Inleiding tot privaatrecht 2024-2025 (semester 1)
Deel I : Situering van het privaatrecht
H1 : Publiekrecht vs. privaatrecht
-> recht = geheel van gedragdsregels die strekken tot het ordenen van samenleven van
,,, mensen en die kunnen worden afgedwongen door de overheid
-> voor de indeling van de rechtsdomeinen geldt als summa diviso het onderscheid ,,, ,,,
,,, tussen het privaatrecht en het publiekrecht
=> rechtsdomeinen hebben soms ook een gemengd karakter
publiekrecht privaatrecht
• beoogt algemeen belang van de staat • beoogt verzoening private belangen en de
• regelt het staatsgezag… verzoening ervan
o werking van overheid • regelt de private verhouding tussen burgers
o verhoudingen tussen overheidsorganen onderling
vb. bevoegdheidsverdeling,… o huwerlijk, erfrecht,…
o verhouding overheid en burger o contracten tussen particulieren
vb. contract overheid en particulier o uitzonderlijk : verhoudingen tussen
burger en overheid maar!! enkel
wanneer overheid optreedt als
privaatpersoon
vb. wanneer overheid verzekering sluit
1
,H2 : Privaatrecht
-> privaatrecht wordt onderverdeeld in materieel privaatrecht en privaatprocesrecht :
2.1 Materieel recht
-> materieel privaatrecht = de inhoudelijke regels
=> onderscheid tussen burgerlijk recht en bijzonder privaatrecht
2.1.1 Burgerlijk recht (oftewel civiel recht)
= rechtsregels die onderlinge verhouding tussen private personen in het algemeen regelt
-> er is sprake van gemeen recht (‘’default regime’’) dus de regels zijn van toepassing ,,,
,,, tenzij er een bijzondere regeling van toepassing is
ó regels zijn ook van toepassing wanneer er in bijzondere regimes geen andere regels
,,, ,,, zijn
= de gemeenrechterlijke werking
2.1.2 Bijzonder privaatrecht
= geheel van bijzondere regels die afwijken van het gemeen recht en van toepassing zijn
,,,in bijzondere verhoudingen (of regimes)
-> er zijn drie bijzondere regimes in het privaatrecht :
• ondernemingsrecht = recht met betrekking op ondernemers
vb. verzekerings-, vennootschaps-, intellectuele-eigendoms- en transports recht
• sociaalrecht is onderverdeeld in…
o arbeidsrecht = regels die verhouding werkgever en werknemer regelen
o sociaalzekerheidsrecht = regels die sociale uitkering en financiering
regelen
=> heeft publiekrechterlijke component en is een gemengde rechtstak
• economisch recht = recht met betrekking op economische verhoudingen op de
economsiche markt
vb. consumentenrecht, mededingsrecht,…
=> heeft publiekrechterlijke component en is een gemengde rechtstal
2.2 Privaat procesrecht (gerechterlijk privaatrecht)
-> gerechterlijk privaatrecht = het procesrecht in burgerlijke zaken
-> het heeft een publiekrechterlijke component omdat het de inrichting van rechterlijke
,,, macht regelt m.a.w. inrichting van een openbare dienst
2
,H3 : Rechtsbronnen van het burgerlijk recht
3.1 De wet
3.1.1 Het Burgerlijk Wetboek
-> de voornaamste rechtbron van het burgerlijk recht is het Burgerlijk Wetboek
-> evolutie van het BW :
• oorspronkelijke BW kwam tot stand in na FR 1804 onder Napoleon
= Code Napoléon
• belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen zorgen voor aanvullingen en
wijzigingen :
o wijzigingen : door het groeiende idee van gelijkheid vooral op domein van
familierecht en het familiaalvermogensrecht
o aanvullingen : door groeiende idee van bescherming
• aanpassingen en wijzigingen zorgden voor veel onduidelijkheid
• onder impuls van K. Geens initiatef genomen om burgerlijk recht te hervormen
o oud burgerlijk wetboek = nog niet hervormd
maar!! wel nog van toepassing voor zaken die nog onder dezer regeling
vielen en nog beslecht moeten worden
o nieuw burgerlijk wetboek = wel hervormd
3.1.2 De bijzondere wetgeving
-> het burgerlijk recht is ook terug te vinden in bijzondere wetten
-> bij de hervormingen zijn zo veel mogelijk bijzondere wetten ingekanteld in het BW om
,,, zoveel mogelijk alles te centraliseren in één wet
-> zeer specifieke wetgevingen blijven wel bestaan in andere wetboeken
vb. WER, verzekeringswet,…
3.2 Decreten (en het regionaliseren van privaatrecht)
-> onder invloed van de defederalisering (ó regionalisering) van de Belgische staatsorde
,,, zijn veel delen van het privaatrecht geregionaliseerd
m.a.w. sommige regels betreVende het privaatrecht verschillen in de regio’s
-> ook supranationale- en nationale verdragen spelen rol want men moet hier rekening
,,, mee houden en het BW hier aan aanpassen
3.3 Andere bronnen van het burgerlijk recht
-> ook andere bronnen van recht die burgerlijk recht mee vormen (zie : Art. 1.1 BW)
• algemene rechtsbeginselen = fundamentele beginselen afgeleid uit grondslagen
van het rechtssyteem die ook buiten wettelijke toepassing worden erkend en
dezelfde kracht als wet hebben ongeacht of ze in wetgeving zijn opgenomen
=> sommige beginselen zijn nu gecodificeerd (vb. Art. 1.10 BW en Art. 5.135 BW)
• gewoonte = regel die voortvloeit uit het gebruik en waarvan het bindend karakter
steunt op de algemene overtuiging
=> niet veel meer van deze regels omdat ze bijna allemaal gecodificeerd zijn
• rechtsspraak en rechtsleer
• internationale en supranationale verdragen
3
, H4 : Indeling van het burgerlijk recht
-> indeling burgerlijk recht in drie grote deelgebieden :
• personen- en familierecht (P&F)
= de niet-patrimoniale (niet-vermogensrechterlijke m.a.w. niet in geld ,,, ,,, ,,, ,,, ,,,
,,,waardeerbare) aspecten en elementen van de persoon of de familie
o personenrecht : behandelt de niet-patrimoniale regels inzake de persoon
vb. bekwaamheid, naam, nationaliteit,…
o familierecht : behandelt de niet-patrimoniale verhooudingen tussen
personen in een familiale verhouding
§ verticale familiale relaties : in opgaande en neergaande lijn
vb. afstamming, adoptie, ouderlijk gezag,…
§ horizontale familiale relaties : tussen partners
vb. huwelijk, wettelijke samenwoning,…
• vermogensrecht
= patrimoniale verhouding tussen personen onderling of tussen persoon en goed
o het vermogensrecht wordt opgesplitst in…
§ goederenrecht (of zakenrecht)
= regelt leer van goederen en aanspraken van persoon op goederen
m.a.w. regelt de zakelijke rechten die persoon op een bepaald ,,,
,,, ,,, ,,, goed kan hebben
* zakelijk recht = recht (aanspraak) op een bepaald goed
zonder de tussenkomst van een ander persoon
* voorbeelden : eigendom, vruchtgebruik,
erfdienstbaarheid,…
§ verbintenissenrecht
= regelt patrimoniale verhoudingen tussen personen en bevat ,,, ,,,
,, regels met betrekking tot het ontstaan, de inhoud en uitvoering ,,,
,,,van verbintenissen of vorderingsrechten
m.a.w. over schuldeister en schuldenaar
* vorderingsrecht (verbintenis) = patrimoniaal rechtsverband
tussen personen op grond waarvan persoon (schuldenaar)
iets verschuldigd is aan ander persoon (schuldeiser) die
indien nodig in rechte afgedwongen kan worden Art. 5.1 BW)
* verbintenissen kunnen ontstaan op twee manieren :
1. uit een contract
vb. bij huurcontract heeft verhuurder vorderingsrecht
,,, op de huurder tot betaling huur
2. uit de wet (aansprakelijkheidrecht Art. 1382 oud BW)
vb. als hond mij bijt dan kan ik schadevergoeding ,,,
,,, krijgen van bewaarder hond (Art. 1385 oud BW)
§ bijzondere contractenrecht (oftewel overeenkomstenrecht)
= specifieke regels naast het algemeen verbintenissenrecht voor
,, specifieke benoemde of onbenoemde contracten zoals koop, ,,,
,,,huur, etc.
m.a.w. specifieke patrimoniale gevolgen van een overeenkomst
4
Deel I : Situering van het privaatrecht
H1 : Publiekrecht vs. privaatrecht
-> recht = geheel van gedragdsregels die strekken tot het ordenen van samenleven van
,,, mensen en die kunnen worden afgedwongen door de overheid
-> voor de indeling van de rechtsdomeinen geldt als summa diviso het onderscheid ,,, ,,,
,,, tussen het privaatrecht en het publiekrecht
=> rechtsdomeinen hebben soms ook een gemengd karakter
publiekrecht privaatrecht
• beoogt algemeen belang van de staat • beoogt verzoening private belangen en de
• regelt het staatsgezag… verzoening ervan
o werking van overheid • regelt de private verhouding tussen burgers
o verhoudingen tussen overheidsorganen onderling
vb. bevoegdheidsverdeling,… o huwerlijk, erfrecht,…
o verhouding overheid en burger o contracten tussen particulieren
vb. contract overheid en particulier o uitzonderlijk : verhoudingen tussen
burger en overheid maar!! enkel
wanneer overheid optreedt als
privaatpersoon
vb. wanneer overheid verzekering sluit
1
,H2 : Privaatrecht
-> privaatrecht wordt onderverdeeld in materieel privaatrecht en privaatprocesrecht :
2.1 Materieel recht
-> materieel privaatrecht = de inhoudelijke regels
=> onderscheid tussen burgerlijk recht en bijzonder privaatrecht
2.1.1 Burgerlijk recht (oftewel civiel recht)
= rechtsregels die onderlinge verhouding tussen private personen in het algemeen regelt
-> er is sprake van gemeen recht (‘’default regime’’) dus de regels zijn van toepassing ,,,
,,, tenzij er een bijzondere regeling van toepassing is
ó regels zijn ook van toepassing wanneer er in bijzondere regimes geen andere regels
,,, ,,, zijn
= de gemeenrechterlijke werking
2.1.2 Bijzonder privaatrecht
= geheel van bijzondere regels die afwijken van het gemeen recht en van toepassing zijn
,,,in bijzondere verhoudingen (of regimes)
-> er zijn drie bijzondere regimes in het privaatrecht :
• ondernemingsrecht = recht met betrekking op ondernemers
vb. verzekerings-, vennootschaps-, intellectuele-eigendoms- en transports recht
• sociaalrecht is onderverdeeld in…
o arbeidsrecht = regels die verhouding werkgever en werknemer regelen
o sociaalzekerheidsrecht = regels die sociale uitkering en financiering
regelen
=> heeft publiekrechterlijke component en is een gemengde rechtstak
• economisch recht = recht met betrekking op economische verhoudingen op de
economsiche markt
vb. consumentenrecht, mededingsrecht,…
=> heeft publiekrechterlijke component en is een gemengde rechtstal
2.2 Privaat procesrecht (gerechterlijk privaatrecht)
-> gerechterlijk privaatrecht = het procesrecht in burgerlijke zaken
-> het heeft een publiekrechterlijke component omdat het de inrichting van rechterlijke
,,, macht regelt m.a.w. inrichting van een openbare dienst
2
,H3 : Rechtsbronnen van het burgerlijk recht
3.1 De wet
3.1.1 Het Burgerlijk Wetboek
-> de voornaamste rechtbron van het burgerlijk recht is het Burgerlijk Wetboek
-> evolutie van het BW :
• oorspronkelijke BW kwam tot stand in na FR 1804 onder Napoleon
= Code Napoléon
• belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen zorgen voor aanvullingen en
wijzigingen :
o wijzigingen : door het groeiende idee van gelijkheid vooral op domein van
familierecht en het familiaalvermogensrecht
o aanvullingen : door groeiende idee van bescherming
• aanpassingen en wijzigingen zorgden voor veel onduidelijkheid
• onder impuls van K. Geens initiatef genomen om burgerlijk recht te hervormen
o oud burgerlijk wetboek = nog niet hervormd
maar!! wel nog van toepassing voor zaken die nog onder dezer regeling
vielen en nog beslecht moeten worden
o nieuw burgerlijk wetboek = wel hervormd
3.1.2 De bijzondere wetgeving
-> het burgerlijk recht is ook terug te vinden in bijzondere wetten
-> bij de hervormingen zijn zo veel mogelijk bijzondere wetten ingekanteld in het BW om
,,, zoveel mogelijk alles te centraliseren in één wet
-> zeer specifieke wetgevingen blijven wel bestaan in andere wetboeken
vb. WER, verzekeringswet,…
3.2 Decreten (en het regionaliseren van privaatrecht)
-> onder invloed van de defederalisering (ó regionalisering) van de Belgische staatsorde
,,, zijn veel delen van het privaatrecht geregionaliseerd
m.a.w. sommige regels betreVende het privaatrecht verschillen in de regio’s
-> ook supranationale- en nationale verdragen spelen rol want men moet hier rekening
,,, mee houden en het BW hier aan aanpassen
3.3 Andere bronnen van het burgerlijk recht
-> ook andere bronnen van recht die burgerlijk recht mee vormen (zie : Art. 1.1 BW)
• algemene rechtsbeginselen = fundamentele beginselen afgeleid uit grondslagen
van het rechtssyteem die ook buiten wettelijke toepassing worden erkend en
dezelfde kracht als wet hebben ongeacht of ze in wetgeving zijn opgenomen
=> sommige beginselen zijn nu gecodificeerd (vb. Art. 1.10 BW en Art. 5.135 BW)
• gewoonte = regel die voortvloeit uit het gebruik en waarvan het bindend karakter
steunt op de algemene overtuiging
=> niet veel meer van deze regels omdat ze bijna allemaal gecodificeerd zijn
• rechtsspraak en rechtsleer
• internationale en supranationale verdragen
3
, H4 : Indeling van het burgerlijk recht
-> indeling burgerlijk recht in drie grote deelgebieden :
• personen- en familierecht (P&F)
= de niet-patrimoniale (niet-vermogensrechterlijke m.a.w. niet in geld ,,, ,,, ,,, ,,, ,,,
,,,waardeerbare) aspecten en elementen van de persoon of de familie
o personenrecht : behandelt de niet-patrimoniale regels inzake de persoon
vb. bekwaamheid, naam, nationaliteit,…
o familierecht : behandelt de niet-patrimoniale verhooudingen tussen
personen in een familiale verhouding
§ verticale familiale relaties : in opgaande en neergaande lijn
vb. afstamming, adoptie, ouderlijk gezag,…
§ horizontale familiale relaties : tussen partners
vb. huwelijk, wettelijke samenwoning,…
• vermogensrecht
= patrimoniale verhouding tussen personen onderling of tussen persoon en goed
o het vermogensrecht wordt opgesplitst in…
§ goederenrecht (of zakenrecht)
= regelt leer van goederen en aanspraken van persoon op goederen
m.a.w. regelt de zakelijke rechten die persoon op een bepaald ,,,
,,, ,,, ,,, goed kan hebben
* zakelijk recht = recht (aanspraak) op een bepaald goed
zonder de tussenkomst van een ander persoon
* voorbeelden : eigendom, vruchtgebruik,
erfdienstbaarheid,…
§ verbintenissenrecht
= regelt patrimoniale verhoudingen tussen personen en bevat ,,, ,,,
,, regels met betrekking tot het ontstaan, de inhoud en uitvoering ,,,
,,,van verbintenissen of vorderingsrechten
m.a.w. over schuldeister en schuldenaar
* vorderingsrecht (verbintenis) = patrimoniaal rechtsverband
tussen personen op grond waarvan persoon (schuldenaar)
iets verschuldigd is aan ander persoon (schuldeiser) die
indien nodig in rechte afgedwongen kan worden Art. 5.1 BW)
* verbintenissen kunnen ontstaan op twee manieren :
1. uit een contract
vb. bij huurcontract heeft verhuurder vorderingsrecht
,,, op de huurder tot betaling huur
2. uit de wet (aansprakelijkheidrecht Art. 1382 oud BW)
vb. als hond mij bijt dan kan ik schadevergoeding ,,,
,,, krijgen van bewaarder hond (Art. 1385 oud BW)
§ bijzondere contractenrecht (oftewel overeenkomstenrecht)
= specifieke regels naast het algemeen verbintenissenrecht voor
,, specifieke benoemde of onbenoemde contracten zoals koop, ,,,
,,,huur, etc.
m.a.w. specifieke patrimoniale gevolgen van een overeenkomst
4
