RELIGIE EN ZINGEVING
SAMENVATTING 2025
1 WETENSCHAP, TECHNOLOGIE EN DE “ZINGEVENDE INTERESSE”
1.1 ZINGEVING
1.1.1 WETENSCHAP, BETEKENIS, LEEFWERELD
Idee van Edmund Husserl (20ste eeuw): Dacht na: wat is wetenschap en wat doet het?
- Leefwereld = intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol,…
o Als we rondom ons kijken leven we in een wereld waar alles betekenisvol is &
verwijst naar personen, andere personen en de relaties tot personen.
§ Bv: zitjes in aula niet gewoon zitjes laat mensen luisteren naar iets,
§ Bv: een computer is gebruiksvoorwerp dat zekere betekenis heeft, het is
iets waarmee je in relatie treedt met andere door email te sturen, iets dat
je gebruikt om les te geven
§ => dingen en mensen rondom ons zijn in eerste plaats betekenisvol! , dit
is persoonlijk
- Wetenschap:
o Vertrekt van de leefwereld
§ Vb biologie vertrekt van het feit dat wij levende wezens zijn te midden
van andere levende wezens;
§ psychologie vertrekt van het feit dat we allemaal een mentaal leven
hebben; we hebben gedachten en gevoelens = dit zijn betekenisvolle
dingen voor ons.
§ kosmologie vertrekt van iets betekenisvol. Dat wij in de avond naar de
sterrenhemel kunnen kijken: dit is iets betekenisvol voor mij in de eerste
plaats.
§ Criminologie vertrekt vanuit het feit dat mensen elkaar iets kunnen
aandoen.
o Maakt abstractie van de leefwereld (subject-object, afstandelijkheid,
onpersoonlijk)
§ Wetenschap maakt van dingen wel objecten, objecten van studie maar
vertrekt wel altijd vanuit de leefwereld
§ Bv psychologie maakt van gedachten objecten van studie
§ Bv: kosmologie vertrekt van iets betekenisvol de sterrenhemel en maakt
er een studie over
§ Bv: in leefwereld is dood lichaam een betekenisvol iets omdat het
verwijst naar het levend persoon, maar in de anatomie wordt er
abstractie gemaakt van de dode betekenis die lichamen hebben en
vanop een afstand als een object bekijken.
o Is een ‘tijdelijke opschorting’ van de normale omgang met de leefwereld
§ In de wetenschap doe je dingen die je niet mag doen in de leefwereld
o Keert terug naar de leefwereld
1
, - Filmpje als voorbeeld van vertrekt uit en terugkeer naar de leefwereld
- Belangrijke vraag: de relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
o Een meer ‘wetenschappelijke’ leefwereld?
§ Elkaar meer zien als objecten
o Een autonome leefwereld?
§ = leefwereld wordt gekenmerkt door een aantal wetten/dynamieken die
niet worden aangetast door de wetenschap. Ze zijn autonoom tov
wetenschap
• Bv: respect voor een dood lichaam : geldt enkel in leefwereld en
niet in de wetenschap.
§ Is leefwereld immuun tov wetenschap ? In hoeverre mag en moet de
wetenschap onze leefwereld beinvloeden?
• Het wordt beinvloed! :
• Bv: datingsapp: deel van prive leven/relaties uitbesteden aan de
wetenschap
o Redelijkheid en rationaliteit (wetenschappelijke rationaliteit)
§ Als we rationeel/wetenschappelijk zijn kunnen we wel eens heel
onredelijk zijn
• Ratio: de strikt wetenschappelijke en technologische rede
• Redelijkheid: wat als wijs en verstandig geldt in de leefwereld
• Ze staan niet volledig los van elkaar maar zijn toch niet hetzelfde
• Bv: gaan studeren in Leuven en die wil vrienden hebben.op een
rationele manier doen en in eerste les deel je aan al je
jaargenoten formulieren uit met vragenlijst en op die manier zoek
je je vrienden. Dit is heel rationeel, maar past niet in de
leefwereld om bepaalde rationaliteit te gaan gebruiken; (in die zin
is leefwereld autonoom)
1.2 DE ‘ZINGEVENDE’, ‘COGNITIEVE’ EN ‘MANIPULATIEVE’ INTERESSES VAN DE
MENS
3 ‘interesses’ van de mens (‘verlangens’, ‘manieren van betrokken zijn’)
- Cognitieve interesse
o = verlangen naar kennis, wetenschap is de manier om deze verlangs te
bevredigen
o Bv: ook de interesse naar roddels
- Manipulatieve interesse
2
, o = we proberen de wereld naar onze hand te zetten
§ Behoeften bevredigen: bv als je honger hebt gaan eten
o Verlangens op een zo efficient mogelijke manier bevredigen
o Verwerven van controle op de werkelijkheid
o Technologie is hier erg belangrijk : bv je wil een film zien en dit kan direct
§ Mensen in detentie hebben geen smartphone meer
- Zingevende interesse (heel andere orde)
o We willen dat ons leven zinvol en waardevol is
Meestal zijn veel mensen geneigd om te denken dat het heel vaak gaat om de manipulatieve en
cognitieve interesse.
- Reden: het overlapt voor een stuk met andere interesses
o MAAR is toch van een heel andere orde
- In hulpverlening worden vaak zaken waar mensen mee worstelen vertaald in behoeften.
Hulpverlening gaat dan om de persoon te helpen om een zo efficient mogelijke manier
behoeften te vervullen.
- Is een heel eng/geestige manier om naar de mens te kijken. Zingevend is van heel andere
orde, groot gebied van zingevende interesse die niet te herleiden is tot cognitieve of
manipulatieve interesse
o Bv: groot stuk van de zin van ons leven hangt af van de vraag of we waardevolle
vriendschappen hebben. Totale misvatting van fenomeen vriendschap dat
vrienden er zijn om je behoefte aan vriendschap te vervolledigen. Want dit zou
willen zeggen dat je elke vriend kan inwisselen voor een andere. Miskent waar
vriendschap over gaat,namelijk dat je een persoon bijstaat door dik en dun
ongeacht wat je behoefte is.
1.2.1 ZINGEVEND & COGNITIEF
Stelling 1: Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een ‘cognitieve interesse’, maar
die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan
- Bv : het hebben van een gesprek : als er pauze valt in de les beginnen mensen te praten
met elkaar. Wetenschappelijk ingestelde mensen zeggen dat we praten/communiceren
om informatie uit te wisselen met elkaar. Maar als je kijkt waarover je praat dan praat je
90% van de tijd nonsens die cognitief nergens op slaat. Als je het gesprek niet zou
aangaan zou dat grof zijn, want je geeft geen erkenning.
- Onze conversaties gaan over erkenning, je drukt daarmee uit dat je goeie vrienden bent.
Je erkent elkaar als vrienden door iets congitief te delen.
3
, o = een manier van kijken die vaak wordt gezegd: communicatie gaat over
uitwisselen van info -> NEE: het gaat eerder om de erkenning dat iemand
bestaat.
Stelling 2: Op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat
‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is echter niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt ‘rationeel’ en
‘irrationeel’ is
- Bv: weten of je lief je bedriegt lijkt op eerste zicht een cognitieve vraag.
o In leefwereld is meest normale manier het vragen, maar niet het meest efficient.
Het meest efficient zou zijn een prive-detective inhuren, tracker iinstalleren: heel
efficient cognitief en heel rationeel; MAAR als angst onterecht zou zijn en je hebt
die laten tracken dan zou dat enorme vertrouwensbreuk kunnen betekenen.
o Hoe we in leefwereld en in wetenschap met kennis omgaan is anders, in
leefwereld moet je altijd passeren langs vertrouwen
o Meest efficiente kan wel eens meest onredelijke zijn
Stelling 3: Wetenschappelijke (cognititeve) bevindingen, zijn vaak slechts van relatief belang
voor de zingevende relaties in de leefwereld
- Bv: liefde en chemie : die inzichten raken ons niet in onze beleving: manier waarop we
liefde ervaren in de leefwereld is immuun voor alles wat de wetenschap erover te
vertellen heeft.
o Soort autonomie van de leefwereld: immuun voor wetenschappelijke inzichten
- Richard Dawkins TAV straf : de manier waarop we keken naar plegers van misdrijven is
een beetje zoals man tov zijn auto gedraagt. We zijn geneigd om ze te straffen, maar net
zoals een auto zijn ook wij mensen maar machines. De wetenschap weet dat mensen
machines zijn en dat wij geen vrije wil hebben en als wij falen dan heeft het geen zin om
gestraft te worden; maar moet je hersteld worden. We moeten heel ons strafrecht
afschaffen.
o Hele idee van kwaad zijn op mensen gaat ervanuit dat wij vrije mensen zijn, maar
eigenlijk zijn wij ook maar machines die hersteld moeten worden.
§ Dat maakt ons tot zingevende wezens
o Prof: inzicht dat wij gedetermineerd zijn/ dat wij machines zijn die gereguleerd
worden door onpersoonlijke hersenprocessen is irrelevant tot de manier waarop
wij zich tot elkaar verhouden. Wij zien elkaar als mensen en niet als machines.
Wij zullen altijd kwaad blijven op elkaar, als er niet voldaan wordt aan een
verwachting. Dit is zingevend met elkaar omgaan.
§ We hebben verwachtingen tov elkaar; en als je die niet voldoet zijn we
kwaad. Als je niet zou kwaad zijn, wil dit zeggen dat je elkaar ziet als
machine.
4
SAMENVATTING 2025
1 WETENSCHAP, TECHNOLOGIE EN DE “ZINGEVENDE INTERESSE”
1.1 ZINGEVING
1.1.1 WETENSCHAP, BETEKENIS, LEEFWERELD
Idee van Edmund Husserl (20ste eeuw): Dacht na: wat is wetenschap en wat doet het?
- Leefwereld = intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol,…
o Als we rondom ons kijken leven we in een wereld waar alles betekenisvol is &
verwijst naar personen, andere personen en de relaties tot personen.
§ Bv: zitjes in aula niet gewoon zitjes laat mensen luisteren naar iets,
§ Bv: een computer is gebruiksvoorwerp dat zekere betekenis heeft, het is
iets waarmee je in relatie treedt met andere door email te sturen, iets dat
je gebruikt om les te geven
§ => dingen en mensen rondom ons zijn in eerste plaats betekenisvol! , dit
is persoonlijk
- Wetenschap:
o Vertrekt van de leefwereld
§ Vb biologie vertrekt van het feit dat wij levende wezens zijn te midden
van andere levende wezens;
§ psychologie vertrekt van het feit dat we allemaal een mentaal leven
hebben; we hebben gedachten en gevoelens = dit zijn betekenisvolle
dingen voor ons.
§ kosmologie vertrekt van iets betekenisvol. Dat wij in de avond naar de
sterrenhemel kunnen kijken: dit is iets betekenisvol voor mij in de eerste
plaats.
§ Criminologie vertrekt vanuit het feit dat mensen elkaar iets kunnen
aandoen.
o Maakt abstractie van de leefwereld (subject-object, afstandelijkheid,
onpersoonlijk)
§ Wetenschap maakt van dingen wel objecten, objecten van studie maar
vertrekt wel altijd vanuit de leefwereld
§ Bv psychologie maakt van gedachten objecten van studie
§ Bv: kosmologie vertrekt van iets betekenisvol de sterrenhemel en maakt
er een studie over
§ Bv: in leefwereld is dood lichaam een betekenisvol iets omdat het
verwijst naar het levend persoon, maar in de anatomie wordt er
abstractie gemaakt van de dode betekenis die lichamen hebben en
vanop een afstand als een object bekijken.
o Is een ‘tijdelijke opschorting’ van de normale omgang met de leefwereld
§ In de wetenschap doe je dingen die je niet mag doen in de leefwereld
o Keert terug naar de leefwereld
1
, - Filmpje als voorbeeld van vertrekt uit en terugkeer naar de leefwereld
- Belangrijke vraag: de relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
o Een meer ‘wetenschappelijke’ leefwereld?
§ Elkaar meer zien als objecten
o Een autonome leefwereld?
§ = leefwereld wordt gekenmerkt door een aantal wetten/dynamieken die
niet worden aangetast door de wetenschap. Ze zijn autonoom tov
wetenschap
• Bv: respect voor een dood lichaam : geldt enkel in leefwereld en
niet in de wetenschap.
§ Is leefwereld immuun tov wetenschap ? In hoeverre mag en moet de
wetenschap onze leefwereld beinvloeden?
• Het wordt beinvloed! :
• Bv: datingsapp: deel van prive leven/relaties uitbesteden aan de
wetenschap
o Redelijkheid en rationaliteit (wetenschappelijke rationaliteit)
§ Als we rationeel/wetenschappelijk zijn kunnen we wel eens heel
onredelijk zijn
• Ratio: de strikt wetenschappelijke en technologische rede
• Redelijkheid: wat als wijs en verstandig geldt in de leefwereld
• Ze staan niet volledig los van elkaar maar zijn toch niet hetzelfde
• Bv: gaan studeren in Leuven en die wil vrienden hebben.op een
rationele manier doen en in eerste les deel je aan al je
jaargenoten formulieren uit met vragenlijst en op die manier zoek
je je vrienden. Dit is heel rationeel, maar past niet in de
leefwereld om bepaalde rationaliteit te gaan gebruiken; (in die zin
is leefwereld autonoom)
1.2 DE ‘ZINGEVENDE’, ‘COGNITIEVE’ EN ‘MANIPULATIEVE’ INTERESSES VAN DE
MENS
3 ‘interesses’ van de mens (‘verlangens’, ‘manieren van betrokken zijn’)
- Cognitieve interesse
o = verlangen naar kennis, wetenschap is de manier om deze verlangs te
bevredigen
o Bv: ook de interesse naar roddels
- Manipulatieve interesse
2
, o = we proberen de wereld naar onze hand te zetten
§ Behoeften bevredigen: bv als je honger hebt gaan eten
o Verlangens op een zo efficient mogelijke manier bevredigen
o Verwerven van controle op de werkelijkheid
o Technologie is hier erg belangrijk : bv je wil een film zien en dit kan direct
§ Mensen in detentie hebben geen smartphone meer
- Zingevende interesse (heel andere orde)
o We willen dat ons leven zinvol en waardevol is
Meestal zijn veel mensen geneigd om te denken dat het heel vaak gaat om de manipulatieve en
cognitieve interesse.
- Reden: het overlapt voor een stuk met andere interesses
o MAAR is toch van een heel andere orde
- In hulpverlening worden vaak zaken waar mensen mee worstelen vertaald in behoeften.
Hulpverlening gaat dan om de persoon te helpen om een zo efficient mogelijke manier
behoeften te vervullen.
- Is een heel eng/geestige manier om naar de mens te kijken. Zingevend is van heel andere
orde, groot gebied van zingevende interesse die niet te herleiden is tot cognitieve of
manipulatieve interesse
o Bv: groot stuk van de zin van ons leven hangt af van de vraag of we waardevolle
vriendschappen hebben. Totale misvatting van fenomeen vriendschap dat
vrienden er zijn om je behoefte aan vriendschap te vervolledigen. Want dit zou
willen zeggen dat je elke vriend kan inwisselen voor een andere. Miskent waar
vriendschap over gaat,namelijk dat je een persoon bijstaat door dik en dun
ongeacht wat je behoefte is.
1.2.1 ZINGEVEND & COGNITIEF
Stelling 1: Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een ‘cognitieve interesse’, maar
die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan
- Bv : het hebben van een gesprek : als er pauze valt in de les beginnen mensen te praten
met elkaar. Wetenschappelijk ingestelde mensen zeggen dat we praten/communiceren
om informatie uit te wisselen met elkaar. Maar als je kijkt waarover je praat dan praat je
90% van de tijd nonsens die cognitief nergens op slaat. Als je het gesprek niet zou
aangaan zou dat grof zijn, want je geeft geen erkenning.
- Onze conversaties gaan over erkenning, je drukt daarmee uit dat je goeie vrienden bent.
Je erkent elkaar als vrienden door iets congitief te delen.
3
, o = een manier van kijken die vaak wordt gezegd: communicatie gaat over
uitwisselen van info -> NEE: het gaat eerder om de erkenning dat iemand
bestaat.
Stelling 2: Op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat
‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is echter niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt ‘rationeel’ en
‘irrationeel’ is
- Bv: weten of je lief je bedriegt lijkt op eerste zicht een cognitieve vraag.
o In leefwereld is meest normale manier het vragen, maar niet het meest efficient.
Het meest efficient zou zijn een prive-detective inhuren, tracker iinstalleren: heel
efficient cognitief en heel rationeel; MAAR als angst onterecht zou zijn en je hebt
die laten tracken dan zou dat enorme vertrouwensbreuk kunnen betekenen.
o Hoe we in leefwereld en in wetenschap met kennis omgaan is anders, in
leefwereld moet je altijd passeren langs vertrouwen
o Meest efficiente kan wel eens meest onredelijke zijn
Stelling 3: Wetenschappelijke (cognititeve) bevindingen, zijn vaak slechts van relatief belang
voor de zingevende relaties in de leefwereld
- Bv: liefde en chemie : die inzichten raken ons niet in onze beleving: manier waarop we
liefde ervaren in de leefwereld is immuun voor alles wat de wetenschap erover te
vertellen heeft.
o Soort autonomie van de leefwereld: immuun voor wetenschappelijke inzichten
- Richard Dawkins TAV straf : de manier waarop we keken naar plegers van misdrijven is
een beetje zoals man tov zijn auto gedraagt. We zijn geneigd om ze te straffen, maar net
zoals een auto zijn ook wij mensen maar machines. De wetenschap weet dat mensen
machines zijn en dat wij geen vrije wil hebben en als wij falen dan heeft het geen zin om
gestraft te worden; maar moet je hersteld worden. We moeten heel ons strafrecht
afschaffen.
o Hele idee van kwaad zijn op mensen gaat ervanuit dat wij vrije mensen zijn, maar
eigenlijk zijn wij ook maar machines die hersteld moeten worden.
§ Dat maakt ons tot zingevende wezens
o Prof: inzicht dat wij gedetermineerd zijn/ dat wij machines zijn die gereguleerd
worden door onpersoonlijke hersenprocessen is irrelevant tot de manier waarop
wij zich tot elkaar verhouden. Wij zien elkaar als mensen en niet als machines.
Wij zullen altijd kwaad blijven op elkaar, als er niet voldaan wordt aan een
verwachting. Dit is zingevend met elkaar omgaan.
§ We hebben verwachtingen tov elkaar; en als je die niet voldoet zijn we
kwaad. Als je niet zou kwaad zijn, wil dit zeggen dat je elkaar ziet als
machine.
4
