INLEIDING TOT DE ZIEKTELEER
1) Ziekte en gezondheid
1. Wat betekent gezondheid voor ons?
Het begrip “gezondheid” kent normerende en waarderende, religieuze en culturele
aspecten, die in tijd en plaats kunnen variëren.
Iedereen zegt ine elke cultuur dat gezondheid een van de belangrijkste dingen zijn
dat er bestaat
De gezondheidstoestand in België:
➔ Probleem van obesitas en overgewicht : Meerderheid van de mannen
hebben overgewicht of obesitas
➔ Te weinig fysieke activiteit! : Minder dan 20% van de jongens van 15 jaar
doet ten minste 60 minuten matige tot intensieve fysieke activiteit per dag.
Voor meisjes is dit ongeveer maar 10%. (Die obesitas is een vervolg van hoe
wij leven → te weinig fysieke activiteit.)
➔ Sociaal economische ongelijkheden beïnvloeden ook de gezondheid :
Hoger opleidingsniveau is geassocieerd met gezondere levensstijl: Minder
roken, Minder obesitas, Meer sport, Meer groenten en fruit, Minder
gesuikerde dranken
➔ 40 procent van de belgen weet niet hoe je gezond moet leven. Er is dus
meer gezondheidskennis nodig.
➔ De maatschappelijke impact van gezond leven. Als iemand gezond leeft
gaat men voordelen krijgen als iemand ongezond leeft moet die betalen.
Leven we nu dan niet gezonder dan vroeger ? :
➔ toename van levensverwachting (45 in 1900 tot > 80 jaar heden)
➔ MAAR deze algemene toename van de leeftijd gaat gepaard met een
toename van chronische ziekte en klachten!
- 60% van 65+ lijdt aan minstens één chronische ziekte
- 20% van 65+ hebben 2 of meer chronische ziekten
- 70% sterven tgv chronische ziekte
- 40% sterfgevallen in België gelinkt aan gedrag gerelateerde risicofactoren
(zoals roken, te weinig bewegen, te ongezonde levensstijl)
➔ Impact op gezondheidsbudget
- >40% uitgaves gezondheidszorg te wijten aan chronische ziekte
- 15% uitgaves gezondheidszorg te wijten aan obesitas
- ‘Pareto principe’ in de gezondheidszorg = Chronische ziektes
verantwoordelijk voor belangrijk deel van uitgaves in de gezondheidszorg
➔ Persoonlijke keuzes beïnvloeden levensverwachting:
- ‘the lifestyle epidemic’
- 40% van kankergevallen zijn vermijdbaar ( bv: roken)
- >50% van cardiovasculair pathologie of diabetes zijn vermijdbaar (bv: te
weinig bewegen of ongezond eten)
, ➔ Belangrijkste doodsoorzaken wereldwijd:
- Hart en vaataandoeningen
- Kanker
- Respiratoire ziektes
2. Hoe omschrijven we gezondheid en ziekte ?
Verschillende definities van gezondheid:
• klassieke biomedische omschrijving
• biologische, psychologische en sociale omschrijving
• humane omschrijving
1) Biomedische benadering van gezondheid:
= Gezondheid als afwezigheid van ziekte en lichaamsgebrek
➔ Gezond
- als vrij van ziekte
- als normaal lichamelijk functioneren
➔ Gezondheid als negatieve conditie
- Ziekte als objectief fenomeen :
oorzakelijk agens -> typische symptomen -> aanwijsbare diagnose
- Onafhankelijk vastgesteld door artsen of gezondheidsmedewerkers
- Fysiologische dysfunctie
Bv: Intracraniële bloeding = Je hebt een beperkt volume en die blijft hetzelfde. Als
men een bloeding heeft gaat de rest naar de zijkant worden geduwd. De hersenen
gaan dus aan de kant geduwd worden en de functies hiervan gaat verloren of
beperkt worden.
- Ziekte als objectief fenomeen:
• oorzakelijk agens -> typische symptomen -> aanwijsbare
diagnose
• trauma -> hersenbloeding -> coma
- Onafhankelijk vastgesteld door artsen
• typische afwijkingen + CT scan van de hersenen
- Fysiologische dysfunctie
• onvoldoende functioneren van hersenen
Bv: Hartaanval = hart slagader verstopping (thrombose arteria coronaria)
Het is een situatie naar maten er jaren passeren er een beetje cholesterol
in het bloedvat komen. Dit gaat langzaam aan groeien en groeien tot dat het
bloedvat de helft van de oppervlakte is verloren. De rede dat iemand gaat van de
linkerkant naar de rechterkant is ook onze levensstijl. Van de ene kant naar de
andere kunnen er 10 jaar passeren. Er is dus een langzame beweging van gezond
naar ongezond. Iemand kan deze ziekte hebben zonder ooit iets te voelen en dat
het vastgesteld word door artsen, dus in dit geval is de definitie niet zo goed
- Ziekte als objectief fenomeen
• oorzakelijk agens? -> typische symptomen? -> aanwijsbare
diagnose
, • multifactorieel -> variabele presentatie -> lang onopgemerkt
- Onafhankelijk vastgesteld door artsen
• typische afwijkingen enkel zo complicaties
• vroegtijdige interventie nuttiger
- Fysiologische dysfunctie
• inherent aan Westerse levenswijze
• komt bijna bij iedereen voor?
Voordeel van de definitie:
➔ eenvoudig principe (zieke = gezonde persoon plus pathogeen)
➔ monocausale verklaringswijze van ziekte
➔ groot belang van de fysiologie en pathofysiologie
Nadeel van de definitie:
➔ Niet altijd typische aanwijsbare oorzaak voor een ziekte
- Multicausaal
- klachten/afwijking niet uniform
- indolent aanwezig, variabel verloop in tijd
➔ Monopolie van artsen vs. rol van patiënt & paramedici ?
➔ Fysiologische dysfunctie soms moeilijk te “meten”
➔ Chronische ‘niet-te-genezen’ aandoeningen
2) Biologische benadering van gezondheid:
= Continu aanpassing van fysiologische processen en biomedische reacties in het
lichaam aan externe omstandigheden
Biologische gezondheid kan nauwkeurig worden omschreven:
➔ Lichaamstemperatuur
➔ Polsfrequentie
➔ Bloeddruk
( ook geen perfecte definitie)
,3) Psychologische benadering:
= Het in staat zijn de door een persoon zelf gestelde doelen in het leven te behalen
en hiermee aan belangrijke geestelijke behoeften te voldoen. Gezond zijn is
zich geestelijk optimaal voelen. Mensen die een lichaamsgebrek hebben of ziek
zijn, kunnen zichzelf, volgens deze benadering, als gezond definiëren.
4) Sociale benadering:
= Maatschappelijk functioneren staat centraal. Een persoon gezond als hij de
sociale rollen die de samenleving hem toebedeelt ten uitvoer brengt.
Wat is de definitie van gezondheid volgens WHO ?
= “Health is a state of complete physical, social and mental well-being and not
merely the absence of disease or infirmity”
“The enjoyment of the highest attainable standard of health is one of the
fundamental rights of every human being without distinction of race, religion,
political belief, economic or social condition.”
Kritiek op de WHO definitie :
➔ 'well-being' of ‘welbevinden’ = welvaart? Of welzijn? : De vraag om het
gebruik van de termen welvaart en welzijn komt naar boven, welbevinden is
namelijk geen geijkt begrip, als je het vertaalt naar welvaart dan gaat het
eerder over het materialistische, gaat het over welzijn dan hebben we het
over hoe iemand zich voelt op vlak van mentale en fysieke gezondheid en
hoe deze tevreden is met zijn leef toestand. Er heerst natuurlijk wel een
soort van relatie tussen welvaart en welzijn en een kantelpunt.
➔ ‘complete gezondheid’ ? : bv. Het Down syndroom / trisomie 21 ( 3
chromosomen bij 21). Is iedereen met het syndroom van down ongezond?
Bv: Als iemand een ongeval heet gehad waardoor die parapleeg word maar toch
alles uit zijn leven haalt. Is die dan ongezond?
‘complete …’ = te ruim en utopisch ? ideaalbeeld
➔ Statische definitie ←→ gezondheid is relatief begrip: wat is norm, criterium om
gezonden en ‘ongezonden’ te onderscheiden ?
➔ Gezondheid is een dynamisch gegeven
➔ Welbevinden is een subjectieve toestand
Hoe moeten we gezondheid dan wel omschrijven? = Defenitie die je moet
geven op het examen:
- Vermogen zich aan te passen in het licht van de fysische, emotionele en
sociale uitdagingen in het leven. (Illich, Huber)
- Gezondheid is relatief begrip
- Gezondheid is dynamisch begrip
- Gezondheid als emancipatorisch begrip
Onze huidige visie op gezondheid :
,= De individuele eigenschap om lichamelijk, geestelijk en sociaal, naar eigen
vermogen en beleven, adequaat te functioneren in de samenleving
= Het mede door eigen inspanning en naar welbevinden kunnen behouden en
ontwikkelen van de gezien de levensfase noodzakelijke lichamelijke, psychische en
sociale functies
➔ Consensus
• fysieke, psychische en sociale omstandigheden
• zowel objectief als subjectief (beleving)
• veronderstelt eigen actieve inbreng (evenwicht)
• maximaal haalbare gezondheid op basis van eigen capaciteiten
• rekening houden met levensloop
• Individuele perceptie van levenskwaliteit
➔ Balans tussen kwetsbaarheid en weerbaarheid : Er zijn mensen die meer
kwetsbaar zijn. In de definitie moet rekening gehouden worden met alles.
‘Frailty’ = ‘kwetsbaarheid’, begrip uit de geriatrie
- een dynamische staat waarin een persoon verkeert die op 1 of meerdere
domeinen (fysiek, psychosociaal, omgeving) functioneel verlies/uitval
ervaart (iemand dat niet volledig ziek is, maar wel voldoende functioneel
verlies heeft waardoor men kan zeggen dat de persoon meer kwetsbaar is)
- wordt veroorzaakt/beïnvloed door uiteenlopende parameters en leidt tot het
risico op nog meer uitval
Definitie van ziekte:
➔ FR: ‘maladie’ (male habitus)
➔ ENG: ‘dis-ease’, ‘dis-order’, maar ook ‘condition’
➔ ziekte, aandoening, dysfunctie, ‘een pathologie’, een kwaal (schadelijke
afwijking van organisme)
➔ ziekte ≠ afwezigheid van gezondheid
➔ verstoring van "normale" vitale functioneren van het gehele individu
➔ je hebt een ziekte maar je bent het niet?
3. Wat is ziektebeeld, ziekzijn, ziektegedrag en ziekterol?
Gevolgen van ziekte: ziektebeeld
, ➔ Symptomen = ziekteklachten en/of ziektetekens
➔ medische of klinisch ziektebeeld = klinische symptomatologie typerend
voor bepaalde ziekte
➔ ziektebegrip/concept = opvattingen & denkbeelden over ziekte en ziek-zijn
➔ Classificatie disabiliteit
➔ Gebrek of stoornis
➔ Kan lijden tot een Beperking in activiteit
➔ Handicap of participatieprobleem of participatierestrictie
➔ Revalidatie
Klinische toepassing : Beroerte (CVA) door ‘hersenthrombose’ (thrombose van
arteria cerebri) = Een samenraapsel van rode cellen en bloedvaatjes die wanneer
we een wondje hebben bv een reactie gaat geven waardoor daar een soort
beschermingsvlies maken. Maar als de
trombus voorkomt op een plaats waar die niet
moet zijn zoals bv in de hersenen daar gaat
het het bloedvat blokkeren waardoor er geen
bloed en zuurtsof meer nr een deeltje van de
hersenen kan.
Deze symptomen zijn het ziektebeeld van
CVA:
- Unilaterale uitval: hemiparese ( met de helft van het lichaam kan je de
gelaatsspieren niet meer gebruiken) en hemiparalyse
- Dysfasie, afasie (bij linkszijdig CVA )
- Afname gezichtsveld
- Hoofdpijn
- Moeilijk slikken (dysfagie)
- Daling bewustzijn
- Verwardheid
- Verminderde cognitie
→ Hoe langer het deel van de hersenen zonder zuurstof zit hoe
meer weefsel er gaat sterven → het ziektebeeld moet meteen
een reactie in gang zetten om die persoon te redden zodat die
naar het ziekenhuis gaat.
Beroerte geeft een ziektebeeld maar ook een stoornis dat lijd tot
beperking in activiteiten en ook participatieproblemen.
Impact van ziekte op functioneren:
Sociologisch onderscheid tussen:
➔ Disease ( aandoening/ ziektebeeld) : disfunctie omvat
het benoemde, waarneembare en diagnosticeerbare
en mogelijk behandelbaar aspect van een ziekte
vermeld in de medische handboeken (diagnose zonder
strikte test/duidelijke biomedische ondersteuning:
psychosomatisch of simulatie) (objectiveerbare ziekte)
, ➔ Illness (het ziek zijn): de beleving van ziek te zijn, het
ziektegevoel (subjectieve ziektegevoel)
➔ Sickness (ziektegedrag): de sociale rol, de wijze
waarop iemand met klachten omgaat.
Hoe ziekte een impact
kan hebben op het functioneren, niet perse op activiteit van een persoon, maar eerder
op de subjectieve ervaring van de ziekte.
➔ ernstige ziekte of ‘serious health condition’ = ziekte, letsel of (fysisch/mentale)
aandoening met
- nood tot opname (in-patient care
of
- nood tot behandeling en
• periode van Incapaciteit van > 3 dagen of
• frequente visites bij hulpverlener of
• episodische Incapaciteit
Wat verstaan we onder ziekte-rol ?
➔ stigmatiserend ( het bestempelen van een ziekte kan een negatief effect
hebben)
➔ ziek zijn ook socioculturele ervaring
➔ vier kenmerken (Parsons)
1) tijdelijk ontslagen van sociale plichten
2) niet verantwoordelijk gesteld
3) verplicht om technisch competente hulp te zoeken
4) tijdelijke en onwenselijke toestand
MAAR:
• gaat niet op voor chronische ziekte : Voor een chronische ziekte
gaan we niet meteen iemand volledigontslagen van sociale plichten.
→ de vier kenmerken gelden dus enkel voor acute ziektes
• geen reciprociteit
Medicalisering
= Definiëren van normale levensprocessen in termen van ziekte en gezondheid
- maatschappelijke problemen worden geïndividualiseerd
, - alles wat anders is wordt tot ziekte verklaard
- alles is maakbaar en kan met medische expertise geregeld worden
- financiële prikkels in zorgsector
➔ Dunne grens tussen iets verbeteren en iets “verzieken”
➔ Ziek niet door ‘ongezond’ leven maar ziek door streven naar ideale
gezondheid die een gigantische impact heeft op sociaal en persoonlijke
omstandigheden
= het gebruik van veel te veel medicijnen terwijl dit niet nodig is.
➔ too much medicine
➔ ‘the worried well’ = we voelen ons goed maar toch twijfelen aan gezondheid
➔ medicalisering gepaard met farmacologisering “for every pill an ill”
Farmacolisering = bv een vitamine kuur dat helemaal niet nodig is.
4. Hoe verloopt een ziekteproces?
Een ziekte heeft een etiologie = de oorzaak van een ziekte)
De oorzaak is ALTIJD een van deze oorzaken Etiologie is de leer van de oorzaken.
Etiologische factoren zijn dus factoren die het gezondheidsprobleem veroorzaken.
Veel gezondheidsproblemen worden niet door één oorzaak veroorzaakt, maar door een
aantal oorzaken die tegelijk aanwezig zijn: een verzameling van oorzaken.
Verschillende oorzaken:
• Genetische afwijking
• Trauma
• Toxisch agens
• Infectie
• Neoplasie = kanker
• Endocriene dysfunctie
• Immunologische (afweer)reactie
• Degeneratie, ouderdom
• Psychogene stoornis
• Iatrogene oorzaak (een ziekte dat
komt door een medische behandeling)
Bv: Trombolyse is een behandeling dat de trombus gaat doen verdwijnen.
Maar we hebben trombus nodig om een kleine bloeding te stoppen er kan
dan ook een intracraniële bloeding ontstaan.
Voorbeelden van iatrogene schade:
- Gemiste, te late of inadequate diagnostiek
- Het overbrengen van besmettelijke ziekten door bloedtransfusies
- Ernstige bijwerkingen van medicijnen
- Mislukken van operaties of behandelingen
, Bv: Iemand die kanker heeft en word gemist door de eerste 3 dokters. Bij de
vierde dokter is de kanker al fel uitgezaaid.
• Idiopathisch (we weten niet wat de oorzaak is)
Pathogenese = het stapsgewijze ontstaan en ontwikkelen van een ziekte = het proces
dat beschrijft hoe we van etiologie naar de ziekte gaan.
In de pathogenese spelen schadelijke invloed, het terrein en reactievermogen een
belangrijke rol .
Pathofysiologie : het bestuderen van de ziekte
Natuurlijk verloop : het typisch patroon van hoe een ziekte
verloopt
Prognose : het uiteindelijke resultaat van de ziekte en de
Ziekte vaststellen:
➔ symptomatologie
➔ ziektetekens
➔ pathologie
- afwijkingen op beeldvorming diagnose
- functionele stoornis (bv: hartfrequentie)
- biochemische veranderingen (bloed, urine)
- weefselbiopsie
- …
Pathognomonische ziektetekens = Als je het symptoom ziet weet je
meteen wat de ziekte is.
➔ Houdt in dat een ziekte door een bepaald symptoom, of combinatie van
symptomen, bewezen aanwezig is.
➔ Komt niet zo heel vaak voor: bij bijna alle symptomen kan meer dan één
ziekte passen
Bv : “bull’s eye rash → je ziet meteen dat dat een tekenbeet is ( ziekte van
Lyme)
Allemaal symptomen die we ook
herkennen in andere ziektes → Buiten de
bull’s eye rash → hierdoor kan je meteen
de diagnose vaststellen
, Bv: Lupus = vlinderuitslag in het gezicht.
Syndroom:
➔ Een specifieke combinatie van ziekte tekens die leiden tot 1
diagnose
- Vb. hyperthroïdie ( overproductie van schildklier hormoon )
• Te hoge hartslag, diarree, gewichtsverlies, oogbol komt
naar voor (de bulging eyes)
Het verloop:
Natuurlijk verloop = zonder behandeling
Er is een oorzaak en dan een incubatie of latente periode wat
meestal onopgemerkt is. ( periode tussen de etiologie en het optreden van symptomen)
Hierna beginnen de prodomen = de milde symptomen voor een ziekte. periode waarin
prodromen optreden, de eerste, vaak aspecifieke tekenen van ziekte.
Vanaf de moment dat de symptomen matig worden gaan vaak de mensen een
hulpverlener raadplegen ervoor gaan de symptomen vaak gekoppeld worden aan een
rede bv iets verkeerd gegeten of slaaptekort.
Prognose = een voorspelling, wat we verwachten dat er gaat gebeuren : is er enkel een
acute fase en stopt het dan of is het een blijvend probleem.
Er zijn gigantische studies nodig → een statistische benadering = een gemiddelde
➔ Beperking in levenskwaliteit
➔ Deterioratie vs genezing
- Volledig herstel zonder restletsels ( = restitutio ad integrim )of onvolledigherstel
met sekwellen/ restletsels
- blijvende of partiële remissie ( klachten zijn weg maar niet zeker dat het echt weg
is)
- relaps (= patient nooit echt genzen) of recurrentie (= terugval)
- evolutie naar chronische (progressieve) aandoening
- blijvende stoornis
1) Ziekte en gezondheid
1. Wat betekent gezondheid voor ons?
Het begrip “gezondheid” kent normerende en waarderende, religieuze en culturele
aspecten, die in tijd en plaats kunnen variëren.
Iedereen zegt ine elke cultuur dat gezondheid een van de belangrijkste dingen zijn
dat er bestaat
De gezondheidstoestand in België:
➔ Probleem van obesitas en overgewicht : Meerderheid van de mannen
hebben overgewicht of obesitas
➔ Te weinig fysieke activiteit! : Minder dan 20% van de jongens van 15 jaar
doet ten minste 60 minuten matige tot intensieve fysieke activiteit per dag.
Voor meisjes is dit ongeveer maar 10%. (Die obesitas is een vervolg van hoe
wij leven → te weinig fysieke activiteit.)
➔ Sociaal economische ongelijkheden beïnvloeden ook de gezondheid :
Hoger opleidingsniveau is geassocieerd met gezondere levensstijl: Minder
roken, Minder obesitas, Meer sport, Meer groenten en fruit, Minder
gesuikerde dranken
➔ 40 procent van de belgen weet niet hoe je gezond moet leven. Er is dus
meer gezondheidskennis nodig.
➔ De maatschappelijke impact van gezond leven. Als iemand gezond leeft
gaat men voordelen krijgen als iemand ongezond leeft moet die betalen.
Leven we nu dan niet gezonder dan vroeger ? :
➔ toename van levensverwachting (45 in 1900 tot > 80 jaar heden)
➔ MAAR deze algemene toename van de leeftijd gaat gepaard met een
toename van chronische ziekte en klachten!
- 60% van 65+ lijdt aan minstens één chronische ziekte
- 20% van 65+ hebben 2 of meer chronische ziekten
- 70% sterven tgv chronische ziekte
- 40% sterfgevallen in België gelinkt aan gedrag gerelateerde risicofactoren
(zoals roken, te weinig bewegen, te ongezonde levensstijl)
➔ Impact op gezondheidsbudget
- >40% uitgaves gezondheidszorg te wijten aan chronische ziekte
- 15% uitgaves gezondheidszorg te wijten aan obesitas
- ‘Pareto principe’ in de gezondheidszorg = Chronische ziektes
verantwoordelijk voor belangrijk deel van uitgaves in de gezondheidszorg
➔ Persoonlijke keuzes beïnvloeden levensverwachting:
- ‘the lifestyle epidemic’
- 40% van kankergevallen zijn vermijdbaar ( bv: roken)
- >50% van cardiovasculair pathologie of diabetes zijn vermijdbaar (bv: te
weinig bewegen of ongezond eten)
, ➔ Belangrijkste doodsoorzaken wereldwijd:
- Hart en vaataandoeningen
- Kanker
- Respiratoire ziektes
2. Hoe omschrijven we gezondheid en ziekte ?
Verschillende definities van gezondheid:
• klassieke biomedische omschrijving
• biologische, psychologische en sociale omschrijving
• humane omschrijving
1) Biomedische benadering van gezondheid:
= Gezondheid als afwezigheid van ziekte en lichaamsgebrek
➔ Gezond
- als vrij van ziekte
- als normaal lichamelijk functioneren
➔ Gezondheid als negatieve conditie
- Ziekte als objectief fenomeen :
oorzakelijk agens -> typische symptomen -> aanwijsbare diagnose
- Onafhankelijk vastgesteld door artsen of gezondheidsmedewerkers
- Fysiologische dysfunctie
Bv: Intracraniële bloeding = Je hebt een beperkt volume en die blijft hetzelfde. Als
men een bloeding heeft gaat de rest naar de zijkant worden geduwd. De hersenen
gaan dus aan de kant geduwd worden en de functies hiervan gaat verloren of
beperkt worden.
- Ziekte als objectief fenomeen:
• oorzakelijk agens -> typische symptomen -> aanwijsbare
diagnose
• trauma -> hersenbloeding -> coma
- Onafhankelijk vastgesteld door artsen
• typische afwijkingen + CT scan van de hersenen
- Fysiologische dysfunctie
• onvoldoende functioneren van hersenen
Bv: Hartaanval = hart slagader verstopping (thrombose arteria coronaria)
Het is een situatie naar maten er jaren passeren er een beetje cholesterol
in het bloedvat komen. Dit gaat langzaam aan groeien en groeien tot dat het
bloedvat de helft van de oppervlakte is verloren. De rede dat iemand gaat van de
linkerkant naar de rechterkant is ook onze levensstijl. Van de ene kant naar de
andere kunnen er 10 jaar passeren. Er is dus een langzame beweging van gezond
naar ongezond. Iemand kan deze ziekte hebben zonder ooit iets te voelen en dat
het vastgesteld word door artsen, dus in dit geval is de definitie niet zo goed
- Ziekte als objectief fenomeen
• oorzakelijk agens? -> typische symptomen? -> aanwijsbare
diagnose
, • multifactorieel -> variabele presentatie -> lang onopgemerkt
- Onafhankelijk vastgesteld door artsen
• typische afwijkingen enkel zo complicaties
• vroegtijdige interventie nuttiger
- Fysiologische dysfunctie
• inherent aan Westerse levenswijze
• komt bijna bij iedereen voor?
Voordeel van de definitie:
➔ eenvoudig principe (zieke = gezonde persoon plus pathogeen)
➔ monocausale verklaringswijze van ziekte
➔ groot belang van de fysiologie en pathofysiologie
Nadeel van de definitie:
➔ Niet altijd typische aanwijsbare oorzaak voor een ziekte
- Multicausaal
- klachten/afwijking niet uniform
- indolent aanwezig, variabel verloop in tijd
➔ Monopolie van artsen vs. rol van patiënt & paramedici ?
➔ Fysiologische dysfunctie soms moeilijk te “meten”
➔ Chronische ‘niet-te-genezen’ aandoeningen
2) Biologische benadering van gezondheid:
= Continu aanpassing van fysiologische processen en biomedische reacties in het
lichaam aan externe omstandigheden
Biologische gezondheid kan nauwkeurig worden omschreven:
➔ Lichaamstemperatuur
➔ Polsfrequentie
➔ Bloeddruk
( ook geen perfecte definitie)
,3) Psychologische benadering:
= Het in staat zijn de door een persoon zelf gestelde doelen in het leven te behalen
en hiermee aan belangrijke geestelijke behoeften te voldoen. Gezond zijn is
zich geestelijk optimaal voelen. Mensen die een lichaamsgebrek hebben of ziek
zijn, kunnen zichzelf, volgens deze benadering, als gezond definiëren.
4) Sociale benadering:
= Maatschappelijk functioneren staat centraal. Een persoon gezond als hij de
sociale rollen die de samenleving hem toebedeelt ten uitvoer brengt.
Wat is de definitie van gezondheid volgens WHO ?
= “Health is a state of complete physical, social and mental well-being and not
merely the absence of disease or infirmity”
“The enjoyment of the highest attainable standard of health is one of the
fundamental rights of every human being without distinction of race, religion,
political belief, economic or social condition.”
Kritiek op de WHO definitie :
➔ 'well-being' of ‘welbevinden’ = welvaart? Of welzijn? : De vraag om het
gebruik van de termen welvaart en welzijn komt naar boven, welbevinden is
namelijk geen geijkt begrip, als je het vertaalt naar welvaart dan gaat het
eerder over het materialistische, gaat het over welzijn dan hebben we het
over hoe iemand zich voelt op vlak van mentale en fysieke gezondheid en
hoe deze tevreden is met zijn leef toestand. Er heerst natuurlijk wel een
soort van relatie tussen welvaart en welzijn en een kantelpunt.
➔ ‘complete gezondheid’ ? : bv. Het Down syndroom / trisomie 21 ( 3
chromosomen bij 21). Is iedereen met het syndroom van down ongezond?
Bv: Als iemand een ongeval heet gehad waardoor die parapleeg word maar toch
alles uit zijn leven haalt. Is die dan ongezond?
‘complete …’ = te ruim en utopisch ? ideaalbeeld
➔ Statische definitie ←→ gezondheid is relatief begrip: wat is norm, criterium om
gezonden en ‘ongezonden’ te onderscheiden ?
➔ Gezondheid is een dynamisch gegeven
➔ Welbevinden is een subjectieve toestand
Hoe moeten we gezondheid dan wel omschrijven? = Defenitie die je moet
geven op het examen:
- Vermogen zich aan te passen in het licht van de fysische, emotionele en
sociale uitdagingen in het leven. (Illich, Huber)
- Gezondheid is relatief begrip
- Gezondheid is dynamisch begrip
- Gezondheid als emancipatorisch begrip
Onze huidige visie op gezondheid :
,= De individuele eigenschap om lichamelijk, geestelijk en sociaal, naar eigen
vermogen en beleven, adequaat te functioneren in de samenleving
= Het mede door eigen inspanning en naar welbevinden kunnen behouden en
ontwikkelen van de gezien de levensfase noodzakelijke lichamelijke, psychische en
sociale functies
➔ Consensus
• fysieke, psychische en sociale omstandigheden
• zowel objectief als subjectief (beleving)
• veronderstelt eigen actieve inbreng (evenwicht)
• maximaal haalbare gezondheid op basis van eigen capaciteiten
• rekening houden met levensloop
• Individuele perceptie van levenskwaliteit
➔ Balans tussen kwetsbaarheid en weerbaarheid : Er zijn mensen die meer
kwetsbaar zijn. In de definitie moet rekening gehouden worden met alles.
‘Frailty’ = ‘kwetsbaarheid’, begrip uit de geriatrie
- een dynamische staat waarin een persoon verkeert die op 1 of meerdere
domeinen (fysiek, psychosociaal, omgeving) functioneel verlies/uitval
ervaart (iemand dat niet volledig ziek is, maar wel voldoende functioneel
verlies heeft waardoor men kan zeggen dat de persoon meer kwetsbaar is)
- wordt veroorzaakt/beïnvloed door uiteenlopende parameters en leidt tot het
risico op nog meer uitval
Definitie van ziekte:
➔ FR: ‘maladie’ (male habitus)
➔ ENG: ‘dis-ease’, ‘dis-order’, maar ook ‘condition’
➔ ziekte, aandoening, dysfunctie, ‘een pathologie’, een kwaal (schadelijke
afwijking van organisme)
➔ ziekte ≠ afwezigheid van gezondheid
➔ verstoring van "normale" vitale functioneren van het gehele individu
➔ je hebt een ziekte maar je bent het niet?
3. Wat is ziektebeeld, ziekzijn, ziektegedrag en ziekterol?
Gevolgen van ziekte: ziektebeeld
, ➔ Symptomen = ziekteklachten en/of ziektetekens
➔ medische of klinisch ziektebeeld = klinische symptomatologie typerend
voor bepaalde ziekte
➔ ziektebegrip/concept = opvattingen & denkbeelden over ziekte en ziek-zijn
➔ Classificatie disabiliteit
➔ Gebrek of stoornis
➔ Kan lijden tot een Beperking in activiteit
➔ Handicap of participatieprobleem of participatierestrictie
➔ Revalidatie
Klinische toepassing : Beroerte (CVA) door ‘hersenthrombose’ (thrombose van
arteria cerebri) = Een samenraapsel van rode cellen en bloedvaatjes die wanneer
we een wondje hebben bv een reactie gaat geven waardoor daar een soort
beschermingsvlies maken. Maar als de
trombus voorkomt op een plaats waar die niet
moet zijn zoals bv in de hersenen daar gaat
het het bloedvat blokkeren waardoor er geen
bloed en zuurtsof meer nr een deeltje van de
hersenen kan.
Deze symptomen zijn het ziektebeeld van
CVA:
- Unilaterale uitval: hemiparese ( met de helft van het lichaam kan je de
gelaatsspieren niet meer gebruiken) en hemiparalyse
- Dysfasie, afasie (bij linkszijdig CVA )
- Afname gezichtsveld
- Hoofdpijn
- Moeilijk slikken (dysfagie)
- Daling bewustzijn
- Verwardheid
- Verminderde cognitie
→ Hoe langer het deel van de hersenen zonder zuurstof zit hoe
meer weefsel er gaat sterven → het ziektebeeld moet meteen
een reactie in gang zetten om die persoon te redden zodat die
naar het ziekenhuis gaat.
Beroerte geeft een ziektebeeld maar ook een stoornis dat lijd tot
beperking in activiteiten en ook participatieproblemen.
Impact van ziekte op functioneren:
Sociologisch onderscheid tussen:
➔ Disease ( aandoening/ ziektebeeld) : disfunctie omvat
het benoemde, waarneembare en diagnosticeerbare
en mogelijk behandelbaar aspect van een ziekte
vermeld in de medische handboeken (diagnose zonder
strikte test/duidelijke biomedische ondersteuning:
psychosomatisch of simulatie) (objectiveerbare ziekte)
, ➔ Illness (het ziek zijn): de beleving van ziek te zijn, het
ziektegevoel (subjectieve ziektegevoel)
➔ Sickness (ziektegedrag): de sociale rol, de wijze
waarop iemand met klachten omgaat.
Hoe ziekte een impact
kan hebben op het functioneren, niet perse op activiteit van een persoon, maar eerder
op de subjectieve ervaring van de ziekte.
➔ ernstige ziekte of ‘serious health condition’ = ziekte, letsel of (fysisch/mentale)
aandoening met
- nood tot opname (in-patient care
of
- nood tot behandeling en
• periode van Incapaciteit van > 3 dagen of
• frequente visites bij hulpverlener of
• episodische Incapaciteit
Wat verstaan we onder ziekte-rol ?
➔ stigmatiserend ( het bestempelen van een ziekte kan een negatief effect
hebben)
➔ ziek zijn ook socioculturele ervaring
➔ vier kenmerken (Parsons)
1) tijdelijk ontslagen van sociale plichten
2) niet verantwoordelijk gesteld
3) verplicht om technisch competente hulp te zoeken
4) tijdelijke en onwenselijke toestand
MAAR:
• gaat niet op voor chronische ziekte : Voor een chronische ziekte
gaan we niet meteen iemand volledigontslagen van sociale plichten.
→ de vier kenmerken gelden dus enkel voor acute ziektes
• geen reciprociteit
Medicalisering
= Definiëren van normale levensprocessen in termen van ziekte en gezondheid
- maatschappelijke problemen worden geïndividualiseerd
, - alles wat anders is wordt tot ziekte verklaard
- alles is maakbaar en kan met medische expertise geregeld worden
- financiële prikkels in zorgsector
➔ Dunne grens tussen iets verbeteren en iets “verzieken”
➔ Ziek niet door ‘ongezond’ leven maar ziek door streven naar ideale
gezondheid die een gigantische impact heeft op sociaal en persoonlijke
omstandigheden
= het gebruik van veel te veel medicijnen terwijl dit niet nodig is.
➔ too much medicine
➔ ‘the worried well’ = we voelen ons goed maar toch twijfelen aan gezondheid
➔ medicalisering gepaard met farmacologisering “for every pill an ill”
Farmacolisering = bv een vitamine kuur dat helemaal niet nodig is.
4. Hoe verloopt een ziekteproces?
Een ziekte heeft een etiologie = de oorzaak van een ziekte)
De oorzaak is ALTIJD een van deze oorzaken Etiologie is de leer van de oorzaken.
Etiologische factoren zijn dus factoren die het gezondheidsprobleem veroorzaken.
Veel gezondheidsproblemen worden niet door één oorzaak veroorzaakt, maar door een
aantal oorzaken die tegelijk aanwezig zijn: een verzameling van oorzaken.
Verschillende oorzaken:
• Genetische afwijking
• Trauma
• Toxisch agens
• Infectie
• Neoplasie = kanker
• Endocriene dysfunctie
• Immunologische (afweer)reactie
• Degeneratie, ouderdom
• Psychogene stoornis
• Iatrogene oorzaak (een ziekte dat
komt door een medische behandeling)
Bv: Trombolyse is een behandeling dat de trombus gaat doen verdwijnen.
Maar we hebben trombus nodig om een kleine bloeding te stoppen er kan
dan ook een intracraniële bloeding ontstaan.
Voorbeelden van iatrogene schade:
- Gemiste, te late of inadequate diagnostiek
- Het overbrengen van besmettelijke ziekten door bloedtransfusies
- Ernstige bijwerkingen van medicijnen
- Mislukken van operaties of behandelingen
, Bv: Iemand die kanker heeft en word gemist door de eerste 3 dokters. Bij de
vierde dokter is de kanker al fel uitgezaaid.
• Idiopathisch (we weten niet wat de oorzaak is)
Pathogenese = het stapsgewijze ontstaan en ontwikkelen van een ziekte = het proces
dat beschrijft hoe we van etiologie naar de ziekte gaan.
In de pathogenese spelen schadelijke invloed, het terrein en reactievermogen een
belangrijke rol .
Pathofysiologie : het bestuderen van de ziekte
Natuurlijk verloop : het typisch patroon van hoe een ziekte
verloopt
Prognose : het uiteindelijke resultaat van de ziekte en de
Ziekte vaststellen:
➔ symptomatologie
➔ ziektetekens
➔ pathologie
- afwijkingen op beeldvorming diagnose
- functionele stoornis (bv: hartfrequentie)
- biochemische veranderingen (bloed, urine)
- weefselbiopsie
- …
Pathognomonische ziektetekens = Als je het symptoom ziet weet je
meteen wat de ziekte is.
➔ Houdt in dat een ziekte door een bepaald symptoom, of combinatie van
symptomen, bewezen aanwezig is.
➔ Komt niet zo heel vaak voor: bij bijna alle symptomen kan meer dan één
ziekte passen
Bv : “bull’s eye rash → je ziet meteen dat dat een tekenbeet is ( ziekte van
Lyme)
Allemaal symptomen die we ook
herkennen in andere ziektes → Buiten de
bull’s eye rash → hierdoor kan je meteen
de diagnose vaststellen
, Bv: Lupus = vlinderuitslag in het gezicht.
Syndroom:
➔ Een specifieke combinatie van ziekte tekens die leiden tot 1
diagnose
- Vb. hyperthroïdie ( overproductie van schildklier hormoon )
• Te hoge hartslag, diarree, gewichtsverlies, oogbol komt
naar voor (de bulging eyes)
Het verloop:
Natuurlijk verloop = zonder behandeling
Er is een oorzaak en dan een incubatie of latente periode wat
meestal onopgemerkt is. ( periode tussen de etiologie en het optreden van symptomen)
Hierna beginnen de prodomen = de milde symptomen voor een ziekte. periode waarin
prodromen optreden, de eerste, vaak aspecifieke tekenen van ziekte.
Vanaf de moment dat de symptomen matig worden gaan vaak de mensen een
hulpverlener raadplegen ervoor gaan de symptomen vaak gekoppeld worden aan een
rede bv iets verkeerd gegeten of slaaptekort.
Prognose = een voorspelling, wat we verwachten dat er gaat gebeuren : is er enkel een
acute fase en stopt het dan of is het een blijvend probleem.
Er zijn gigantische studies nodig → een statistische benadering = een gemiddelde
➔ Beperking in levenskwaliteit
➔ Deterioratie vs genezing
- Volledig herstel zonder restletsels ( = restitutio ad integrim )of onvolledigherstel
met sekwellen/ restletsels
- blijvende of partiële remissie ( klachten zijn weg maar niet zeker dat het echt weg
is)
- relaps (= patient nooit echt genzen) of recurrentie (= terugval)
- evolutie naar chronische (progressieve) aandoening
- blijvende stoornis
