Familiale vermogensplanning
1 Inleiding ............................................................................................................................. 4
2 Wettelijk erfrecht ................................................................................................................ 5
2.1 Inleiding ..................................................................................................................... 5
2.2 De wettelijke erfgenamen ........................................................................................... 6
2.2.1 Het wettelijk erfrecht van de (bloed)verwanten ................................................. 6
2.2.1.1 Vier erfrechtelijke situaties (art. 4.10 BW) .................................................... 8
2.2.1.2 De plaatsvervulling....................................................................................... 11
2.2.1.3 De kloving .................................................................................................... 15
2.2.1.4 Recht van wettelijke terugkeer (art. 4.24 BW) ............................................. 19
2.2.1.5 Erfaanspraken & adoptie: overzicht ............................................................. 20
2.2.2 Het wettelijk erfrecht van de langstlevende echtgenoot ................................... 27
2.2.2.1 Wat erft de langstlevende echtgenoot? ......................................................... 28
2.2.2.2 De omzetting van het VG van de LLE ......................................................... 31
2.2.3 Het wettelijk erfrecht van de wettelijk samenwonende.................................... 36
2.2.4 Erfloze nalatenschap......................................................................................... 36
3 Testamenten...................................................................................................................... 37
3.1 Kenmerken en definitie van het testament ............................................................... 38
3.2 Grondvereisten ......................................................................................................... 38
3.2.1 Toestemming .................................................................................................... 38
3.2.2 Bekwaamheid ................................................................................................... 40
3.2.3 Voorwerp .......................................................................................................... 44
3.2.4 Oorzaak ............................................................................................................ 44
3.3 Testamentvormen ..................................................................................................... 45
3.3.1 Eigenhandig testament (art. 4.181 BW) ........................................................... 45
3.3.2 Het notarieel testament (art. 4.183 BW)........................................................... 45
3.3.3 Het internationaal testament (Art. 4.184-4.185 BW j° Wet 2/2/1983) ............ 46
3.3.4 Herkwalificatie van ongeldig notarieel testament als geldig internationaal
testament 47
3.3.5 Voor- en nadelen eigenhandig, notarieel en internationaal testament.............. 48
3.3.6 Fysische onbekwaamheden .............................................................................. 48
3.4 Publiciteit testament ................................................................................................. 49
3.5 Erfkeuze.................................................................................................................... 50
3.6 Inhoud testament ...................................................................................................... 50
3.6.1 Verdere inhoud testament ................................................................................. 55
3.6.2 Herroeping ........................................................................................................ 58
1
, 3.6.3 Interpretatie van testamenten............................................................................ 60
3.6.4 Nietigheid testament of legaat .......................................................................... 61
3.6.5 Gerechtelijke ontbinding of herroeping ........................................................... 61
3.6.6 Verval van het legaat ........................................................................................ 61
4 Schenkingen ..................................................................................................................... 61
4.1 Begrip ....................................................................................................................... 62
4.2 Constitutieve bestanddelen ....................................................................................... 62
4.2.1 Materieel element ............................................................................................. 62
4.2.2 intentioneel element (de animus donandi)........................................................ 63
4.2.3 Bewijs dat RH een gift is.................................................................................. 63
4.3 Grondvereisten ......................................................................................................... 63
4.3.1 Toestemming .................................................................................................... 64
4.3.2 Bekwaamheid ................................................................................................... 64
4.4 Voorwerp .................................................................................................................. 67
4.5 Oorzaak .................................................................................................................... 67
4.6 Vorm- en geldigheidsvereisten ................................................................................. 68
4.6.1 Drie alternatieve schenkingsvormen ................................................................ 69
4.7 Inhoud schenkingsakte ............................................................................................. 77
4.8 Schenking van tegenwoordige goederen tussen echtgenoten................................... 79
4.9 Schenking aan rechtspersonen.................................................................................. 79
4.10 Gerechtelijke ontbinding of herroeping van de schenking ....................................... 80
5 Contractuele erfstellingen................................................................................................. 81
6 Fiscale aspecten: Erf- en schenkbelasting ........................................................................ 82
6.1 Erfbelasting .............................................................................................................. 83
6.2 Schenkbelasting ........................................................................................................ 87
7 Huwelijksvermogensrecht ................................................................................................ 91
7.1 Wettelijk stelsel ........................................................................................................ 91
7.2 Zuivere scheiding van goederen ............................................................................... 93
7.3 Voor- en nadelen van het wettelijk stelsel en stelsel scheiding van goederen ......... 95
7.4 Verdere mogelijkheden .......................................................................................... 101
7.4.1 Wanneer men kiest voor wettelijk stelsel ....................................................... 101
7.4.2 Als keuze voor scheiding van goederen ......................................................... 116
7.5 Stelsel van gemeenschap van aanwinsten en roerend goed ................................... 120
7.5.1 Stelsel van algehele gemeenschap .................................................................. 120
7.6 Opmaken van huwelijksovereenkomsten ............................................................... 121
7.7 Wijziging huwelijksvermogensregeling tijdens het huwelijk ................................ 124
8 De inbreng en inkorting en de verdelig van de nalatenschap ......................................... 126
2
, 8.1 Inbreng.................................................................................................................... 127
8.1.1 Kwalificatie als in te brengen gift – vermoedens ........................................... 129
8.1.2 Wat moet worden ingebracht ......................................................................... 131
8.1.3 Hoe gebeurt de inbreng .................................................................................. 133
8.2 De reserve en de vordering tot inkorting ................................................................ 141
8.2.1 Verschillende stappen bij de uitoefening van de reservataire aanspraken ..... 145
8.2.1.1 Stap 1: De samenstelling van de rekenboedel ............................................ 145
8.2.1.2 Stap 2: De aanrekening op het beschikbaar deel ........................................ 155
8.2.1.3 Stap 3: De vordering tot inkorting.............................................................. 161
8.2.1.4 Te doorlopen stappen bij afwikkeling nalatenschap .................................. 167
8.3 De verdeling ........................................................................................................... 177
9 Erfovereenkomsten ......................................................................................................... 180
9.1 Het verbod van bedingen betreffende toekomstige nalatenschappen .................... 180
9.1.1 Wat houdt het verbod van bedingen betreffende toekomstige nalatenschappen
in? (art. 4.242 en 4.234 BW) .......................................................................................... 181
9.1.2 Welke overeenkomsten en rechtshandelingen met uitwerking bij of na
overlijden van een persoon vallen er onder het huidig verbod van erfovereenkomsten?
182
9.2 Niet-toegelaten erfovereenkomsten ........................................................................ 185
9.3 Wettelijk toegelaten erfovereenkomsten ................................................................ 186
9.4 De globale erfovereenkomst (art. 4.254 t.e.m. 4.259 BW) .................................... 189
9.5 Punctuele uitzonderingen op het verbod van erfovereenkomsten .......................... 191
9.6 Gevolgen van de toegelaten erfovereenkomsten (art. 4.246 t.e.m. 4.248 BW) ..... 194
3
, 1 Inleiding
‘Je moet estate planning zien als de ruwbouw zetten van het vermogen dat je wil
opbouwen’, zegt Vincent Lambrecht, directeur estate planning bij de vermogensbeheerder
CapitalatWork. ‘Het heeft geen zin dat je jaarlijks hogere rendementen nastreeft als je bij je
overlijden uiteindelijk 27 procent erfbelasting betaalt omdat je te weinig hebt nagedacht
over wat met je vermogen gebeurt als je er niet meer bent.’ Hoe groter het vermogen, hoe
complexer het wordt dat zo goed mogelijk gestructureerd te krijgen. ‘Vergelijk het met
mikado spelen’, zegt Lambrecht. ‘Als je dat speelt en je verlegt een stokje, gaat er vaak een
ander meebewegen. Zo is dat vaak ook met grote vermogens. Een schenking of een verkoop
kan juridische gevolgen hebben voor een ander deel van de investeringsportefeuille. Een
vermogensplanner moet iemand zijn die tussen alles de juiste verbanden kan leggen. Hij
moet het overzicht behouden voor de families waarmee hij werkt.’
- Is familiaal vermogensrecht enkel interessant voor rijke mensen?
4
1 Inleiding ............................................................................................................................. 4
2 Wettelijk erfrecht ................................................................................................................ 5
2.1 Inleiding ..................................................................................................................... 5
2.2 De wettelijke erfgenamen ........................................................................................... 6
2.2.1 Het wettelijk erfrecht van de (bloed)verwanten ................................................. 6
2.2.1.1 Vier erfrechtelijke situaties (art. 4.10 BW) .................................................... 8
2.2.1.2 De plaatsvervulling....................................................................................... 11
2.2.1.3 De kloving .................................................................................................... 15
2.2.1.4 Recht van wettelijke terugkeer (art. 4.24 BW) ............................................. 19
2.2.1.5 Erfaanspraken & adoptie: overzicht ............................................................. 20
2.2.2 Het wettelijk erfrecht van de langstlevende echtgenoot ................................... 27
2.2.2.1 Wat erft de langstlevende echtgenoot? ......................................................... 28
2.2.2.2 De omzetting van het VG van de LLE ......................................................... 31
2.2.3 Het wettelijk erfrecht van de wettelijk samenwonende.................................... 36
2.2.4 Erfloze nalatenschap......................................................................................... 36
3 Testamenten...................................................................................................................... 37
3.1 Kenmerken en definitie van het testament ............................................................... 38
3.2 Grondvereisten ......................................................................................................... 38
3.2.1 Toestemming .................................................................................................... 38
3.2.2 Bekwaamheid ................................................................................................... 40
3.2.3 Voorwerp .......................................................................................................... 44
3.2.4 Oorzaak ............................................................................................................ 44
3.3 Testamentvormen ..................................................................................................... 45
3.3.1 Eigenhandig testament (art. 4.181 BW) ........................................................... 45
3.3.2 Het notarieel testament (art. 4.183 BW)........................................................... 45
3.3.3 Het internationaal testament (Art. 4.184-4.185 BW j° Wet 2/2/1983) ............ 46
3.3.4 Herkwalificatie van ongeldig notarieel testament als geldig internationaal
testament 47
3.3.5 Voor- en nadelen eigenhandig, notarieel en internationaal testament.............. 48
3.3.6 Fysische onbekwaamheden .............................................................................. 48
3.4 Publiciteit testament ................................................................................................. 49
3.5 Erfkeuze.................................................................................................................... 50
3.6 Inhoud testament ...................................................................................................... 50
3.6.1 Verdere inhoud testament ................................................................................. 55
3.6.2 Herroeping ........................................................................................................ 58
1
, 3.6.3 Interpretatie van testamenten............................................................................ 60
3.6.4 Nietigheid testament of legaat .......................................................................... 61
3.6.5 Gerechtelijke ontbinding of herroeping ........................................................... 61
3.6.6 Verval van het legaat ........................................................................................ 61
4 Schenkingen ..................................................................................................................... 61
4.1 Begrip ....................................................................................................................... 62
4.2 Constitutieve bestanddelen ....................................................................................... 62
4.2.1 Materieel element ............................................................................................. 62
4.2.2 intentioneel element (de animus donandi)........................................................ 63
4.2.3 Bewijs dat RH een gift is.................................................................................. 63
4.3 Grondvereisten ......................................................................................................... 63
4.3.1 Toestemming .................................................................................................... 64
4.3.2 Bekwaamheid ................................................................................................... 64
4.4 Voorwerp .................................................................................................................. 67
4.5 Oorzaak .................................................................................................................... 67
4.6 Vorm- en geldigheidsvereisten ................................................................................. 68
4.6.1 Drie alternatieve schenkingsvormen ................................................................ 69
4.7 Inhoud schenkingsakte ............................................................................................. 77
4.8 Schenking van tegenwoordige goederen tussen echtgenoten................................... 79
4.9 Schenking aan rechtspersonen.................................................................................. 79
4.10 Gerechtelijke ontbinding of herroeping van de schenking ....................................... 80
5 Contractuele erfstellingen................................................................................................. 81
6 Fiscale aspecten: Erf- en schenkbelasting ........................................................................ 82
6.1 Erfbelasting .............................................................................................................. 83
6.2 Schenkbelasting ........................................................................................................ 87
7 Huwelijksvermogensrecht ................................................................................................ 91
7.1 Wettelijk stelsel ........................................................................................................ 91
7.2 Zuivere scheiding van goederen ............................................................................... 93
7.3 Voor- en nadelen van het wettelijk stelsel en stelsel scheiding van goederen ......... 95
7.4 Verdere mogelijkheden .......................................................................................... 101
7.4.1 Wanneer men kiest voor wettelijk stelsel ....................................................... 101
7.4.2 Als keuze voor scheiding van goederen ......................................................... 116
7.5 Stelsel van gemeenschap van aanwinsten en roerend goed ................................... 120
7.5.1 Stelsel van algehele gemeenschap .................................................................. 120
7.6 Opmaken van huwelijksovereenkomsten ............................................................... 121
7.7 Wijziging huwelijksvermogensregeling tijdens het huwelijk ................................ 124
8 De inbreng en inkorting en de verdelig van de nalatenschap ......................................... 126
2
, 8.1 Inbreng.................................................................................................................... 127
8.1.1 Kwalificatie als in te brengen gift – vermoedens ........................................... 129
8.1.2 Wat moet worden ingebracht ......................................................................... 131
8.1.3 Hoe gebeurt de inbreng .................................................................................. 133
8.2 De reserve en de vordering tot inkorting ................................................................ 141
8.2.1 Verschillende stappen bij de uitoefening van de reservataire aanspraken ..... 145
8.2.1.1 Stap 1: De samenstelling van de rekenboedel ............................................ 145
8.2.1.2 Stap 2: De aanrekening op het beschikbaar deel ........................................ 155
8.2.1.3 Stap 3: De vordering tot inkorting.............................................................. 161
8.2.1.4 Te doorlopen stappen bij afwikkeling nalatenschap .................................. 167
8.3 De verdeling ........................................................................................................... 177
9 Erfovereenkomsten ......................................................................................................... 180
9.1 Het verbod van bedingen betreffende toekomstige nalatenschappen .................... 180
9.1.1 Wat houdt het verbod van bedingen betreffende toekomstige nalatenschappen
in? (art. 4.242 en 4.234 BW) .......................................................................................... 181
9.1.2 Welke overeenkomsten en rechtshandelingen met uitwerking bij of na
overlijden van een persoon vallen er onder het huidig verbod van erfovereenkomsten?
182
9.2 Niet-toegelaten erfovereenkomsten ........................................................................ 185
9.3 Wettelijk toegelaten erfovereenkomsten ................................................................ 186
9.4 De globale erfovereenkomst (art. 4.254 t.e.m. 4.259 BW) .................................... 189
9.5 Punctuele uitzonderingen op het verbod van erfovereenkomsten .......................... 191
9.6 Gevolgen van de toegelaten erfovereenkomsten (art. 4.246 t.e.m. 4.248 BW) ..... 194
3
, 1 Inleiding
‘Je moet estate planning zien als de ruwbouw zetten van het vermogen dat je wil
opbouwen’, zegt Vincent Lambrecht, directeur estate planning bij de vermogensbeheerder
CapitalatWork. ‘Het heeft geen zin dat je jaarlijks hogere rendementen nastreeft als je bij je
overlijden uiteindelijk 27 procent erfbelasting betaalt omdat je te weinig hebt nagedacht
over wat met je vermogen gebeurt als je er niet meer bent.’ Hoe groter het vermogen, hoe
complexer het wordt dat zo goed mogelijk gestructureerd te krijgen. ‘Vergelijk het met
mikado spelen’, zegt Lambrecht. ‘Als je dat speelt en je verlegt een stokje, gaat er vaak een
ander meebewegen. Zo is dat vaak ook met grote vermogens. Een schenking of een verkoop
kan juridische gevolgen hebben voor een ander deel van de investeringsportefeuille. Een
vermogensplanner moet iemand zijn die tussen alles de juiste verbanden kan leggen. Hij
moet het overzicht behouden voor de families waarmee hij werkt.’
- Is familiaal vermogensrecht enkel interessant voor rijke mensen?
4
