Samenvatting Strafprocesrecht & Mensenrechten 24-25: lessen + handboek + wetsartikels + examenvragen (14/20)

STRAFPROCESRECHT EN
MENSENRECHTEN




Ella Van Dyck
VERKORTE BACHELOR CRIMINOLOGIE

,Inhoud
H1: Organen en personen bij het strafproces betrokken - actoren strafproces (p1-35) 4
1.1.1 Bestuurlijke en gerechtelijke politie..................................................................4
1.1.2 Openbaar ministerie......................................................................................... 6
1.1.3 De onderzoeksrechter.................................................................................... 13
1.1.4 De onderzoeksgerechten: Raadkamer en Kamer van Inbeschuldigingstelling
EXAMEN!!................................................................................................................ 16
1.1.5 De vonnisgerechten....................................................................................... 18
1.1.6 Strafuitvoeringsrechtbank.............................................................................. 21
1.1.7 Hof van Cassatie............................................................................................. 23
1.1.8 De dader......................................................................................................... 24
1.1.9 De benadeelde persoon................................................................................. 25
1.1.10 De burgerrechtelijk aansprakelijke partij......................................................26
1.1.11 De tussenkomende partij – NIET KENNEN.....................................................26
H2: De strafvordering................................................................................................. 26
2.1 Algemeen.......................................................................................................... 26
2.2 uitzonderingen op het monopolie......................................................................27
2.3 Andere mogelijke hinderpalen bij het uitoefenen van de strafvordering...........28
H3: De burgerlijke vordering....................................................................................... 37
3.1 Procesposities van het slachtoffer en bijkomende rechten................................38
3.2 Hoe burgerlijke vordering uitoefenen in het strafrecht?....................................39
3.3 Wat indien burgerlijke vordering voor de burgerlijke rechter wordt gebracht?. .45
3.4 Bijzondere procedure: de bemiddeling..............................................................46
H4: Het opsoringsonderzoek (p. 78-122)....................................................................48
4.1 Het opsporingsonderzoek: praktisch.................................................................48
4.2 Basiskenmerken opsporingsonderzoek..............................................................49
4.3 Hoe start een opsporingsonderzoek?................................................................52
4.4 De voornaamste opsporingshandelingen die gesteld worden in een
opsporingsonderzoek.............................................................................................. 53
4.5 Andere opsporingshandelingen.........................................................................69
4.6 Wat zijn de rechten van de partijen tijdens het opsporingsonderzoek?.............70
H5: Het gerechtelijk onderzoek en figuur van de onderzoeksrechten (p.124 – 170). .74
5.1 Basiskenmerken gerechtelijk onderzoek...........................................................74
5.2 Hoe wordt een gerechtelijk onderzoek gestart?................................................76
5.3 Het verloop van het gerechtelijk onderzoek......................................................81
5.4 Overzicht voornaamste onderzoekshandelingen in gerechtelijk onderzoek......82


1

, 5.5 Wat zijn de Actiemogelijkheden OM, rechtstreeks belanghebbenden, de partijen
(IVS en BP)............................................................................................................... 94
5.6 Actiemogelijkheden derden............................................................................... 96
5.7 Toezicht op het GO door KI................................................................................ 97
H6: Wet voorlopige hechtenis..................................................................................... 99
6.1 Voorlopige hechtenis......................................................................................... 99
6.2 Rechten persoon die van vrijheid beroofd is....................................................103
6.3 Verlenen van bevel tot aanhouding.................................................................105
6.4 Taak van de raadkamer bij bevel tot aanhouding............................................108
H7: Einde vooronderzoek in strafzaken....................................................................111
7.1 Einde opsporingsonderzoek p. 213 - 265............................................................111
7.1.1 Seponeren van de zaak R545.......................................................................111
7.1.2 Voorstellen van een minnelijke schikking R611............................................111
7.1.3 Voorstellen van strafbemiddeling R63..........................................................114
7.1.4 Voorstellen van procedure met voorafgaande erkenning van schuld R650. .117
7.1.5 Verlenen van toezegging in het kader van strafvordering R665...................119
7.1.6 Vorderen van GO.......................................................................................... 122
7.1.7 Uitbrengen van rechtstreekse dagvaarding R54..........................................122
7.1.8 Oproeping bij proces verbaal R678..............................................................122
7.1.9 De snelrechtprocedure R680........................................................................123
7.2 Einde gerechtelijk onderzoek.............................................................................. 125
7.2.1 Het GO kan op 3 manieren beëindigd worden volgens art. 127 Sv...............125
7.2.2 Verloop procedure van KI............................................................................. 126
7.2.2 Hoe ziet de procedure voor de Raadkamer er uit ?......................................127
7.2.3 Hoger beroep bij KI voor regeling van de rechtspleging...............................130
7.2.4 Einde vooronderzoek en welke weerslag heeft de procedure van RvdR op
voorlopige hechtenis?........................................................................................... 133
7.2.5 De onderzoeksgerechten beslissen zoals een vonnisgerecht bij de internering
.............................................................................................................................. 134
7.2.6 De onderzoeksgerechten als vonnisgerecht bij de opschorting....................136
7.2.7 Bijzondere afhandelingswijzen.....................................................................137
H8: Behandeling zaak ten gronde (p. 267 – 282)......................................................138
8.1 kenmerken van onderzoek ten gronde............................................................138
8.2 Kwalificatie van het feit................................................................................... 139
8.3 Bewijs op de zitting ten gronde.......................................................................140
8.4 De motiveringsplicht van vonnissen en arresten.............................................144
8.5 Bevoegdheidsregels bij vonnisgerecht............................................................146
H9: De procedure voor de vonnisgerechten.............................................................147

2

,9.1 Procedure politierechtbank................................................................................. 147
STAP 1: Opstarten procedure door 1 v/d aanhangigmakingmethoden..................147
STAP 2: Terechtzitting ten gronde..........................................................................148
STAP 3: Verloop van de zitting............................................................................... 148
STAP 4: verweer voeren/ conclusies –....................................................................150
STAP 5: het eindvonnis – STAP 5............................................................................150
STAP 6: verzet en hoger beroep............................................................................ 152
9.2 Procedure correctionele rechtbank.....................................................................152
STAP 1: De Aanhangigmaking............................................................................... 152
STAP 2: Terechtzitting ten gronde..........................................................................153
STAP 3: Het onderzoek tijdens de rechtszitting en de debatten............................153
STAP 4: Uitspreken vonnis..................................................................................... 155
STAP 5: Rechtsmiddelen........................................................................................ 155
9.3 Procedure jeugdrechtbank NIET KENNEN...........................................................157
9.4 Procedure Hof van beroep NIET KENNEN............................................................157
9.5 Procedure Hof van Assisen................................................................................. 157
9.5.1 Procedure voorafgaand aan de zitting ten gronde........................................158
9.5.2 Verloop zitting ten gronde Hof van Assisen..................................................159
H10: Hof van beroep en rechtsmiddelen..................................................................160
10.1 Hof van beroep.............................................................................................. 160
10.2 De rechtsmiddelen........................................................................................ 161
10.2.1 gewoon rechtsmiddel: verzet.....................................................................163
10.2.2 gewoon rechtsmiddel: hoger beroep..........................................................167
10.3 Hoe verloopt nu de procedure in beroep?.....................................................171
10.4 cassatieberoep.............................................................................................. 171
examenvragen...................................................................................................... 174
²




3

,H1: ORGANEN EN PERSONEN BIJ HET STRAFPROCES BETROKKEN - ACTOREN
STRAFPROCES (P1-35)
 Inquisitie = vorm van vervolging en berechtiging waarbij er geen sprake is van
gelijke partijen maar waarbij de vervolgende partij het meest aan bod komt en
de rechter een actieve rol vervult in het verzamelen van bewijs
 Accusatoire rechtspleging = vervolging en verdediging doorheen het proces op
gelijke voet

 Doel: via balans tussen instrumentaliteit en rechtsbescherming
 Basistekst? Waar vinden we het strafprocesrecht terug? BRONNEN
1. WETBOEK VAN STRAFVORDERING
 (telt 32+(647-8) (boek 1 start pas met art.8) artikelen)
 Wet van 17 april 1878 houdende de voorafgaande titel van het Wetboek
van Sv
 = VTSv.
 32 bepalingen: regels mbt strafvordering en burgerlijke vordering,
rechtsmacht, prejudiciële geschillen, verval van de strafvorderingen en
burgerlijke rechtsvordering, strafvordering die we buiten België uitoefenen
 Beslissingen over uithandengeving en nietigheden en bewijs
 Apart hoofdstuk: provocatie
 Wetboek van. Sv Boek I: de gerechtelijke politie en de officieren die ze
uitoefenen: ZIE art. 8 tot en met 136ter
 Wetboek van Sv Boek II: het gerecht: ZIE art. 137-647 Sv.)
 Belangrijke hervorming Wet Franchimont 12 maart 1998 (meer tegenspraak)
en Potpourri wetgeving (zie inleiding bij boek van Filiep Deruyck editie 2024

2. BIJZONDERE WETTEN
 Wet op het politieambt
 Wet voorlopige hechtenis
 Wet geïntegreerde politiedienst
Het strafproces bestaat uit 4 fasen:
1. Onderzoek: het opsporen van misdrijven en vermoedelijke daders ervan,
opsporings- en gerechtelijk onderzoek
2. Vervolging: het voor de rechter brengen van de verdachten (OO) of
inverdenkinggestelden (GO)
3. Berechting: de besluitvorming van de rechter
4. Strafuitvoering: de tenuitvoerlegging van de gebeurlijke opgelegde straffen

1.1.1 BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE POLITIE
Bestuurlijke politie ≠ gerechtelijke politie

Bestuurlijke politie Gerechtelijke politie
Taken? ZIE art. 14, eerste lid ZIE art. 8 Sv. & art. 15
Wet op politieambt WPA
(hierna WPA)
Doel? Preventieve politie Repressieve politie

4

, Pro-actieve recherche
ZIE art.
art, 28bis, §2 Sv
Gezag? In het kader van In uitoefening van
betogingen, organiseren gerechtelijke politietaken
van koersen, verkeer
Onder gezag van de
Onder gezag van gerechtelijke
bestuurlijke autoriteiten
overheden ZIE art. 5 ZIE art, 367, lid 1 Sv &
WPA art, 148 Ger.W.; art, 5, lid
2 WPA
 Preventieve politie = handhaving openbare orde, voorkoming misdrijven en
bescherming personen en goederen
 Bestuurlijke overheden:
 Regressieve politie = misdrijven opsporen, bewijzen verzamelen en daders
overleveren aan rechtbanken belast met hun bestraffing
 Gerechtelijke autoriteiten: procureurs-generaal bij hoven van beroep of
federale procureur, staan onder gezag van minister van Justitie
Structuur van de politie: federale en lokale politie

Lokale politie Gerechtelijke politie
Juridisch ZIE art. 2, 2e lid WGP ZIE art. 3, 3e lid WGP
Taken Lokale basispolitiezorg: Gespecialiseerde en
zowel bestuurlijk en supra-lokale opdrachten
gerechtelijke politie VB: van bestuurlijk en
inbraak in woning gerechtelijke politie
(gehele grondgebied*)
Opdrachten gevraagd
door federale politie Opdrachten lokale
politiediensten en
politieoverheden
Samenstelling? Lokaal politiekorps 1. Commissariaat-
(samengesteld uit 1 of generaal
meer gemeenten) 2. Algemene directe
bestuurlijke politie
(Bijna allemaal 3. Algemene directe
gemeentelijk) gerechtelijke
politie
4. Algemene directe
middelenbeheer
en informatie
5. + bijzondere
opsporingsdienste
n CDGEFID, CDBC,
FCCU
Onder leiding van? 1 gemeentezone: Commissaris-generaal
Gemeenteraad en
burgemeester
+1 gemeentezone:
Politieraad en
politiecollege


5

,  Politie in België, Frankrijk, … weinig autonomie wat betreft de gerechtelijke
politietaken inzake opsporing en vervolging
 OM en OR hebben vorderingsrecht tav politie dat concreet vorm aanneemt
van aanwijzingsrecht
 ze wijzen politiedienst aan die het onderzoek m doen) R11
 MvJ heeft richtlijn over wat in principe hoort bij federale politie en bij lokale
politie R12

 Politie is belast met adm politie en gerechtelijke politie. De politie belast met
gp wordt onderverdeeld in resp officieren en agenten van gp . Deze laatst
betreffen politieambtenaren van basiskader R14
 Bij heterdaad (dit zijn drie situaties R16) krijgen officieren meer extra
bevoegdheden zoals huiszoeking bij verdachten dan agenten zie R17
 Extra bevoegdheden vanbuiten leren !
 Verschuiving bevoegdheid van OM naar politie
 Politie krijgt wel degelijk belangrijke autonome bevoegdheden
VB: onderzoek van lichaam en lichaamsholtes, huiszoeking bij verdachte,
aanstelling deskundige, ….
 Zonder heterdaad dus in de normale gevallen moet gekeken worden naar
bevoegdheden van politie in Sv, in WPA R20 en in bijzondere wetgeving R21
en moet rekening gehouden worden met delegatie R22
Bijzondere opsporingsdiensten federale politie
 CDGEFID = Centrale directie van de bestrijding van georganiseerde
economische en financiële delinquentie
 CDBC = Centrale Dienst voor de Bestrijding van Corruptie
 FCCU = federale computer crime unit

1.1.2 OPENBAAR MINISTERIE
 = Magistraten OM, worden benoemd door de Koning, na tussenkomst Hoge
Raad van Justitie
 ZIE art. 153 & 151 Gw.
 = parket, staande magistratuur
 ZIE art. 151 : § 1. De rechters zijn onafhankelijk in de uitoefening van hun
rechtsprekende bevoegdheden. Het openbaar ministerie is onafhankelijk in
de individuele opsporing en vervolging onverminderd het recht van de
bevoegde minister om de vervolging te bevelen en om de bindende
richtlijnen van het strafrechtelijk beleid, inclusief die van het opsporings- en
vervolgingsbeleid, vast te leggen.
 Via deze bedoelde minister beschikken de regeringen van de
gemeenschappen en de gewesten, (…) bovendien over het recht om de
vervolging te bevelen in de aangelegenheden die tot hun bevoegdheden
behoren. (…)
 § 2. Er bestaat voor geheel België een Hoge Raad voor de Justitie. Bij de
uitoefening van zijn bevoegdheden respecteert hij de onafhankelijkheid
bedoeld in § 1.
Terminologie en historiek
 Soms term parket gebruikt voor dit korps magistraten


6

,  Soms staande magistratuur – Wanneer zij een straf vragen voor de
rechtbank doen zij dit staand. Vandaar noemt men het OM ook wel de
'staande magistratuur'.
 Plaats zittingszaal : Naast de rechters ≠ Angelsaksisch
 Geen tegenpartij van beklaagde




Functionele scheiding binnen het OM

OM IN EERSTE AANLEG

 = parket onder leiding van Procureur des Konings (kort PROCUREUR DES
ONINGS)
 De Procureur des Konings gaat de strafvordering uitoefenen in eerste
aanleg

OM IN HOGER BEROEP

 = parket-generaal onder leiding van procureur-generaal bij het Hof van
Beroep (kort PG)
 De procureur-generaal en zijn parket gaan de strafvordering overnemen
in de beroepsfase
 Uitoefenen van de strafvordering in tweede aanleg
 Beide oefenen op hun niveau de strafvordering uit wat één van de
belangrijkste taken is van deze actor
 De procureur-generaal heeft de leiding niet alleen over over het parket-
generaal maar ook over het auditoraat-generaal. (Je zou dat laatste ook
een parket kunnen noemen)
 Het parket-generaal en het auditoraat-generaal vormen het openbaar
ministerie bij respectievelijk het hof van beroep en het arbeidshof

Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een
eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-procureur-
generaal.
 Bij het auditoraat-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door
een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-
generaal


Bijkomende taken:
 instaan voor tenuitvoerlegging richtlijnen strafrechtelijk beleid van
minister van justitie
 waken in het rechtsgebied (iom PROCUREUR DES KONINGS’s en
arbeidsauditeurs rechtsgebied) over coherente uitoefening strafvordering
 procureur-generaal is niet enkel bevoegd voor parket-generaal maar ook
voor auditoraat-generaal


7

,  Het parket-generaal en het auditoraat-generaal vormen samen het
openbaar ministerie bij respectievelijk het hof van beroep en het
arbeidshof
 Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een
eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-procureur-
generaal.
 Bij het auditoraat-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door
een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-
generaal
Hoeveel procureurs zijn er in België?
 12 gerechtelijke arrondissementen met telkens een Procureur des Konings
 14 parketten onder leiding van een procureurs des Konings
 Deze procureurs worden bijgestaan tot substituten
 = Vervangers
 Er zijn vijf procureurs-generaal, evenveel als er hoven van beroep zijn
 5 hoven van beroep
 5 procureurs-generaal + 1 federale procureur
 Er zijn dus 5 parketten-generaal

 Taken? ZIE art. 22 – 47 trediecies Sv.
Er zijn nog 2 andere parketten/ openbaar ministeries

FEDERAAL PARKET

 = Het federaal parket is een parket waarvan de bevoegdheid zich uitstrekt
over het hele Belgische grondgebied.
 bestaat uit federale magistraten olv een federale procureur en is gevestigd
in Brussel
 VB: terrorisme, mensenhandel, georganiseerde misdaad,
 werd opgericht om efficiënter te kunnen optreden tegen misdrijven die de
bevoegdheid van plaatselijke parketten overstijgen, zoals mensenhandel,
terrorisme, georganiseerde misdaad en witwaspraktijken.
 Ook bevoegd wanneer het gaat om ernstige inbreuken op het internationaal
humanitair recht en voor de vervolging van Belgische militairen die in
vredestijd misdrijven plegen in het buitenland.
VB: militairen die in vredestijd misdrijven plegen in het buitenland


HET PARKET BIJ HET HOF VAN CASSATIE
 Procureur-generaal bij het Hof van Cassatie
 Dit heeft een volkomen andere functie dan het reeds besproken Openbaar
Ministerie.
 Het Hof van Cassatie oordeelt immers niet over de grond van de zaak, maar
kijkt de wettigheid en de regelmatigheid van de gevoerde rechtspleging na.
Het parket bij het Hof van Cassatie doet niet aan strafvervolging, maar geeft
advies over de toepassing van de rechtsregels.
 Het parket bij het Hof van Cassatie vormt samen met het Hof van Cassatie,
overeenkomstig artikel 180 Gerechtelijk Wetboek, één gerechtelijke entiteit
en maakt geen deel uit van het College van het openbaar ministerie.

8

,  De procureur-generaal bij het Hof van Cassatie heeft de leiding over dit
parket en wordt bijgestaan door een eerste advocaat-generaal en advocaten-
generaal
Bijzondere aan het OM gerelateerde organen
1. College van procureurs Generaal
 = georganiseerd in Gerechtelijk Wetboek (Ger.W)
 Alle (dus 5) PG’s bij de hoven van beroep (R26)
 Gaan samen nadenken over het beleid
 Onder gezag van minister van justitie – richtlijnen strafrechtelijk beleid na
advies college PG’s

2. Raad van Procureurs
 = adviserend orgaan
 georganiseerd in Gerechtelijk Wetboek (Ger.W)
 Alle PROCUREUR DES KONINGS’s samen vormen deze raad* (14)
 Zijn samen bevoegd en kunnen als adviserend orgaan optreden aan het
college van pg’s over harmonisatie regels en beleid OM
 Federaal procureur kan vergaderingen bijwonen
 Ook raad van arbeidsauditeurs georganiseerd in Ger.W.




9