BESTUURSRECHT
SAMENVATTING ACADEMIEJAAR 202 4-2025
W.B.
Gedoceerd door Professor: dr. Kaat Leus
,Inhoudstafel
Inhoudstafel ...................................................................................................2
1 Wat houdt bestuursrecht in........................................................................9
1.1 Wat is bestuursrecht ............................................................................... 9
4 categorieën rechtsregels in het bestuursrecht ............................................... 11
1.1.1 Bestuursrecht is een ‘uitzonderingsrecht’ ............................................ 11
1.1.2 Meergelaagdheid van het bestuursrecht .............................................. 12
1.2 Een (eenzijdige) “administratieve rechtshandeling” ..................................... 13
1.2.1 Kenmerken & ‘voorrechten’ .............................................................. 13
Verbindende kracht..................................................................................... 13
Dwingende kracht (‘privilège du préalable’) ..................................................... 13
Uitvoerbare kracht ...................................................................................... 14
1.2.2 Vermoeden van wettigheid ............................................................... 14
Jurisdictioneel beroep voor rechter – actor incumbit probatio ............................. 14
Verplicht vooraf verzoek indienen .................................................................. 15
Vermoeden van wettigheid betw ist door bestuur zelf ? ....................................... 17
1.2.3 BH kunnen worden: ingetrokken, opgeheven, gewijzigd, geschorst,
vernietigd, hervormd of buiten toepassing gelaten ........................................... 18
Onderscheid tussen intrekking en ophef f ing .................................................... 18
1.3 Een “administratieve overheid” (AO) ........................................................ 19
1.3.1 Belang van het begr ip? .................................................................... 20
In de relevante parlementaire voorbereiding ................................................... 20
In de rechtsleer.......................................................................................... 20
In de RS door RvS en HvC ........................................................................... 21
1.3.2 Imperiumbevoegdheid ..................................................................... 22
Organieke en f unctionele AO ........................................................................ 22
1.4 Administratieve sancties ........................................................................ 23
1.4.1 Het attr ibuut van de bestuur lijke f unctie ............................................. 23
1.4.2 Begrip en onderscheid met straf sancties ............................................. 25
Wie mag sanctie opleggen? .......................................................................... 25
Kwalif icatieprobleem: Engelcriteria: Wnr AS met “punitief ” karakter (een straf )? ... 25
1.4.3 Punitieve AS .................................................................................. 26
Controle door een rechter met “volle rechtsmacht” ........................................... 26
Finale geschillenbeslechting .......................................................................... 28
1.4.4 Rechtsgevolgen van AS .................................................................... 29
1.4.5 Varianten van AS ............................................................................ 30
1.4.6 Procedure...................................................................................... 30
2 Wettighe idsbe ginsel en de Bronne n en be ginselen vh bestuursrecht ......... 31
2.1 Het wettigheidsbeginsel ......................................................................... 31
2.1.1 Betekenis ...................................................................................... 31
Externe wettigheid...................................................................................... 31
Interne wettigheid ...................................................................................... 32
2.1.2 Sancties bij overtreding van het wettigheidsbeginsel ............................. 32
Objectie ve geschillenbeslechting (art. 146 Gw.) ............................................. 32
Vernietiging van de EAR (art. 14 RvSt-wet)..................................................... 32
Schorsing (in af wachting van de vernietiging) van de EAR ................................. 32
Subjectie ve geschillenbeslechting (art. 144 en 145 Gw.) ................................. 33
2.1.3 De sanctie van de vernietiging in het objectief contentieux (omkering van
het vermoeden van wettigheid) ..................................................................... 33
Machtsoverschrijding................................................................................... 33
Machtsaf wending (➔ interne wettigheid) ........................................................ 33
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, Onregelmatigheden geven slechts aanleiding tot nietigverklar ing indien ze ........... 34
2.1.4 Toewijzing en delegatie van bevoegdheid ............................................ 34
Toewijzing................................................................................................. 34
Delegatie .................................................................................................. 35
2.2 De geschreven normatieve bronnen ......................................................... 35
2.2.1 Grondwet ...................................................................................... 35
2.2.2 Verdragen en verordeningen............................................................. 36
2.2.2.1 Self -executing-verdragen .............................................................. 36
2.2.3 Wetten, decreten en ordonnanties (W/D/O) ......................................... 36
2.2.3.1 Wetten ...................................................................................... 36
Bijzondere meerderheidswetten ................................................................. 37
Bijzondere machtswetten .......................................................................... 37
2.2.3.2 Decreten en ordonnanties ............................................................. 37
2.2.4 Besluitwetten ................................................................................. 38
2.2.5 Koninklijke besluiten ....................................................................... 38
2.2.5.1 Soorten KB’s ............................................................................... 39
Onderscheid naar rechtskracht ................................................................ 40
Onderscheid naar inhoud ......................................................................... 42
2.2.5.2 Belang van onderscheid ................................................................ 43
Hoe komen KB’s tot stand? (van ontwerp tot publicatie in BS) ............................ 45
2.2.5.3 Verhouding van KB tegenover de wet .............................................. 45
“Zelf standig verordenende bevoegdheid” ..................................................... 46
KB genomen o.g.v. een wet op de bijzondere of op de buitengewone machten ... 46
De problematiek van eenheid resp. f ragmentering van verordenende bevoegdheid
............................................................................................................ 46
2.2.6 Besluiten van de gemeenschaps- en gewestreger ingen.......................... 48
2.2.7 Bestuur lijke (minister iële) omzendbrief of ‘Pseudowetgeving’ ................. 49
2.2.7.1 Interpretatieve OB ....................................................................... 50
2.2.7.2 Beleidsregels / Richtlij nen (RLn) / Ref erentienormen .......................... 51
Gebonden of Discretionaire BH? ................................................................. 51
Arrest Beheyt ......................................................................................... 52
2.2.7.3 Verordenende OB ........................................................................ 53
Vernietiging door Rvs ............................................................................... 53
Belang onderscheid OB = Rechtswaarde ......................................................... 54
2.3 Bestuursrechtspraak en ABBB ................................................................. 54
2.3.1 Rechtspraak .................................................................................. 54
2.3.2 Algemene beginselen van behoor lijk bestuur (ABBB) ............................. 55
Materiële en f ormele rechtsbron .................................................................... 55
‘Ontstaan’, belang en rol ABBB ..................................................................... 56
Bevoegdheidswetten (zgn. procedurele wetten) ............................................ 56
Materieel-inhoudelijke wetten .................................................................... 57
Rechtsbescherm ing verhogen en willekeur tegengaan .................................... 57
Zijn ABBB rechtsregels? ............................................................................ 57
Preventief en repressief ............................................................................ 58
Plaats in de normenhiërarchie ....................................................................... 58
Contra legem – werking: Legaliteit versus rechtszekerheid ................................ 59
Werking van de ABBB (gewekt vertrouwen) in de jurisprudentie van de RvS ......... 60
Geschreven en ongeschreven ARB/ABBB ........................................................ 60
Categorieën van publiekrechtelijke rechtsbeginselen ......................................... 61
Classif icatie ............................................................................................... 62
Inhoudelijke beginselen behoorlijk bestuur ...................................................... 63
Het redelijkheidsbeginsel .......................................................................... 63
Het evenredigheidsbeginsel ....................................................................... 64
Het noodzakelijkheidsbeginsel ................................................................... 64
De materiële motiveringsplicht als ABBB ...................................................... 65
Procedurele beginselen behoorlijk bestuur ...................................................... 65
Het zorgvuldigheidsbeginsel ...................................................................... 65
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, Hoorplicht .............................................................................................. 65
De f ormele motiveringsplicht – Wet 29 juli 1991 ........................................... 66
Het gelijkheidsbeginsel (art. 10 en 11 Gw) ................................................... 66
Het consistentiebeginsel ........................................................................... 66
Het onpartijdigheidsbeginsel...................................................................... 66
De redelijke termijn-eis ............................................................................ 67
Fairplay - beginsel ................................................................................... 67
Het zuinigheidsbeginsel ............................................................................ 68
Vertrouwensbeginsel ................................................................................ 68
Het rechtszekerheid– en het vertrouwensbeginsel (cf r. supra): ........................ 69
2.3.2.1 Verbod van Retroactiviteit van bestuursbeslissingen. ......................... 69
2.3.2.2 Leer van de intrekking van AR ....................................................... 69
2.4 Beginselen van behoorlijk burgerschap en bestuurlijke gewoonte .................. 72
2.4.1 Beginselen van behoorlijk burgerschap ............................................... 72
2.4.2 De bestuursrechtelijke gewoonte ....................................................... 73
Enkele bestuurlijke vernieuwingen.................................................................... 74
2.5 Motivering van BH ................................................................................ 74
2.5.1 Materiële motiveringsplicht ............................................................... 75
2.5.2 Formele of uitdrukkelijke motiveringsplicht .......................................... 76
2.5.3 Toepassingsgebied .......................................................................... 76
Bestuurshandeling ................................................................................... 76
Bestuur ................................................................................................. 77
Bestuurde .............................................................................................. 77
2.5.4 Doel – ratio legis van de f ormele motiveringsplicht ............................... 78
2.5.5 Draagwijdte ................................................................................... 78
2.5.6 Motivering bij verwijzing toegestaan? ................................................. 80
2.5.7 Uitzonderingen op de f ormele motiveringsplicht (art. 4 Wet 1991) ........... 80
Uitdrukkelijke motiveringsplicht en geheime stemming ..................................... 80
2.5.8 Toezicht op en sancties bij miskenning ............................................... 81
Normatieve bevoegdheid ............................................................................. 82
2.6 Openbaarheid van bestuur ..................................................................... 82
2.6.1 Normatieve bevoegdheid.................................................................. 83
2.6.2 Gevolg .......................................................................................... 84
Toepassingsgebied ratione personae (art. 1 van de Wet van 11 april 1994
betreffende openbaarheid van bestuur) .......................................................... 85
Toepassingsgebied ratione materiae (art. 1, 2°, wet van 11 april 1994): .............. 86
Specif ieke wet inzake milieu-inf ormatie (wet van 5 augustus 2006) ..................... 87
2.6.3 Vlaamse Bestuursdecreet– toegang bestuursdocumenten ...................... 87
2.6.4 Inhoud Wet 11 april 1994 ................................................................ 89
Actieve openbaarheid .................................................................................. 89
Passieve openbaarheid ................................................................................ 89
2.6.5 Uitzonderingen op openbaarheid van bestuur ...................................... 90
2.6.6 Beroepsprocedures ......................................................................... 92
3 Het bestuurlijk organisatierecht ............................................................... 94
3.1 De rechtspersoonlijkheid en de Beheersvormen OD .................................... 94
3.1.1 De beheersvormen van de OD .......................................................... 94
Centralisatie .............................................................................................. 94
Decentralisatie ........................................................................................... 95
Uitbesteding .............................................................................................. 95
Af stoting ................................................................................................... 95
3.1.2 De rechtspersoonlijkheid .................................................................. 95
Privaatrechtelijke rechtspersonen .................................................................. 96
Publiekrechtelijke rechtspersonen .................................................................. 96
Het onderscheid tussen publiekrechtelijke en privaatrechtelijke .......................... 97
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, Hybr iderechtspersonen ................................................................................ 97
3.1.3 De OD .......................................................................................... 97
Onderscheid tss organieke en f unctionele OD .................................................. 98
Belang van het begr ip: ................................................................................ 99
Continuïteitsbeginsel ..................................................................................100
Veranderlijkheidsbeginsel ...........................................................................100
Benuttigingsgelijkheidsbeginsel ....................................................................101
Europeesrechtelijke notie ‘universele essentiële dienst’ ....................................101
Relatie met de gebruiker van de OD .............................................................101
3.2 Centralisatie en decentralisatie en bestuurlijk toezicht................................102
3.2.1 De gecentraliseerde dienst ..............................................................102
Kenmerken ..............................................................................................103
Varianten van centralisatie: .........................................................................103
Rechtstreekse toewijzing van bevoegdheid .....................................................103
Twee- of meervoudige bevoegdheid ..............................................................104
Deconcentratie (intern en extern) .................................................................104
Diensten met af zonderlijk beheer .................................................................105
Intern verzelf standigde agentschappen (met of zonder rechtspersoonlijkheid) ......105
3.2.2 De gedecentraliseerde dienst (instelling) ............................................106
Soorten decentralisatie: ..............................................................................107
Territoriale decentralisatie ...........................................................................107
Functionele (of dienstgewijze) decentralisatie .................................................107
3.2.3 Het bestuur lijk (administratief ) toezicht .............................................108
Algemeen adm inistratief toezicht (AAT) .........................................................109
Bijzonder adm inistratief toezicht (BAT) ..........................................................110
Procedés van bestuurlijk toezicht: ................................................................110
Schorsing (AAT) ........................................................................................110
Vernietiging (AAT) .....................................................................................111
Vooraf gaand advies (BAT) ...........................................................................111
Machtiging (BAT) .......................................................................................112
Goedkeuring (BAT) ....................................................................................112
Dwangtoezicht of vervangend optreden (in de plaatsstelling, bijzondere commissaris)
..............................................................................................................113
Beslissing na beroep (al dan niet met hervormingsbevoegdheid) ........................113
3.3 Functionele decentralisatie Federaal........................................................114
3.3.1 Varianten van f unctionele decentralisatie ...........................................114
3.3.2 Vooraf gaande bevoegdheidsvraag wat de oprichting van een OHRP betref t
115
3.3.3 De bij wijze van (publiekrechtelijke) stichting opgerichte dienstgewijze of
f unctionele OD/instelling behartigen een taak van algemeen belang/OD: .............116
Gepersonaliseerde besturen (art. 1A Wet 16 maart 1954) .................................116
Openbare instellingen (art. 1B, C en D wet 16 maart 1954) ..............................117
Publiekrechtelijke beroepscorporaties ............................................................117
Openbare adviesorganen (HRM, NAR, SERV, …) ..............................................117
3.3.4 De bij wijze van vereniging opgerichte dienstgewijze of f unctionele
openbare instellingen (m.o.o. behartigen van een taak van AB/OD) : soorten ......118
Publiekrechtelijke verenigingen ....................................................................118
Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden ................................................118
3.3.5 (Federale) Autonome overheidsbedrijven! ..........................................118
3.3.6 Openbare kredietinstellingen ...........................................................119
3.3.7 De controle op f unctioneel gedecentraliseerde organismen: ...................120
3.4 Functioneel ge(de)centraliseerde entiteiten op Vlaams Niveau .....................121
3.4.1 Het model van de Vlaamse overheid: het Vlaams Bestuursdecreet van 7
december 2018 .........................................................................................121
3.4.2 Beperkingen aan de accessoire oprichtingsbevoegdheid van de G&G (1980 –
heden) ..................................................................................................121
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, 3.4.3 (Titel III van) het Vlaams Bestuursdecreet van 7 december 2018 : van
f ederale naar “eigen” typedwang?: ...............................................................122
4 Het beheer van de OD door uitbesteding via administratieve contracten .. 124
4.1 Beheer OD .........................................................................................124
4.1.1 Is de OH bevoegd om te contracteren ...............................................124
Tweewegen-leer ........................................................................................125
De beperkingen om te contracteren: de zgn. “Doorkruisingsleer” .......................127
4.1.2 (Franse) Leer van de administratieve contracten .................................128
De gewone (overheids)contracten versus de adm inistratieve overheidscontracten .128
RL uit Kritiek op de leer van de administratieve contracten: ..............................129
4.2 Administratieve contracten en exclusieve rechten......................................129
4.2.1 Unierecht kent 4 stelsels om dergelijke OVK toe te wijzen .....................130
4.2.2 Enkele adm inistratieve contracten ....................................................130
Overheidsopdrachten en concessies ..............................................................131
4.2.3 De overheidsopdrachten (OO) ..........................................................132
Algemene beginselen van de regeling inzake OO .............................................132
Toepassingsgebied WOO .............................................................................134
KLASSIEKE SECTOREN ...............................................................................135
“Speciale sectoren” ....................................................................................137
Ratione materiae (art. 2, 17° WOO). .............................................................138
Uitzonderingen die betrekking hebben op de organisatie van de OH ...................139
4.3 De plaatsing (en plaatsingsprocedures) ...................................................140
4.3.1 De actoren bij de plaatsing van overheidsopdrachten ...........................140
4.3.2 Plaatsingsprocedures bij OO ............................................................141
Openbare procedure (1 f ase: all-in one) ........................................................142
Niet-openbare of beperkte procedure (2 f asen: selectie- en gunningsf ase) ..........142
4.3.3 Het verloop van de plaatsingsprocedure: ...........................................144
Bestek .....................................................................................................144
Selectiecriteria ..........................................................................................144
Gunningscriteria ........................................................................................145
4.3.4 Belangrijkste stappen .....................................................................146
Aankondiging............................................................................................146
De raming ................................................................................................146
Publicatie van de gegunde opdracht ..............................................................147
Indiening off erte .......................................................................................147
Opening off erte .........................................................................................147
Beoordeling off erte ....................................................................................147
4.4 Concessies van werken en diensten ........................................................149
4.4.1 Evolutie van het regelgevend kader ..................................................149
4.4.2 Terminologie en def initie .................................................................149
4.4.3 Onderscheid met domeinconcessie ....................................................150
4.4.4 De concessiewet van 17 juni 2016 ....................................................150
4.4.5 Plaatsingsregels ............................................................................150
4.5 Rechtsbescherming bij OO en concessies .................................................151
4.5.1 Situeren van de problematiek ..........................................................151
4.5.2 Rechtsbescherm ing NA contractsluiting ..............................................152
5 Ambtenarenrecht ................................................................................... 153
5.1 begrip “Ambtenaar”: 3 betekenissen .......................................................153
5.1.1 Rechtstoestand: contractueel of statutair ...........................................154
5.2 Vier basiskenmerken van het ambtelijk statuut .........................................155
5.3 Bevoegdheid om het statuut van de ambtenaar te bepalen .........................156
5.3.1 A. Federaal niveau: ........................................................................156
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, 5.3.2 B. Niveau van de gemeenschappen en gewesten: ................................157
5.4 Mogelijkheid van contractuele tewerkstelling binnen overheidsdienst? ...........159
5.4.1 Vlaamse ommekeer: de regel van de contractuele tewerkstelling ...........160
5.4.2 Criteria van gezagsf unctie: ..............................................................161
5.5 Belang onderscheid tussen statutair en contractueel verband ......................161
5.6 Voor- en nadelen van het statuut? ..........................................................163
5.6.1 Toekomst van het ambtenarenstatuut ...............................................163
5.7 De openbaar ambt en de grondwettelijke vrijheden van de ambtenaar ..........164
5.8 De ambtelijke tuchtregeling...................................................................166
5.8.1 Onderscheid tuchtrecht en straf recht.................................................166
5.8.2 Tuchtregeling voor ambtenaren en de toepassing van art. 6 EVRM in
tuchtzaken ...............................................................................................167
5.8.3 De algemene beginselen van het tuchtrecht .......................................168
5.8.4 Onderscheid tussen een tuchtmaatregel, ordemaatregel en “verkapte
tuchtstraf ”? ..............................................................................................169
5.8.5 Onderscheid tussen tucht en evaluatie? .............................................169
5.8.6 Rechtsbescherm ing in tuchtzaken (preventief en curatief ).....................170
De algemene (rechts)beginselen inzake tuchtrecht – art. 14 APKB .....................170
Administratief beroep .................................................................................170
Jurisdictioneel beroep (RvSt met “volle rechtsmacht” in de zin van art. 6 EVRM) ...171
5.8.7 De preventieve schorsing als ordemaatregel – art. 15 APKB ..................171
5.9 Krachtlijnen van het ambtelijk statuut .....................................................172
5.9.1 Het syndicaal statuut......................................................................172
5.9.2 Het ambtelijk statuut in vogelvlucht ..................................................173
Statuut geldt voor statutairen in vast dienstverband ........................................173
(Hiërarchische) Indeling van het personeel in niveaus: .....................................173
Deontologische rechten en plichten ...............................................................173
Werving, selectie en benoeming ...................................................................174
Loopbaan (administratieve en geldelijke) en bevorderingen (art. 10 – 14 APKB) ...176
Evaluatie (art. 24 APKB) .............................................................................177
Ambtsbeëindiging (art. 21 tot 25 APKB) ........................................................177
Het mandaatstelsel voor de houder van een managementf unctie: ......................178
5.10 Taalwet bestuurszaken: taalkaders en taalrollen .......................................178
5.10.1 Taalkader .....................................................................................178
5.10.2 Taalrol .........................................................................................179
6 Openbaar e n privaat domein .................................................................. 179
6.1 Ratio van het administratief goederenrecht ..............................................180
6.2 Toepassingsgebied van het domeingoederenrecht .....................................180
6.3 De begrippen “openbaar domein” en “privaat domein” ...............................180
6.3.1 De begrippen “openbaar domein” en “privaat domein”: BW ...................181
6.4 Affectatie en desaffectatie .....................................................................183
6.4.1 Statuut openbaar domein: beginselen noodzakelijk voor een betere
bescherming.............................................................................................183
6.4.2 Precaire gebruiksrechten openbaar domein: collectief en privatief gebruik
185
6.4.3 Rechtsregelen betreff ende het privaat overhe idsdome in ...................186
7 De beperkingen van het e ige ndomsrecht ................................................ 187
7.1 Onteigeni ng en eigendomsbeperkingen: een kwestie van gradaties ..............188
7.2 Formele onteigening ............................................................................188
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, 7.3 Bevoegdheidsverdeling inzake onteigening: .............................................189
7.4 De onteigening....................................................................................191
7.5 Vlaams Onteigeningsdecreet..................................................................192
7.5.1 De bestuur lijke f ase .......................................................................193
7.5.2 De gerechtelijke f ase ......................................................................193
7.6 Opeising ............................................................................................194
7.7 Erfdienstbaarheden ten algemenen nutte (EAN) ........................................196
Algeme ne info ............................................................................................. 198
Leerdoel/te behalen leerresultaat ....................................................................198
Te kennen stof .............................................................................................198
Info examen................................................................................................199
Hoorplicht recht van verdediging .................................................................200
Onderscheid Subjectief en Objectief Contentieux ...............................................200
Afkortinge n ................................................................................................. 201
Termen ....................................................................................................... 202
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
,1 Wat houdt bestuursrecht in
1.1 Wat is bestuursrecht
Het “Staatsrecht”1 bestaat uit:
- A. Grondwettelijk recht: (indeling van de Belgische staat, gewesten, etc.)
o Regels betreffende de vestiging, de structuur en de uitoefening van het
overheidsgezag.
o Inrichting van en verhouding tussen de staatsmachten (WM / UM / RM)
o Grondrechten van de burgers (tegenover de staatsmachten)
WM UM RM
Administratieve rechtscolleges Grondwettelijk Hof
- B. Bestuursrecht:
o Werking van de staat na afscheiding van WM en RM (wetgeving en rechtspraak).
o Omvat de voorschriften van de bestuurlijke bedrijvigheid of activiteit van
“bestuurlijke of administratieve overheden” - AO of AO
▪ In wezen van de UM
In dit vak wordt vooral gekeken naar wat de UM doet en wat de RM doet wanneer deze het bestuur
controleert. Bestuursrecht omvat de regels waaraan een bestuur zich moet houden, maar er is geen
gecodificeerd bestuursrecht en evenmin een eenduidige definitie van het vakgebied.
De staat (en dus het bestuur) houdt zich met vanalles bezig.
België is van een nachtwakerstaat (ten tijde van WOI) geëvolueerd naar een sociale welvaartstaat (heden). De
staat hield zich vroeger enkel bezig met de klassieke kerntaken: Defensie, Financiën, Veiligheid en Justitie. Het
bestuursrecht evolueerde mee met de samenleving, de staat richt zich steeds meer op zaken zoals sociale
welvaart, milieu en economie. Het bestuursrecht evolueert materieel inhoudelijk met de maatschappij. De
maatschappij beïnvloedt dit via politieke keuzes.
Geen materieel – inhoudelijke definitie van het “Bestuursrecht”
Bestuursrecht kenmerkt zich door de ongelijke machtsverhouding tussen bestuur en burger, het bestuur en
de burger bevinden zich inherent niet op voet van gelijkheid. Aangezien het bestuur, door zijn eenzijdige
beslissingsbevoegdheid (imperiumgezag), de rechtspositie van de burger kan wijzigen of verhinderen dat deze
wijzigt.
vb. in het regeerakkoord staat er dat men de WLHU wil beperken in de tijd. De VDAB zal mensen moeten
aansporen te werken. De VDAB kan, met imperiumgezag, beslissingen nemen die derden bindt. De VDAB
treedt hier op als een bestuur.
vb. een landbouwer wil zijn bedrijf uitbreiden en vraagt een omgevingsvergunning die ook een
exploitatievergunning is. Het bestuur kan, met imperiumgezag, deze vergunning weigeren of goedkeuren met
rechtsgevolgen voor betrokkene.
Bestuur kan een:
- Publiekrechtelijke vorm hebben,
o Zoals de regering, zoals de VDAB, de lijn etc.
- Privaatrechtelijke vorm hebben,
o Zoals de VUB ➔ voor (studievoortgangsbeslissingen) sommige handelingen die gesteld
worden als administratief bestuur.
vb. Als prof examen afneemt (kan eenzijdig beslissen) treedt deze op als administratief bestuur.
1 Het recht dat de staat beheerst
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, Om aan het begrip “Bestuursrecht” inhoud te geven geldt een “organieke” en een “functionele”
benadering:
- Het bestuursrecht bepaalt het handelen van de staatsorganen die (organiek) tot de ‘UM’
behoren. Echter: de UM zoals die beschreven wordt door de Gw. dekt niet het hele subject
van het moderne bestuursrecht.
- Het gaat om handelingen die uitgaan van een ‘bestuur’ of een ‘AO’ die (functioneel) beschikt
over eenzijdige beslissingsbevoegdheid of “imperium” en dus beslissingen kan nemen die
derden binden (zgn. derdenbinding).
o AO kan een publiekrechtelijke RP zijn (de VDAB) of een privaatrechtelijke RP (de
VUB).
o AO kan de rechtspositie wijzigen of voorkomen dat dit gewijzigd wordt.
vb. Aanvraag omgevings-/exploitatievergunning
- Het bestuursrecht (en de rechtsbescherming tegenover het bestuur) is ruimer dan de
(klassieke) UM alleen, het omvat ook:
o Het (bestuurlijk) handelen van lokale besturen (gemeenten, provincies),
o Diverse verzelfstandigde besturen (al dan niet gestructureerd op lokaal niveau),
o Regulatoren belast met geschillenbeslechting (vb. De FSMA),
o Bestuurlijke beroepscolleges (zoals een hogere tuchtraad)
o Het bestuurlijk of “imperium” handelen van private instellingen (inrichtingen van het
vrij onderwijs)
vbn:
- De belastingbrief ➔ de fiscus is een AO.
- Aanvragen van een omgevingsvergunning om een huis te bouwen.
- Student fraudeert tijdens examen, prof stuurt student naar decaan ➔ administratieve sanctie o.v.
overtreden van examenregels die door administratief orgaan werd opgesteld.
Hoe meer de OH intervenieert in maatschappelijk leven, hoe ruimer het bestuursrecht wordt.
Wat we hier gaan bestuderen, zijn klassieke leerstukken van het bestuursrecht.
Alle bijzondere kanten van bestuursrecht, zijn aparte zaken.
Tijdens de lessen bestuderen we “algemene leerstukken van het bestuursrecht”:
I. Bronnen en beginselen van het bestuursrecht (HB-Inleiding);
II. Bestuurlijk organisatierecht (HB - Boek I):
a) Bestuurlijk rechtspersonenrecht
b) De organisatie van de OD;
III. Ambtenarenrecht (HB - Boek II);
IV. Het administratief goederenrecht (HB - Boek III);
V. Basisbeginselen inzake rechtsbescherming tegenover de overheid
We behandelen NIET de “bijzondere takken van het bestuursrecht” : verzamelnaam voor diverse bijzondere
sectorale regelingen van het bestuursrecht zoals het omgevingsrecht, het recht van de lokale besturen, het
economisch publiekrecht het vreemdelingenrecht, het gezondheidsr echt, het onderwijsrecht, enzovoort...
De basisbeginselen en technieken van het (algemeen) bestuursrecht zijn van toepassing in deze bijzondere
leerstukken maar zij zijn, daarnaast, gekenmerkt – als specifieke domeinen van het bestuursrecht – door eigen
bijzondere, specifieke, vaak technische regels.
LET WEL: Tussen het algemeen (basisbeginselen) bestuursrecht en het bijzonder bestuursrecht
bestaat een permanente wisselwerking en beïnvloeding!
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
SAMENVATTING ACADEMIEJAAR 202 4-2025
W.B.
Gedoceerd door Professor: dr. Kaat Leus
,Inhoudstafel
Inhoudstafel ...................................................................................................2
1 Wat houdt bestuursrecht in........................................................................9
1.1 Wat is bestuursrecht ............................................................................... 9
4 categorieën rechtsregels in het bestuursrecht ............................................... 11
1.1.1 Bestuursrecht is een ‘uitzonderingsrecht’ ............................................ 11
1.1.2 Meergelaagdheid van het bestuursrecht .............................................. 12
1.2 Een (eenzijdige) “administratieve rechtshandeling” ..................................... 13
1.2.1 Kenmerken & ‘voorrechten’ .............................................................. 13
Verbindende kracht..................................................................................... 13
Dwingende kracht (‘privilège du préalable’) ..................................................... 13
Uitvoerbare kracht ...................................................................................... 14
1.2.2 Vermoeden van wettigheid ............................................................... 14
Jurisdictioneel beroep voor rechter – actor incumbit probatio ............................. 14
Verplicht vooraf verzoek indienen .................................................................. 15
Vermoeden van wettigheid betw ist door bestuur zelf ? ....................................... 17
1.2.3 BH kunnen worden: ingetrokken, opgeheven, gewijzigd, geschorst,
vernietigd, hervormd of buiten toepassing gelaten ........................................... 18
Onderscheid tussen intrekking en ophef f ing .................................................... 18
1.3 Een “administratieve overheid” (AO) ........................................................ 19
1.3.1 Belang van het begr ip? .................................................................... 20
In de relevante parlementaire voorbereiding ................................................... 20
In de rechtsleer.......................................................................................... 20
In de RS door RvS en HvC ........................................................................... 21
1.3.2 Imperiumbevoegdheid ..................................................................... 22
Organieke en f unctionele AO ........................................................................ 22
1.4 Administratieve sancties ........................................................................ 23
1.4.1 Het attr ibuut van de bestuur lijke f unctie ............................................. 23
1.4.2 Begrip en onderscheid met straf sancties ............................................. 25
Wie mag sanctie opleggen? .......................................................................... 25
Kwalif icatieprobleem: Engelcriteria: Wnr AS met “punitief ” karakter (een straf )? ... 25
1.4.3 Punitieve AS .................................................................................. 26
Controle door een rechter met “volle rechtsmacht” ........................................... 26
Finale geschillenbeslechting .......................................................................... 28
1.4.4 Rechtsgevolgen van AS .................................................................... 29
1.4.5 Varianten van AS ............................................................................ 30
1.4.6 Procedure...................................................................................... 30
2 Wettighe idsbe ginsel en de Bronne n en be ginselen vh bestuursrecht ......... 31
2.1 Het wettigheidsbeginsel ......................................................................... 31
2.1.1 Betekenis ...................................................................................... 31
Externe wettigheid...................................................................................... 31
Interne wettigheid ...................................................................................... 32
2.1.2 Sancties bij overtreding van het wettigheidsbeginsel ............................. 32
Objectie ve geschillenbeslechting (art. 146 Gw.) ............................................. 32
Vernietiging van de EAR (art. 14 RvSt-wet)..................................................... 32
Schorsing (in af wachting van de vernietiging) van de EAR ................................. 32
Subjectie ve geschillenbeslechting (art. 144 en 145 Gw.) ................................. 33
2.1.3 De sanctie van de vernietiging in het objectief contentieux (omkering van
het vermoeden van wettigheid) ..................................................................... 33
Machtsoverschrijding................................................................................... 33
Machtsaf wending (➔ interne wettigheid) ........................................................ 33
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, Onregelmatigheden geven slechts aanleiding tot nietigverklar ing indien ze ........... 34
2.1.4 Toewijzing en delegatie van bevoegdheid ............................................ 34
Toewijzing................................................................................................. 34
Delegatie .................................................................................................. 35
2.2 De geschreven normatieve bronnen ......................................................... 35
2.2.1 Grondwet ...................................................................................... 35
2.2.2 Verdragen en verordeningen............................................................. 36
2.2.2.1 Self -executing-verdragen .............................................................. 36
2.2.3 Wetten, decreten en ordonnanties (W/D/O) ......................................... 36
2.2.3.1 Wetten ...................................................................................... 36
Bijzondere meerderheidswetten ................................................................. 37
Bijzondere machtswetten .......................................................................... 37
2.2.3.2 Decreten en ordonnanties ............................................................. 37
2.2.4 Besluitwetten ................................................................................. 38
2.2.5 Koninklijke besluiten ....................................................................... 38
2.2.5.1 Soorten KB’s ............................................................................... 39
Onderscheid naar rechtskracht ................................................................ 40
Onderscheid naar inhoud ......................................................................... 42
2.2.5.2 Belang van onderscheid ................................................................ 43
Hoe komen KB’s tot stand? (van ontwerp tot publicatie in BS) ............................ 45
2.2.5.3 Verhouding van KB tegenover de wet .............................................. 45
“Zelf standig verordenende bevoegdheid” ..................................................... 46
KB genomen o.g.v. een wet op de bijzondere of op de buitengewone machten ... 46
De problematiek van eenheid resp. f ragmentering van verordenende bevoegdheid
............................................................................................................ 46
2.2.6 Besluiten van de gemeenschaps- en gewestreger ingen.......................... 48
2.2.7 Bestuur lijke (minister iële) omzendbrief of ‘Pseudowetgeving’ ................. 49
2.2.7.1 Interpretatieve OB ....................................................................... 50
2.2.7.2 Beleidsregels / Richtlij nen (RLn) / Ref erentienormen .......................... 51
Gebonden of Discretionaire BH? ................................................................. 51
Arrest Beheyt ......................................................................................... 52
2.2.7.3 Verordenende OB ........................................................................ 53
Vernietiging door Rvs ............................................................................... 53
Belang onderscheid OB = Rechtswaarde ......................................................... 54
2.3 Bestuursrechtspraak en ABBB ................................................................. 54
2.3.1 Rechtspraak .................................................................................. 54
2.3.2 Algemene beginselen van behoor lijk bestuur (ABBB) ............................. 55
Materiële en f ormele rechtsbron .................................................................... 55
‘Ontstaan’, belang en rol ABBB ..................................................................... 56
Bevoegdheidswetten (zgn. procedurele wetten) ............................................ 56
Materieel-inhoudelijke wetten .................................................................... 57
Rechtsbescherm ing verhogen en willekeur tegengaan .................................... 57
Zijn ABBB rechtsregels? ............................................................................ 57
Preventief en repressief ............................................................................ 58
Plaats in de normenhiërarchie ....................................................................... 58
Contra legem – werking: Legaliteit versus rechtszekerheid ................................ 59
Werking van de ABBB (gewekt vertrouwen) in de jurisprudentie van de RvS ......... 60
Geschreven en ongeschreven ARB/ABBB ........................................................ 60
Categorieën van publiekrechtelijke rechtsbeginselen ......................................... 61
Classif icatie ............................................................................................... 62
Inhoudelijke beginselen behoorlijk bestuur ...................................................... 63
Het redelijkheidsbeginsel .......................................................................... 63
Het evenredigheidsbeginsel ....................................................................... 64
Het noodzakelijkheidsbeginsel ................................................................... 64
De materiële motiveringsplicht als ABBB ...................................................... 65
Procedurele beginselen behoorlijk bestuur ...................................................... 65
Het zorgvuldigheidsbeginsel ...................................................................... 65
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, Hoorplicht .............................................................................................. 65
De f ormele motiveringsplicht – Wet 29 juli 1991 ........................................... 66
Het gelijkheidsbeginsel (art. 10 en 11 Gw) ................................................... 66
Het consistentiebeginsel ........................................................................... 66
Het onpartijdigheidsbeginsel...................................................................... 66
De redelijke termijn-eis ............................................................................ 67
Fairplay - beginsel ................................................................................... 67
Het zuinigheidsbeginsel ............................................................................ 68
Vertrouwensbeginsel ................................................................................ 68
Het rechtszekerheid– en het vertrouwensbeginsel (cf r. supra): ........................ 69
2.3.2.1 Verbod van Retroactiviteit van bestuursbeslissingen. ......................... 69
2.3.2.2 Leer van de intrekking van AR ....................................................... 69
2.4 Beginselen van behoorlijk burgerschap en bestuurlijke gewoonte .................. 72
2.4.1 Beginselen van behoorlijk burgerschap ............................................... 72
2.4.2 De bestuursrechtelijke gewoonte ....................................................... 73
Enkele bestuurlijke vernieuwingen.................................................................... 74
2.5 Motivering van BH ................................................................................ 74
2.5.1 Materiële motiveringsplicht ............................................................... 75
2.5.2 Formele of uitdrukkelijke motiveringsplicht .......................................... 76
2.5.3 Toepassingsgebied .......................................................................... 76
Bestuurshandeling ................................................................................... 76
Bestuur ................................................................................................. 77
Bestuurde .............................................................................................. 77
2.5.4 Doel – ratio legis van de f ormele motiveringsplicht ............................... 78
2.5.5 Draagwijdte ................................................................................... 78
2.5.6 Motivering bij verwijzing toegestaan? ................................................. 80
2.5.7 Uitzonderingen op de f ormele motiveringsplicht (art. 4 Wet 1991) ........... 80
Uitdrukkelijke motiveringsplicht en geheime stemming ..................................... 80
2.5.8 Toezicht op en sancties bij miskenning ............................................... 81
Normatieve bevoegdheid ............................................................................. 82
2.6 Openbaarheid van bestuur ..................................................................... 82
2.6.1 Normatieve bevoegdheid.................................................................. 83
2.6.2 Gevolg .......................................................................................... 84
Toepassingsgebied ratione personae (art. 1 van de Wet van 11 april 1994
betreffende openbaarheid van bestuur) .......................................................... 85
Toepassingsgebied ratione materiae (art. 1, 2°, wet van 11 april 1994): .............. 86
Specif ieke wet inzake milieu-inf ormatie (wet van 5 augustus 2006) ..................... 87
2.6.3 Vlaamse Bestuursdecreet– toegang bestuursdocumenten ...................... 87
2.6.4 Inhoud Wet 11 april 1994 ................................................................ 89
Actieve openbaarheid .................................................................................. 89
Passieve openbaarheid ................................................................................ 89
2.6.5 Uitzonderingen op openbaarheid van bestuur ...................................... 90
2.6.6 Beroepsprocedures ......................................................................... 92
3 Het bestuurlijk organisatierecht ............................................................... 94
3.1 De rechtspersoonlijkheid en de Beheersvormen OD .................................... 94
3.1.1 De beheersvormen van de OD .......................................................... 94
Centralisatie .............................................................................................. 94
Decentralisatie ........................................................................................... 95
Uitbesteding .............................................................................................. 95
Af stoting ................................................................................................... 95
3.1.2 De rechtspersoonlijkheid .................................................................. 95
Privaatrechtelijke rechtspersonen .................................................................. 96
Publiekrechtelijke rechtspersonen .................................................................. 96
Het onderscheid tussen publiekrechtelijke en privaatrechtelijke .......................... 97
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, Hybr iderechtspersonen ................................................................................ 97
3.1.3 De OD .......................................................................................... 97
Onderscheid tss organieke en f unctionele OD .................................................. 98
Belang van het begr ip: ................................................................................ 99
Continuïteitsbeginsel ..................................................................................100
Veranderlijkheidsbeginsel ...........................................................................100
Benuttigingsgelijkheidsbeginsel ....................................................................101
Europeesrechtelijke notie ‘universele essentiële dienst’ ....................................101
Relatie met de gebruiker van de OD .............................................................101
3.2 Centralisatie en decentralisatie en bestuurlijk toezicht................................102
3.2.1 De gecentraliseerde dienst ..............................................................102
Kenmerken ..............................................................................................103
Varianten van centralisatie: .........................................................................103
Rechtstreekse toewijzing van bevoegdheid .....................................................103
Twee- of meervoudige bevoegdheid ..............................................................104
Deconcentratie (intern en extern) .................................................................104
Diensten met af zonderlijk beheer .................................................................105
Intern verzelf standigde agentschappen (met of zonder rechtspersoonlijkheid) ......105
3.2.2 De gedecentraliseerde dienst (instelling) ............................................106
Soorten decentralisatie: ..............................................................................107
Territoriale decentralisatie ...........................................................................107
Functionele (of dienstgewijze) decentralisatie .................................................107
3.2.3 Het bestuur lijk (administratief ) toezicht .............................................108
Algemeen adm inistratief toezicht (AAT) .........................................................109
Bijzonder adm inistratief toezicht (BAT) ..........................................................110
Procedés van bestuurlijk toezicht: ................................................................110
Schorsing (AAT) ........................................................................................110
Vernietiging (AAT) .....................................................................................111
Vooraf gaand advies (BAT) ...........................................................................111
Machtiging (BAT) .......................................................................................112
Goedkeuring (BAT) ....................................................................................112
Dwangtoezicht of vervangend optreden (in de plaatsstelling, bijzondere commissaris)
..............................................................................................................113
Beslissing na beroep (al dan niet met hervormingsbevoegdheid) ........................113
3.3 Functionele decentralisatie Federaal........................................................114
3.3.1 Varianten van f unctionele decentralisatie ...........................................114
3.3.2 Vooraf gaande bevoegdheidsvraag wat de oprichting van een OHRP betref t
115
3.3.3 De bij wijze van (publiekrechtelijke) stichting opgerichte dienstgewijze of
f unctionele OD/instelling behartigen een taak van algemeen belang/OD: .............116
Gepersonaliseerde besturen (art. 1A Wet 16 maart 1954) .................................116
Openbare instellingen (art. 1B, C en D wet 16 maart 1954) ..............................117
Publiekrechtelijke beroepscorporaties ............................................................117
Openbare adviesorganen (HRM, NAR, SERV, …) ..............................................117
3.3.4 De bij wijze van vereniging opgerichte dienstgewijze of f unctionele
openbare instellingen (m.o.o. behartigen van een taak van AB/OD) : soorten ......118
Publiekrechtelijke verenigingen ....................................................................118
Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden ................................................118
3.3.5 (Federale) Autonome overheidsbedrijven! ..........................................118
3.3.6 Openbare kredietinstellingen ...........................................................119
3.3.7 De controle op f unctioneel gedecentraliseerde organismen: ...................120
3.4 Functioneel ge(de)centraliseerde entiteiten op Vlaams Niveau .....................121
3.4.1 Het model van de Vlaamse overheid: het Vlaams Bestuursdecreet van 7
december 2018 .........................................................................................121
3.4.2 Beperkingen aan de accessoire oprichtingsbevoegdheid van de G&G (1980 –
heden) ..................................................................................................121
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, 3.4.3 (Titel III van) het Vlaams Bestuursdecreet van 7 december 2018 : van
f ederale naar “eigen” typedwang?: ...............................................................122
4 Het beheer van de OD door uitbesteding via administratieve contracten .. 124
4.1 Beheer OD .........................................................................................124
4.1.1 Is de OH bevoegd om te contracteren ...............................................124
Tweewegen-leer ........................................................................................125
De beperkingen om te contracteren: de zgn. “Doorkruisingsleer” .......................127
4.1.2 (Franse) Leer van de administratieve contracten .................................128
De gewone (overheids)contracten versus de adm inistratieve overheidscontracten .128
RL uit Kritiek op de leer van de administratieve contracten: ..............................129
4.2 Administratieve contracten en exclusieve rechten......................................129
4.2.1 Unierecht kent 4 stelsels om dergelijke OVK toe te wijzen .....................130
4.2.2 Enkele adm inistratieve contracten ....................................................130
Overheidsopdrachten en concessies ..............................................................131
4.2.3 De overheidsopdrachten (OO) ..........................................................132
Algemene beginselen van de regeling inzake OO .............................................132
Toepassingsgebied WOO .............................................................................134
KLASSIEKE SECTOREN ...............................................................................135
“Speciale sectoren” ....................................................................................137
Ratione materiae (art. 2, 17° WOO). .............................................................138
Uitzonderingen die betrekking hebben op de organisatie van de OH ...................139
4.3 De plaatsing (en plaatsingsprocedures) ...................................................140
4.3.1 De actoren bij de plaatsing van overheidsopdrachten ...........................140
4.3.2 Plaatsingsprocedures bij OO ............................................................141
Openbare procedure (1 f ase: all-in one) ........................................................142
Niet-openbare of beperkte procedure (2 f asen: selectie- en gunningsf ase) ..........142
4.3.3 Het verloop van de plaatsingsprocedure: ...........................................144
Bestek .....................................................................................................144
Selectiecriteria ..........................................................................................144
Gunningscriteria ........................................................................................145
4.3.4 Belangrijkste stappen .....................................................................146
Aankondiging............................................................................................146
De raming ................................................................................................146
Publicatie van de gegunde opdracht ..............................................................147
Indiening off erte .......................................................................................147
Opening off erte .........................................................................................147
Beoordeling off erte ....................................................................................147
4.4 Concessies van werken en diensten ........................................................149
4.4.1 Evolutie van het regelgevend kader ..................................................149
4.4.2 Terminologie en def initie .................................................................149
4.4.3 Onderscheid met domeinconcessie ....................................................150
4.4.4 De concessiewet van 17 juni 2016 ....................................................150
4.4.5 Plaatsingsregels ............................................................................150
4.5 Rechtsbescherming bij OO en concessies .................................................151
4.5.1 Situeren van de problematiek ..........................................................151
4.5.2 Rechtsbescherm ing NA contractsluiting ..............................................152
5 Ambtenarenrecht ................................................................................... 153
5.1 begrip “Ambtenaar”: 3 betekenissen .......................................................153
5.1.1 Rechtstoestand: contractueel of statutair ...........................................154
5.2 Vier basiskenmerken van het ambtelijk statuut .........................................155
5.3 Bevoegdheid om het statuut van de ambtenaar te bepalen .........................156
5.3.1 A. Federaal niveau: ........................................................................156
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, 5.3.2 B. Niveau van de gemeenschappen en gewesten: ................................157
5.4 Mogelijkheid van contractuele tewerkstelling binnen overheidsdienst? ...........159
5.4.1 Vlaamse ommekeer: de regel van de contractuele tewerkstelling ...........160
5.4.2 Criteria van gezagsf unctie: ..............................................................161
5.5 Belang onderscheid tussen statutair en contractueel verband ......................161
5.6 Voor- en nadelen van het statuut? ..........................................................163
5.6.1 Toekomst van het ambtenarenstatuut ...............................................163
5.7 De openbaar ambt en de grondwettelijke vrijheden van de ambtenaar ..........164
5.8 De ambtelijke tuchtregeling...................................................................166
5.8.1 Onderscheid tuchtrecht en straf recht.................................................166
5.8.2 Tuchtregeling voor ambtenaren en de toepassing van art. 6 EVRM in
tuchtzaken ...............................................................................................167
5.8.3 De algemene beginselen van het tuchtrecht .......................................168
5.8.4 Onderscheid tussen een tuchtmaatregel, ordemaatregel en “verkapte
tuchtstraf ”? ..............................................................................................169
5.8.5 Onderscheid tussen tucht en evaluatie? .............................................169
5.8.6 Rechtsbescherm ing in tuchtzaken (preventief en curatief ).....................170
De algemene (rechts)beginselen inzake tuchtrecht – art. 14 APKB .....................170
Administratief beroep .................................................................................170
Jurisdictioneel beroep (RvSt met “volle rechtsmacht” in de zin van art. 6 EVRM) ...171
5.8.7 De preventieve schorsing als ordemaatregel – art. 15 APKB ..................171
5.9 Krachtlijnen van het ambtelijk statuut .....................................................172
5.9.1 Het syndicaal statuut......................................................................172
5.9.2 Het ambtelijk statuut in vogelvlucht ..................................................173
Statuut geldt voor statutairen in vast dienstverband ........................................173
(Hiërarchische) Indeling van het personeel in niveaus: .....................................173
Deontologische rechten en plichten ...............................................................173
Werving, selectie en benoeming ...................................................................174
Loopbaan (administratieve en geldelijke) en bevorderingen (art. 10 – 14 APKB) ...176
Evaluatie (art. 24 APKB) .............................................................................177
Ambtsbeëindiging (art. 21 tot 25 APKB) ........................................................177
Het mandaatstelsel voor de houder van een managementf unctie: ......................178
5.10 Taalwet bestuurszaken: taalkaders en taalrollen .......................................178
5.10.1 Taalkader .....................................................................................178
5.10.2 Taalrol .........................................................................................179
6 Openbaar e n privaat domein .................................................................. 179
6.1 Ratio van het administratief goederenrecht ..............................................180
6.2 Toepassingsgebied van het domeingoederenrecht .....................................180
6.3 De begrippen “openbaar domein” en “privaat domein” ...............................180
6.3.1 De begrippen “openbaar domein” en “privaat domein”: BW ...................181
6.4 Affectatie en desaffectatie .....................................................................183
6.4.1 Statuut openbaar domein: beginselen noodzakelijk voor een betere
bescherming.............................................................................................183
6.4.2 Precaire gebruiksrechten openbaar domein: collectief en privatief gebruik
185
6.4.3 Rechtsregelen betreff ende het privaat overhe idsdome in ...................186
7 De beperkingen van het e ige ndomsrecht ................................................ 187
7.1 Onteigeni ng en eigendomsbeperkingen: een kwestie van gradaties ..............188
7.2 Formele onteigening ............................................................................188
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, 7.3 Bevoegdheidsverdeling inzake onteigening: .............................................189
7.4 De onteigening....................................................................................191
7.5 Vlaams Onteigeningsdecreet..................................................................192
7.5.1 De bestuur lijke f ase .......................................................................193
7.5.2 De gerechtelijke f ase ......................................................................193
7.6 Opeising ............................................................................................194
7.7 Erfdienstbaarheden ten algemenen nutte (EAN) ........................................196
Algeme ne info ............................................................................................. 198
Leerdoel/te behalen leerresultaat ....................................................................198
Te kennen stof .............................................................................................198
Info examen................................................................................................199
Hoorplicht recht van verdediging .................................................................200
Onderscheid Subjectief en Objectief Contentieux ...............................................200
Afkortinge n ................................................................................................. 201
Termen ....................................................................................................... 202
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
,1 Wat houdt bestuursrecht in
1.1 Wat is bestuursrecht
Het “Staatsrecht”1 bestaat uit:
- A. Grondwettelijk recht: (indeling van de Belgische staat, gewesten, etc.)
o Regels betreffende de vestiging, de structuur en de uitoefening van het
overheidsgezag.
o Inrichting van en verhouding tussen de staatsmachten (WM / UM / RM)
o Grondrechten van de burgers (tegenover de staatsmachten)
WM UM RM
Administratieve rechtscolleges Grondwettelijk Hof
- B. Bestuursrecht:
o Werking van de staat na afscheiding van WM en RM (wetgeving en rechtspraak).
o Omvat de voorschriften van de bestuurlijke bedrijvigheid of activiteit van
“bestuurlijke of administratieve overheden” - AO of AO
▪ In wezen van de UM
In dit vak wordt vooral gekeken naar wat de UM doet en wat de RM doet wanneer deze het bestuur
controleert. Bestuursrecht omvat de regels waaraan een bestuur zich moet houden, maar er is geen
gecodificeerd bestuursrecht en evenmin een eenduidige definitie van het vakgebied.
De staat (en dus het bestuur) houdt zich met vanalles bezig.
België is van een nachtwakerstaat (ten tijde van WOI) geëvolueerd naar een sociale welvaartstaat (heden). De
staat hield zich vroeger enkel bezig met de klassieke kerntaken: Defensie, Financiën, Veiligheid en Justitie. Het
bestuursrecht evolueerde mee met de samenleving, de staat richt zich steeds meer op zaken zoals sociale
welvaart, milieu en economie. Het bestuursrecht evolueert materieel inhoudelijk met de maatschappij. De
maatschappij beïnvloedt dit via politieke keuzes.
Geen materieel – inhoudelijke definitie van het “Bestuursrecht”
Bestuursrecht kenmerkt zich door de ongelijke machtsverhouding tussen bestuur en burger, het bestuur en
de burger bevinden zich inherent niet op voet van gelijkheid. Aangezien het bestuur, door zijn eenzijdige
beslissingsbevoegdheid (imperiumgezag), de rechtspositie van de burger kan wijzigen of verhinderen dat deze
wijzigt.
vb. in het regeerakkoord staat er dat men de WLHU wil beperken in de tijd. De VDAB zal mensen moeten
aansporen te werken. De VDAB kan, met imperiumgezag, beslissingen nemen die derden bindt. De VDAB
treedt hier op als een bestuur.
vb. een landbouwer wil zijn bedrijf uitbreiden en vraagt een omgevingsvergunning die ook een
exploitatievergunning is. Het bestuur kan, met imperiumgezag, deze vergunning weigeren of goedkeuren met
rechtsgevolgen voor betrokkene.
Bestuur kan een:
- Publiekrechtelijke vorm hebben,
o Zoals de regering, zoals de VDAB, de lijn etc.
- Privaatrechtelijke vorm hebben,
o Zoals de VUB ➔ voor (studievoortgangsbeslissingen) sommige handelingen die gesteld
worden als administratief bestuur.
vb. Als prof examen afneemt (kan eenzijdig beslissen) treedt deze op als administratief bestuur.
1 Het recht dat de staat beheerst
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
, Om aan het begrip “Bestuursrecht” inhoud te geven geldt een “organieke” en een “functionele”
benadering:
- Het bestuursrecht bepaalt het handelen van de staatsorganen die (organiek) tot de ‘UM’
behoren. Echter: de UM zoals die beschreven wordt door de Gw. dekt niet het hele subject
van het moderne bestuursrecht.
- Het gaat om handelingen die uitgaan van een ‘bestuur’ of een ‘AO’ die (functioneel) beschikt
over eenzijdige beslissingsbevoegdheid of “imperium” en dus beslissingen kan nemen die
derden binden (zgn. derdenbinding).
o AO kan een publiekrechtelijke RP zijn (de VDAB) of een privaatrechtelijke RP (de
VUB).
o AO kan de rechtspositie wijzigen of voorkomen dat dit gewijzigd wordt.
vb. Aanvraag omgevings-/exploitatievergunning
- Het bestuursrecht (en de rechtsbescherming tegenover het bestuur) is ruimer dan de
(klassieke) UM alleen, het omvat ook:
o Het (bestuurlijk) handelen van lokale besturen (gemeenten, provincies),
o Diverse verzelfstandigde besturen (al dan niet gestructureerd op lokaal niveau),
o Regulatoren belast met geschillenbeslechting (vb. De FSMA),
o Bestuurlijke beroepscolleges (zoals een hogere tuchtraad)
o Het bestuurlijk of “imperium” handelen van private instellingen (inrichtingen van het
vrij onderwijs)
vbn:
- De belastingbrief ➔ de fiscus is een AO.
- Aanvragen van een omgevingsvergunning om een huis te bouwen.
- Student fraudeert tijdens examen, prof stuurt student naar decaan ➔ administratieve sanctie o.v.
overtreden van examenregels die door administratief orgaan werd opgesteld.
Hoe meer de OH intervenieert in maatschappelijk leven, hoe ruimer het bestuursrecht wordt.
Wat we hier gaan bestuderen, zijn klassieke leerstukken van het bestuursrecht.
Alle bijzondere kanten van bestuursrecht, zijn aparte zaken.
Tijdens de lessen bestuderen we “algemene leerstukken van het bestuursrecht”:
I. Bronnen en beginselen van het bestuursrecht (HB-Inleiding);
II. Bestuurlijk organisatierecht (HB - Boek I):
a) Bestuurlijk rechtspersonenrecht
b) De organisatie van de OD;
III. Ambtenarenrecht (HB - Boek II);
IV. Het administratief goederenrecht (HB - Boek III);
V. Basisbeginselen inzake rechtsbescherming tegenover de overheid
We behandelen NIET de “bijzondere takken van het bestuursrecht” : verzamelnaam voor diverse bijzondere
sectorale regelingen van het bestuursrecht zoals het omgevingsrecht, het recht van de lokale besturen, het
economisch publiekrecht het vreemdelingenrecht, het gezondheidsr echt, het onderwijsrecht, enzovoort...
De basisbeginselen en technieken van het (algemeen) bestuursrecht zijn van toepassing in deze bijzondere
leerstukken maar zij zijn, daarnaast, gekenmerkt – als specifieke domeinen van het bestuursrecht – door eigen
bijzondere, specifieke, vaak technische regels.
LET WEL: Tussen het algemeen (basisbeginselen) bestuursrecht en het bijzonder bestuursrecht
bestaat een permanente wisselwerking en beïnvloeding!
Bestuursrecht - samenvatting academiejaar 2024-2025
© 2025 Vrije Universiteit Brussel
