Farmacologie deel 3 J.De Hoon
1.Farmacotherapie van pijn
Pijn is de meest voorkomende klacht in onze maatschappij
… an unpleasant sensory and emotional experience associated with, or
resembling that associated with, actual or potential tissue damage.
Dus pijn is ook een soort beleving, GM moeten dus niet enkel inwerken op het
sensoriële, maar ook centrale werkingen zijn van belang (emotie) vb opioïden
Acute pijn = waarschuwing voor ons lichaam, heeft meestal een zinvolle
betekenis
Chronische pijn = >3 maanden + lichamelijk en psychisch lijden heeft deze
waarschuwingsbetekenis verloren. In hoge mate gekleurd door persoonlijke en
socioculturele achtergronden.
Behandeling is multidisciplinair en multimodaal
3 pijntypes te onderscheiden;
- Nociceptieve pijn => rechtstreekse stimulatie vd nocireceptoren
=> somatische pijn; pijn door stimulatie vd pijnreceptoren thv de huid,
botten, en spieren (NSAIDs = klassieke pijnstillers)
=> viscerale pijn; pijn door stimulatie vd pijnreceptoren thv de holle
organen zoals de maag, darmen, hart, urineleiders.. (Anticholinergica=>
tegen koliekpijn )
- Neuropatische pijn = zenuwpijn, ontstaat na beschadiging van zenuwen,
ruggenmerg of hersenen
Vaak evolutie naar chronische pijnen, geen waarschuwingsproces
Vb; discushernia, fantoompijnen …
- Dysfunctionele pijn/Nociplastische pijn => Centraal
prikkelverwerkingssyndroom
= Pijn die ontstaat door veranderingen in nociceptieve processen terwijl er
geen bewijs is gevonden voor activatie vd nocireceptoren. Pijn zonder
duidelijk oorzaak.
=Chronic wide spread pain vb; fibromyalgia
4 categorieën van analgetica;
1. Niet-opioïde analgetica: NSAIDs (“perifeer” werkend / niet-sedatief)
=>interfereren met ontstaan vd pijnprikkel thv perifere nociceptieve
zenuwuiteinden , ook effecten ih CZS (zie deel 5!)
2. Lokaal anesthetica
=>Blokkeren zenuwgeleiding
3. Opioïde analgetica (“centraal” werkend / sedatief)
=>Dempen pijnsensatie en ook de reactie op pijnsensatie
4. Atypische analgetica: heterogene groep gebruikt in specifieke contexten;
-migraine
-jicht
, -angor pectoris
-neuropathische pijn
No brain no
pain => pas pijnsensatie als prikkel cortical terecht komt
Maar ook zijn er descenderende banen die pijn moduleren thv ruggenmerg =>
demping/beïnvloeding van opstijgende pijnprikkels.
NSAIDs; werken louter lokaal op perifere nocireceptoren => niet voor acute pijn,
wel voor zeurende pijn achteraf.
LA; invloed op de zenuwgeleiding ‘knipt’ die connectie chemisch door
Opioïden dringen door tot CZS
1. Lokale anesthetica !!
Vb; Cocaïne = eerste LA
LA zijn esters of amiden => aromatische ring en een basische aminezijketen ,
beide verbonden door een esterverbinding of een amideverbinding
Uitz; benzocaïne heeft GEEN basische aminezijketen
LA zijn zwakke basen; pK 8-9
Meestal zijn LA esters (benzocaïne, procaïne, tetracaïne..) => gemetaboliseerd
door esterasen ih plasma en de lever => korte werkingsduur! (t1/2 van 0.5-1u)
De amines (bupivacaïne, lidocaïne, mepivacaïne, prilocaïne, ropivacaïne ..)
worden afgebroken door amidasen uit de lever=> langere werkingsduur (t1/2
van 2-3u)
Werkingsmechanisme; TEKEN op examen
Beletting vd depolarisatie vd zenuwvezels door de influx van Na via de
voltage-afhankelijke Na-kanalen te blokkeren
Ze binden selectief aan de binnenkant vh Na-kanaal
LA is bij fysiologische ph positief geladen. Deze geladen vorm is de Na-
blokkerende vorm
, LA kan enkel zijn werking uitvoeren als deze het Na-kanaal van binnenuit
blokkeert => moet in de cel geraken. Alleen de ongeladen vorm kan de
cel binnenraken via twee wegen
1. Hydrofiele toegangsweg = LA gaat in zijn ongelade vorm over het
membraan, kruipt ih cytoplasma en kruipt vanuit hier ih Na-kanaal dat al
open staat. Kan enkel binden als deze weer geladen wordt ih cytoplasma.
=> vooral efficiënt als de Na-kanalen open staan , dus als er zenuwvezels
geprikkeld worden en er dus een pijnprikkel aanwezig is =use dependent.
2. Hydrofobe toegangsweg = de ongeladen vorm kruipt over het
membraan en van hieruit rechtstreeks diffunderen naar het kanaal waar
het weer opgeladen wordt => onafhankelijk vd toestand vh kanaal = non-
use dependent
De meeste LA zijn het sterkst gebonden ih Na-kanaal tijdens zijn
geïnactiveerde toestand => de dissociatie vd bindingsplaats neemt dan
meer tijd in beslag dan wanneer in rusttoestand.
Farmacokinetiek;
Werkzaamheid is afhankelijk van;
1) pH vh weefsel
De mate waarin LA neutraal aanwezig is is afhankelijk vd omgevings pH.
=>Hoe zuurder een milieu, hoe meer protonen, hoe meer evenwicht naar rechts
en dus meer BH+
Henderson Hasselbach vergelijking pKa-pH = log (HB+)/(B)
Hoe groter verschil tussen pKa en omgevings pH (indien < dan pKa), hoe meer
BH+ er zijn en dus hoe meer geladen het LA en dus hoe slechter de werking!!!
=>Hoe lager de omgevings pH, hoe slechter de werking!
2) Weefseldoorbloeding
1.Farmacotherapie van pijn
Pijn is de meest voorkomende klacht in onze maatschappij
… an unpleasant sensory and emotional experience associated with, or
resembling that associated with, actual or potential tissue damage.
Dus pijn is ook een soort beleving, GM moeten dus niet enkel inwerken op het
sensoriële, maar ook centrale werkingen zijn van belang (emotie) vb opioïden
Acute pijn = waarschuwing voor ons lichaam, heeft meestal een zinvolle
betekenis
Chronische pijn = >3 maanden + lichamelijk en psychisch lijden heeft deze
waarschuwingsbetekenis verloren. In hoge mate gekleurd door persoonlijke en
socioculturele achtergronden.
Behandeling is multidisciplinair en multimodaal
3 pijntypes te onderscheiden;
- Nociceptieve pijn => rechtstreekse stimulatie vd nocireceptoren
=> somatische pijn; pijn door stimulatie vd pijnreceptoren thv de huid,
botten, en spieren (NSAIDs = klassieke pijnstillers)
=> viscerale pijn; pijn door stimulatie vd pijnreceptoren thv de holle
organen zoals de maag, darmen, hart, urineleiders.. (Anticholinergica=>
tegen koliekpijn )
- Neuropatische pijn = zenuwpijn, ontstaat na beschadiging van zenuwen,
ruggenmerg of hersenen
Vaak evolutie naar chronische pijnen, geen waarschuwingsproces
Vb; discushernia, fantoompijnen …
- Dysfunctionele pijn/Nociplastische pijn => Centraal
prikkelverwerkingssyndroom
= Pijn die ontstaat door veranderingen in nociceptieve processen terwijl er
geen bewijs is gevonden voor activatie vd nocireceptoren. Pijn zonder
duidelijk oorzaak.
=Chronic wide spread pain vb; fibromyalgia
4 categorieën van analgetica;
1. Niet-opioïde analgetica: NSAIDs (“perifeer” werkend / niet-sedatief)
=>interfereren met ontstaan vd pijnprikkel thv perifere nociceptieve
zenuwuiteinden , ook effecten ih CZS (zie deel 5!)
2. Lokaal anesthetica
=>Blokkeren zenuwgeleiding
3. Opioïde analgetica (“centraal” werkend / sedatief)
=>Dempen pijnsensatie en ook de reactie op pijnsensatie
4. Atypische analgetica: heterogene groep gebruikt in specifieke contexten;
-migraine
-jicht
, -angor pectoris
-neuropathische pijn
No brain no
pain => pas pijnsensatie als prikkel cortical terecht komt
Maar ook zijn er descenderende banen die pijn moduleren thv ruggenmerg =>
demping/beïnvloeding van opstijgende pijnprikkels.
NSAIDs; werken louter lokaal op perifere nocireceptoren => niet voor acute pijn,
wel voor zeurende pijn achteraf.
LA; invloed op de zenuwgeleiding ‘knipt’ die connectie chemisch door
Opioïden dringen door tot CZS
1. Lokale anesthetica !!
Vb; Cocaïne = eerste LA
LA zijn esters of amiden => aromatische ring en een basische aminezijketen ,
beide verbonden door een esterverbinding of een amideverbinding
Uitz; benzocaïne heeft GEEN basische aminezijketen
LA zijn zwakke basen; pK 8-9
Meestal zijn LA esters (benzocaïne, procaïne, tetracaïne..) => gemetaboliseerd
door esterasen ih plasma en de lever => korte werkingsduur! (t1/2 van 0.5-1u)
De amines (bupivacaïne, lidocaïne, mepivacaïne, prilocaïne, ropivacaïne ..)
worden afgebroken door amidasen uit de lever=> langere werkingsduur (t1/2
van 2-3u)
Werkingsmechanisme; TEKEN op examen
Beletting vd depolarisatie vd zenuwvezels door de influx van Na via de
voltage-afhankelijke Na-kanalen te blokkeren
Ze binden selectief aan de binnenkant vh Na-kanaal
LA is bij fysiologische ph positief geladen. Deze geladen vorm is de Na-
blokkerende vorm
, LA kan enkel zijn werking uitvoeren als deze het Na-kanaal van binnenuit
blokkeert => moet in de cel geraken. Alleen de ongeladen vorm kan de
cel binnenraken via twee wegen
1. Hydrofiele toegangsweg = LA gaat in zijn ongelade vorm over het
membraan, kruipt ih cytoplasma en kruipt vanuit hier ih Na-kanaal dat al
open staat. Kan enkel binden als deze weer geladen wordt ih cytoplasma.
=> vooral efficiënt als de Na-kanalen open staan , dus als er zenuwvezels
geprikkeld worden en er dus een pijnprikkel aanwezig is =use dependent.
2. Hydrofobe toegangsweg = de ongeladen vorm kruipt over het
membraan en van hieruit rechtstreeks diffunderen naar het kanaal waar
het weer opgeladen wordt => onafhankelijk vd toestand vh kanaal = non-
use dependent
De meeste LA zijn het sterkst gebonden ih Na-kanaal tijdens zijn
geïnactiveerde toestand => de dissociatie vd bindingsplaats neemt dan
meer tijd in beslag dan wanneer in rusttoestand.
Farmacokinetiek;
Werkzaamheid is afhankelijk van;
1) pH vh weefsel
De mate waarin LA neutraal aanwezig is is afhankelijk vd omgevings pH.
=>Hoe zuurder een milieu, hoe meer protonen, hoe meer evenwicht naar rechts
en dus meer BH+
Henderson Hasselbach vergelijking pKa-pH = log (HB+)/(B)
Hoe groter verschil tussen pKa en omgevings pH (indien < dan pKa), hoe meer
BH+ er zijn en dus hoe meer geladen het LA en dus hoe slechter de werking!!!
=>Hoe lager de omgevings pH, hoe slechter de werking!
2) Weefseldoorbloeding
