Gerechtelijk recht
Inhoud
1. Materieel voorwerp...........................................................................................................................11
2. Formeel voorwerp: het proces..........................................................................................................12
3. Belang van het vak...........................................................................................................................13
2. Wezenskenmerken jurisdictionele rechtshandeling...........................................................................13
3. De rechter beslecht het geschil.........................................................................................................14
4. Negatieve werking: Exceptie van gewijsde......................................................................................15
5. Positieve werking: bijzondere bewijswaarde....................................................................................16
6. Organieke en formele begripsomschrijvingen..................................................................................16
7. Onderscheid rechtspraak met andere publiekrechtelijke rechtshandelingen.....................................17
8. Rechterlijke macht in organieke en in functionele zin......................................................................17
2. Beginselen van behoorlijke rechtsbedeling.......................................................................................18
2. Bronnen............................................................................................................................................19
1. Intern recht:......................................................................................................................................19
2. Internationaal recht:..........................................................................................................................20
3. Hiërarchie der normen......................................................................................................................20
4. Overzicht: algemene beginselen van behoorlijke rechtsbedeling......................................................20
1. Recht op toegang tot de rechter........................................................................................................21
2. Een rechter kan slechts bij wet worden aangesteld...........................................................................25
3. Respect voor de bevoegdheid van de rechter....................................................................................26
4. Onafhankelijkheid en onpartijdigheid...............................................................................................26
5. Gelijkheid voor de rechter................................................................................................................28
6. “eerlijke behandeling” en “recht van verdediging.............................................................................29
7. Openbare behandeling......................................................................................................................30
8. Uitspraak binnen een redelijke termijn.............................................................................................31
9. Motivering van de uitspraak.............................................................................................................31
10. Openbaarmaking van de uitspraak..................................................................................................32
11. De werkingssfeer van het recht op behoorlijke rechtsbedeling.......................................................32
1. Probleemstelling...............................................................................................................................32
2. Werkingssfeer Internrechtelijke beginselen van behoorlijke rechtsbedeling.....................................33
3. Werkingssfeer Art. 6 EVRM.............................................................................................................34
2. In strafzaken.....................................................................................................................................35
3. In laatste instantie, tevens in elke Jurisdictionele aanleg..................................................................35
4. Ook in spoedprocedures...................................................................................................................36
4. Werkingssfeer Art. 14 IVBPR...........................................................................................................36
1
,2. In strafzaken.....................................................................................................................................36
3. Bronnen van gerechtelijk recht.........................................................................................................36
1. Overzicht interne wetgeving.............................................................................................................37
2. (Federale) formele wetten.................................................................................................................37
3. Reglementaire uitvoeringsbesluiten..................................................................................................37
4. Wetgeving van de gemeenschappen en de gewesten.........................................................................37
5. Reglementaire omzendbrieven..........................................................................................................38
2. Het gerechtelijk wetboek: gemeen procesrecht.................................................................................38
3. Internationale wetgeving..................................................................................................................39
4. Intertemporeel procesrecht: Onmiddellijke uitwerking van de nieuwe procedurewet.......................40
5. De interpretatie van de procedurewet...............................................................................................40
6. Algemene rechtsbeginselen...............................................................................................................40
7. Gewoonterecht..................................................................................................................................41
8. Soft law............................................................................................................................................41
9. Gezaghebbende bronnen: rechtspraak en rechtsleer..........................................................................41
4. De gerechtelijke organisatie..............................................................................................................41
1. Inrichting..........................................................................................................................................41
2. knelpunten........................................................................................................................................42
3. oud gerechtelijk landschap en wijzigingsvoorstel.............................................................................43
4. Hervorming gerechtelijk landschap..................................................................................................43
2. Samenstelling rechtbanken: algemeen (art. 59-65bis, 74-87, 101-105, 119-124, 128-131 Ger.W)...44
3. Samenstelling rechtbanken: bijzonderheden.....................................................................................44
2. Mobiliteitsregeling............................................................................................................................45
4. Afdelingen........................................................................................................................................45
5. Secties...............................................................................................................................................46
6. Kamers.............................................................................................................................................46
7. De alleenzetelende of alleensprekende rechter.................................................................................46
8. Het statuut van de ‘zittende magistratuur’........................................................................................46
2. Inrustestelling...................................................................................................................................48
3. Bijzondere rechten en plichten..........................................................................................................48
4. Aansprakelijkheid.............................................................................................................................48
9. Openbaar ministerie..........................................................................................................................49
1. Opdracht in burgerlijke zaken...........................................................................................................49
2. Inrichting (art. 137-156 Ger. W.)......................................................................................................50
3. Statuut...............................................................................................................................................50
4. Referendarissen en parketjuristen.....................................................................................................51
5. Griffie (Le Greffe)............................................................................................................................51
2
,6. Balie (le barreau)..............................................................................................................................51
1. Opdracht...........................................................................................................................................51
2. Pleitmonopolie..................................................................................................................................51
3. Vertegenwoordiging in rechte...........................................................................................................52
2. Inrichting..........................................................................................................................................52
3. Statuut (art. 428 Ger. W.)..................................................................................................................53
4. Gerechtsdeurwaarders.......................................................................................................................54
5. Andere actoren van justitie...............................................................................................................54
5. De bevoegdheid van de hoven en de rechtbanken (Buiten strafzaken).............................................54
2. Materiële (“volstrekte” of “attributieve”) bevoegdheid....................................................................56
1. Algemeenheden................................................................................................................................56
2. Referentiepunt..................................................................................................................................57
3. Materiële bevoegdheid raakt de openbare orde.................................................................................58
2. Vrederechter.....................................................................................................................................58
2. Bijzondere en exclusieve bevoegdheden..........................................................................................58
3. Politierechtbank................................................................................................................................58
2. Bijzondere bevoegdheden inzake administratieve sancties...............................................................59
4. De rechtbank van eerste aanleg (burgerlijke rechtbank)...................................................................59
2. Bijzondere, exclusieve bevoegdheden..............................................................................................59
3. Bevoegdheid in hoger beroep...........................................................................................................59
4. Rechtsprekende “bevoegdheid” van de voorzitter, de correctionele rechtbank, de familierechtbank,
de jeugdrechtbank en de beslagrechter.................................................................................................60
5. De ondernemingsrechtbank..............................................................................................................60
2. Bijzondere bevoegdheden.................................................................................................................60
3. Geen bevoegdheid meer in hoger beroep..........................................................................................60
4. Rechtsprekende “bevoegdheid” van de voorzitter............................................................................60
6. De arbeidsrechtbank.........................................................................................................................61
2. Rechtsprekende “bevoegdheid” van de voorzitter (art. 584, lid 3 en 587ter Ger. W.).......................61
7. Het hof van beroep...........................................................................................................................61
8. Het Arbeidshof..................................................................................................................................61
9. Het Hof van Cassatie........................................................................................................................61
2. Andere bevoegdheden.......................................................................................................................61
10. Territoriale (“relatieve” of “distributieve”) bevoegdheid................................................................62
1. Begrip...............................................................................................................................................62
2. Centralisatie en decentralisatie van het contentieux..........................................................................63
3. Referentiepunt..................................................................................................................................64
2. Territoriale bevoegdheid van aanvullend recht.................................................................................64
3. Territoriale bevoegdheid van dwingend recht en van openbare orde................................................64
3
, 2. … dat de openbare orde raakt (art. 631 t.e.m. 633decies Ger. W.)....................................................65
3. Belang van het onderscheid..............................................................................................................65
4. Recap materiële en territoriale bevoegdheid.....................................................................................65
5. Prorogatie van bevoegdheid..............................................................................................................66
1. Begrip...............................................................................................................................................66
2. Tussenvorderingen............................................................................................................................66
2. Prorogatie.........................................................................................................................................67
3. Aanhangigheid en samenhang...........................................................................................................68
2. Samenvoeging wegens aanhangigheid..............................................................................................68
3. Samenvoeging wegens samenhang...................................................................................................68
4. Regime voor incidenten met betrekking tot aanhangigheid of samenhang.......................................69
4. Materieelrechtelijke excepties..........................................................................................................69
5. De beslechting van bevoegdheidsincidenten.....................................................................................70
1. Exceptie van onbevoegdheid van de verweerder..............................................................................71
2. Mogelijke reacties van de eiser en rechtsgevolgen...........................................................................71
2. Ambtshalve aanvoering van een bevoegdheidskwestie (art. 640 Ger. W.)........................................71
3. Rechtsmiddelen tegen “beslissingen inzake de bevoegdheid”..........................................................72
4. Verwijzing naar de bevoegde rechter (art. 660, lid 1 Ger. W.)...........................................................73
5. Bevoegdheidsincidenten bij de appelrechter.....................................................................................73
6. “Regeling van rechtsgebied” (art. 645 – 647 Ger. W.)......................................................................74
6. De rechtspleging in burgerlijke zaken: Algemeenheden...................................................................75
1. Begrip...............................................................................................................................................75
2. Ontvankelijkheid ratione materiae...................................................................................................76
3. Ontvankelijkheid ratione personae...................................................................................................77
2. Belang...............................................................................................................................................77
3. Hoedanigheid....................................................................................................................................78
4. Ontvankelijkheid ratione temporis...................................................................................................79
5. De eis of de vordering.......................................................................................................................79
2. Bestanddelen....................................................................................................................................79
3. Soorten.............................................................................................................................................79
4. Gevolgen..........................................................................................................................................80
6. Het verweer......................................................................................................................................80
2. Materieelrechtelijk (“ten gronde”)....................................................................................................80
3. Belang van het onderscheid..............................................................................................................81
7. Recap................................................................................................................................................81
8. Algemene kenmerken van de burgerlijke rechtspleging....................................................................82
1. Goeddeels schriftelijke procedure.....................................................................................................82
4
Inhoud
1. Materieel voorwerp...........................................................................................................................11
2. Formeel voorwerp: het proces..........................................................................................................12
3. Belang van het vak...........................................................................................................................13
2. Wezenskenmerken jurisdictionele rechtshandeling...........................................................................13
3. De rechter beslecht het geschil.........................................................................................................14
4. Negatieve werking: Exceptie van gewijsde......................................................................................15
5. Positieve werking: bijzondere bewijswaarde....................................................................................16
6. Organieke en formele begripsomschrijvingen..................................................................................16
7. Onderscheid rechtspraak met andere publiekrechtelijke rechtshandelingen.....................................17
8. Rechterlijke macht in organieke en in functionele zin......................................................................17
2. Beginselen van behoorlijke rechtsbedeling.......................................................................................18
2. Bronnen............................................................................................................................................19
1. Intern recht:......................................................................................................................................19
2. Internationaal recht:..........................................................................................................................20
3. Hiërarchie der normen......................................................................................................................20
4. Overzicht: algemene beginselen van behoorlijke rechtsbedeling......................................................20
1. Recht op toegang tot de rechter........................................................................................................21
2. Een rechter kan slechts bij wet worden aangesteld...........................................................................25
3. Respect voor de bevoegdheid van de rechter....................................................................................26
4. Onafhankelijkheid en onpartijdigheid...............................................................................................26
5. Gelijkheid voor de rechter................................................................................................................28
6. “eerlijke behandeling” en “recht van verdediging.............................................................................29
7. Openbare behandeling......................................................................................................................30
8. Uitspraak binnen een redelijke termijn.............................................................................................31
9. Motivering van de uitspraak.............................................................................................................31
10. Openbaarmaking van de uitspraak..................................................................................................32
11. De werkingssfeer van het recht op behoorlijke rechtsbedeling.......................................................32
1. Probleemstelling...............................................................................................................................32
2. Werkingssfeer Internrechtelijke beginselen van behoorlijke rechtsbedeling.....................................33
3. Werkingssfeer Art. 6 EVRM.............................................................................................................34
2. In strafzaken.....................................................................................................................................35
3. In laatste instantie, tevens in elke Jurisdictionele aanleg..................................................................35
4. Ook in spoedprocedures...................................................................................................................36
4. Werkingssfeer Art. 14 IVBPR...........................................................................................................36
1
,2. In strafzaken.....................................................................................................................................36
3. Bronnen van gerechtelijk recht.........................................................................................................36
1. Overzicht interne wetgeving.............................................................................................................37
2. (Federale) formele wetten.................................................................................................................37
3. Reglementaire uitvoeringsbesluiten..................................................................................................37
4. Wetgeving van de gemeenschappen en de gewesten.........................................................................37
5. Reglementaire omzendbrieven..........................................................................................................38
2. Het gerechtelijk wetboek: gemeen procesrecht.................................................................................38
3. Internationale wetgeving..................................................................................................................39
4. Intertemporeel procesrecht: Onmiddellijke uitwerking van de nieuwe procedurewet.......................40
5. De interpretatie van de procedurewet...............................................................................................40
6. Algemene rechtsbeginselen...............................................................................................................40
7. Gewoonterecht..................................................................................................................................41
8. Soft law............................................................................................................................................41
9. Gezaghebbende bronnen: rechtspraak en rechtsleer..........................................................................41
4. De gerechtelijke organisatie..............................................................................................................41
1. Inrichting..........................................................................................................................................41
2. knelpunten........................................................................................................................................42
3. oud gerechtelijk landschap en wijzigingsvoorstel.............................................................................43
4. Hervorming gerechtelijk landschap..................................................................................................43
2. Samenstelling rechtbanken: algemeen (art. 59-65bis, 74-87, 101-105, 119-124, 128-131 Ger.W)...44
3. Samenstelling rechtbanken: bijzonderheden.....................................................................................44
2. Mobiliteitsregeling............................................................................................................................45
4. Afdelingen........................................................................................................................................45
5. Secties...............................................................................................................................................46
6. Kamers.............................................................................................................................................46
7. De alleenzetelende of alleensprekende rechter.................................................................................46
8. Het statuut van de ‘zittende magistratuur’........................................................................................46
2. Inrustestelling...................................................................................................................................48
3. Bijzondere rechten en plichten..........................................................................................................48
4. Aansprakelijkheid.............................................................................................................................48
9. Openbaar ministerie..........................................................................................................................49
1. Opdracht in burgerlijke zaken...........................................................................................................49
2. Inrichting (art. 137-156 Ger. W.)......................................................................................................50
3. Statuut...............................................................................................................................................50
4. Referendarissen en parketjuristen.....................................................................................................51
5. Griffie (Le Greffe)............................................................................................................................51
2
,6. Balie (le barreau)..............................................................................................................................51
1. Opdracht...........................................................................................................................................51
2. Pleitmonopolie..................................................................................................................................51
3. Vertegenwoordiging in rechte...........................................................................................................52
2. Inrichting..........................................................................................................................................52
3. Statuut (art. 428 Ger. W.)..................................................................................................................53
4. Gerechtsdeurwaarders.......................................................................................................................54
5. Andere actoren van justitie...............................................................................................................54
5. De bevoegdheid van de hoven en de rechtbanken (Buiten strafzaken).............................................54
2. Materiële (“volstrekte” of “attributieve”) bevoegdheid....................................................................56
1. Algemeenheden................................................................................................................................56
2. Referentiepunt..................................................................................................................................57
3. Materiële bevoegdheid raakt de openbare orde.................................................................................58
2. Vrederechter.....................................................................................................................................58
2. Bijzondere en exclusieve bevoegdheden..........................................................................................58
3. Politierechtbank................................................................................................................................58
2. Bijzondere bevoegdheden inzake administratieve sancties...............................................................59
4. De rechtbank van eerste aanleg (burgerlijke rechtbank)...................................................................59
2. Bijzondere, exclusieve bevoegdheden..............................................................................................59
3. Bevoegdheid in hoger beroep...........................................................................................................59
4. Rechtsprekende “bevoegdheid” van de voorzitter, de correctionele rechtbank, de familierechtbank,
de jeugdrechtbank en de beslagrechter.................................................................................................60
5. De ondernemingsrechtbank..............................................................................................................60
2. Bijzondere bevoegdheden.................................................................................................................60
3. Geen bevoegdheid meer in hoger beroep..........................................................................................60
4. Rechtsprekende “bevoegdheid” van de voorzitter............................................................................60
6. De arbeidsrechtbank.........................................................................................................................61
2. Rechtsprekende “bevoegdheid” van de voorzitter (art. 584, lid 3 en 587ter Ger. W.).......................61
7. Het hof van beroep...........................................................................................................................61
8. Het Arbeidshof..................................................................................................................................61
9. Het Hof van Cassatie........................................................................................................................61
2. Andere bevoegdheden.......................................................................................................................61
10. Territoriale (“relatieve” of “distributieve”) bevoegdheid................................................................62
1. Begrip...............................................................................................................................................62
2. Centralisatie en decentralisatie van het contentieux..........................................................................63
3. Referentiepunt..................................................................................................................................64
2. Territoriale bevoegdheid van aanvullend recht.................................................................................64
3. Territoriale bevoegdheid van dwingend recht en van openbare orde................................................64
3
, 2. … dat de openbare orde raakt (art. 631 t.e.m. 633decies Ger. W.)....................................................65
3. Belang van het onderscheid..............................................................................................................65
4. Recap materiële en territoriale bevoegdheid.....................................................................................65
5. Prorogatie van bevoegdheid..............................................................................................................66
1. Begrip...............................................................................................................................................66
2. Tussenvorderingen............................................................................................................................66
2. Prorogatie.........................................................................................................................................67
3. Aanhangigheid en samenhang...........................................................................................................68
2. Samenvoeging wegens aanhangigheid..............................................................................................68
3. Samenvoeging wegens samenhang...................................................................................................68
4. Regime voor incidenten met betrekking tot aanhangigheid of samenhang.......................................69
4. Materieelrechtelijke excepties..........................................................................................................69
5. De beslechting van bevoegdheidsincidenten.....................................................................................70
1. Exceptie van onbevoegdheid van de verweerder..............................................................................71
2. Mogelijke reacties van de eiser en rechtsgevolgen...........................................................................71
2. Ambtshalve aanvoering van een bevoegdheidskwestie (art. 640 Ger. W.)........................................71
3. Rechtsmiddelen tegen “beslissingen inzake de bevoegdheid”..........................................................72
4. Verwijzing naar de bevoegde rechter (art. 660, lid 1 Ger. W.)...........................................................73
5. Bevoegdheidsincidenten bij de appelrechter.....................................................................................73
6. “Regeling van rechtsgebied” (art. 645 – 647 Ger. W.)......................................................................74
6. De rechtspleging in burgerlijke zaken: Algemeenheden...................................................................75
1. Begrip...............................................................................................................................................75
2. Ontvankelijkheid ratione materiae...................................................................................................76
3. Ontvankelijkheid ratione personae...................................................................................................77
2. Belang...............................................................................................................................................77
3. Hoedanigheid....................................................................................................................................78
4. Ontvankelijkheid ratione temporis...................................................................................................79
5. De eis of de vordering.......................................................................................................................79
2. Bestanddelen....................................................................................................................................79
3. Soorten.............................................................................................................................................79
4. Gevolgen..........................................................................................................................................80
6. Het verweer......................................................................................................................................80
2. Materieelrechtelijk (“ten gronde”)....................................................................................................80
3. Belang van het onderscheid..............................................................................................................81
7. Recap................................................................................................................................................81
8. Algemene kenmerken van de burgerlijke rechtspleging....................................................................82
1. Goeddeels schriftelijke procedure.....................................................................................................82
4
