Denken over de mens en samenleving – hoorcollege 1
Inleiding cultuur, cutural humility en cross-culturele psychologie
Superdiversiteit
De diversiteit neemt toe. We leven in een maatschappij met veel diversiteit, bijvoorbeeld in:
- Etniciteit
- Religie
- Taal
- Seksuele oriëntatie
- Lichamelijke mogelijkheden
- Socio-economische positie
- Gender
25% van de Belgische inwoners heeft een buitenlandse herkomst
Uitdagingen voor de psychologische consulent
- Begrijpen van de culturele eigenheid van cliënten en vooral van zij die behoren tot
generaliseerde groepen.
- Aanbieden van diensten die rekening houden met deze eigenheid
Cultuur
Wat betekent cultuur volgens experts?
Collectieve mentale programmering die de leden van een groep onderscheidt van die van andere
groepen
De gemeenschappelijke wereld van ervaringen, waarden, symbolen, praktijken en kennis die een
bepaald sociaal systeem kenmerkt
Wat een bepaalde groep mensen doet met die menselijke natuur.
Samengevat → cultuur = een systeem van waarden, normen, opvattingen en gedragingen die
door een groep gedeeld wordt
Waarden
= wat we belangrijk of goed vinden
- Ze bevatten vaak een onderdeel over gedrag (wat vinden we goed? Waar streven we
naar?)
- Ze beïnvloeden vaak de normen
Voorbeelden: vrijheid, respect, beleefdheid
1
,Normen
= gedragsregels (regels over wat in een groep of samenleving als gepast gedrag word gezien, over
wat ‘normaal’ gedrag is
- Krijgen vorm door waarden
- Zijn uitingen van de waarden
Voorbeelden: in België is de norm dat we op tijd zijn voor onze afspraken. De waarde die
hierachter zit is respect. Stiptheid word beschouwd als vorm van respect.
Opvattingen
= denkwijzen, overtuigingen
- Kan worden beïnvloed door de waarden die men heeft (familie staat altijd op de eerste
plaats)
Voorbeeld: “het is egoïstisch om enkel aan mezelf te denken. Ik moet rekening houden met de
groep”
Gedragingen
= “wat we doen, wat we zeggen, hoe we dinge doen, hoe we dingen zeggen”
- Worden beïnvloed door normen (en dus ook waarden)
Conclusie cultuur
Cultuur bepaald de lens/bril waarmee we naar de werkelijkheid kijken en de manier waarop we
er mee omgaan
Altijd in beweging nooit statisch
“Change is the past, present, and future”
Cultuur wordt door mensen gecreëerd en doorgegeven (socialisatie) via:
- Primaire socialisatie (opvoeding door het gezin),
- Secundaire socialisatie (onderwijs, werk)
- Tertiaire socialisatie (media) → onbewust
Mensen blijven veranderen en evolueren en dus zijn culturen ook steeds aan het veranderen (bv:
in covid zeg je hallo met de elleboog → blijven dit doen ookal hoeft het niet meer)
2
, Kruispuntdenken
Aandachtspunten
Intuïtief linken we cultuur vaak aan bepaalde etnische en raciale groepen
MAAR cultuur is iets dat binnen alle sociale groepen voorkomt (TOP studenten, queer mensen,)
Niemand behoort tot 1 sociale groep (je hebt dus verschillende culturen)
De combinatie van de verschillende groepen waar we toe behoren beïnvloed:
- Hoe we denken, voelen, ons gedragen ten opzichte van onszelf en anderen
- Ook welke priveleges we hebben en welke vormen van benadeling we ervaren binnen
de maatschappij. Met ander woorden: het bepaalt zowel hoe anderen ons zien en
behandelen, als hoe wij anderen zien en behandelen.
OOK priveleges en discriminatie kunnen doorheen de tijd veranderen & de context speelt een
belangrijke rol hierin !!
Waarom is dat belangrijk?
- Het herkennen van privileges & discriminatie helpt ons om bewust te worden van
maatschappelijke ongelijkheden.
- Door te begrijpen hoe anderen ons zien, krijgen we beter zicht op bepaalde
interpersoonlijke dynamieken en kunnen we meer empathie ontwikkelen voor de
ervaringen van anderen.
Cultural humility (culturele nederigheid)
Je hebt 4 basishoudingen
Basishouding 1:
- Je bent geen expert over de cultuur van de ander (ander is de expert)
➔ Benader andere culturen altijd met nederige, open, respectvolle en nieuwsgierige
houding
Basishouding 2:
- Om nederigheid, openheid en respect te faciliteren is het essentieel om je eigen
waarden, normen, opvattingen en gedragingen (die gelinkt zijn aan de sociale groepen
waartoe je behoort) te exploreren.
➔ Inclusief bepaalde vooroordelen die je hebt over andere groepen.
Basishouding 3:
- Aangezien cultuur dynamisch is, impliceert dit dat we nooit “uitgeleerd” zijn over
culturen en is het dus belangrijk om levenslang actief te leren over verschillende
culturen
Basishouding 4:
- Erken altijd dat sommige sociale groepen meer privileges hebben dan anderen en dat
anderen vanwege hun sociale groep meer gediscrimineerd worden
3
, Crossculturele psychologie
WAT?
= de wetenschappelijke studie van gelijkenissen en verschillen in het menselijke psychologisch
functioneren over verschillende culturele groepen heen.
Onderzoekt:
- De wisselwerking tussen individu en culturele omgeving (cultuurvariaties)
- In hoever beïnvloed de cultuur psychologie
- Meer te weten komen over eigen cultuur/culturen
- Kritisch blik op onze kennis van de menselijke psychologie
Kleine samenvatting
✓ We leven in een superdiverse samenleving => meerdere sociale groepen
✓ Iedere sociale groep heeft een cultuur
✓ Ieder van ons behoort tot meerdere sociale groepen
✓ De combinatie van de verschillende groepen waartoe we behoren bepaalt hoe
➔ Hoe we denken, ons voelen, en hoe we ons gedragen ten opzichte van onszelf en
anderen
➔ Hoe anderen ons zien en behandelen, en hoe wij anderen zien en behandelen.
✓ In een superdiverse samenleving is het essentieel dat hulpverleners beschikken over
‘culturele nederigheid’ zodat
➔ We een open, veilige en onbevooroordeelde ruimte kunnen creëren voor cliënten
➔ We écht ontvankelijk kunnen zijn voor wat de cliënt brengt (verbaal en non-verbaal)
➔ We onze interventies beter kunnen afstemmen op de specifieke noden van onze
cliënten
4
Inleiding cultuur, cutural humility en cross-culturele psychologie
Superdiversiteit
De diversiteit neemt toe. We leven in een maatschappij met veel diversiteit, bijvoorbeeld in:
- Etniciteit
- Religie
- Taal
- Seksuele oriëntatie
- Lichamelijke mogelijkheden
- Socio-economische positie
- Gender
25% van de Belgische inwoners heeft een buitenlandse herkomst
Uitdagingen voor de psychologische consulent
- Begrijpen van de culturele eigenheid van cliënten en vooral van zij die behoren tot
generaliseerde groepen.
- Aanbieden van diensten die rekening houden met deze eigenheid
Cultuur
Wat betekent cultuur volgens experts?
Collectieve mentale programmering die de leden van een groep onderscheidt van die van andere
groepen
De gemeenschappelijke wereld van ervaringen, waarden, symbolen, praktijken en kennis die een
bepaald sociaal systeem kenmerkt
Wat een bepaalde groep mensen doet met die menselijke natuur.
Samengevat → cultuur = een systeem van waarden, normen, opvattingen en gedragingen die
door een groep gedeeld wordt
Waarden
= wat we belangrijk of goed vinden
- Ze bevatten vaak een onderdeel over gedrag (wat vinden we goed? Waar streven we
naar?)
- Ze beïnvloeden vaak de normen
Voorbeelden: vrijheid, respect, beleefdheid
1
,Normen
= gedragsregels (regels over wat in een groep of samenleving als gepast gedrag word gezien, over
wat ‘normaal’ gedrag is
- Krijgen vorm door waarden
- Zijn uitingen van de waarden
Voorbeelden: in België is de norm dat we op tijd zijn voor onze afspraken. De waarde die
hierachter zit is respect. Stiptheid word beschouwd als vorm van respect.
Opvattingen
= denkwijzen, overtuigingen
- Kan worden beïnvloed door de waarden die men heeft (familie staat altijd op de eerste
plaats)
Voorbeeld: “het is egoïstisch om enkel aan mezelf te denken. Ik moet rekening houden met de
groep”
Gedragingen
= “wat we doen, wat we zeggen, hoe we dinge doen, hoe we dingen zeggen”
- Worden beïnvloed door normen (en dus ook waarden)
Conclusie cultuur
Cultuur bepaald de lens/bril waarmee we naar de werkelijkheid kijken en de manier waarop we
er mee omgaan
Altijd in beweging nooit statisch
“Change is the past, present, and future”
Cultuur wordt door mensen gecreëerd en doorgegeven (socialisatie) via:
- Primaire socialisatie (opvoeding door het gezin),
- Secundaire socialisatie (onderwijs, werk)
- Tertiaire socialisatie (media) → onbewust
Mensen blijven veranderen en evolueren en dus zijn culturen ook steeds aan het veranderen (bv:
in covid zeg je hallo met de elleboog → blijven dit doen ookal hoeft het niet meer)
2
, Kruispuntdenken
Aandachtspunten
Intuïtief linken we cultuur vaak aan bepaalde etnische en raciale groepen
MAAR cultuur is iets dat binnen alle sociale groepen voorkomt (TOP studenten, queer mensen,)
Niemand behoort tot 1 sociale groep (je hebt dus verschillende culturen)
De combinatie van de verschillende groepen waar we toe behoren beïnvloed:
- Hoe we denken, voelen, ons gedragen ten opzichte van onszelf en anderen
- Ook welke priveleges we hebben en welke vormen van benadeling we ervaren binnen
de maatschappij. Met ander woorden: het bepaalt zowel hoe anderen ons zien en
behandelen, als hoe wij anderen zien en behandelen.
OOK priveleges en discriminatie kunnen doorheen de tijd veranderen & de context speelt een
belangrijke rol hierin !!
Waarom is dat belangrijk?
- Het herkennen van privileges & discriminatie helpt ons om bewust te worden van
maatschappelijke ongelijkheden.
- Door te begrijpen hoe anderen ons zien, krijgen we beter zicht op bepaalde
interpersoonlijke dynamieken en kunnen we meer empathie ontwikkelen voor de
ervaringen van anderen.
Cultural humility (culturele nederigheid)
Je hebt 4 basishoudingen
Basishouding 1:
- Je bent geen expert over de cultuur van de ander (ander is de expert)
➔ Benader andere culturen altijd met nederige, open, respectvolle en nieuwsgierige
houding
Basishouding 2:
- Om nederigheid, openheid en respect te faciliteren is het essentieel om je eigen
waarden, normen, opvattingen en gedragingen (die gelinkt zijn aan de sociale groepen
waartoe je behoort) te exploreren.
➔ Inclusief bepaalde vooroordelen die je hebt over andere groepen.
Basishouding 3:
- Aangezien cultuur dynamisch is, impliceert dit dat we nooit “uitgeleerd” zijn over
culturen en is het dus belangrijk om levenslang actief te leren over verschillende
culturen
Basishouding 4:
- Erken altijd dat sommige sociale groepen meer privileges hebben dan anderen en dat
anderen vanwege hun sociale groep meer gediscrimineerd worden
3
, Crossculturele psychologie
WAT?
= de wetenschappelijke studie van gelijkenissen en verschillen in het menselijke psychologisch
functioneren over verschillende culturele groepen heen.
Onderzoekt:
- De wisselwerking tussen individu en culturele omgeving (cultuurvariaties)
- In hoever beïnvloed de cultuur psychologie
- Meer te weten komen over eigen cultuur/culturen
- Kritisch blik op onze kennis van de menselijke psychologie
Kleine samenvatting
✓ We leven in een superdiverse samenleving => meerdere sociale groepen
✓ Iedere sociale groep heeft een cultuur
✓ Ieder van ons behoort tot meerdere sociale groepen
✓ De combinatie van de verschillende groepen waartoe we behoren bepaalt hoe
➔ Hoe we denken, ons voelen, en hoe we ons gedragen ten opzichte van onszelf en
anderen
➔ Hoe anderen ons zien en behandelen, en hoe wij anderen zien en behandelen.
✓ In een superdiverse samenleving is het essentieel dat hulpverleners beschikken over
‘culturele nederigheid’ zodat
➔ We een open, veilige en onbevooroordeelde ruimte kunnen creëren voor cliënten
➔ We écht ontvankelijk kunnen zijn voor wat de cliënt brengt (verbaal en non-verbaal)
➔ We onze interventies beter kunnen afstemmen op de specifieke noden van onze
cliënten
4
