Inhoud
week 1: Introductie
Aftermath
Fragment 1
Wat viel je op?
- Ze schaamde zich voor het seksueel misbruik
- Het was moeilijk uit te leggen aan alle mensen
- Zoeken naar bewijs en medische hulp, maar er was geen aandacht voor wat ze moest verwerken, er was
geen psychologische hulp.
- Ze wilde er niet over vertellen, maar de media berichten waren er al in het nieuws
Het belang van verschillende gevoelens en verschillende emoties, welke heeft Brison genoemd en kunnen
belangrijk zijn in de nasleep van slachtofferschap?
- Angst en schaamte, ook woede komt voor
Het belang van ervaringen van slachtoffers met strafrechtactoren
- De verschillende perspectieven laten ons zien hoe het strafrechtsysteem is gestructureerd
De manier waarop dit de primaire ervaring van slachtofferschap beïnvloedt en in wisselwerking staat.
De manier waarop anderen reageren op slachtofferschap
- Het belang van uitleg en zingeving
o De manier waarop mensen betekenis geven aan wat er met anderen gebeurd.
- Het verschil/conflict tussen de reactie van de sociale omgeving en de ervaring van het slachtoffers
Het belang van de manier waarop mensen hun eigen slachtofferschap ervaren
- Fenomenologie van slachtofferschap
Fragment 2
Wat viel je op?
- De kwestie van toestemming.
- Het is moeilijker om de situatie naar voren te brengen als je niet in het beeld van de slachtoffers past.
o M.a.w. het is moeilijker om er mee naar voor te komen als jij niet het typische slachtoffer van het
misdrijf bent.
- De popularisering van de media.
o Er is veel meer populaire media-aandacht voor de mensen die het misdrijf hebben gepleegd dan
voor de slachtoffers van het misdrijf
o Als mensen over misdaad lezen, willen ze een verhaal over iemand die iets verschrikkelijks heeft
gedaan.
o De slachtoffers zijn veerkrachtig, maar zeggen zelden dat ze weer hetzelfde zijn als voorheen.
o Het slachtofferverhaal maakt vaak minder vertellers dan het verhaal over degene die het misdrijf
heeft gepleegd.
,Op wie lijk je het meest?
Welke is vriendelijker, welke is aardiger?
- Links: niet aangevallen
- Rechts: aangevallen
- Meeste mensen associëren zich met de dame links, de dame die niet seksueel misbruikt is
Just-world-theorie
Er zijn 2 identieke foto’s van een vrouw. Bij de eerste foto krijg je volgend verhaal: “ze is 31, HRM-consulente, gaat in
het weekend graag zeilen en heeft een hond die ze naar een bekende weerman heeft genoemd”. Bij de tweede foto
krijg je hetzelfde verhaal, maar wordt eraan toegevoegd dat ze slachtoffer is geweest van een ernstig zedendelict.
Hierna wordt aan je gevraagd welke persoon je het aardigst of meest aantrekkelijk vindt en op wie jij het meeste lijkt.
De meeste mensen zullen dan ‘foto 1’ antwoorden. De reden is dat de toevoeging van het slachtofferschap het idee
over een ander persoon beïnvloeden. Dit is de social reaction to victimisation (sociale reactie op slachtofferschap):
“You must have done something to deserve it” Dit wordt de ‘just world-theorie’ genoemd.
De slachtofferstatistieken
Hoe weten we dat slechts één op de tien verkrachtingen wordt gemeld?
- Dark number
- Zelfrapportages
The International Crime Victim Survey
Jan van Dijk.
- Emeritus hoogleraar INTERVICT en voormalig beleidsmaker in Nederland en de VN.
- Eerste onderzoek in 1966 in de VS, vanaf 1972 op nationaal niveau.
- In 1973 in Nederland, 1989 ICVS.
- Winnaar Stockholm-prijs 2012 (soort Nobelprijs voor criminologie!).
Wat zijn de typische misdaadverhalen?
- Bv. Sherlock Holmes, Elementary…
o Het zijn ingewikkelde verhalen
- Wie heeft het gedaan?
De tegenstrijdige eisen van het bekijken van slachtofferschap
- Sympathie voor het slachtoffer, angst en afkeer van de situatie.
- Erkenning van de noodzaak van noodhulp en herstel, maar gebrek aan praktische vaardigheden om dit te
doen.
,Fragment 3
Victimology, sinds wanneer bestaat het?
- 33 n.C. de dood van Jezus
- 1885 nee
- 1948 gelinkt aan de Tweede Wereldoorlog, maar niet om die redenen (wel: de Verenigde Naties raakten
betrokken bij de mensenrechten)
- 1985 het woord criminologie is ontstaan
Hans Von Hentig
Hans Von Hentig is een Duitse professor strafrecht en wordt gezien als de grondlegger van de victimologie. In WO I
had deze man in het Duitse leger gezeten. Hitler vroeg hem of hij geen hoge positie wilde in de NSDAP. Dit wou hij
niet en dus vluchtte hij van NaziDuitsland naar de VS. Mede vanwege de verschrikkingen van WO II schreef hij het
boek ‘The criminal and his victim’ in 1948. Dit boek werd gezien als startpunt van de victimologie, alhoewel het
hoofdzakelijk over de dader ging.
Victim precipitation: “slachtofferneerslag” (“slachtoffers veroorzaken dat ze slachtoffer worden”)
Von Hentig: ‘Why in history has everyone always focused on the guy with the big stick, the hero, the activist, to the
neglect of the poor slob who is at the end of the stick, the victim, the passivist – or maybe, the poor slob (in
bandages) isn’t all that much of a passivist victim – maybe he asked for it?’. We zijn zoveel bezig met wat de dader
deed, we moeten ook kijken naar wat het slachtoffer deed dat het veroorzaakte (maybe he/she was asking for it).
Met deze uitspraak ging Von Hentig dieper in op de rol van het slachtoffer in het misdrijf. Hij vroeg zich namelijk af of
de studie van de criminaliteit niet te eenzijdig was. Het ging louter over de plegers van criminaliteit en de
verontwaardigende rol die de slachtoffers spelen. Het gaat dus bij hem niet zozeer over de gevolgen van
slachtofferschap, zoals een groot deel van de victimologie na hem, of om de oorzaken in het algemeen, maar over de
rol die de individuele slachtoffers spelen in de totstandkoming van criminaliteit.
Deze ‘victim precipitation’ heeft vanuit het oogpunt van slachtoffers:
- Positieve kanten: hoe kunnen (potentiële) slachtoffer zichzelf beschermen (preventie voor de toekomst): zie
preventie van criminaliteit, uitgaan van de kracht v/h slachtoffer
- Negatieve kanten: zouden we het slachtoffer de schuld geven voor zijn of haar gedrag? Wat doen ze
waardoor ze het slachtoffer zijn?: ‘erom vragen’…
Het gaat dus bij hem niet zo zeer over de gevolgen van slachtofferschap, zoals een groot deel van de victimologie na
hem, om de oorzaken in het algemeen, maar over de rol die individuen spelen in de totstandkoming van ongevallen.
Wie lijkt het meest waarschijnlijk slachtoffer?
De kleinzoon zal eerder het slachtoffer worden van iets.
Hij zal niet uit de buurt blijven van situaties waarin hij een slachtoffer zou
kunnen worden (Bv. Een gevecht, een ruzie), zij is dat wel.
,Stereotypes:
Rihanna is bekend en slachtoffer van huiselijk geweld.
Madonna is bekend en slachtoffer van stalking.
50 Cent is bekend en slachtoffer van een schietpartij, hij werd 9 keer
neergeschoten.
Ze lijken ons geen slachtoffers (ze hebben geld, zien er goed uit,
zijn bekend, …). We hebben dus een bepaald slachtoffer beeld we
stellen ons voor hoe een slachtoffer eruit ziet.
Fragment 4
Het ‘Janus-gezicht’ van het strafrecht: Slachtoffers in het strafrechtelijk
systeem
- Het goede
o Procedurele rechtvaardigheid.
o Rechten van slachtoffers.
o Herstelrecht.
- Het slechte
o Slachtoffer beschuldigen.
o Secundair slachtofferschap.
Fragment 5
Kringen van slachtoffers van misdrijven:
- Primaire slachtoffers: Het slachtoffer zelf, diegene getroffen zijn
- Secundaire slachtoffers: Familie, eerstehulpverleners.
- Tertiaire slachtoffers: Bekeken slachtofferschap op televisie.
Fragment 6
Wat viel je op?
- Wat betekent herstel?
De impact die slachtofferschap heeft.
Posttraumatische groei.
Voordeel vinden.
Narratieve victimologie:
- Narratief als de dominante vorm van zelfinterpretatie door slachtoffers.
- Het belang van de ontwikkeling van levensverhalen voor slachtofferschap.
- De reactie op slachtofferschap maakt deel uit van dit verhaal.
- Het proces na slachtofferschap als ontwikkeling in de tijd, in plaats van herstel naar een eerdere toestand.
- Opnieuw verhalen vertellen in plaats van restaureren.
Week 2: geschiedenis en perspectieven van victimology
,2.1 internationale juridische perspectieven?
Waarom is victimology ontstaan in 1948 ?
- Lemkin: ‘het misdrijf genocide’ (1948)
o Genocideconventie: internationale misdaden/onmenselijke misdaden
Groep in de maatschappij uitmoorden, volkenmoord
o Jood, familie vermoord door de Nazi’s, hij studeerde rechten.
- Primo Levi: ‘als dit een man is’ (1947)
o Primo Levi: als dit een man is, m.a.w. overleven in Auschwitz
o Zie ook Jean Amery: ‘aan de grenzen van de geest’
o ‘Emet de Shoah’ als belangrijk victimologisch werk
Internationale wettelijke perspectieven:
- Waarheidscommissies meest bekende Waarheids- en Verzoeningscommissie van Zuid-Afrika
- Internationale straftribunalen voor Joegoslavië en Rwanda in de jaren 1990
- Statuut van Rome 1998
- Toch: supranationale victimologie/criminologie: pas zeer recent het meeste werk op dit gebied verwijst
niet naar victimologie
Dit is een alternatieve geschiedenis van het woord victimology dan dat wat normaal in boeken gezien wordt als de
origine, die gaan we nu bekijken:
2.2 Criminologische perspectieven
- De bedenker van het woord Victimology:
- Roemeense advocaat Benjamin Mendelsohn
Hans Von Hentig
- Hij vroeg zich af waarom in het verleden nog nooit iemand de andere kant van misdaad heeft bekeken
- Hans Von Hentig wordt gezien als de grondlegger van de victimologie. Hij was een Duitse hoogleraar
strafrecht, die in WO I nog in het Duitse leger had gezeten. Hitler vroeg hem of hij niet een hoge positie in de
NSDAP wilde krijgen. Hij deed het niet alleen niet, maar vluchtte meteen als gevolg hiervan naar de VS, en
schreef mede vanwege de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog het boek The Criminal and His
Victim in 1948.
o Dat boek wordt gezien als het startpunt van de victimologie, alhoewel het in hoofdstuk ging over de
dader
o Von Hentig stelde echter wel aan de orde of de studie van criminaliteit niet te eenzijdig was: het ging
louter over de plegers van criminaliteit en veronachtzaamde de rol de slachtoffers speelden
Het gaat dus bij hem niet zo zeer over de gevolgen van slachtofferschap, zoals een groot deel
van de victimologie na hem, of om de oorzaken in het algemeen, maar over de rol die
individuele slachtoffers spelen in de totstandkoming van criminaliteit
Hij was geïnteresseerd in de rol van slachtoffers in misdaad :
deze ‘victim precipitation’ heeft vanuit het oogpunt van slachtoffers
Positieve kanten :
- Preventie criminaliteit: hoe kunnen (potentiële) slachtoffers zichzelf beschermen
Negatieve kanten :
, - Moeten we slachtoffers de schuld geven van hun gedrag: ze hebben erom gevraagd
voorbeeld: ‘patterns in forcible rape’
- Nadruk op de rol van slachtoffers in verkrachting: hij zei ‘het kan niet dat je kijkt naar verkrachting en zegt dat
slachtoffers erom gevraagd hebben’
- Er ging in de plaats daarvan meer aandacht naar de risicoanalyse van slachtofferschap: wie loopt het grootste
gevaar om slachtoffer te worden
o We oordelen dat een losbandige student eerder slachtoffer gaat worden dan een eenzame oude
dame
Ook als hij in de situatie van criminaliteit komt zal hij eerder de eerste slag geven dan de
oude dame
Geloven dat je geen slachtoffer gaat worden is ook een risicofactor
Andere hoofdpunten in de criminologische victimology (zie volgende weken)
- Angst voor criminaliteit (‘fear of crime’)
- Invloed van slachtofferschap op strafbaarheid
- Herhaald slachtofferschap
- Hoe weten we deze zaken?
o Slachtoffersurveys
Hun hoofddoel: het volume (prevalentie en incidentie) van criminaliteit meten, inclusief het
"dark number"
De beperkingen van officiële statistieken
- ‘The dark number’
o Niet alle misdaden worden gemeld of opgespoord door de politie
o Niet alle gemelde misdrijven worden naar behoren geregistreerd
o Veel misdrijven zijn afhankelijk van slachtofferverklaringen
o Hoeveel misdrijven blijven verborgen/hoeveel slachtoffers van misdrijven zijn er????
- Nauwkeurigheid/accuracy
o Verschillen in/veranderingen in definities
o Afhankelijk van bereidheid/vermogen om te registreren
o Kan worden gemanipuleerd politie
Vooral in VS heb je mensen wiens (her)verkiezing afhangt van de evolutie in de
criminaliteitsstatistieken
- Moeilijkheden voor vergelijkingen tussen landen en inzicht in trends
de verschillende definities over wat criminaliteit is en het verschil in aangifteratio maakt het
moeilijk om te vergelijken tussen landen
- Gebrek aan variabelen voor verder onderzoek
Zijn alle problemen door de slachtofferenquêtes opgelost ?
- Well no....
- Veel hangt af van de gestelde vragen
Bv: prevalentie van seksueel geweld in België
Pieters et al 2010 levenslange prevalentie 5,6% (V) en 0,8% (M)
Schapanksy et al 2021 levenslange prevalentie 81% (V) en 47% (M)
zie de verschillen…
, Waarom?
= Stel dat Pieters en al louter vragen: ben je verkracht, zullen veel meer mensen nee zeggen
Schapansky et al gebruiken daarentegen BSQ (behavior specific questions)
= Gedrags specifieke vragen: "has anyone kissed you against your will?/ has anyone
undressed you against your will?
Men stelt bredere vragen: die met betrekking tot seksueel geweld in het algemeen
geassocieerd zijn
Samenvattend: criminologische perspectieven
- Vertrekpunt voor criminologische perspectieven op slachtofferschap
o Hoeveel criminaliteit is er en welke rol spelen slachtoffers bij criminaliteit?
o Grotendeels relatief routinematige vormen van criminaliteit
Geen criminaliteit van tijdens WOII
- Een belangrijk probleem (a key issue):
o Moeilijkheden bij het definiëren van crimineel slachtofferschap (wie mag het definiëren?)
o Volume veranderd naarmate de definitie
2.3 Sociaal psychologische perspectieven
- Klassieke experimenten in de sociale psychologie:
o Milgram’s gehoorzaamheidsonderzoek
o Zimbardo’s experiment van de gevangenis van Stanford
o Sherif's rovershol experiment
o Zie ook Darley's omstandereffect
- Ontstaan uit de wens om te proberen de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog te verklaren:
- Het idee van Ordinary Men is hier belangrijk: in hoeverre bepalen sociale krachten en rollen (iemand
bewaker en iemand gevangene) uiteindelijk wie een moordenaar en wie een slachtoffer is? (50.000 joden
vermoord)
Enkele specifieke relevante onderwerpen in de sociale psychologie
• Lerner and Simmons (1968): the belief in a just world
• Thibaut and Walker (1975): the role of procedures in getting just outcomes
• Baumeister and colleagues (1990): the magnitude / moralisation gap between “offenders and victims”
• Haslam (2006): Dehumanization
• Noor et al (2012): Competitive victimhood, zie ook met betrekking tot oorlog in Gaza
Mensen moesten verhaal schrijven over
iets dat hun boos heeft gemaakt (slachtoffer)
en verhaal over wanneer ze iemand anders
boos hebben gemaakt (dader)
week 1: Introductie
Aftermath
Fragment 1
Wat viel je op?
- Ze schaamde zich voor het seksueel misbruik
- Het was moeilijk uit te leggen aan alle mensen
- Zoeken naar bewijs en medische hulp, maar er was geen aandacht voor wat ze moest verwerken, er was
geen psychologische hulp.
- Ze wilde er niet over vertellen, maar de media berichten waren er al in het nieuws
Het belang van verschillende gevoelens en verschillende emoties, welke heeft Brison genoemd en kunnen
belangrijk zijn in de nasleep van slachtofferschap?
- Angst en schaamte, ook woede komt voor
Het belang van ervaringen van slachtoffers met strafrechtactoren
- De verschillende perspectieven laten ons zien hoe het strafrechtsysteem is gestructureerd
De manier waarop dit de primaire ervaring van slachtofferschap beïnvloedt en in wisselwerking staat.
De manier waarop anderen reageren op slachtofferschap
- Het belang van uitleg en zingeving
o De manier waarop mensen betekenis geven aan wat er met anderen gebeurd.
- Het verschil/conflict tussen de reactie van de sociale omgeving en de ervaring van het slachtoffers
Het belang van de manier waarop mensen hun eigen slachtofferschap ervaren
- Fenomenologie van slachtofferschap
Fragment 2
Wat viel je op?
- De kwestie van toestemming.
- Het is moeilijker om de situatie naar voren te brengen als je niet in het beeld van de slachtoffers past.
o M.a.w. het is moeilijker om er mee naar voor te komen als jij niet het typische slachtoffer van het
misdrijf bent.
- De popularisering van de media.
o Er is veel meer populaire media-aandacht voor de mensen die het misdrijf hebben gepleegd dan
voor de slachtoffers van het misdrijf
o Als mensen over misdaad lezen, willen ze een verhaal over iemand die iets verschrikkelijks heeft
gedaan.
o De slachtoffers zijn veerkrachtig, maar zeggen zelden dat ze weer hetzelfde zijn als voorheen.
o Het slachtofferverhaal maakt vaak minder vertellers dan het verhaal over degene die het misdrijf
heeft gepleegd.
,Op wie lijk je het meest?
Welke is vriendelijker, welke is aardiger?
- Links: niet aangevallen
- Rechts: aangevallen
- Meeste mensen associëren zich met de dame links, de dame die niet seksueel misbruikt is
Just-world-theorie
Er zijn 2 identieke foto’s van een vrouw. Bij de eerste foto krijg je volgend verhaal: “ze is 31, HRM-consulente, gaat in
het weekend graag zeilen en heeft een hond die ze naar een bekende weerman heeft genoemd”. Bij de tweede foto
krijg je hetzelfde verhaal, maar wordt eraan toegevoegd dat ze slachtoffer is geweest van een ernstig zedendelict.
Hierna wordt aan je gevraagd welke persoon je het aardigst of meest aantrekkelijk vindt en op wie jij het meeste lijkt.
De meeste mensen zullen dan ‘foto 1’ antwoorden. De reden is dat de toevoeging van het slachtofferschap het idee
over een ander persoon beïnvloeden. Dit is de social reaction to victimisation (sociale reactie op slachtofferschap):
“You must have done something to deserve it” Dit wordt de ‘just world-theorie’ genoemd.
De slachtofferstatistieken
Hoe weten we dat slechts één op de tien verkrachtingen wordt gemeld?
- Dark number
- Zelfrapportages
The International Crime Victim Survey
Jan van Dijk.
- Emeritus hoogleraar INTERVICT en voormalig beleidsmaker in Nederland en de VN.
- Eerste onderzoek in 1966 in de VS, vanaf 1972 op nationaal niveau.
- In 1973 in Nederland, 1989 ICVS.
- Winnaar Stockholm-prijs 2012 (soort Nobelprijs voor criminologie!).
Wat zijn de typische misdaadverhalen?
- Bv. Sherlock Holmes, Elementary…
o Het zijn ingewikkelde verhalen
- Wie heeft het gedaan?
De tegenstrijdige eisen van het bekijken van slachtofferschap
- Sympathie voor het slachtoffer, angst en afkeer van de situatie.
- Erkenning van de noodzaak van noodhulp en herstel, maar gebrek aan praktische vaardigheden om dit te
doen.
,Fragment 3
Victimology, sinds wanneer bestaat het?
- 33 n.C. de dood van Jezus
- 1885 nee
- 1948 gelinkt aan de Tweede Wereldoorlog, maar niet om die redenen (wel: de Verenigde Naties raakten
betrokken bij de mensenrechten)
- 1985 het woord criminologie is ontstaan
Hans Von Hentig
Hans Von Hentig is een Duitse professor strafrecht en wordt gezien als de grondlegger van de victimologie. In WO I
had deze man in het Duitse leger gezeten. Hitler vroeg hem of hij geen hoge positie wilde in de NSDAP. Dit wou hij
niet en dus vluchtte hij van NaziDuitsland naar de VS. Mede vanwege de verschrikkingen van WO II schreef hij het
boek ‘The criminal and his victim’ in 1948. Dit boek werd gezien als startpunt van de victimologie, alhoewel het
hoofdzakelijk over de dader ging.
Victim precipitation: “slachtofferneerslag” (“slachtoffers veroorzaken dat ze slachtoffer worden”)
Von Hentig: ‘Why in history has everyone always focused on the guy with the big stick, the hero, the activist, to the
neglect of the poor slob who is at the end of the stick, the victim, the passivist – or maybe, the poor slob (in
bandages) isn’t all that much of a passivist victim – maybe he asked for it?’. We zijn zoveel bezig met wat de dader
deed, we moeten ook kijken naar wat het slachtoffer deed dat het veroorzaakte (maybe he/she was asking for it).
Met deze uitspraak ging Von Hentig dieper in op de rol van het slachtoffer in het misdrijf. Hij vroeg zich namelijk af of
de studie van de criminaliteit niet te eenzijdig was. Het ging louter over de plegers van criminaliteit en de
verontwaardigende rol die de slachtoffers spelen. Het gaat dus bij hem niet zozeer over de gevolgen van
slachtofferschap, zoals een groot deel van de victimologie na hem, of om de oorzaken in het algemeen, maar over de
rol die de individuele slachtoffers spelen in de totstandkoming van criminaliteit.
Deze ‘victim precipitation’ heeft vanuit het oogpunt van slachtoffers:
- Positieve kanten: hoe kunnen (potentiële) slachtoffer zichzelf beschermen (preventie voor de toekomst): zie
preventie van criminaliteit, uitgaan van de kracht v/h slachtoffer
- Negatieve kanten: zouden we het slachtoffer de schuld geven voor zijn of haar gedrag? Wat doen ze
waardoor ze het slachtoffer zijn?: ‘erom vragen’…
Het gaat dus bij hem niet zo zeer over de gevolgen van slachtofferschap, zoals een groot deel van de victimologie na
hem, om de oorzaken in het algemeen, maar over de rol die individuen spelen in de totstandkoming van ongevallen.
Wie lijkt het meest waarschijnlijk slachtoffer?
De kleinzoon zal eerder het slachtoffer worden van iets.
Hij zal niet uit de buurt blijven van situaties waarin hij een slachtoffer zou
kunnen worden (Bv. Een gevecht, een ruzie), zij is dat wel.
,Stereotypes:
Rihanna is bekend en slachtoffer van huiselijk geweld.
Madonna is bekend en slachtoffer van stalking.
50 Cent is bekend en slachtoffer van een schietpartij, hij werd 9 keer
neergeschoten.
Ze lijken ons geen slachtoffers (ze hebben geld, zien er goed uit,
zijn bekend, …). We hebben dus een bepaald slachtoffer beeld we
stellen ons voor hoe een slachtoffer eruit ziet.
Fragment 4
Het ‘Janus-gezicht’ van het strafrecht: Slachtoffers in het strafrechtelijk
systeem
- Het goede
o Procedurele rechtvaardigheid.
o Rechten van slachtoffers.
o Herstelrecht.
- Het slechte
o Slachtoffer beschuldigen.
o Secundair slachtofferschap.
Fragment 5
Kringen van slachtoffers van misdrijven:
- Primaire slachtoffers: Het slachtoffer zelf, diegene getroffen zijn
- Secundaire slachtoffers: Familie, eerstehulpverleners.
- Tertiaire slachtoffers: Bekeken slachtofferschap op televisie.
Fragment 6
Wat viel je op?
- Wat betekent herstel?
De impact die slachtofferschap heeft.
Posttraumatische groei.
Voordeel vinden.
Narratieve victimologie:
- Narratief als de dominante vorm van zelfinterpretatie door slachtoffers.
- Het belang van de ontwikkeling van levensverhalen voor slachtofferschap.
- De reactie op slachtofferschap maakt deel uit van dit verhaal.
- Het proces na slachtofferschap als ontwikkeling in de tijd, in plaats van herstel naar een eerdere toestand.
- Opnieuw verhalen vertellen in plaats van restaureren.
Week 2: geschiedenis en perspectieven van victimology
,2.1 internationale juridische perspectieven?
Waarom is victimology ontstaan in 1948 ?
- Lemkin: ‘het misdrijf genocide’ (1948)
o Genocideconventie: internationale misdaden/onmenselijke misdaden
Groep in de maatschappij uitmoorden, volkenmoord
o Jood, familie vermoord door de Nazi’s, hij studeerde rechten.
- Primo Levi: ‘als dit een man is’ (1947)
o Primo Levi: als dit een man is, m.a.w. overleven in Auschwitz
o Zie ook Jean Amery: ‘aan de grenzen van de geest’
o ‘Emet de Shoah’ als belangrijk victimologisch werk
Internationale wettelijke perspectieven:
- Waarheidscommissies meest bekende Waarheids- en Verzoeningscommissie van Zuid-Afrika
- Internationale straftribunalen voor Joegoslavië en Rwanda in de jaren 1990
- Statuut van Rome 1998
- Toch: supranationale victimologie/criminologie: pas zeer recent het meeste werk op dit gebied verwijst
niet naar victimologie
Dit is een alternatieve geschiedenis van het woord victimology dan dat wat normaal in boeken gezien wordt als de
origine, die gaan we nu bekijken:
2.2 Criminologische perspectieven
- De bedenker van het woord Victimology:
- Roemeense advocaat Benjamin Mendelsohn
Hans Von Hentig
- Hij vroeg zich af waarom in het verleden nog nooit iemand de andere kant van misdaad heeft bekeken
- Hans Von Hentig wordt gezien als de grondlegger van de victimologie. Hij was een Duitse hoogleraar
strafrecht, die in WO I nog in het Duitse leger had gezeten. Hitler vroeg hem of hij niet een hoge positie in de
NSDAP wilde krijgen. Hij deed het niet alleen niet, maar vluchtte meteen als gevolg hiervan naar de VS, en
schreef mede vanwege de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog het boek The Criminal and His
Victim in 1948.
o Dat boek wordt gezien als het startpunt van de victimologie, alhoewel het in hoofdstuk ging over de
dader
o Von Hentig stelde echter wel aan de orde of de studie van criminaliteit niet te eenzijdig was: het ging
louter over de plegers van criminaliteit en veronachtzaamde de rol de slachtoffers speelden
Het gaat dus bij hem niet zo zeer over de gevolgen van slachtofferschap, zoals een groot deel
van de victimologie na hem, of om de oorzaken in het algemeen, maar over de rol die
individuele slachtoffers spelen in de totstandkoming van criminaliteit
Hij was geïnteresseerd in de rol van slachtoffers in misdaad :
deze ‘victim precipitation’ heeft vanuit het oogpunt van slachtoffers
Positieve kanten :
- Preventie criminaliteit: hoe kunnen (potentiële) slachtoffers zichzelf beschermen
Negatieve kanten :
, - Moeten we slachtoffers de schuld geven van hun gedrag: ze hebben erom gevraagd
voorbeeld: ‘patterns in forcible rape’
- Nadruk op de rol van slachtoffers in verkrachting: hij zei ‘het kan niet dat je kijkt naar verkrachting en zegt dat
slachtoffers erom gevraagd hebben’
- Er ging in de plaats daarvan meer aandacht naar de risicoanalyse van slachtofferschap: wie loopt het grootste
gevaar om slachtoffer te worden
o We oordelen dat een losbandige student eerder slachtoffer gaat worden dan een eenzame oude
dame
Ook als hij in de situatie van criminaliteit komt zal hij eerder de eerste slag geven dan de
oude dame
Geloven dat je geen slachtoffer gaat worden is ook een risicofactor
Andere hoofdpunten in de criminologische victimology (zie volgende weken)
- Angst voor criminaliteit (‘fear of crime’)
- Invloed van slachtofferschap op strafbaarheid
- Herhaald slachtofferschap
- Hoe weten we deze zaken?
o Slachtoffersurveys
Hun hoofddoel: het volume (prevalentie en incidentie) van criminaliteit meten, inclusief het
"dark number"
De beperkingen van officiële statistieken
- ‘The dark number’
o Niet alle misdaden worden gemeld of opgespoord door de politie
o Niet alle gemelde misdrijven worden naar behoren geregistreerd
o Veel misdrijven zijn afhankelijk van slachtofferverklaringen
o Hoeveel misdrijven blijven verborgen/hoeveel slachtoffers van misdrijven zijn er????
- Nauwkeurigheid/accuracy
o Verschillen in/veranderingen in definities
o Afhankelijk van bereidheid/vermogen om te registreren
o Kan worden gemanipuleerd politie
Vooral in VS heb je mensen wiens (her)verkiezing afhangt van de evolutie in de
criminaliteitsstatistieken
- Moeilijkheden voor vergelijkingen tussen landen en inzicht in trends
de verschillende definities over wat criminaliteit is en het verschil in aangifteratio maakt het
moeilijk om te vergelijken tussen landen
- Gebrek aan variabelen voor verder onderzoek
Zijn alle problemen door de slachtofferenquêtes opgelost ?
- Well no....
- Veel hangt af van de gestelde vragen
Bv: prevalentie van seksueel geweld in België
Pieters et al 2010 levenslange prevalentie 5,6% (V) en 0,8% (M)
Schapanksy et al 2021 levenslange prevalentie 81% (V) en 47% (M)
zie de verschillen…
, Waarom?
= Stel dat Pieters en al louter vragen: ben je verkracht, zullen veel meer mensen nee zeggen
Schapansky et al gebruiken daarentegen BSQ (behavior specific questions)
= Gedrags specifieke vragen: "has anyone kissed you against your will?/ has anyone
undressed you against your will?
Men stelt bredere vragen: die met betrekking tot seksueel geweld in het algemeen
geassocieerd zijn
Samenvattend: criminologische perspectieven
- Vertrekpunt voor criminologische perspectieven op slachtofferschap
o Hoeveel criminaliteit is er en welke rol spelen slachtoffers bij criminaliteit?
o Grotendeels relatief routinematige vormen van criminaliteit
Geen criminaliteit van tijdens WOII
- Een belangrijk probleem (a key issue):
o Moeilijkheden bij het definiëren van crimineel slachtofferschap (wie mag het definiëren?)
o Volume veranderd naarmate de definitie
2.3 Sociaal psychologische perspectieven
- Klassieke experimenten in de sociale psychologie:
o Milgram’s gehoorzaamheidsonderzoek
o Zimbardo’s experiment van de gevangenis van Stanford
o Sherif's rovershol experiment
o Zie ook Darley's omstandereffect
- Ontstaan uit de wens om te proberen de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog te verklaren:
- Het idee van Ordinary Men is hier belangrijk: in hoeverre bepalen sociale krachten en rollen (iemand
bewaker en iemand gevangene) uiteindelijk wie een moordenaar en wie een slachtoffer is? (50.000 joden
vermoord)
Enkele specifieke relevante onderwerpen in de sociale psychologie
• Lerner and Simmons (1968): the belief in a just world
• Thibaut and Walker (1975): the role of procedures in getting just outcomes
• Baumeister and colleagues (1990): the magnitude / moralisation gap between “offenders and victims”
• Haslam (2006): Dehumanization
• Noor et al (2012): Competitive victimhood, zie ook met betrekking tot oorlog in Gaza
Mensen moesten verhaal schrijven over
iets dat hun boos heeft gemaakt (slachtoffer)
en verhaal over wanneer ze iemand anders
boos hebben gemaakt (dader)
