Beroemde patiënten in de kijker
• Menselijk gedrag = complex
• Psychologie = gedragswetenschappen
o Onderzoek naar
▪ Begrijpen van menselijk gedrag in specifieke context
▪ Bestuderen van afwijkend gedrag
▪ Ontstaan/ groei van gedrag
Phineas Gage1
• Hij was een spoorwegarbeider die werkte in new Hampshire tijdens de 19 e eeuw
• Door een onverwachte ontploffing van het buskruit dat ze gebruikten om rotsen te splijt en zo
ruimte te maken voor spoorwegen werd hij geraakt door een ijzeren staaf die doorheen zijn
kaak, oogkas en schedel boorde.
• Hij overleefde het ongeluk en had enkel 1 oog verloren
• Er waren geen duidelijke complicaties wat betreft zijn spreken, redeneren of herinneringen.
• Wat wel opviel was dat hij zich anders begon te gedragen hij was impulsiever,
prikkelbaarder en ruwer
• Zijn vermogen om zich te beheersen en zijn gedrag aan te passen was aangetast
• Betekenis voor de hedendaagse wetenschap: functie van voorhoofdskwab (frontal
lobe) van de hersenen voor het reguleren van menselijk gedrag
o Beschadiging: verandering in gedrag nl. karakter en ingesteldheid zonder
aantasting cognitieve functies
o = frontaalsyndroom2
• veel onderzoek naar zijn schedel en hersenen (tot in 2010)
Henry Molaison
• leefde in 20e eeuw in de VS
• na zijn dood hebben ze zijn hersenen in flinter dunne plakjes versneden voor de opbouw van
een digitaal 3D-model voor verder onderzoek.
• gekend als ‘man die voortdurend in het heden leefde’
omdat hij als kind: eleptische aanvallen had en daardoor werd een deel van zijn
hersenen verwijderd aan de temporaalkwab (onderaan de hersenen)
• gevolg: kan geen nieuwe dingen op lang termijn onthouden; enkel nog
kindertijd herinneren
• beschadigde structuur = hippocampus functie: staat in voor de geheugenprocessen
• eigenaardig was dat hij wel nog vaardigheden kon aanleren
dit leidde tot de bevindingen dat diverse aspecten van het geheugen konden worden
onderscheiden waarvoor verschillende hersenstructeren verantwoordelijk zijn.
• Betekenis voor de hedendaagse wetenschap:
o diverse aspecten van het geheugen konden dus worden onderscheiden
waarvoor diverse hersenstructuren verantwoordelijk zijn
▪ Motorisch leren = procedureel geheugen speelt zich sterk af in de regio bij
de motorische cortex
▪ Betekenissen, symbolen en taal = semantisch geheugen sterk afhankelijk van
de hippocampus
▪ Herinneren van ervaren gebeurtenissen = episodisch
geheugen sterk afhankelijk van hippocampus
o Beschadiging van de diep liggende amygdala (kernen): amygdale was in
instaat voor de regulatie van behoeften en emoties klopte, want henry
kon niet geen goed meer aanvoelen wanneer hij honger of dorst had. Henry was een
gewillig proefkonijn voor veel experimenten.
Gedownload door Thomas Vanhout
,Bertha Pappenheim
• Alias Anna O
• Ze werd op het einde van de 19e eeuw behandeld door de arts Josef Breuer
• Ze leed aan gedeeltelijke verlammingsverschijnselen, hoofdpijn, duizeligheid en hallucinaties (=
ingebeelde waarnemingen)
• Door haar te laten Praten over haar ervaringen bleken de symptomen te verbeteren ze
noemde de sessie bij gaar arts de wekelijkse praatkuur
• Sigmund Freud bevriend met behandelende arts Josef Breuer:
o Ze publiceerden samen het werk studien über Hysterie het werk vormde een van
de 1e basiswerken van de neuropsychiatrie voor het begrijpen van lichamelijk
symptomen zonder lichamelijke of fysiologische oorzaak
o Freud was ervan overtuigd dat bepaalde onverwerkte trauma’s en
geestelijke conflicten lijden tot lichamelijke symptomen zonder
bewustzijn van de patiënt = conversie/hysterie
Nieuwe visie: nare ervaringen zijn naar het onbewuste verdrongen maar
hebben nog uiting op geestelijke en lichamelijke gezondheid.
o Hysterie werd een van de belangrijkste varianten in de groep van zenuwziekten
(neurosen)
o Er werd beweerd dat de victoriaanse kuise moraal van die tijd, het ontstaan van
hysterische symptomen sterk bevorderde.
o Belangrijke oorzaak voor hysterische symptomen volgens Freus = vroeg kinderlijke
psychoseksualiteit
• Betekenis voor de hedendaagse wetenschap:
o Hersenstructuren die betrokken zijn bij….
▪ Het controleren van gedachten
▪ Onderdrukken van ongewenst gedrag (frontaalkwab)
▪ Geheugenmechanisme (hippocampus)
… vertonen bij het oproepen van herinneringen telkens een andere activiteit
bij mensen die door psychoseksuele trauma’s een conversieneurose hebben
ontwikkeld dan bij diegene die daarvan gespaard zijn gebleven.
o Beeldvorming (neuro-imaging) lichten delen van de frontaalkwab en gebieden
van motorische controle extra op bij personen die lijden onder
conversiestoornissen terwijl hun hippocampale regio minder actief lijkt.
• Conversiestoornissen
o Hierbij is het moeilijk om uit te maken of het anders functioneren van
hersenstructuren een gevolg is van hun aanleg of aangeleerd gedrag om op bepaalde
manieren te reageren op situaties.
o Mooie beeldvorming technieken geven ons beter inzicht in hersenstructuren en het
functioneren ervan
o Het gevaar is dat men oorzaak en gevolg met elkaar verward
▪ Voorbeeld hiervan is de James-lange theorie over emoties: “ik
word bang omdat mijn hart sneller slaat” ipv mijn hart slaat
sneller omdat ik bang ben.
Gedownload door Thomas Vanhout
,Het creationisme:
- begrepen in de zin van scheppingsleer, is de religieus geïnspireerde overtuiging of
opvatting dat het universum en de Aarde, maar ook alle planten en dieren alsmede de
mens, hun ontstaan te danken hebben aan een scheppingsdaad.
Reductionistische3 visie van neurowetenschappers
• gedrag herleidbaar tot functioneren van hersenen (je bent je brein) staat in
contrast met de visie dat de hersenen wel een weerspeigelijk zijn vanonze
activiteit maar dat de oozakleijke relatie zeker niet in 1 richting mag gelegd
worden.
• Voor het begrijpen van het menselijk gedrag is het belangrijk dat er een
wederkerige relatie is tussen cnetraal zenuwstelsel (CZS) en het gedrag dat we
vertonen.
o Bepaalde aandoeningen kunnen ontstaan doordat mentale activiteit onder
druk komt te staan OF doordat ze het lichaam onder druk zetten
o Bepaalde aandoeningen kunnen goed genezen met medicatie, bij andere
is ook medische ingreep en psychotherapie nodig
o Lichamelijke aandoeningen hebben effect op mentaal functioneren (acuut of op
termijn)
Keuze van de psychologie
o Begrijpen van menselijk gedrag door
▪ Gevalstudie of case study = zich richten op het begrijpen van het menselijk
gedrag via het grondig bestuderen van interessante gevallen.
• Idiografische methode
▪ Besturderen van grote groepen personen in (quasi)experimentele situaties
waarbij men 1 of meer invloedvariabelen kan controleren
• Nomothetische/ veralgemenende methode
Doel van beide: algemene wetten van menselijk gedrag
o Opkomst statischtische analyse bij onderzoek van de laatste 50 jaar.
o Kanskapitalisatie
▪ Je doet veel mini-onderzoekjes of deelt groepen kunstmatig op in subgroepen
of je werkt met zoveel variabelen dat er wel iets opvallend significant zal tussen
zitten en je rapporteert dan enkel dat wat je als significant hebt gevonden
Statische betekenisvolle onderzoeksgegevens zijn dus niet altijd
betekenisvol in de werkelijkheid. Geldt ook voor Intelligentie en
Persoonlijkheid
Men vergeet vaak dat zo’n testen de verschillen tussen mensen kunstmatig
uitvergroten door gebruik van onderdelen in de test en door het omzetten
van bekomen scores zodat ze dan uiteindelijk de vorm van een
normaalverdeling aannemen ook al is dit niet zo in werkelijkheid.
Gedownload door Thomas Vanhout
, 2 manier van denken waarbij wordt aangenomen dat complexe
verschijnselen het best worden begrepen in een analyse van de
onderdelen
• zodat ze de vorm van een normaal verdeling krijgen
• bepaalde verschillen in intelligentie die onbelangrijk zijn
worden overschaduwd door andere invloedsvariabelen
▪ Conclusie: het is dus nodig om steeds een mens te beoordelen zoals die zich in
natuurlijke context gedraagt.
▪ Fundamentele tweespalt van psychologie: wie bepaald wat normaal is
Jill Price
• Haar probleem is het overmatig functioneren van een deel van haar episodisch geheugen
= hyperthymesie of overmatig autobiografisch geheugen
• Ze blijkt enorm veel details over haar eigen leven te herinneren sinds haar 14 jaar.
• Er zijn ook alternatieve verklaringen hiervoor en dus niet de hyperthymesie
Ze zou kunnen lijden aan het ziektebeeld dat door freud als eerste uitvoerig werd
geanalyseerd de dwangneurose of de obsessief-compulsionele stoornis
Deze personen hebben de onweerstaanbare neiging om voortdurend bepaalde zaken te
doen (dwanghandeling) of aan bepaalde dingen te denken (obsessie) = Dwangneurose of
de obsessive compulsie disorder
Jim Peek
• Leefde in dezelfde tijd als Henry Molaison
• Jim Kan alles onthouden
• Een savant (was Jim zijn bijnaam) = een persoon die intellectueel op een laag
niveau functioneert of lijdt aan een mentale ontwikkelingsstoornis (bij jim
soort van autisme) maar die uitblinkt in een geïsoleerde begaafdheid of
vermogen van de hersenen zoals geheugen, muzikaliteit of rekenen
• Hij toonde extreem gedrag dat we ook zien in het Autismespectrumstoornis
• Autismespectrumstoornissen = zich systematisch en obsessioneel toeleggen op waar men
goed
in is.
o Autistische personen zijn meer gericht op detailwaarnemingen en ze hebben een
overgevoelige directe zintuigelijke waarneming.
o Er zijn ook mensen met een Eidetisch of fotografisch geheugen
dit zijn personen die in staat zijn om bv een gebouw in 1 oogopslag tot in detail
kunnen inprenten en nadien ook weer in detail kunnen weergeven of zelfs na tekenen
• Jim had moeite met motorische coördinatie door spierslapte, gebrekkige
ontwikkeling van de kleine hersenen en afwezigheid van corpus callosum (Functie:
dwarsverbindingen tussen de twee hersenhelften)
Men vermoede dat de afwezigheid van het corpus callosum ervoor zorgde dat de
hersenen eigenaardige verbindingen aanlegde binnen de hersenhelft en en dus
ook binnen de regio die instaat voor het geheugen.
• Jim werd als kind Idiot savant (geleerde idioot) genoemd
Gedownload door Thomas Vanhout
• Menselijk gedrag = complex
• Psychologie = gedragswetenschappen
o Onderzoek naar
▪ Begrijpen van menselijk gedrag in specifieke context
▪ Bestuderen van afwijkend gedrag
▪ Ontstaan/ groei van gedrag
Phineas Gage1
• Hij was een spoorwegarbeider die werkte in new Hampshire tijdens de 19 e eeuw
• Door een onverwachte ontploffing van het buskruit dat ze gebruikten om rotsen te splijt en zo
ruimte te maken voor spoorwegen werd hij geraakt door een ijzeren staaf die doorheen zijn
kaak, oogkas en schedel boorde.
• Hij overleefde het ongeluk en had enkel 1 oog verloren
• Er waren geen duidelijke complicaties wat betreft zijn spreken, redeneren of herinneringen.
• Wat wel opviel was dat hij zich anders begon te gedragen hij was impulsiever,
prikkelbaarder en ruwer
• Zijn vermogen om zich te beheersen en zijn gedrag aan te passen was aangetast
• Betekenis voor de hedendaagse wetenschap: functie van voorhoofdskwab (frontal
lobe) van de hersenen voor het reguleren van menselijk gedrag
o Beschadiging: verandering in gedrag nl. karakter en ingesteldheid zonder
aantasting cognitieve functies
o = frontaalsyndroom2
• veel onderzoek naar zijn schedel en hersenen (tot in 2010)
Henry Molaison
• leefde in 20e eeuw in de VS
• na zijn dood hebben ze zijn hersenen in flinter dunne plakjes versneden voor de opbouw van
een digitaal 3D-model voor verder onderzoek.
• gekend als ‘man die voortdurend in het heden leefde’
omdat hij als kind: eleptische aanvallen had en daardoor werd een deel van zijn
hersenen verwijderd aan de temporaalkwab (onderaan de hersenen)
• gevolg: kan geen nieuwe dingen op lang termijn onthouden; enkel nog
kindertijd herinneren
• beschadigde structuur = hippocampus functie: staat in voor de geheugenprocessen
• eigenaardig was dat hij wel nog vaardigheden kon aanleren
dit leidde tot de bevindingen dat diverse aspecten van het geheugen konden worden
onderscheiden waarvoor verschillende hersenstructeren verantwoordelijk zijn.
• Betekenis voor de hedendaagse wetenschap:
o diverse aspecten van het geheugen konden dus worden onderscheiden
waarvoor diverse hersenstructuren verantwoordelijk zijn
▪ Motorisch leren = procedureel geheugen speelt zich sterk af in de regio bij
de motorische cortex
▪ Betekenissen, symbolen en taal = semantisch geheugen sterk afhankelijk van
de hippocampus
▪ Herinneren van ervaren gebeurtenissen = episodisch
geheugen sterk afhankelijk van hippocampus
o Beschadiging van de diep liggende amygdala (kernen): amygdale was in
instaat voor de regulatie van behoeften en emoties klopte, want henry
kon niet geen goed meer aanvoelen wanneer hij honger of dorst had. Henry was een
gewillig proefkonijn voor veel experimenten.
Gedownload door Thomas Vanhout
,Bertha Pappenheim
• Alias Anna O
• Ze werd op het einde van de 19e eeuw behandeld door de arts Josef Breuer
• Ze leed aan gedeeltelijke verlammingsverschijnselen, hoofdpijn, duizeligheid en hallucinaties (=
ingebeelde waarnemingen)
• Door haar te laten Praten over haar ervaringen bleken de symptomen te verbeteren ze
noemde de sessie bij gaar arts de wekelijkse praatkuur
• Sigmund Freud bevriend met behandelende arts Josef Breuer:
o Ze publiceerden samen het werk studien über Hysterie het werk vormde een van
de 1e basiswerken van de neuropsychiatrie voor het begrijpen van lichamelijk
symptomen zonder lichamelijke of fysiologische oorzaak
o Freud was ervan overtuigd dat bepaalde onverwerkte trauma’s en
geestelijke conflicten lijden tot lichamelijke symptomen zonder
bewustzijn van de patiënt = conversie/hysterie
Nieuwe visie: nare ervaringen zijn naar het onbewuste verdrongen maar
hebben nog uiting op geestelijke en lichamelijke gezondheid.
o Hysterie werd een van de belangrijkste varianten in de groep van zenuwziekten
(neurosen)
o Er werd beweerd dat de victoriaanse kuise moraal van die tijd, het ontstaan van
hysterische symptomen sterk bevorderde.
o Belangrijke oorzaak voor hysterische symptomen volgens Freus = vroeg kinderlijke
psychoseksualiteit
• Betekenis voor de hedendaagse wetenschap:
o Hersenstructuren die betrokken zijn bij….
▪ Het controleren van gedachten
▪ Onderdrukken van ongewenst gedrag (frontaalkwab)
▪ Geheugenmechanisme (hippocampus)
… vertonen bij het oproepen van herinneringen telkens een andere activiteit
bij mensen die door psychoseksuele trauma’s een conversieneurose hebben
ontwikkeld dan bij diegene die daarvan gespaard zijn gebleven.
o Beeldvorming (neuro-imaging) lichten delen van de frontaalkwab en gebieden
van motorische controle extra op bij personen die lijden onder
conversiestoornissen terwijl hun hippocampale regio minder actief lijkt.
• Conversiestoornissen
o Hierbij is het moeilijk om uit te maken of het anders functioneren van
hersenstructuren een gevolg is van hun aanleg of aangeleerd gedrag om op bepaalde
manieren te reageren op situaties.
o Mooie beeldvorming technieken geven ons beter inzicht in hersenstructuren en het
functioneren ervan
o Het gevaar is dat men oorzaak en gevolg met elkaar verward
▪ Voorbeeld hiervan is de James-lange theorie over emoties: “ik
word bang omdat mijn hart sneller slaat” ipv mijn hart slaat
sneller omdat ik bang ben.
Gedownload door Thomas Vanhout
,Het creationisme:
- begrepen in de zin van scheppingsleer, is de religieus geïnspireerde overtuiging of
opvatting dat het universum en de Aarde, maar ook alle planten en dieren alsmede de
mens, hun ontstaan te danken hebben aan een scheppingsdaad.
Reductionistische3 visie van neurowetenschappers
• gedrag herleidbaar tot functioneren van hersenen (je bent je brein) staat in
contrast met de visie dat de hersenen wel een weerspeigelijk zijn vanonze
activiteit maar dat de oozakleijke relatie zeker niet in 1 richting mag gelegd
worden.
• Voor het begrijpen van het menselijk gedrag is het belangrijk dat er een
wederkerige relatie is tussen cnetraal zenuwstelsel (CZS) en het gedrag dat we
vertonen.
o Bepaalde aandoeningen kunnen ontstaan doordat mentale activiteit onder
druk komt te staan OF doordat ze het lichaam onder druk zetten
o Bepaalde aandoeningen kunnen goed genezen met medicatie, bij andere
is ook medische ingreep en psychotherapie nodig
o Lichamelijke aandoeningen hebben effect op mentaal functioneren (acuut of op
termijn)
Keuze van de psychologie
o Begrijpen van menselijk gedrag door
▪ Gevalstudie of case study = zich richten op het begrijpen van het menselijk
gedrag via het grondig bestuderen van interessante gevallen.
• Idiografische methode
▪ Besturderen van grote groepen personen in (quasi)experimentele situaties
waarbij men 1 of meer invloedvariabelen kan controleren
• Nomothetische/ veralgemenende methode
Doel van beide: algemene wetten van menselijk gedrag
o Opkomst statischtische analyse bij onderzoek van de laatste 50 jaar.
o Kanskapitalisatie
▪ Je doet veel mini-onderzoekjes of deelt groepen kunstmatig op in subgroepen
of je werkt met zoveel variabelen dat er wel iets opvallend significant zal tussen
zitten en je rapporteert dan enkel dat wat je als significant hebt gevonden
Statische betekenisvolle onderzoeksgegevens zijn dus niet altijd
betekenisvol in de werkelijkheid. Geldt ook voor Intelligentie en
Persoonlijkheid
Men vergeet vaak dat zo’n testen de verschillen tussen mensen kunstmatig
uitvergroten door gebruik van onderdelen in de test en door het omzetten
van bekomen scores zodat ze dan uiteindelijk de vorm van een
normaalverdeling aannemen ook al is dit niet zo in werkelijkheid.
Gedownload door Thomas Vanhout
, 2 manier van denken waarbij wordt aangenomen dat complexe
verschijnselen het best worden begrepen in een analyse van de
onderdelen
• zodat ze de vorm van een normaal verdeling krijgen
• bepaalde verschillen in intelligentie die onbelangrijk zijn
worden overschaduwd door andere invloedsvariabelen
▪ Conclusie: het is dus nodig om steeds een mens te beoordelen zoals die zich in
natuurlijke context gedraagt.
▪ Fundamentele tweespalt van psychologie: wie bepaald wat normaal is
Jill Price
• Haar probleem is het overmatig functioneren van een deel van haar episodisch geheugen
= hyperthymesie of overmatig autobiografisch geheugen
• Ze blijkt enorm veel details over haar eigen leven te herinneren sinds haar 14 jaar.
• Er zijn ook alternatieve verklaringen hiervoor en dus niet de hyperthymesie
Ze zou kunnen lijden aan het ziektebeeld dat door freud als eerste uitvoerig werd
geanalyseerd de dwangneurose of de obsessief-compulsionele stoornis
Deze personen hebben de onweerstaanbare neiging om voortdurend bepaalde zaken te
doen (dwanghandeling) of aan bepaalde dingen te denken (obsessie) = Dwangneurose of
de obsessive compulsie disorder
Jim Peek
• Leefde in dezelfde tijd als Henry Molaison
• Jim Kan alles onthouden
• Een savant (was Jim zijn bijnaam) = een persoon die intellectueel op een laag
niveau functioneert of lijdt aan een mentale ontwikkelingsstoornis (bij jim
soort van autisme) maar die uitblinkt in een geïsoleerde begaafdheid of
vermogen van de hersenen zoals geheugen, muzikaliteit of rekenen
• Hij toonde extreem gedrag dat we ook zien in het Autismespectrumstoornis
• Autismespectrumstoornissen = zich systematisch en obsessioneel toeleggen op waar men
goed
in is.
o Autistische personen zijn meer gericht op detailwaarnemingen en ze hebben een
overgevoelige directe zintuigelijke waarneming.
o Er zijn ook mensen met een Eidetisch of fotografisch geheugen
dit zijn personen die in staat zijn om bv een gebouw in 1 oogopslag tot in detail
kunnen inprenten en nadien ook weer in detail kunnen weergeven of zelfs na tekenen
• Jim had moeite met motorische coördinatie door spierslapte, gebrekkige
ontwikkeling van de kleine hersenen en afwezigheid van corpus callosum (Functie:
dwarsverbindingen tussen de twee hersenhelften)
Men vermoede dat de afwezigheid van het corpus callosum ervoor zorgde dat de
hersenen eigenaardige verbindingen aanlegde binnen de hersenhelft en en dus
ook binnen de regio die instaat voor het geheugen.
• Jim werd als kind Idiot savant (geleerde idioot) genoemd
Gedownload door Thomas Vanhout
