MARKT- EN
MEDEDINGINGSRECHT
PROF. DR. W. DEVROE
INLEIDING
Over het vak :
Doel: toepassen en elk van de vijf takken herkennen
Methode
o Hoorcolleges
o Vragen voor zelfstudie
o [Optionele sessies]
Materialen
o Slides
o Bronnenboek (regelgeving en rechtspraak en beschikkingen)
o Toledo
Structuur
Examen
Markt en marktrecht
‘’Originally a market was a public place in a town where provisions and other objects were exposed for
sale; but the word has been generalized, so as to mean anybody of persons who are in intimate
business relations and carry on extensive transactions in any commodity. A great city may contain as
many markets as there are important branches of trade, and these markets may or may not be
localized. The central point of a market is the public exchange, mart or auction rooms, where the
traders agree to meet and transact business. In London the Stock Market, the Corn Market, the Coal
Market, the Sugar Market, and many others are distinctly localized; in Manchester the Cotton Market,
the Cotton Waste Market, and others. But this distinction of locality is not necessary. The traders may
be spread over a whole town, or region of country, and yet make a market, if they are, by means of
fairs, meetings, published price lists, the post-office or otherwise, in close communication with each
other’’ (Jevons, The Theory of Political Economy, 1871)
“The market is not a place, a thing, or a collective entity. The market is a process, actuated by the
interplay of the actions of the various individuals cooperating under the division of labor. The forces
determining the – continually changing – state of the market are the value judgments of these
individuals and their actions as directed by the value judgments. There is nothing inhuman or mystic
with regard to the market. The market process is entirely a resultant of human actions. Every market
phenomenon can be traced back to definite choices by the members of the market society.”
(Von Mises, Human Action: A Treatise on Economics, 2007)
Twee oude quotes :
o (1) Markt is geen locatie
Zag men toen al in 1871
Markten die nu veelal globaal zijn, zijn niet meer plaatsgebonden
1
, Gaat eigenlijk nog verder: markt is niet alleen een plaats die virtueel kan zijn waar
vraag en aanbod elkaar ontmoeten, het is bovenal een proces
o (2) De markt is een proces, het is dynamisch
Veel bedrijven van vroeger zijn verdwenen, ze zijn niet “forever”
De markt kan met name veranderen
Wat willen wij weten? Verschillende aspecten: mededingingsrecht in ruime zin
o Hoe kom je op de markt?
o Level playing field?
o Hoe moet je u gedragen op de markt?
o Valt dit gedrag te sturen? Eventueel door staatssteun?
o …
Oorsprong van het mededingingsrecht:
Ook wel antitrust
Wat waren de trusts in Amerika? Copper, steel beam, …
o Sectoren die zeiden: waarom concurreren? Veel leuker om samen te werken
o Is dit wel zo een waanzinnig idee? Trusts deden dat gewoon, hierdoor werd men ongelooflijk
machtig en rijk
o Wie was de dupe? Consumenten
o Op bepaald moment wouden ze die macht niet meer in Amerika: geen dictatorship op
politiek vlak, dus waarom dan wel aanvaard in business?
Hierdoor is antitrust law ontstaan: macht inperken van grote spelers
o Werd nadien opgelegd in gebieden zoals Japan
o Verbod op machtsposities (concerns opbreken)
o Werd dan overgenomen in Europa
o Nu nog weinig grote spelers in de tech markt: er moet overal concurrentie zijn
Wat hebben we dan gezien?
o Is toch wel anders uitgedraaid: groot tech bedrijf zou spotify zijn (= is zielig)
o VS zegt dat wanneer er een persoon aan de macht komt die ook graag big bussiness heeft,
waarom doen ze dit dan?
Allemaal tech leaders, nieuwe monopolisten die goede verstandhouding hebben met nieuwe regering
in VS
o Heel merkwaardig moment in geschiedenis
o Vorig jaar was VS straffer in afdwingen van mededingingsrecht
o Nu is dit dus veranderd (2024 aanstelling Trump)
o Er gaat een moment komen waarbij het botst
ESSENTIALIA
NOTIE EU MEDEDINGINGSRECHT
Wat is het EU mededingingsrecht? Recht dat ons doet concurreren maar evenzeer vrije mededinging beperkt.
Vrije mededinging bevorderen en beperken
Wij maken de keuze voor een model van begrenzing van vrije mededinging
We hoeven dus niet meer de machtigste ondernemingen te hebben maar we willen ook geen sociale
uitsluiting
Vijf takken in het mededingingsrecht:
2
, (1) Restrictieve overeenkomsten en praktijken
o Kartels, kartelovereenkomsten
o Mensen die samenkomen om markt te verdelen of prijs vast te leggen
o Principieel verbod
(2) Misbruik van machtspositie
o Boetes die wij geven aan dominante ondernemingen waarbij we zeggen “het is niet fout om
de grootste te zijn, als je de grootste bent omdat je de beste bent maar het is wel fout om
deze macht aan te wenden op artificiële kunstmatige manier concurrentievoordelen te
bekomen”
(3) Concentratiecontrole
o M&A, gevallen van kunstmatige groei
o Voorbeeld: Musk die chatgpt wilt kopen
(4) Staatssteun
o Lidstaten die geld geven aan individuele ondernemingen
o Lidstaten geven dan belastinggeld aan ondernemingen? Principieel verbod maar
uitzonderingen (zie later)
(5) Diensten van algemeen economisch belang, openbare ondernemingen
o Diensten die wij als samenleving zo belangrijk vinden dat iedereen er toegang toe moet
hebben aan een redelijke prijs en met een redelijke kwaliteit
o Voorbeeld: water, elektriciteit, openbaar vervoer, internet, …
Elke tak heeft eigen toepassingsvoorwaarden etc. maar ze kunnen samen gebruikt worden als strategie: niet in
isolatie maar in interactie! Het is ook niet zwart wit: niet altijd duidelijk en steeds twee kanten aan elk verhaal.
WAAROM MEDEDINGINGSRECHT?
Waarom hebben we mededingingsrecht?
Om ‘consumentenwelvaart’ te verhogen
o Wat is consumentenwelvaart?
o Is dit het enige doel? Keuze, innovatie, nu: eerlijkheid, …
Twee vragen hierbij:
o Zeer individualistische benadering? Neen want je kunt het agrigeren
o Zeer materialistische benadering? Hangt er vanaf hoe u consumentenwelvaart definieert
Indien het een lagere prijs inhoudt voor de consument: dan zegt men dat men
aanhanger is van Chicago School
3
, Maar: tendens in EU is om te zeggen dat het niet alleen daarover gaat maar
minstens ook om bevorderen van innovatie en wellicht ook over bevorderen van
consumer choice, of over fairness, …
Doel van mededingingsrecht is bepalend voor winnen of verliezen van zaken
“De kip van morgen”
o Kip die beter behandelt wordt dan gemiddelde legkip
o In NL op bepaald moment: supermarkten overeengekomen om kippen beter te behandelen
want dierenwelzijn is belangrijk
o Zij sloten overeenkomst “De kip van morgen”
o NL mededingingsautoriteit kwam tussen en zei tak 1 restrictieve overeenkomst want
bepaalde parameter waarop u moest concurreren heeft u uit concurrentie gehaald
o Vraagstuk rond duurzaamheidsovereenkomsten: mogen ondernemingen onderling
samenzitten om iets te doen voor het milieu?
Voorbeelden:
o Facebook en Whatsapp merger: consumenten wouden dit niet (tak 3 concentratiecontrole)
en vroegen dat Commissie dit niet zou toestaan omdat er een risico voor privacy zou ontstaan
Beslissing: merger wel goedgekeurd want autoriteit houdt zich niet bezig met
privacy, alleen met mededinging
Men moet hiervoor naar nationale privacy autoriteit
Uiteindelijk is het eerste wat Facebook en Whatsapp deden na de fusie data
uitwisselen waarna er wel een boete werd opgelegd van 110 miljoen euro
o Bayer en Monsanto (2018): digital agriculture
Abonnement waarbij satelliet veld bekijkt en zaden en pesticiden dan verhuurt
Enkele spelers die dat konden gingen ook nog samenwerken waardoor er heel
weinig spelers overblijven
Beslissing: commissie zegt consumentenbescherming is belangrijk maar geen deel
van mededingingsrecht (dit staat nergens opgeschreven ofzo)
o Arresten in Intel (GC 2014 – ECJ 2017 – GC 2022)
Overige op de slide: niet echt vernoemd in de les
o Hot topics: ‘hipster antitrust’ / ‘big is bad’, big tech, duurzaamheid, industrieel beleid
o Cf. Car Emissions cartel (beschikking EC 8.7.2021 -- €875 mio boete)
Maar wees bewust van de kost van recht
MEDEDINGING IS EEN INSTRUMENT
Mededinging is geen doel maar een instrument
Geen ‘volkomen’ mededinging
Maar ‘evenwichtige’, ‘werkzame’ mededinging
Vrije mededinging wordt verzoend met andere belangen
o Bv. milieu, regionale ontwikkeling, O&O, …
Belangrijke sociale correcties, bescherming van diensten van algemeen belang ↔ sociale uitsluiting
Het EU model van mededingingsrecht
EU model van mededingingsrecht = model waarbij we zeer groot toepassingsgebied hanteren
Zoveel mogelijk transacties en handelingen vatten = niet perfect werkbaar
Wat gaat men doen? Aantal transacties uit toepassingsgebied gooien
Via excepties of exempties = vrijstellingen
o Principieel verbod maar om bepaalde redenen gaan we verbod niet toepassen
4
MEDEDINGINGSRECHT
PROF. DR. W. DEVROE
INLEIDING
Over het vak :
Doel: toepassen en elk van de vijf takken herkennen
Methode
o Hoorcolleges
o Vragen voor zelfstudie
o [Optionele sessies]
Materialen
o Slides
o Bronnenboek (regelgeving en rechtspraak en beschikkingen)
o Toledo
Structuur
Examen
Markt en marktrecht
‘’Originally a market was a public place in a town where provisions and other objects were exposed for
sale; but the word has been generalized, so as to mean anybody of persons who are in intimate
business relations and carry on extensive transactions in any commodity. A great city may contain as
many markets as there are important branches of trade, and these markets may or may not be
localized. The central point of a market is the public exchange, mart or auction rooms, where the
traders agree to meet and transact business. In London the Stock Market, the Corn Market, the Coal
Market, the Sugar Market, and many others are distinctly localized; in Manchester the Cotton Market,
the Cotton Waste Market, and others. But this distinction of locality is not necessary. The traders may
be spread over a whole town, or region of country, and yet make a market, if they are, by means of
fairs, meetings, published price lists, the post-office or otherwise, in close communication with each
other’’ (Jevons, The Theory of Political Economy, 1871)
“The market is not a place, a thing, or a collective entity. The market is a process, actuated by the
interplay of the actions of the various individuals cooperating under the division of labor. The forces
determining the – continually changing – state of the market are the value judgments of these
individuals and their actions as directed by the value judgments. There is nothing inhuman or mystic
with regard to the market. The market process is entirely a resultant of human actions. Every market
phenomenon can be traced back to definite choices by the members of the market society.”
(Von Mises, Human Action: A Treatise on Economics, 2007)
Twee oude quotes :
o (1) Markt is geen locatie
Zag men toen al in 1871
Markten die nu veelal globaal zijn, zijn niet meer plaatsgebonden
1
, Gaat eigenlijk nog verder: markt is niet alleen een plaats die virtueel kan zijn waar
vraag en aanbod elkaar ontmoeten, het is bovenal een proces
o (2) De markt is een proces, het is dynamisch
Veel bedrijven van vroeger zijn verdwenen, ze zijn niet “forever”
De markt kan met name veranderen
Wat willen wij weten? Verschillende aspecten: mededingingsrecht in ruime zin
o Hoe kom je op de markt?
o Level playing field?
o Hoe moet je u gedragen op de markt?
o Valt dit gedrag te sturen? Eventueel door staatssteun?
o …
Oorsprong van het mededingingsrecht:
Ook wel antitrust
Wat waren de trusts in Amerika? Copper, steel beam, …
o Sectoren die zeiden: waarom concurreren? Veel leuker om samen te werken
o Is dit wel zo een waanzinnig idee? Trusts deden dat gewoon, hierdoor werd men ongelooflijk
machtig en rijk
o Wie was de dupe? Consumenten
o Op bepaald moment wouden ze die macht niet meer in Amerika: geen dictatorship op
politiek vlak, dus waarom dan wel aanvaard in business?
Hierdoor is antitrust law ontstaan: macht inperken van grote spelers
o Werd nadien opgelegd in gebieden zoals Japan
o Verbod op machtsposities (concerns opbreken)
o Werd dan overgenomen in Europa
o Nu nog weinig grote spelers in de tech markt: er moet overal concurrentie zijn
Wat hebben we dan gezien?
o Is toch wel anders uitgedraaid: groot tech bedrijf zou spotify zijn (= is zielig)
o VS zegt dat wanneer er een persoon aan de macht komt die ook graag big bussiness heeft,
waarom doen ze dit dan?
Allemaal tech leaders, nieuwe monopolisten die goede verstandhouding hebben met nieuwe regering
in VS
o Heel merkwaardig moment in geschiedenis
o Vorig jaar was VS straffer in afdwingen van mededingingsrecht
o Nu is dit dus veranderd (2024 aanstelling Trump)
o Er gaat een moment komen waarbij het botst
ESSENTIALIA
NOTIE EU MEDEDINGINGSRECHT
Wat is het EU mededingingsrecht? Recht dat ons doet concurreren maar evenzeer vrije mededinging beperkt.
Vrije mededinging bevorderen en beperken
Wij maken de keuze voor een model van begrenzing van vrije mededinging
We hoeven dus niet meer de machtigste ondernemingen te hebben maar we willen ook geen sociale
uitsluiting
Vijf takken in het mededingingsrecht:
2
, (1) Restrictieve overeenkomsten en praktijken
o Kartels, kartelovereenkomsten
o Mensen die samenkomen om markt te verdelen of prijs vast te leggen
o Principieel verbod
(2) Misbruik van machtspositie
o Boetes die wij geven aan dominante ondernemingen waarbij we zeggen “het is niet fout om
de grootste te zijn, als je de grootste bent omdat je de beste bent maar het is wel fout om
deze macht aan te wenden op artificiële kunstmatige manier concurrentievoordelen te
bekomen”
(3) Concentratiecontrole
o M&A, gevallen van kunstmatige groei
o Voorbeeld: Musk die chatgpt wilt kopen
(4) Staatssteun
o Lidstaten die geld geven aan individuele ondernemingen
o Lidstaten geven dan belastinggeld aan ondernemingen? Principieel verbod maar
uitzonderingen (zie later)
(5) Diensten van algemeen economisch belang, openbare ondernemingen
o Diensten die wij als samenleving zo belangrijk vinden dat iedereen er toegang toe moet
hebben aan een redelijke prijs en met een redelijke kwaliteit
o Voorbeeld: water, elektriciteit, openbaar vervoer, internet, …
Elke tak heeft eigen toepassingsvoorwaarden etc. maar ze kunnen samen gebruikt worden als strategie: niet in
isolatie maar in interactie! Het is ook niet zwart wit: niet altijd duidelijk en steeds twee kanten aan elk verhaal.
WAAROM MEDEDINGINGSRECHT?
Waarom hebben we mededingingsrecht?
Om ‘consumentenwelvaart’ te verhogen
o Wat is consumentenwelvaart?
o Is dit het enige doel? Keuze, innovatie, nu: eerlijkheid, …
Twee vragen hierbij:
o Zeer individualistische benadering? Neen want je kunt het agrigeren
o Zeer materialistische benadering? Hangt er vanaf hoe u consumentenwelvaart definieert
Indien het een lagere prijs inhoudt voor de consument: dan zegt men dat men
aanhanger is van Chicago School
3
, Maar: tendens in EU is om te zeggen dat het niet alleen daarover gaat maar
minstens ook om bevorderen van innovatie en wellicht ook over bevorderen van
consumer choice, of over fairness, …
Doel van mededingingsrecht is bepalend voor winnen of verliezen van zaken
“De kip van morgen”
o Kip die beter behandelt wordt dan gemiddelde legkip
o In NL op bepaald moment: supermarkten overeengekomen om kippen beter te behandelen
want dierenwelzijn is belangrijk
o Zij sloten overeenkomst “De kip van morgen”
o NL mededingingsautoriteit kwam tussen en zei tak 1 restrictieve overeenkomst want
bepaalde parameter waarop u moest concurreren heeft u uit concurrentie gehaald
o Vraagstuk rond duurzaamheidsovereenkomsten: mogen ondernemingen onderling
samenzitten om iets te doen voor het milieu?
Voorbeelden:
o Facebook en Whatsapp merger: consumenten wouden dit niet (tak 3 concentratiecontrole)
en vroegen dat Commissie dit niet zou toestaan omdat er een risico voor privacy zou ontstaan
Beslissing: merger wel goedgekeurd want autoriteit houdt zich niet bezig met
privacy, alleen met mededinging
Men moet hiervoor naar nationale privacy autoriteit
Uiteindelijk is het eerste wat Facebook en Whatsapp deden na de fusie data
uitwisselen waarna er wel een boete werd opgelegd van 110 miljoen euro
o Bayer en Monsanto (2018): digital agriculture
Abonnement waarbij satelliet veld bekijkt en zaden en pesticiden dan verhuurt
Enkele spelers die dat konden gingen ook nog samenwerken waardoor er heel
weinig spelers overblijven
Beslissing: commissie zegt consumentenbescherming is belangrijk maar geen deel
van mededingingsrecht (dit staat nergens opgeschreven ofzo)
o Arresten in Intel (GC 2014 – ECJ 2017 – GC 2022)
Overige op de slide: niet echt vernoemd in de les
o Hot topics: ‘hipster antitrust’ / ‘big is bad’, big tech, duurzaamheid, industrieel beleid
o Cf. Car Emissions cartel (beschikking EC 8.7.2021 -- €875 mio boete)
Maar wees bewust van de kost van recht
MEDEDINGING IS EEN INSTRUMENT
Mededinging is geen doel maar een instrument
Geen ‘volkomen’ mededinging
Maar ‘evenwichtige’, ‘werkzame’ mededinging
Vrije mededinging wordt verzoend met andere belangen
o Bv. milieu, regionale ontwikkeling, O&O, …
Belangrijke sociale correcties, bescherming van diensten van algemeen belang ↔ sociale uitsluiting
Het EU model van mededingingsrecht
EU model van mededingingsrecht = model waarbij we zeer groot toepassingsgebied hanteren
Zoveel mogelijk transacties en handelingen vatten = niet perfect werkbaar
Wat gaat men doen? Aantal transacties uit toepassingsgebied gooien
Via excepties of exempties = vrijstellingen
o Principieel verbod maar om bepaalde redenen gaan we verbod niet toepassen
4
