregaande gevolgen (bv nietigheid, verkrijgen definitief karakter
rechtshandeling,…)
ð Ex tunc = met terugwerkende kracht. Wordt geacht nooit te hebben bestaan
ð Ec nunc = enkel t.a.v. de toekomst
Vernietiging heeft het gevolg dat de rechtshandeling geacht nooit te hebben bestaan
ð Vernietiging heeft ten werking als ex tunc (t van toen)
ð Staat tegenover ex nunc (= vanaf nu) (n van nu)
Formalisme in :
ð Het recht
ð Wilsuiting
ð Bescherming personen
4
