Kwalitatieve data-analyse
1e bachelor Psychologie 2024
Inleiding 4
Hoe? 4
Examen 4
Hoofdstuk 1: wat is kwalitatief onderzoek? 4
1. Onderzoek algemeen 4
2. Illustratie kwalitatief onderzoek 5
3. Kwalitatief onderzoek definiëren 8
4. Eigenschappen van kwalitatief onderzoek 11
4.1 Nadruk op inductieve benadering: concepten en theorie gegrond in data 11
4.2 Context is cruciaal 12
4.3 De mens als intentioneel en betekenisverlenend wezen 12
4.4 Taal als sleutel 13
4.5 Onderzoek in naturalistische contexten 13
4.6 Nadruk op rijke beschrijvingen 13
4.7 Belang vd rol vd onderzoeker 14
5. Kwalitatief en kwantitatief onderzoek: verenigbaar of niet? 14
5.1 De verschillen… 14
5.2 De gelijkenissen 15
5.3 Complementariteit of niet… 15
Hoofdstuk 2: Wetenschapsfilosofische achtergrond van kwalitatief onderzoek 17
Waarom wetenschapsfilosofie? 17
Twee denkwijzen… 18
Wilhelm Dilthey 18
Doel vd geesteswetenschappen 18
Bruner 18
Wetenschapsfilosofische assumpties en paradigma’s 20
Specifieke niveaus van vooronderstellingen 20
Ontologie 20
Epistemologie 21
Andere niveaus 22
Grote paradigma’s (artikel Ponterotto) 23
Positivisme 23
Post-positivisme 24
Constructivisme en sociaal-constructivisme/constructivisme-interpretivisme 25
Kritische (ideologische) theorie 27
Bedenkingen/beperkingen artikel Ponterotto 28
Hoofdstuk 3: literatuurstudie en onderzoeksvraag 31
Leerdoelen 31
Inleiding: onderzoekszandloper 31
1
, Startpunt onderzoek 32
Plaats van theorie en literatuurstudie in kwalitatief onderzoek 33
Types theorie 33
Theorie bouwen of theorie testen: inductie en deductie 34
De plaats van een literatuurstudie in kwalitatief onderzoek 35
Onderzoeksvraag formuleren voor kwalitatief onderzoek 36
Plaats van de onderzoeksvraag in het kwalitatieve onderzoeksproces 36
Aard en opbouw van kwalitatieve onderzoeksvragen 36
Aantal onderzoeksvragen 38
Openheid en neutraliteit in kwalitatieve onderzoeksvragen 39
Causaliteit in kwalitatieve onderzoeksvragen: contradictio in terminis? 40
Haalbare en ethische onderzoeksvragen 40
Hoofdstuk 4: steekproefselectie 42
Leerdoelen 42
Kernvragen 42
Doel en eigenschappen van steekproefselectie in kwalitatief onderzoek 42
In functie van kader en onderzoeksvraag 43
In functie van generaliseerbaarheid 43
Drie modellen van generalisatie 44
Homogeniteit en heterogeniteit in een kwalitatieve steekproef 45
Flexibiliteit in kwalitatieve steekproeven 46
Steekproefgrootte 47
Technieken v steekproefselectie 47
Voorbeelden purposive sampling 49
Specifieke technieken v algemeen doelgericht steekproeftrekken 49
Verdere aandachtspunten: ethische aspecten en haalbaarheid 51
Ethische overwegingen 51
Haalbaarheid 51
Checklist 51
Hoofdstuk 5: dataverzameling 52
Interviews 52
Kwalitatief interview 52
Soorten interviews 53
Voorbereiding ve interview 53
Afnemen ve interview: algemene principes 54
Observaties 56
Rol van de onderzoeker 57
Wat en hoe observeren? 57
Ethiek 57
Invloed vd onderzoeker 58
Documenten en beelden 58
Transcriptie 59
Hoofdstuk 6: kwalitatieve onderzoeksmethoden en data-analyse 61
Leerdoelen 61
Inleiding: kwalitatief onderzoek, een vak apart? 61
Data-analyse in kwalitatief onderzoek: benaderingen, kwaliteit en rapporteren 62
2
, Data-analyse in wisselwerking met dataverzameling, sampling, onderzoeksvraag en literatuur 62
De kenmerken voor data-analyse in kwalitatief onderzoek 63
De verschillende benaderingen voor data-analyse in kwalitatief onderzoek 65
Coderen, een sleutelproces 74
Hoofdstuk 7: kwaliteitsbewaking 77
Leerdoelen 77
Kwaliteitscriteria 77
Trustworthiness 80
Authenticiteit 81
Technieken om kwaliteit v kwalitatief onderzoek te garanderen 82
Strategieën die bijdragen tot kwaliteit vd onderzoeksgegevens 82
Hoofdstuk 8: ethisch handelen en rapporteren 86
Leerdoelen 86
Ethisch handelen in kwalitatief onderzoek 86
Ethische dimensies 86
Rapporteren 88
Algemene kenmerken 88
3
, Inleiding
Hoe?
• Niet elke week hoorcollege, er zijn 5 hoorcolleges
• Een deel zelfstudie (syllabus, leerpaden, kennisclips)
• In de week zonder les, wanneer we wel een leerpad moeten volgen =vragenmoment
• 3 responscolleges, feedback leerpaden en ruimte voor andere vragen
• Leerpaden hoofdstukken om voor te bereiden op permanente evaluatie
• Permanente evaluatie: PRACTICUM leerpad mét open vragen
Examen
• MC vragen, géén open vragen, 16/20
• Permanente evaluatie 4/20
• Leerstof: syllabus (artikels!) + hoorcolleges (slides)
DEEL 1: ACHTERGROND EN CONCEPTUEEL KADER
Hoofdstuk 1: wat is kwalitatief onderzoek?
In de media: vaak kwantitatieve onderzoeken
• Dinges met cijfers en gebruiken
o Impliceert verband ts. 2 zaken die kunnen gemeten worden op een kwantitatieve
manier
o Vb. 1/5 jongeren kampt met psychische problemen
o Kranten staan hier vol van en spreken elkaar tegen
▪ => wetenschap is niet uniform
▪ => verschillende manieren v. onderzoek doen leidt tot verschillende
bevindingen
▪ Heel vaal kleine verbanden waarbij andere variabelen niet altijd in kaart
worden gebracht
Maar we kunnen ons ook andere vragen stellen
• WAT zorgt ervoor dat iemand aangetrokken is tot iemand?
• WAT doet het met iemand om telefoon lange tijd weg te leggen
= kwalitatieve vragen
1. Onderzoek algemeen
“de handeling van het onderzoeken, teneinde door de verzameling van gegevens tot een oplossing
voor een bep. probleem te komen, (ook) gezamenlijke nasporingen betreffende een zaak.” (Van
Dale)
• Bredere term v onderzoek
• Gaat over data verzamelen om tot een oplossing voor een probleem te komen
• Maar niet elke studie is gericht op oplossingen bedenken voor problemen in de gewone zin
v/h woord, sommige zijn gericht op fundamentele vraagstukken (≠ praktische of actuele
problemen) => begrijpen v/e bepaald probleem
o Vb. Hoe leefden dinosaurussen miljoenen jaren geleden?
4
1e bachelor Psychologie 2024
Inleiding 4
Hoe? 4
Examen 4
Hoofdstuk 1: wat is kwalitatief onderzoek? 4
1. Onderzoek algemeen 4
2. Illustratie kwalitatief onderzoek 5
3. Kwalitatief onderzoek definiëren 8
4. Eigenschappen van kwalitatief onderzoek 11
4.1 Nadruk op inductieve benadering: concepten en theorie gegrond in data 11
4.2 Context is cruciaal 12
4.3 De mens als intentioneel en betekenisverlenend wezen 12
4.4 Taal als sleutel 13
4.5 Onderzoek in naturalistische contexten 13
4.6 Nadruk op rijke beschrijvingen 13
4.7 Belang vd rol vd onderzoeker 14
5. Kwalitatief en kwantitatief onderzoek: verenigbaar of niet? 14
5.1 De verschillen… 14
5.2 De gelijkenissen 15
5.3 Complementariteit of niet… 15
Hoofdstuk 2: Wetenschapsfilosofische achtergrond van kwalitatief onderzoek 17
Waarom wetenschapsfilosofie? 17
Twee denkwijzen… 18
Wilhelm Dilthey 18
Doel vd geesteswetenschappen 18
Bruner 18
Wetenschapsfilosofische assumpties en paradigma’s 20
Specifieke niveaus van vooronderstellingen 20
Ontologie 20
Epistemologie 21
Andere niveaus 22
Grote paradigma’s (artikel Ponterotto) 23
Positivisme 23
Post-positivisme 24
Constructivisme en sociaal-constructivisme/constructivisme-interpretivisme 25
Kritische (ideologische) theorie 27
Bedenkingen/beperkingen artikel Ponterotto 28
Hoofdstuk 3: literatuurstudie en onderzoeksvraag 31
Leerdoelen 31
Inleiding: onderzoekszandloper 31
1
, Startpunt onderzoek 32
Plaats van theorie en literatuurstudie in kwalitatief onderzoek 33
Types theorie 33
Theorie bouwen of theorie testen: inductie en deductie 34
De plaats van een literatuurstudie in kwalitatief onderzoek 35
Onderzoeksvraag formuleren voor kwalitatief onderzoek 36
Plaats van de onderzoeksvraag in het kwalitatieve onderzoeksproces 36
Aard en opbouw van kwalitatieve onderzoeksvragen 36
Aantal onderzoeksvragen 38
Openheid en neutraliteit in kwalitatieve onderzoeksvragen 39
Causaliteit in kwalitatieve onderzoeksvragen: contradictio in terminis? 40
Haalbare en ethische onderzoeksvragen 40
Hoofdstuk 4: steekproefselectie 42
Leerdoelen 42
Kernvragen 42
Doel en eigenschappen van steekproefselectie in kwalitatief onderzoek 42
In functie van kader en onderzoeksvraag 43
In functie van generaliseerbaarheid 43
Drie modellen van generalisatie 44
Homogeniteit en heterogeniteit in een kwalitatieve steekproef 45
Flexibiliteit in kwalitatieve steekproeven 46
Steekproefgrootte 47
Technieken v steekproefselectie 47
Voorbeelden purposive sampling 49
Specifieke technieken v algemeen doelgericht steekproeftrekken 49
Verdere aandachtspunten: ethische aspecten en haalbaarheid 51
Ethische overwegingen 51
Haalbaarheid 51
Checklist 51
Hoofdstuk 5: dataverzameling 52
Interviews 52
Kwalitatief interview 52
Soorten interviews 53
Voorbereiding ve interview 53
Afnemen ve interview: algemene principes 54
Observaties 56
Rol van de onderzoeker 57
Wat en hoe observeren? 57
Ethiek 57
Invloed vd onderzoeker 58
Documenten en beelden 58
Transcriptie 59
Hoofdstuk 6: kwalitatieve onderzoeksmethoden en data-analyse 61
Leerdoelen 61
Inleiding: kwalitatief onderzoek, een vak apart? 61
Data-analyse in kwalitatief onderzoek: benaderingen, kwaliteit en rapporteren 62
2
, Data-analyse in wisselwerking met dataverzameling, sampling, onderzoeksvraag en literatuur 62
De kenmerken voor data-analyse in kwalitatief onderzoek 63
De verschillende benaderingen voor data-analyse in kwalitatief onderzoek 65
Coderen, een sleutelproces 74
Hoofdstuk 7: kwaliteitsbewaking 77
Leerdoelen 77
Kwaliteitscriteria 77
Trustworthiness 80
Authenticiteit 81
Technieken om kwaliteit v kwalitatief onderzoek te garanderen 82
Strategieën die bijdragen tot kwaliteit vd onderzoeksgegevens 82
Hoofdstuk 8: ethisch handelen en rapporteren 86
Leerdoelen 86
Ethisch handelen in kwalitatief onderzoek 86
Ethische dimensies 86
Rapporteren 88
Algemene kenmerken 88
3
, Inleiding
Hoe?
• Niet elke week hoorcollege, er zijn 5 hoorcolleges
• Een deel zelfstudie (syllabus, leerpaden, kennisclips)
• In de week zonder les, wanneer we wel een leerpad moeten volgen =vragenmoment
• 3 responscolleges, feedback leerpaden en ruimte voor andere vragen
• Leerpaden hoofdstukken om voor te bereiden op permanente evaluatie
• Permanente evaluatie: PRACTICUM leerpad mét open vragen
Examen
• MC vragen, géén open vragen, 16/20
• Permanente evaluatie 4/20
• Leerstof: syllabus (artikels!) + hoorcolleges (slides)
DEEL 1: ACHTERGROND EN CONCEPTUEEL KADER
Hoofdstuk 1: wat is kwalitatief onderzoek?
In de media: vaak kwantitatieve onderzoeken
• Dinges met cijfers en gebruiken
o Impliceert verband ts. 2 zaken die kunnen gemeten worden op een kwantitatieve
manier
o Vb. 1/5 jongeren kampt met psychische problemen
o Kranten staan hier vol van en spreken elkaar tegen
▪ => wetenschap is niet uniform
▪ => verschillende manieren v. onderzoek doen leidt tot verschillende
bevindingen
▪ Heel vaal kleine verbanden waarbij andere variabelen niet altijd in kaart
worden gebracht
Maar we kunnen ons ook andere vragen stellen
• WAT zorgt ervoor dat iemand aangetrokken is tot iemand?
• WAT doet het met iemand om telefoon lange tijd weg te leggen
= kwalitatieve vragen
1. Onderzoek algemeen
“de handeling van het onderzoeken, teneinde door de verzameling van gegevens tot een oplossing
voor een bep. probleem te komen, (ook) gezamenlijke nasporingen betreffende een zaak.” (Van
Dale)
• Bredere term v onderzoek
• Gaat over data verzamelen om tot een oplossing voor een probleem te komen
• Maar niet elke studie is gericht op oplossingen bedenken voor problemen in de gewone zin
v/h woord, sommige zijn gericht op fundamentele vraagstukken (≠ praktische of actuele
problemen) => begrijpen v/e bepaald probleem
o Vb. Hoe leefden dinosaurussen miljoenen jaren geleden?
4
