JOURNALISTIEK EN DEMOCRATIE
MODULE 1
CENTRALE VRAGEN
STAAT JOURNALISTIEK IN DIENST VAN DE DEMOCRATIE?
Wat is de mythe en wat is de uiteindelijke relatie tussen de twee?
Wat is de relatie tussen de twee concepten? = genuanceerd verhaal
- Genuanceerd verhaal dat we sterk nodig hebben om ons te articuleren
- Wordt aangevallen van alle kanten (belangrijk maar dan ook problematisch)
- Niet genoeg genuanceerd kan ook gevaarlijk zijn kunnen onze mening niet goed uiten
o Opiniestuk over Trump die media aanvalt, de media was zijn vijand. Maar bij bepaalde
punten had hij gelijk.
o Trump: “media is enemy of the state”: maar uiteraard fout. Media moet kunnen
bekritiseerd worden zonder dat die persoon die kritiek als de slechterik wordt gezien of “in
het andere kamp” is.
IS DE DEMOCRATIE ESSENTIEEL VOOR JOURNALISTIEK?
- In het ene land kan je wel een kritisch opiniestuk schrijven over een politicus, terwijl dat niet
mogelijk is in een ander land. Als je journalistiek wil zoals in België, dan is democratie essentieel.
- Maar als je alleen geld wil verdienen met media, dan heeft democratie niet echt een plaats in die
wereld.
o China
- In een land waar democratie toegestaan is, tegenover een land waar democratie verboden is:
resulteert in media dat verschillend is van elkaar en ga je hierdoor een ander beeld zien.
- Je kan een sterk opiniestuk schrijven je mag bijna geen kritiek geven
- Democratie doet wel iets, maar is die essentieel?
o Ja: als je de democratie zoals in België wil. Dan is het essentieel.
o Nee: als winstgevende journalistiek heb je niet per se democratie nodig.
- Landen met een winstgevende democratie hebben een gigantisch mediasysteem, maar hebben
niet per se een democratie: het is niet een op een met elkaar.
1
,2 GROTE PIJLERS
1. Hoe journalistiek in democratische theorieën voorkomt.
2. Democratie in journalistieke theorie (journalistieke theorie wordt daar democratie te vinden)
Als we het schema bekijken zien we wie elkaar helpt:
- Zijn er momenten waar ze elkaar
tegenwerken of elkaar niet nodig hebben.
Twee uit elkaar halen om ze dan
terug samen te brengen, maar met
nuance.
DEMOCRATIE
HOE ZOU HET ZIJN MET DE DEMOCRATIE?
Kijken naar de Democracy Index.
= een organisatie gebonden aan de economist. Indicatoren nodig om te evalueren of een land
democratisch is.
SAMENGESTELD OP BASIS VAN 60 INDICATOREN IN 5 CATEGORIEËN
1. VERKIEZINGSPROCES EN PLURALISME
De voorwaarde van het houden van vrije en eerlijke verkiezingen, en het voldoen aan daarmee verband
houdende aspecten van politieke vrijheid, is duidelijk de conditio sine qua non (= noodzakelijke
voorwaarde) van alle definities.
- Eerlijke verkiezingen: anders is er geen sprake van democratie.
2. BURGERLIJKE VRIJHEDEN
Alle moderne definities, met uitzondering van de meest minimalistische, beschouwen ook burgerlijke
vrijheden als een vitaal onderdeel van wat vaak “liberale democratie” wordt genoemd. Het beginsel van
de bescherming van de fundamentele rechten van de mens wordt algemeen aanvaard. Het is vervat in
grondwetten over de gehele wereld, alsmede in het Handvest van de Verenigde naties en in internationale
overeenkomsten zoals de Slotakte van Helsinki (de conferentie over veiligheid en samenwerking in
Europa). Tot de fundamentele mensenrechten behoren tot de vrijheid van meningsuiting en de
persvrijheid: de vrijheid van godsdienst; de vrijheid van vergadering en vereniging; en het recht op een
behoorlijke rechtsgang. Alle democratieën zijn systemen waarin de burgers vrije politieke besluiten nemen
bij meerderheid van stemmen. Maar de heerschappij van de meerderheid is niet noodzakelijk
democratisch. In een democratie moet de meerderheidsregel gepaard gaan met waarborgen voor de
individuele mensenrechten en de rechten van minderheden.
- Een democratie met burgerlijke vrijheden die gegarandeerd worden in de grondwet.
2
,3. WERKING VAN DE OVERHEID
Als democratisch genomen besluiten niet (kunnen) worden uitgevoerd, dan heeft het begrip democratie
niet veel zin.
- Als het parlement iets beslist, moet het land in staat zijn om die keuze uit te voeren.
4. POLITIEKE CULTUUR
Een cultuur van passiviteit en apathie – een gehoorzame en volgzame burger – is niet in overeenstemming
met democratie. Het verkiezingsproces verdeelt de bevolking periodiek in winnaars en verliezers. Een
succesvolle democratische politieke cultuur houdt in dat de verliezende partijen en hun aanhangers het
oordeel van de kiezers aanvaarden en een vreedzame machtsoverdracht mogelijk maken.
- Als je een cultuur creëert van passiviteit, dan wordt het moeilijk om te spreken van een echte
democratie.
5. PARTICIPATIE
Noodzakelijke component, want apathie en onthouding zijn vijanden van de democratie. Zelfs
maatregelen die voornamelijk gericht zijn op de processen van de representatieve, liberale democratie
omvatten (zij het onvoldoende of ontoereikend) enkele aspecten van participatie. In een democratie is de
overheid slechts één element in een sociaal weefsel van vele en uiteenlopende instellingen, politieke
organisaties en verenigingen. Burgers kunnen niet worden verplicht deel te nemen aan het politieke
proces, en het staat hen vrij hun ongenoegen te uiten door niet deel te nemen. Een gezonde democratie
vereist echter de actieve, vrij gekozen deelname van burgers aan het openbare leven. Democratieën
floreren wanneer burgers bereid zijn deel te nemen aan het publieke debat, vertegenwoordigers te kiezen
en lid te worden van politieke partijen. Zonder deze brede, duurzame participatie begint de democratie te
verdorrenen wordt zij het domein van kleine, selecte groepen.
- Deelname van burgers is belangrijk. Sommige maximalisten gaan zeggen dat dit zeer belangrijk
is (politiekers moeten mensen aantrekken). Je kan een democratie minimalistisch invullen
(verkiezingen en voor de rest niet echt mensen betrekken) tot zeer maximalistisch (moet
wijdverspreid zijn in de samenleving).
o Bv. subsidies in de maatschappij voor jeugdbewegingen.
167 landen in categorieën:
- Volle democratie;
- Gebrekkige democratie;
- Hybride regimes;
o Bepaalde componenten hebben.
- Autoritaire regimes
o Weinig democratische regimes.
3
, 2/3e van de mensen leeft in een land dat neutraal of richting Rusland neigt in het conflict ‘Rusland-
Oekraïne”:
- Wereld is niet helemaal gewonnen door
het idee van democratie.
Sinds 2006 niet gigantisch bewogen, maar dit
betekent niet dat bepaalde landen sterk
bewegen, evenwichten vrij gelijk.
- België plaats 36: gaan een beetje
naar beneden.
- Onder de 8 wordt het land gezien
als een flawed democracy
Soms problemen bij de vrijheden, soms
beangstigend dat mensen hun rechten niet altijd
sterk worden behouden.
4
MODULE 1
CENTRALE VRAGEN
STAAT JOURNALISTIEK IN DIENST VAN DE DEMOCRATIE?
Wat is de mythe en wat is de uiteindelijke relatie tussen de twee?
Wat is de relatie tussen de twee concepten? = genuanceerd verhaal
- Genuanceerd verhaal dat we sterk nodig hebben om ons te articuleren
- Wordt aangevallen van alle kanten (belangrijk maar dan ook problematisch)
- Niet genoeg genuanceerd kan ook gevaarlijk zijn kunnen onze mening niet goed uiten
o Opiniestuk over Trump die media aanvalt, de media was zijn vijand. Maar bij bepaalde
punten had hij gelijk.
o Trump: “media is enemy of the state”: maar uiteraard fout. Media moet kunnen
bekritiseerd worden zonder dat die persoon die kritiek als de slechterik wordt gezien of “in
het andere kamp” is.
IS DE DEMOCRATIE ESSENTIEEL VOOR JOURNALISTIEK?
- In het ene land kan je wel een kritisch opiniestuk schrijven over een politicus, terwijl dat niet
mogelijk is in een ander land. Als je journalistiek wil zoals in België, dan is democratie essentieel.
- Maar als je alleen geld wil verdienen met media, dan heeft democratie niet echt een plaats in die
wereld.
o China
- In een land waar democratie toegestaan is, tegenover een land waar democratie verboden is:
resulteert in media dat verschillend is van elkaar en ga je hierdoor een ander beeld zien.
- Je kan een sterk opiniestuk schrijven je mag bijna geen kritiek geven
- Democratie doet wel iets, maar is die essentieel?
o Ja: als je de democratie zoals in België wil. Dan is het essentieel.
o Nee: als winstgevende journalistiek heb je niet per se democratie nodig.
- Landen met een winstgevende democratie hebben een gigantisch mediasysteem, maar hebben
niet per se een democratie: het is niet een op een met elkaar.
1
,2 GROTE PIJLERS
1. Hoe journalistiek in democratische theorieën voorkomt.
2. Democratie in journalistieke theorie (journalistieke theorie wordt daar democratie te vinden)
Als we het schema bekijken zien we wie elkaar helpt:
- Zijn er momenten waar ze elkaar
tegenwerken of elkaar niet nodig hebben.
Twee uit elkaar halen om ze dan
terug samen te brengen, maar met
nuance.
DEMOCRATIE
HOE ZOU HET ZIJN MET DE DEMOCRATIE?
Kijken naar de Democracy Index.
= een organisatie gebonden aan de economist. Indicatoren nodig om te evalueren of een land
democratisch is.
SAMENGESTELD OP BASIS VAN 60 INDICATOREN IN 5 CATEGORIEËN
1. VERKIEZINGSPROCES EN PLURALISME
De voorwaarde van het houden van vrije en eerlijke verkiezingen, en het voldoen aan daarmee verband
houdende aspecten van politieke vrijheid, is duidelijk de conditio sine qua non (= noodzakelijke
voorwaarde) van alle definities.
- Eerlijke verkiezingen: anders is er geen sprake van democratie.
2. BURGERLIJKE VRIJHEDEN
Alle moderne definities, met uitzondering van de meest minimalistische, beschouwen ook burgerlijke
vrijheden als een vitaal onderdeel van wat vaak “liberale democratie” wordt genoemd. Het beginsel van
de bescherming van de fundamentele rechten van de mens wordt algemeen aanvaard. Het is vervat in
grondwetten over de gehele wereld, alsmede in het Handvest van de Verenigde naties en in internationale
overeenkomsten zoals de Slotakte van Helsinki (de conferentie over veiligheid en samenwerking in
Europa). Tot de fundamentele mensenrechten behoren tot de vrijheid van meningsuiting en de
persvrijheid: de vrijheid van godsdienst; de vrijheid van vergadering en vereniging; en het recht op een
behoorlijke rechtsgang. Alle democratieën zijn systemen waarin de burgers vrije politieke besluiten nemen
bij meerderheid van stemmen. Maar de heerschappij van de meerderheid is niet noodzakelijk
democratisch. In een democratie moet de meerderheidsregel gepaard gaan met waarborgen voor de
individuele mensenrechten en de rechten van minderheden.
- Een democratie met burgerlijke vrijheden die gegarandeerd worden in de grondwet.
2
,3. WERKING VAN DE OVERHEID
Als democratisch genomen besluiten niet (kunnen) worden uitgevoerd, dan heeft het begrip democratie
niet veel zin.
- Als het parlement iets beslist, moet het land in staat zijn om die keuze uit te voeren.
4. POLITIEKE CULTUUR
Een cultuur van passiviteit en apathie – een gehoorzame en volgzame burger – is niet in overeenstemming
met democratie. Het verkiezingsproces verdeelt de bevolking periodiek in winnaars en verliezers. Een
succesvolle democratische politieke cultuur houdt in dat de verliezende partijen en hun aanhangers het
oordeel van de kiezers aanvaarden en een vreedzame machtsoverdracht mogelijk maken.
- Als je een cultuur creëert van passiviteit, dan wordt het moeilijk om te spreken van een echte
democratie.
5. PARTICIPATIE
Noodzakelijke component, want apathie en onthouding zijn vijanden van de democratie. Zelfs
maatregelen die voornamelijk gericht zijn op de processen van de representatieve, liberale democratie
omvatten (zij het onvoldoende of ontoereikend) enkele aspecten van participatie. In een democratie is de
overheid slechts één element in een sociaal weefsel van vele en uiteenlopende instellingen, politieke
organisaties en verenigingen. Burgers kunnen niet worden verplicht deel te nemen aan het politieke
proces, en het staat hen vrij hun ongenoegen te uiten door niet deel te nemen. Een gezonde democratie
vereist echter de actieve, vrij gekozen deelname van burgers aan het openbare leven. Democratieën
floreren wanneer burgers bereid zijn deel te nemen aan het publieke debat, vertegenwoordigers te kiezen
en lid te worden van politieke partijen. Zonder deze brede, duurzame participatie begint de democratie te
verdorrenen wordt zij het domein van kleine, selecte groepen.
- Deelname van burgers is belangrijk. Sommige maximalisten gaan zeggen dat dit zeer belangrijk
is (politiekers moeten mensen aantrekken). Je kan een democratie minimalistisch invullen
(verkiezingen en voor de rest niet echt mensen betrekken) tot zeer maximalistisch (moet
wijdverspreid zijn in de samenleving).
o Bv. subsidies in de maatschappij voor jeugdbewegingen.
167 landen in categorieën:
- Volle democratie;
- Gebrekkige democratie;
- Hybride regimes;
o Bepaalde componenten hebben.
- Autoritaire regimes
o Weinig democratische regimes.
3
, 2/3e van de mensen leeft in een land dat neutraal of richting Rusland neigt in het conflict ‘Rusland-
Oekraïne”:
- Wereld is niet helemaal gewonnen door
het idee van democratie.
Sinds 2006 niet gigantisch bewogen, maar dit
betekent niet dat bepaalde landen sterk
bewegen, evenwichten vrij gelijk.
- België plaats 36: gaan een beetje
naar beneden.
- Onder de 8 wordt het land gezien
als een flawed democracy
Soms problemen bij de vrijheden, soms
beangstigend dat mensen hun rechten niet altijd
sterk worden behouden.
4
