Gezond en veilig leefklimaat
Deel 1: Relaties met kinderen
Inleidende beschouwingen
Liefdevolle, warme, positieve leerkracht-leerlingrelaties op zowel korte als lange
termijn dragen bij aan sociaal-emotionele ontwikkeling, taakbetrokkenheid,
schoolprestaties en het verminderen van het stressniveau van kinderen. Zo krijgt
de leerkracht inzicht in de noden en behoeften van het kind. Kinderen voelen zich
gezien, worden gerespecteerd en ze voelen zich geaccepteerd. Ze uiten op deze
manier minder ongewenst gedrag en ze voelen zich beter. Kinderen die zich
emotioneel veilig voelen in de klas, gaan meer exploreren, waardoor ze nieuwe
leerervaringen opdoen. Ze steunen op de leerkracht wanneer ze van streek zijn.
Het heeft impact op jouw rol als leerkracht. Een goede relatie met leerlingen is
belangrijk voor het welbevinden van de leraren. Jouw eigen stressniveau daalt
wanneer er actief wordt ingezet op een warme, responsieve en sensitieve relatie
met de kinderen. Leraren krijgen positieve energie van goede relaties en vinden
het moeilijk als relaties afstandelijk zijn. We vinden een verklaring terug in de
gehechtheidstheorie van Bowlby. Mensen hebben een basisbehoefte verbinding
met anderen. Dat leidt tot emotionele veiligheid en vertrouwen in de ander. De
interpretatie van het gedrag van de ander, de bijhorende emoties bepalen het
welbevinden van de leerkracht. Zelfreflectie over die gevoelens is belangrijk bij
de opbouw van een goede relatie met leerlingen.
Basisbehoeften sturen ons gedrag
Hoe gedragen kinderen zich?
Er zijn verschillende factoren die bepalen hoe individuele kinderen of een klas
zich gedragen. Wat we zien is de taal en het gedrag van de kinderen (Het topje
van de ijsberg). Wat we niet kunnen zien, ligt onder de waterlijn: de drijfveren, de
verklaring van het gedrag, de gedachten en gevoelens. Leerkrachten kunnen
gelukkig invloed uitoefenen via hun interactie.
,Gedrag in ontwikkeling
Bv. Een onthaal in de klas. Kinderen moeten elke ochtend 30 minuten in stilte op
hun bank zitten wachten terwijl enkele kinderen heel individuele taken uitvoeren.
De weerman hing het juiste prentje op, het kindje van de dag mocht vertellen
welke dag het was en de waterman mocht de planten water geven. De andere 23
kinderen moesten stil blijven zitten en op het juiste moment meezingen met het
liedje. Geen wonder dat de klas na een tijd op zijn kop stond…
Stem het verwachte gedrag af op het ontwikkelingsniveau van de kinderen. Je
houdt rekening met de ontwikkelingslijnen binnen de verschillende
ontwikkelingsgebieden. Onderzoek dit grondig, zodat je op een effectieve manier
op het gestelde gedrag kunt reageren, om zelf proactief ongewenst gedrag te
vermijden.
Verschillen in thuissituatie, temperament en cultuur
Als je dan geen rekening houdt met het verschillend belang dat gehecht wordt
aan bepaalde waarden, kan dit leiden tot misinterpretatie. Neem het individueel
temperament, vaardigheden en de gezinscultuur van kinderen in overweging bij
de interpretatie van het gedrag en het bepalen van jouw aanpak om het gedrag
te ondersteunen.
(on)vervulde behoeftes
Binnen de zelfdeterminatietheorie van Edward Deci en Richard Ryan vertrekt men
van 3 aangeboren psychologische behoeften die universeel belangrijk zijn. Alle
menselijke psychologische behoeften zijn terug te brengen tot drie
,basisbehoeften: behoeften aan autonomie, verbondenheid en competentie (ABC:
A ik kan het zelf / B ik hoor erbij / C ik kan het)
Deze basisbehoeften vormen de vitamines voor de psychologische ontwikkeling
en groei. Als de omgeving hieraan tegemoetkomt, ontwikkelen en ontplooien
mensen zich optimaal. Resultaat: zelfontplooiing, hoog welbevinden en
intrinsieke motivatie (niet hetzelfde als extrinsieke).
Psychologische basisbehoeften
Ons handelen is gericht om deze drie te bevredigen. De mate waarin de
omgeving daaraan tegemoetkomt, geeft richting aan onze (levens)doelen, maar
stuurt ons gedrag. Er worden vier vormen van gedragsregulatie onderscheiden,
afhankelijk van die vorm zijn mensen extrinsiek of intrinsiek gemotiveerd.
Wat houdt elke basisbehoefte in?
Je ontwikkelt in wisselwerking met de omgeving en de cultuur waarin je opgroeit.
Vanuit de behoefte aan verbondenheid maak je jou ook de waarden van anderen
eigen (via internalisering). Dit is belangrijk als we het hebben over het houden
aan klassenregels. Motivatie speelt daarin een belangrijke rol. Hoe meer de
omgeving tegemoetkomt aan de basisbehoeftes en intrinsieke doelen, hoe
optimaler de prestaties en de zelfontplooiing en hoe groter het welbevinden.
Daarentegen weten we dat als iemand onder druk staat, gecontroleerd wordt, dit
kan leiden tot onaangepast en ongemotiveerd gedrag (bv. angstiger, gaan
minder goed om met falen).
Intrinsieke motivatie: lln die hun leerkracht als warm en attent ervaren, zijn
intrinsieker gemotiveerd dan wanneer de leerkracht weinig interesse toont.
Beloningen hebben averechts effect.
Implicaties voor het onderwijs => neem lln serieus, bouw goede relaties op, leg
het waarom van taken uit, succeservaringen initiëren sturing, feedback en
begeleiding
, Gebaseerd: Maarten Vansteenkiste inzicht in hoe motivatie een impact kan
hebben op de psychologische behoeften.
Autonome motivatie zorgt dat iemand volhardt in wat die doet, daar voldoening
uit haalt en ook kwaliteitsvol werk aflevert. Iemand die gecontroleerd
gemotiveerd is, ervaart spanning, schuldgevoel, een lage zelfwaarde en een lage
emotionele betrokkenheid bij het gedrag. Het kan wel een startpunt zijn voor
gedragsverandering.
Wat betekent dit voor het onderwijs?
Neem leerlingen serieus, bouw aan goede relaties, leg het waarom van taken en
regels uit en laat hen ervaren dat ze iets onder de knie kunnen krijgen. Jouw
sturing, begeleiding en feedback als leerkracht zijn onmisbaar.
Misverstanden:
autonomie betekent niet dat je leerlingen helemaal vrij moet laten of
zoveel mogelijk zelfstandig moet laten werken. Te veel zelfstandigheid
staat zelfs haaks op motivatie. Je houdt rekening met de interesses en je
geeft hen waar mogelijk keuzevrijheid. Je legt hen uit waarom iets
belangrijk is en je overtuigt hen van dat belang.
Intrinsieke motivatie leidt tot volharding, maar ook leerlingen kunnen
‘verleid’ worden om de waarde van leren eigen te maken. Ook hier leg je
hen uit en laat je hen ervaren waarom dingen belangrijk zijn. Je mag gerust
zeggen dat motivatie voortkomt uit competentie en dus het gevolg is van
leren i.p.v. de voorwaarde.
Wat voor leraarsstijl heb jij?
Nabijheid en invloed
Wubbels en Brekelmans. Een fijn klassenklimaat begint met inzicht in de
wisselwerking tussen jouw gedrag als leraar en dat van je leerlingen. Ze
Deel 1: Relaties met kinderen
Inleidende beschouwingen
Liefdevolle, warme, positieve leerkracht-leerlingrelaties op zowel korte als lange
termijn dragen bij aan sociaal-emotionele ontwikkeling, taakbetrokkenheid,
schoolprestaties en het verminderen van het stressniveau van kinderen. Zo krijgt
de leerkracht inzicht in de noden en behoeften van het kind. Kinderen voelen zich
gezien, worden gerespecteerd en ze voelen zich geaccepteerd. Ze uiten op deze
manier minder ongewenst gedrag en ze voelen zich beter. Kinderen die zich
emotioneel veilig voelen in de klas, gaan meer exploreren, waardoor ze nieuwe
leerervaringen opdoen. Ze steunen op de leerkracht wanneer ze van streek zijn.
Het heeft impact op jouw rol als leerkracht. Een goede relatie met leerlingen is
belangrijk voor het welbevinden van de leraren. Jouw eigen stressniveau daalt
wanneer er actief wordt ingezet op een warme, responsieve en sensitieve relatie
met de kinderen. Leraren krijgen positieve energie van goede relaties en vinden
het moeilijk als relaties afstandelijk zijn. We vinden een verklaring terug in de
gehechtheidstheorie van Bowlby. Mensen hebben een basisbehoefte verbinding
met anderen. Dat leidt tot emotionele veiligheid en vertrouwen in de ander. De
interpretatie van het gedrag van de ander, de bijhorende emoties bepalen het
welbevinden van de leerkracht. Zelfreflectie over die gevoelens is belangrijk bij
de opbouw van een goede relatie met leerlingen.
Basisbehoeften sturen ons gedrag
Hoe gedragen kinderen zich?
Er zijn verschillende factoren die bepalen hoe individuele kinderen of een klas
zich gedragen. Wat we zien is de taal en het gedrag van de kinderen (Het topje
van de ijsberg). Wat we niet kunnen zien, ligt onder de waterlijn: de drijfveren, de
verklaring van het gedrag, de gedachten en gevoelens. Leerkrachten kunnen
gelukkig invloed uitoefenen via hun interactie.
,Gedrag in ontwikkeling
Bv. Een onthaal in de klas. Kinderen moeten elke ochtend 30 minuten in stilte op
hun bank zitten wachten terwijl enkele kinderen heel individuele taken uitvoeren.
De weerman hing het juiste prentje op, het kindje van de dag mocht vertellen
welke dag het was en de waterman mocht de planten water geven. De andere 23
kinderen moesten stil blijven zitten en op het juiste moment meezingen met het
liedje. Geen wonder dat de klas na een tijd op zijn kop stond…
Stem het verwachte gedrag af op het ontwikkelingsniveau van de kinderen. Je
houdt rekening met de ontwikkelingslijnen binnen de verschillende
ontwikkelingsgebieden. Onderzoek dit grondig, zodat je op een effectieve manier
op het gestelde gedrag kunt reageren, om zelf proactief ongewenst gedrag te
vermijden.
Verschillen in thuissituatie, temperament en cultuur
Als je dan geen rekening houdt met het verschillend belang dat gehecht wordt
aan bepaalde waarden, kan dit leiden tot misinterpretatie. Neem het individueel
temperament, vaardigheden en de gezinscultuur van kinderen in overweging bij
de interpretatie van het gedrag en het bepalen van jouw aanpak om het gedrag
te ondersteunen.
(on)vervulde behoeftes
Binnen de zelfdeterminatietheorie van Edward Deci en Richard Ryan vertrekt men
van 3 aangeboren psychologische behoeften die universeel belangrijk zijn. Alle
menselijke psychologische behoeften zijn terug te brengen tot drie
,basisbehoeften: behoeften aan autonomie, verbondenheid en competentie (ABC:
A ik kan het zelf / B ik hoor erbij / C ik kan het)
Deze basisbehoeften vormen de vitamines voor de psychologische ontwikkeling
en groei. Als de omgeving hieraan tegemoetkomt, ontwikkelen en ontplooien
mensen zich optimaal. Resultaat: zelfontplooiing, hoog welbevinden en
intrinsieke motivatie (niet hetzelfde als extrinsieke).
Psychologische basisbehoeften
Ons handelen is gericht om deze drie te bevredigen. De mate waarin de
omgeving daaraan tegemoetkomt, geeft richting aan onze (levens)doelen, maar
stuurt ons gedrag. Er worden vier vormen van gedragsregulatie onderscheiden,
afhankelijk van die vorm zijn mensen extrinsiek of intrinsiek gemotiveerd.
Wat houdt elke basisbehoefte in?
Je ontwikkelt in wisselwerking met de omgeving en de cultuur waarin je opgroeit.
Vanuit de behoefte aan verbondenheid maak je jou ook de waarden van anderen
eigen (via internalisering). Dit is belangrijk als we het hebben over het houden
aan klassenregels. Motivatie speelt daarin een belangrijke rol. Hoe meer de
omgeving tegemoetkomt aan de basisbehoeftes en intrinsieke doelen, hoe
optimaler de prestaties en de zelfontplooiing en hoe groter het welbevinden.
Daarentegen weten we dat als iemand onder druk staat, gecontroleerd wordt, dit
kan leiden tot onaangepast en ongemotiveerd gedrag (bv. angstiger, gaan
minder goed om met falen).
Intrinsieke motivatie: lln die hun leerkracht als warm en attent ervaren, zijn
intrinsieker gemotiveerd dan wanneer de leerkracht weinig interesse toont.
Beloningen hebben averechts effect.
Implicaties voor het onderwijs => neem lln serieus, bouw goede relaties op, leg
het waarom van taken uit, succeservaringen initiëren sturing, feedback en
begeleiding
, Gebaseerd: Maarten Vansteenkiste inzicht in hoe motivatie een impact kan
hebben op de psychologische behoeften.
Autonome motivatie zorgt dat iemand volhardt in wat die doet, daar voldoening
uit haalt en ook kwaliteitsvol werk aflevert. Iemand die gecontroleerd
gemotiveerd is, ervaart spanning, schuldgevoel, een lage zelfwaarde en een lage
emotionele betrokkenheid bij het gedrag. Het kan wel een startpunt zijn voor
gedragsverandering.
Wat betekent dit voor het onderwijs?
Neem leerlingen serieus, bouw aan goede relaties, leg het waarom van taken en
regels uit en laat hen ervaren dat ze iets onder de knie kunnen krijgen. Jouw
sturing, begeleiding en feedback als leerkracht zijn onmisbaar.
Misverstanden:
autonomie betekent niet dat je leerlingen helemaal vrij moet laten of
zoveel mogelijk zelfstandig moet laten werken. Te veel zelfstandigheid
staat zelfs haaks op motivatie. Je houdt rekening met de interesses en je
geeft hen waar mogelijk keuzevrijheid. Je legt hen uit waarom iets
belangrijk is en je overtuigt hen van dat belang.
Intrinsieke motivatie leidt tot volharding, maar ook leerlingen kunnen
‘verleid’ worden om de waarde van leren eigen te maken. Ook hier leg je
hen uit en laat je hen ervaren waarom dingen belangrijk zijn. Je mag gerust
zeggen dat motivatie voortkomt uit competentie en dus het gevolg is van
leren i.p.v. de voorwaarde.
Wat voor leraarsstijl heb jij?
Nabijheid en invloed
Wubbels en Brekelmans. Een fijn klassenklimaat begint met inzicht in de
wisselwerking tussen jouw gedrag als leraar en dat van je leerlingen. Ze
