`Literatuursamenvatting Ontwikkelingspsychologie
Hoofdstuk 1 - Een Inleiding in de Ontwikkeling van het Kind........................................... 2
Hoofdstuk 2 - Theoretische Perspectieven en Onderzoek.................................................4
Green & Peel - Hoofdstuk 1................................................................................................. 10
Hoofdstuk 3 - Het begin van het leven............................................................................... 10
Meike Bartels en Dorret Boomsma - Genetica en de ontwikkeling van kinderen..........12
Hoofdstuk 3 - Paragraaf 3....................................................................................................13
Hoofdstuk 4 - De geboorte en het pasgeboren kind......................................................... 15
Learning and Conditioning uit Introductory Psychology.................................................17
Hoofdstuk 5 - De Fysieke Ontwikkeling in de Babytijd.................................................... 19
Hoofdstuk 7 - De Sociaal-Emotionele ontwikkeling en Persoonlijkheidsontwikkeling in
de babytijd............................................................................................................................ 22
Hoofdstuk 6 - De Cognitieve Ontwikkeling in de Babytijd............................................... 26
Green & Piel - Hoofdstuk 8.................................................................................................. 28
Hoofdstuk 8 - De Fysieke Ontwikkeling in de Peuter en Kleutertijd............................... 31
Hoofdstuk 9 - De Cognitieve Ontwikkeling in de Peuter en Kleutertijd.......................... 32
Hoofdstuk 10 - De Sociaal-Emotionele ontwikkeling en de
Persoonlijkheidsontwikkeling in de Peuter-en Kleutertijd............................................... 35
Hoofdstuk 11 - De Fysieke ontwikkeling in de schooltijd................................................ 38
Hoofdstuk 12 - De Cognitieve Ontwikkeling in de Schooltijd.......................................... 39
Hoofdstuk 13 - De Sociaal-Emotionele ontwikkeling en de
Persoonlijkheidsontwikkeling in de schooltijd................................................................. 41
Hoofdstuk 14 - De Fysieke Ontwikkeling in de Adolescentie.......................................... 44
Hoofdstuk 15 - De Cognitieve Ontwikkeling in de Adolescentie..................................... 45
Hoofdstuk 16 - De Sociaal-Emotionele ontwikkeling en de
Persoonlijkheidsontwikkeling in de adolescentie............................................................ 46
, 2
Hoofdstuk 1 - Een Inleiding in de Ontwikkeling van het Kind
Ontwikkelingspsychologie: de wetenschappelijke studie van patronen van groei, verandering
en stabiliteit bij mensen vanaf de conceptie tot en met de late volwassenheid en de dood
- Wetenschappelijke benadering
- Menselijke ontwikkeling
- Stabiliteit in het leven
- Ontwikkelingsproces per levensfase
Ontwikkelingsdomeinen van het vakgebied:
- Fysieke ontwikkeling
= ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het lichaam
(Rijping: blijvende fysieke of psychologische verandering als gevolg van biologische
groeiprocessen)
- Cognitieve ontwikkeling
= ontwikkeling die betrekking heeft op intellectuele vermogens
- Sociaal-emotionele ontwikkeling en persoonlijkheidsontwikkeling
= ontwikkeling die betrekking heeft op sociale relaties, interacties met anderen en het
omgaan met emoties
= ontwikkeling van duurzame gedragingen en karaktereigenschappen die de ene
persoon van de anderen onderscheid
(morele ontwikkeling (de ontwikkeling van het geweten) speciaal aandachtsgebied)
Ontwikkelingsfasen en individuele verschillen
- Prenatale periode (van conceptie tot geboorte)
- Babytijd (van geboorte tot 2 jaar)
- Peuter en kleutertijd (van 2 tot 6 jaar)
- Schooltijd (van 6 tot 12 jaar
- Adolescentie (van 12 tot 20 jaar)
! Dit zijn sociale constructies, en idee van realiteit hangt dus af van maatschappij/cultuur
Ontwikkeling kan variëren:
→ biologische oorzaak: ene mens sneller volgroeid dan de ander
→ omgevingsfactoren: cultuur
Cohort: een groep mensen die in een bepaalde periode leven, waardoor zij voor een deel
gelijke ervaringen opdoen
Normatieve gebeurtenissen: gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen
een groep op dezelfde manier voltrekken
- Historisch: socialeomgevingsinvloeden en biologische invloeden die verbonden zijn
met de specifieke maatschappelijke situatie in een historische tijd
- Leeftijdsgebonden: biologische invloeden en omgevingsinvloeden die vergelijkbaar
zijn voor mensen in een bepaalde leeftijdsgroep
- Sociaal-culturele: bepalen de ontwikkeling van mensen, zoals de brede cultuur,
etnische afkomst, sociale klasse en het behoren tot een subcultuur
Niet-normatieve gebeurtenissen: specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven
van één persoon, terwijl de meeste mensen hier niet mee te maken krijgen
Bijv: een kind dat jong zijn of haar ouders verliest
, 3
Collectivistische oriëntatie: mensen zijn meer gericht op hun onderlinge afhankelijkheid
Individualistische oriëntatie: mensen zijn meer gericht op uniek en onafhankelijk zijn
- Etniciteit/etnische groep zijn bredere termen dan ras. Deze termen wijzen naar een
culturele achtergrond, nationaliteit, religie of taal
- Veel wat we nu weten over ontwikkeling gebaseerd op WEIRD-mensen
Vroege denkbeelden over kinderen
- tot 1600: kinderen werden gezien als miniatuurvolwassenen volgens Aries
- Locke beschouwde het jonge kind als tabula rasa (ter wereld zonder persoonlijkheid)
Kinderen worden gevormd door ervaringen → voorloper behaviorisme
- Rousseau vond kinderen nobele wilden: kinderen kwamen ter wereld met een
aangeboren gevoel voor goed en kwaad
- Darwin (1809-1882) publiceerde de evolutietheorie, en hierdoor kreeg de observatie
van kinderen een meer systematisch karakter
- In de twintigste eeuw werd ontwikkelingspsychologie een discipline
Continue verandering: geleidelijke kwantitatieve ontwikkeling, waarbij prestaties op een
bepaald niveau voortvloeien uit die op de vorige niveaus (GELEIDELIJK)
Discontinue verandering: ontwikkeling die in aparte stappen of stadia plaatsvindt, en
waarbij elk stadium gedrag oplevert dat kwalitatief anders is dan gedrag in eerdere stadia
(STAPPEN)
Kritieke periode: een specifieke tijdsspanne in de ontwikkeling waarin een bepaalde
gebeurtenis de grootste gevolgen heeft. Komen voor wanneer de aanwezigheid van
bepaalde soorten stimuli uit de omgeving noodzakelijk is voor de ontwikkeling
- Plasticiteit: de mate waarin een zich ontwikkelend gedragspatroon of fysieke
structuur veranderbaar is.
→ Vaak kunnen kinderen achterstanden inhalen, hierdoor is er geen blijvende
schade. Daarom spreken we nu liever van gevoelige perioden
Nature-nurture debat: de discussie over de oorsprong van ons gedrag en onze
eigenschappen; in hoeverre komen deze voort uit onze genen en uit onze omgeving?
- nature: verwijst naar alle eigenschappen en vermogen die je van je ouders erft
- nurture: verwijst naar de omgevingsinvloeden die ons gedrag bepalen
→ Combinatie van alle 2 = Narture
Hoofdstuk 2 - Theoretische Perspectieven en Onderzoek
Theorie: een geheel aan verklaringen en voorspellingen ten aanzien van een verschijnsel,
dat een raamwerk biedt om de relaties tussen een reeks feiten of principes te begrijpen
Psychodynamische perspectief: benadering binnen de psychologie die ervan uitgaat dat
gedrag wordt gemotiveerd door innerlijke krachten, herinneringen en conflicten, waarvan
een persoon zich nauwelijks bewust is en waarover hij weinig controle heeft
Psychoanalytische theorie van Freud: gaat ervan uit dat onbewuste krachten bepalend
zijn voor iemands persoonlijkheid en gedrag
Elke persoonlijkheid kent 3 aspecten:
, 4
1. id (es): primitieve, ongeorganiseerde, aangeboren deel van de persoonlijkheid dat
opereert vanuit het genotsprincipe (voelen van zoveel mogelijk bevrediging)
2. ego (ich): het rationele en redelijke deel van de persoonlijkheid dat opereert vanuit
het realiteitsprincipe (bewaren van de veiligheid van een persoon)
3. superego (über-ich): het aspect van de persoonlijkheid dat iemands geweten
vertegenwoordigt en het onderscheid maakt tussen goed en kwaad.
Ontwikkelt zich bij 5 of 6 jaar, door het over te nemen van hun ouders
Psychosociale theorie van Erikson: nadruk ligt op sociale interactie met anderen. Mensen
worden gevormd door samenleving en cultuur
psychosociale ontwikkeling: de veranderingen in onze interacties met anderen en in hoe
we aankijken tegen het gedrag van anderen en tegen onszelf als onderdeel van de
maatschappij
- Tijdens hun leven ontwikkelen mensen zich in 8 afzonderlijke stadia’s
- In tegenstelling tot Freud, zegt Erikson dat de ontwikkeling het hele leven doorgaat
- De adolescentie is het startpunt van de ontwikkeling van een eigen identiteit
Reflecties bij Freud zijn theorie:
→ Mensen zouden NIET in hun jeugd hun persoonlijkheid als volwassene bepalen
→ Vraag of de theorie toepasbaar is op bredere bevolkingsgroepen
→ De theorie is seksistisch en discriminerend voor vrouwen,(richt zich op de mannelijke
ontwikkeling)
Behavioristische perspectief: benadering binnen de psychologie die ervan uitgaat dat je
moet kijken naar waarneembaar gedrag en extreme stimuli in de omgeving om de
ontwikkeling van het individu te begrijpen
- bestudeert de mens volledig van buitenaf
- nurture is belangrijker dan nature
- ontwikkelingen zijn kwantitatieve veranderingen (er komt meer van bij)
- mensen worden beïnvloed door de omgeving en doorlopen dus niet aan vooraf
bepaald stadia
- Gedragingen (responsen) zijn het resultaat van blootstelling aan stimuli
→ stimulus-respons leren
Klassieke Conditionering (Pavlov)
Vorm van leren waarbij een organisme door de koppeling van twee stimuli leert reageren op
een neutrale stimulus die dat type respons normaal gesproken niet uitlokt
- Pavlovs experiment met de hond
Hond blootstellen aan geluid en bak met hondenvoer. Hond reageerde op dezelfde
manier op het geluid als het voer, namelijk door te kwijlen
- Gedrag was resultaat van conditionering: ongeconditioneerde stimulus (eten)
wordt verbonden aan neutrale/geconditioneerde stimulus (geluid).
- Het kwijlen door het eten noem je een ongeconditioneerde respons
- Het kwijlen door het geluid noem je een geconditioneerde respons
Generalisatie: geconditioneerde respons treedt niet alleen op wanneer de geconditioneerde
stimulus wordt aangeboden, maar ook bij stimuli die hierop lijken
Hoofdstuk 1 - Een Inleiding in de Ontwikkeling van het Kind........................................... 2
Hoofdstuk 2 - Theoretische Perspectieven en Onderzoek.................................................4
Green & Peel - Hoofdstuk 1................................................................................................. 10
Hoofdstuk 3 - Het begin van het leven............................................................................... 10
Meike Bartels en Dorret Boomsma - Genetica en de ontwikkeling van kinderen..........12
Hoofdstuk 3 - Paragraaf 3....................................................................................................13
Hoofdstuk 4 - De geboorte en het pasgeboren kind......................................................... 15
Learning and Conditioning uit Introductory Psychology.................................................17
Hoofdstuk 5 - De Fysieke Ontwikkeling in de Babytijd.................................................... 19
Hoofdstuk 7 - De Sociaal-Emotionele ontwikkeling en Persoonlijkheidsontwikkeling in
de babytijd............................................................................................................................ 22
Hoofdstuk 6 - De Cognitieve Ontwikkeling in de Babytijd............................................... 26
Green & Piel - Hoofdstuk 8.................................................................................................. 28
Hoofdstuk 8 - De Fysieke Ontwikkeling in de Peuter en Kleutertijd............................... 31
Hoofdstuk 9 - De Cognitieve Ontwikkeling in de Peuter en Kleutertijd.......................... 32
Hoofdstuk 10 - De Sociaal-Emotionele ontwikkeling en de
Persoonlijkheidsontwikkeling in de Peuter-en Kleutertijd............................................... 35
Hoofdstuk 11 - De Fysieke ontwikkeling in de schooltijd................................................ 38
Hoofdstuk 12 - De Cognitieve Ontwikkeling in de Schooltijd.......................................... 39
Hoofdstuk 13 - De Sociaal-Emotionele ontwikkeling en de
Persoonlijkheidsontwikkeling in de schooltijd................................................................. 41
Hoofdstuk 14 - De Fysieke Ontwikkeling in de Adolescentie.......................................... 44
Hoofdstuk 15 - De Cognitieve Ontwikkeling in de Adolescentie..................................... 45
Hoofdstuk 16 - De Sociaal-Emotionele ontwikkeling en de
Persoonlijkheidsontwikkeling in de adolescentie............................................................ 46
, 2
Hoofdstuk 1 - Een Inleiding in de Ontwikkeling van het Kind
Ontwikkelingspsychologie: de wetenschappelijke studie van patronen van groei, verandering
en stabiliteit bij mensen vanaf de conceptie tot en met de late volwassenheid en de dood
- Wetenschappelijke benadering
- Menselijke ontwikkeling
- Stabiliteit in het leven
- Ontwikkelingsproces per levensfase
Ontwikkelingsdomeinen van het vakgebied:
- Fysieke ontwikkeling
= ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het lichaam
(Rijping: blijvende fysieke of psychologische verandering als gevolg van biologische
groeiprocessen)
- Cognitieve ontwikkeling
= ontwikkeling die betrekking heeft op intellectuele vermogens
- Sociaal-emotionele ontwikkeling en persoonlijkheidsontwikkeling
= ontwikkeling die betrekking heeft op sociale relaties, interacties met anderen en het
omgaan met emoties
= ontwikkeling van duurzame gedragingen en karaktereigenschappen die de ene
persoon van de anderen onderscheid
(morele ontwikkeling (de ontwikkeling van het geweten) speciaal aandachtsgebied)
Ontwikkelingsfasen en individuele verschillen
- Prenatale periode (van conceptie tot geboorte)
- Babytijd (van geboorte tot 2 jaar)
- Peuter en kleutertijd (van 2 tot 6 jaar)
- Schooltijd (van 6 tot 12 jaar
- Adolescentie (van 12 tot 20 jaar)
! Dit zijn sociale constructies, en idee van realiteit hangt dus af van maatschappij/cultuur
Ontwikkeling kan variëren:
→ biologische oorzaak: ene mens sneller volgroeid dan de ander
→ omgevingsfactoren: cultuur
Cohort: een groep mensen die in een bepaalde periode leven, waardoor zij voor een deel
gelijke ervaringen opdoen
Normatieve gebeurtenissen: gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen
een groep op dezelfde manier voltrekken
- Historisch: socialeomgevingsinvloeden en biologische invloeden die verbonden zijn
met de specifieke maatschappelijke situatie in een historische tijd
- Leeftijdsgebonden: biologische invloeden en omgevingsinvloeden die vergelijkbaar
zijn voor mensen in een bepaalde leeftijdsgroep
- Sociaal-culturele: bepalen de ontwikkeling van mensen, zoals de brede cultuur,
etnische afkomst, sociale klasse en het behoren tot een subcultuur
Niet-normatieve gebeurtenissen: specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven
van één persoon, terwijl de meeste mensen hier niet mee te maken krijgen
Bijv: een kind dat jong zijn of haar ouders verliest
, 3
Collectivistische oriëntatie: mensen zijn meer gericht op hun onderlinge afhankelijkheid
Individualistische oriëntatie: mensen zijn meer gericht op uniek en onafhankelijk zijn
- Etniciteit/etnische groep zijn bredere termen dan ras. Deze termen wijzen naar een
culturele achtergrond, nationaliteit, religie of taal
- Veel wat we nu weten over ontwikkeling gebaseerd op WEIRD-mensen
Vroege denkbeelden over kinderen
- tot 1600: kinderen werden gezien als miniatuurvolwassenen volgens Aries
- Locke beschouwde het jonge kind als tabula rasa (ter wereld zonder persoonlijkheid)
Kinderen worden gevormd door ervaringen → voorloper behaviorisme
- Rousseau vond kinderen nobele wilden: kinderen kwamen ter wereld met een
aangeboren gevoel voor goed en kwaad
- Darwin (1809-1882) publiceerde de evolutietheorie, en hierdoor kreeg de observatie
van kinderen een meer systematisch karakter
- In de twintigste eeuw werd ontwikkelingspsychologie een discipline
Continue verandering: geleidelijke kwantitatieve ontwikkeling, waarbij prestaties op een
bepaald niveau voortvloeien uit die op de vorige niveaus (GELEIDELIJK)
Discontinue verandering: ontwikkeling die in aparte stappen of stadia plaatsvindt, en
waarbij elk stadium gedrag oplevert dat kwalitatief anders is dan gedrag in eerdere stadia
(STAPPEN)
Kritieke periode: een specifieke tijdsspanne in de ontwikkeling waarin een bepaalde
gebeurtenis de grootste gevolgen heeft. Komen voor wanneer de aanwezigheid van
bepaalde soorten stimuli uit de omgeving noodzakelijk is voor de ontwikkeling
- Plasticiteit: de mate waarin een zich ontwikkelend gedragspatroon of fysieke
structuur veranderbaar is.
→ Vaak kunnen kinderen achterstanden inhalen, hierdoor is er geen blijvende
schade. Daarom spreken we nu liever van gevoelige perioden
Nature-nurture debat: de discussie over de oorsprong van ons gedrag en onze
eigenschappen; in hoeverre komen deze voort uit onze genen en uit onze omgeving?
- nature: verwijst naar alle eigenschappen en vermogen die je van je ouders erft
- nurture: verwijst naar de omgevingsinvloeden die ons gedrag bepalen
→ Combinatie van alle 2 = Narture
Hoofdstuk 2 - Theoretische Perspectieven en Onderzoek
Theorie: een geheel aan verklaringen en voorspellingen ten aanzien van een verschijnsel,
dat een raamwerk biedt om de relaties tussen een reeks feiten of principes te begrijpen
Psychodynamische perspectief: benadering binnen de psychologie die ervan uitgaat dat
gedrag wordt gemotiveerd door innerlijke krachten, herinneringen en conflicten, waarvan
een persoon zich nauwelijks bewust is en waarover hij weinig controle heeft
Psychoanalytische theorie van Freud: gaat ervan uit dat onbewuste krachten bepalend
zijn voor iemands persoonlijkheid en gedrag
Elke persoonlijkheid kent 3 aspecten:
, 4
1. id (es): primitieve, ongeorganiseerde, aangeboren deel van de persoonlijkheid dat
opereert vanuit het genotsprincipe (voelen van zoveel mogelijk bevrediging)
2. ego (ich): het rationele en redelijke deel van de persoonlijkheid dat opereert vanuit
het realiteitsprincipe (bewaren van de veiligheid van een persoon)
3. superego (über-ich): het aspect van de persoonlijkheid dat iemands geweten
vertegenwoordigt en het onderscheid maakt tussen goed en kwaad.
Ontwikkelt zich bij 5 of 6 jaar, door het over te nemen van hun ouders
Psychosociale theorie van Erikson: nadruk ligt op sociale interactie met anderen. Mensen
worden gevormd door samenleving en cultuur
psychosociale ontwikkeling: de veranderingen in onze interacties met anderen en in hoe
we aankijken tegen het gedrag van anderen en tegen onszelf als onderdeel van de
maatschappij
- Tijdens hun leven ontwikkelen mensen zich in 8 afzonderlijke stadia’s
- In tegenstelling tot Freud, zegt Erikson dat de ontwikkeling het hele leven doorgaat
- De adolescentie is het startpunt van de ontwikkeling van een eigen identiteit
Reflecties bij Freud zijn theorie:
→ Mensen zouden NIET in hun jeugd hun persoonlijkheid als volwassene bepalen
→ Vraag of de theorie toepasbaar is op bredere bevolkingsgroepen
→ De theorie is seksistisch en discriminerend voor vrouwen,(richt zich op de mannelijke
ontwikkeling)
Behavioristische perspectief: benadering binnen de psychologie die ervan uitgaat dat je
moet kijken naar waarneembaar gedrag en extreme stimuli in de omgeving om de
ontwikkeling van het individu te begrijpen
- bestudeert de mens volledig van buitenaf
- nurture is belangrijker dan nature
- ontwikkelingen zijn kwantitatieve veranderingen (er komt meer van bij)
- mensen worden beïnvloed door de omgeving en doorlopen dus niet aan vooraf
bepaald stadia
- Gedragingen (responsen) zijn het resultaat van blootstelling aan stimuli
→ stimulus-respons leren
Klassieke Conditionering (Pavlov)
Vorm van leren waarbij een organisme door de koppeling van twee stimuli leert reageren op
een neutrale stimulus die dat type respons normaal gesproken niet uitlokt
- Pavlovs experiment met de hond
Hond blootstellen aan geluid en bak met hondenvoer. Hond reageerde op dezelfde
manier op het geluid als het voer, namelijk door te kwijlen
- Gedrag was resultaat van conditionering: ongeconditioneerde stimulus (eten)
wordt verbonden aan neutrale/geconditioneerde stimulus (geluid).
- Het kwijlen door het eten noem je een ongeconditioneerde respons
- Het kwijlen door het geluid noem je een geconditioneerde respons
Generalisatie: geconditioneerde respons treedt niet alleen op wanneer de geconditioneerde
stimulus wordt aangeboden, maar ook bij stimuli die hierop lijken
