Samenvatting Eerste lijn: herstelgericht psychiatrische zorg UGent

HERSTELGERICHT PSYCHIATRISCHE
ZORG
HISTORISCH EVOLUTIE HERSTEL-DENKEN

VERTREKPUNTEN
In deze samenleving wordt het hebben van een problematiek gezien als een ramp
- In SL geneigd traumatisch na te denken over problematieken -> er wordt
gesproken over kwetsbaarheden
- Insteek hoorcolleges= hebben van een psych problematiek kan een kans zijn
o Leven op een andere manier inrichten, crisis kan aanzet zijn om beter,
authentieker in het leven staan
o Pathologie en problematieken worden hier dus niet bekeken als
o Hoop is heel cruciaal, streven naar beter, naar ander = het geven van hoop
en perspectief
 Door naast mensen te staan en in contact te gaan met mensen =>
samen kijken wat mogelijk is
 Een hulpverlener is in het beste geval ook een hoopverlener
 Niet onrealistisch of utopisch, maar op maat en haalbaar
Omgaan met psychische problemen:
- Psychische problemen drukken typisch menselijke problemen uit.
o Bv het ervaren van verbondenheid en intimiteit met een ander
 Is voor iedereen een uitdaging
 Hoe zit het met de kwaliteit v mijn relaties => op wie kan ik
rekenen, wie zijn mn vrienden etc.
o Dit soort mensenlijke vragen = ook belangrijk vr mensen met psych
problemen
 Hoe relaties onderhouden, welke ondersteuning nodig
- Enkel door voeling te hebben met de subjectieve ervaring creëer je hulp op maat.
o Voeling krijgen met een mens/mensenleven, kan enkel als je je op een bep
manier openstelt om in contact te gaan met een patiënt
 Cruciaal: wat zorgt voor een goede klik
 Soms is onze manier van denken (vanuit diploma) een barrière
- Keuze voor bepaalde benadering en bejegening.
- Hersteldenken = niemand is gedoemd de dupe te blijven van problemen. In een
balans tussen vrijheid, limitering en dialoog onderzoeken hoe herstel kan worden
bevorderd.
o Kunnen mensen ondersteunen in problematiek
o Hoe kan context ingericht worden om er mee te leven, het dragelijker
wordt
o Helpen niet in valkuilen v problematiek te vallen
o Zoveel mogelijk in samenspraak
 Paradoxaal effect wnr er geen samenspraak is, geen keuzevrijheid
 Vb vrouw crisis in Gent -> in boeien => had het moeilijk werd
geforveerd weg gebracht, geen verbondenheid, onveiligheid door
reactie
 Vraag voor de zorg: hoe kunnen we dit vermijden
 Belangrijk: wat we doen moet steeds ethisch zijn
 Het goede en het slechte
 Wat is een goede, wat is een slechte interventie
 Niet perse de uitkomst, maar hoe wordt iets ervaren, hoe
komt iets binnen
 Wij moeten ons als hulpverlener kunnen afstemmen op wat
we denken te werken, eerder op hoe het ervaren wordt

,
,HISTORISCHE SITUERING
- Antieke oudheid: Waanzin = verlies van de rede en zelfcontrole = afdalen tot
niveau van het dier (wild, impulsief).
o Antieke oudheid: filosofen wouden alles rationaliseren
o Waanzin: iemand die impuls handelt en niet lijkt gestuurd te zijn door de
rede, ratio
 Typisch voor de mens = mogelijkheid tot ratio
 Wnr dit verloren = afzakken tot niv dier
 Gevolg: mensen gelijk stellen aan dier = sommige acties
nrml vr dieren ook toegelaten vr de mens
o Iemand die waanzinnig was werd weggejaagd (zoals
een hond)
Ze werden buiten de stad geplaatst
- Christendom: dubbele houding tegenover waanzin:
o Bezetenheid door de duivel of kwade geest, gekoppeld met gevaar.
 Bijv. Matteüs 8:28-29: ‘Toen Hij aan de overkant gekomen was in
het land der Gadarenen, liepen Hem twee bezetenen tegemoet; ze
kwamen uit de grafspelonken tevoorschijn en waren zeer gevaarlijk,
zodat niemand daarlangs kon gaan’
 Bep discour: toepassen v een bep jargon op een
problematiek
 De bezetene (degene met de duivel in hem) = gevaarlijk
o Bezetenheid (waanzin) en gevaar wordt dus
gekoppeld
o Te vgl met oudheid: wild dier is ook gevaarlijk
 Gaat niet meer enkel over ratio afwezig, eerder wat er in de plaats
komt: de duivelijkheid
 Stelt men in staat versch zaken te doen
o Goddelijke inspiratie, spreker van de waarheid
 Bv. Jezus: hoort stemmen die niemand anders hoort (van God)
 Zij met die Goddelijke inspiratie staan dichter bij God dan
anderen
 Er komt dus ook bewondering voor hij die dat heeft
 Bv. Sint Franciscus v Assisi: predikte en babbelde met de duiven
 Zekere eerbied dus in het omgaan met waanzin
o Dubbele houding: bang voor het kwade vs. Fascinatie vr het goddelijke
- De middeleeuwen: magische benadering van waanzin
o Redeloosheid speelt nog mee, maar mogelijkheid tot bestrijding
aandoening
 Bv Duiveluitdrijving (bestaat nog steeds)
o Gekte wordt ook gezien als een metafoor vr de mensheid in zn geheel
 Bijv. Erasmus, D. (1509). Lof Der Zotheid.
 De mens tout cours is waanzinnig
 De waanzinnige is geen categorie, de mensheid is gwn
dwaas en waanzinnig
 Bijv. Hiëronimus Bosch (1488-1516), De Keisnijding.
 Magische behandeling van een zogenaamde waanzinnige
 Iemand met waanzin had een kei in zn hoofd (zorgt vr druk in
hersenen -> vreemd gedrag, moest eruit gesneden
worden)
 Soort spotprent -> stipt een vorm v mishandeling aan
o De dwaze mens laat zich doen door iets weg te
snijden, mr eig halen we de onschuld weg
 Hij in stoel = waanzinnige
 Hij die snijdt -> trechter, want eng
gedachtengoed dat door trechter binnen komt
in hoofd
 Er wordt een bloem uit het hoofd gehaald

,  Symb v liefde en onschuld
 Pater: als de bier is in de man, zit de wijsheid
in de kan
 Non met boek -> wijsheid uit boekenkennis
 “Meester snijdt de kei eruit, mijn naam is
Lubbert Das”
 Lubbert Das = naam vr een dwaze
persoon

MODERNE TIJD
Start psychiatrie: artsen die zich gaan buigen over de waanzin: stellen dat het een ziekte
is
- Suggestie dat dit een ziekte is: gegeven door Kant (hypothese) -> theoretisch
- 1ste in praktijk: Pinel
o Werkt als eerste een psychiatrisch handboek uit (‘medisch filosofisch
traktaat)
o Er zijn soorten psych aandoeningen
o Komt tot de ont v/e nosologie: register v mentale aandoeningen (vandaag
DSM)
 5 aandoeningen:
Melancholie - Manie z delirium - Manie met delirium - Dementie -
Idiotisme
 Beschrijvingen naar gelang de soort
Ziektes die elk op een specifieke manier gedefinieerd worden
bv. manie betekent niet dat iemand geen ideeën meer heeft, maar
de aanwezige ideeën en affecten volgen elkaar snel op en zijn erg
instabiel
- Mensen met waanzin (krankzinnig) = ziektegeest
o Ziektegeest = gevolg: oprichten v ziekenhuizen
o Vgl middeleeuwen: steden groeiden veel, iedereen die hinder vr burgerlijk
leven
 Opsluiten in gasthuizen of uit de stad (daklozen, verst bep,
criminelen, krankzinnig etc.)
 De ‘zieken’ w uit de gasthuizen gehaald & in ziekenhuizen geplaatst
o België: Joseph Guislain (1833): Geraard De Duivelsteen  PC dr. Guislain
 Morele behandeling: waanzinnigen opnieuw bij zinnen brengen
 Volgens klassiek medisch model (machtmodel)
 Strenge medische leiding  denkbeelden uitdagen en
bijsturen + correcte nieuwe denkbeelden installeren
 Behandelcontext: dagelijkse leven van krankzinnigen totaal
controleren en sturen: orde, reinheid en regelmaat, strikt
dagschema = totaalcontrole
o Wordt ook gebruikt om wanen en hallucinaties te
doen verdwijnen
 Focus op arbeid, onderwijs, religieuze instructie en het systematisch
aanleren van zelfbeheersing, wilskracht en deugdzaamheid
 Heropvoedingskamp
 Foute gedachten en foute gewoonten afleren -> orderlijke en
gepaste gedachten vr de SL te ontw die u in staat stellen uw
rollen in de maatschappij op te nemen

MORELE BEHANDELING
- Pinel  humanisering en disciplinering
o Humanisering: mooie ziekenhuizen
 Kamerplanten, deftig bed, vogels, tuinen
o Disciplineren: mensen in de pas laten lopen
 Zorgen dat ze terug mee kunnen in de SL