LES1: ALGEMENE FUNCTIONELE ORGANISATIE VAN HET GASTROINTESTINAAL STELSEL
Inleiding
Func,es van het maag-darm stelsel:
- Opslagcapaciteit, propulsie (= voortduwen van een bolus), voedzame bestandsdelen opnemen, secreteren
van spijsverteringsenzymes
o Door interac,es tussen darm en hersenen via het CZS en ENS
- Controle van honger en voedselinname
- Bescherming en afweer
o Door interac,es tussen het immuunsysteem en het ENS
o De darm bevat de meeste immuuncellen
Opname van voedsingsbestanddelen vereist diges,e en absorp,e
• Mechanische disrup,e van voedsel nodig = kauwen
• Absoorp,e van nutriente verschilt aMankelijk van chemische structuur
o VeOen: opname van vetzuren en monoglyceriden, niet van TG
o Suikers: enkel absorp,e van monosacchariden
o Proteinen: abraak tot pep,den en AZ
• ASraak door enzymes vooraleer de darm nutrienten kan opnemen
Diges,e
= omzeTng van voedsel in stoffen die door de dunne darm opgenomen kunnen worden
• Mond:
o Amylase – suikers
o Lipase – veOen
• Maag:
o Proteasen (pepsine) – proteinen
o Doorgeslikt speeksel amylase – suikers
• Dunne darm:
o Enzymes van pancreas en brush borden van dunne darm
Darm is belangrijk voor vocht en elektrolieten balans
, Wij zijn slechts 10% mens, voor de rest bestaan we uit bacteriën
è Belangrijk: balans tussen bacteriën en cellen in ons lichaam: al onze
lichaamsoppervlakken hebben een func,e voor de bacteriële ecosystemen
• Wij voorzien voor bacteriën een ideale omgeving om te groeien: door
goede temperatuur en doordat er constant voeding aangevoerd wordt
• Bacteriën zorgen bij ons voor een metabole capaciteit (verteren ons
voedsel) & sluiten de minder guns,ge/ meer schadelijke bacteriën uit
Bacterien verteren ons voedsel
Dunne darm: vertering van eiwiOen, suikers en veOen door enzymes
Dikke darm: onverteerde voedselresten worden klaar gemaakt voor ontlas,ng
! Bacteriën verteren nog een deel van die resten à syndroom van Bacteriële overgroei bij bv gebruik van proton
pomp inhibitoren
Orale toleran*e = wanneer we eten nemen we niet alleen
voedselbestandsdelen op maar ook bacteriën en virussen dus daarom is het
belangrijk dat het lichaam een onderscheid maakt tussen
voedselbestandsdelen en pathogene allergenen
Alles wat we eten is in principe lichaamsvreemd, toch reageren we daar niet op
zoals een allergie à dendri,sche cellen (imuuncellen met sprietjes tot in
lumen)
In het lumen van de darm wordt de darm blootgesteld aan voeding & er zijn
cellen in de laag onder het epitheel van de darmwand met lange voelsprieten
die in het lumen kunnen voelen welke stoffen er aanwezig zijn
• Sprieten voelen voedselbestandsdelen è Regulatoire T-cellen worden geac,veerd in de mesenteriale
lymfeklieren è immuunrespons wordt onderdrukt
• Sprieten voelen bacteriën/virussenè optreden van een beschermingsreac,e
Regeling van de voedselopname
Rol van de hypothalamus: balans tegengestelde types, die elk de eetlust verschillend moduleren
• Anorexigene pep,den verminderen eetlust en energie-inname en verhogen energieverbruik
o α-MSH (α-melanocyte-s,mula,nghormone)
o CCK (cholecystokinine)
o CRH (cor,cotropin-releasinghormone)
• Orexigene pep,den prikkelen eetlust en voedsel inname
o NPY (neuropep,de Y)
o AGRP (Agou,-relatedprotein)
,Balans tussen ac,va,e van anorexigene (POMC/ CART) en orexigene neuronen (AgRP/ NPY) regelt het eetgedrag
Neuronen worden rechtstreeks of onrechtstreeks
beinvloed door:
- Anorexigene s,muli
o Lep,ne, insuline, incre,nes
o Stretch van de darm
o CCK
o Glucose
o Pep,de YY, Pancrea,c Pep,de
- Orexigene s,muli
o Ghreline (vrijgezet ,jdens fase III van
het interdiges,ve MMC)
Grenine wordt gesecreteerd vanuit maag en gaat
rechtstreeks inwerken op hongercentrum in hypothalamus à anorexigene neuronen onderdrukken en orexigenen neuronen
s8muleren à hongertoename
We gaan eten à maagdarmstelsel begint met werken
- maag gaat uitze<en à via vago-vagale reflex gaat in andere kern in NTS gaat die onrechtstreeks effect uitoefenen op
datzelfde hongercentrum (s8mula8e anorexigeen centrum)
- Als voedsel in dundarm aankomt: I-cellen van dundarm gaan CCK secreteren (lokale werking) à gaat via dezelfde vago-
vagale reflex in NTS een gelijkaardig effect uitvoeren in ARC (= centrum in hypothalamus dat instaat voor voedseliname
regeling)
- Suikers worden afgebroken, glucose wordt opgenomen in bloed à glycemie s8jgt
- Als glucose toeneemt in bloed: wordt gesenst door kernen in hypothalamus à hongergevoel onderdrukken
- Ve<en worden opgenomen oiv insuline in lipostorage à zet lep8ne vrij à anorexigeen centrum ges8muleert
- Insuline vrijzePng werkt ook in op hongercentrum in hypothalamus à anorexigeen centrum ges8muleert
Verzadigdheidssignalen
• Lep,ne
o Geproduceerd door vetweefsel na de maal,jd
o Ac,veert POMC neuronen
o Inhibeert NPY/AgRP neuronen
• Insuline
o Geproduceerd door de pancreas na een maal,jd bij s,jgende glycemie
o Ac,veert POMX neuronen
o Inhibeert NPY/AgRP neuronen
, • CCK
Komen vrij uit de endocriene cellen van de dunne darm (I cel)
Het lokt een gevoel van verzadiging uit
In het spijsverteringsstelsel
o S,muleert de pancreassecre,e en galblaassecre,e
o Vermindert maagmo,liteit en maagzuursecre,e
o Darmmo,liteit neemt toe
Ook pep,nerge CCK neuronen van het enterisch (en ook centraal) zenuwstelsel (toename versterkt angst en
pijn)
• De “Incre,nes”
o Glucagon like pep,de (GLP 1) (L cellen darm)
o Gastric Inhibitory Pep,de (GIP) (K cellen duodenum en jejunum)
o Voorzal door KH & vetrijk voedsel vrijgezet
o Werking:
§ Gevoel van verzadiging
§ Effect in glucosehuidhouding (zet extra insuline vrij): oraal ingenomen insuline (GLP 1
agonisten)
§ Afname zuursecre,e en maagontlediging
§ Vetopslag
Klinische toepassing GLP-1 analgogen: Liraglu,de (Victoza) en Semaglu,de (Ozempic)
• Pep,de YY
Vrijgezet uit de L-cel (distale darm)
Verzadiging tgv afname NPY & AgRP
Onderdrukt de maag & darm mo,liteit/HCl en de galblaascontrac,e
Toepassing: Bij zwaarlijvige personen: soms minder PYY in het bloed aanwezig, ondanks het feit dat die
personen meestal heel wat meer voedsel innemen
• Pancrea,c pep,de
o Vrijgezet uit de pancreas (PP cel) ,jdens lipiden en eiwitrijke maal,jd
o Via vagale reflexen: lokt gevoel van verzadiging uit
o Remt de maag darm mo,liteit/ secre,es en de pancreas secre,es
o Remt tevens de endocriene func,e van de pancreas
§ PP neemt af als de glycemie s,jgt en neemt toe bij hypoglycemie
§ Bij diabe,ci ziet met dikwijls verhoogde PP bloedspiegel
Hongersignalen
Hongerhormoon: Ghreline (wordt vooral in de maag aangemaakt door endocriene cellen)
- Ghreline, vooral in fundus en corpus aangemaakt
- Eetlusts,mula,e via een toename van NPY & AGRP
- Prikkelt de zuursecre,e & de maagevacua,e
- Induceert ,jdens nuchtere toestand mede de hongercontrac,es (cfr mo,line!; darmcel: IR)
- Diabetogeen (insuline resisten,e) & Obesogeen (versterkt vetaanmaak (visceraal) & remt perifere
vetaSraak)
- Ghreline: verhoogt niet enkel de eetlust maar belet – ondanks vasten – een snel gewichtsverlies
Ghreline neemt toe na dieet geïnduceerde vermagering
Na gastric bypass heelkunde valt Gheline concentra,e weg à makkeijker om af te vallen
Inleiding
Func,es van het maag-darm stelsel:
- Opslagcapaciteit, propulsie (= voortduwen van een bolus), voedzame bestandsdelen opnemen, secreteren
van spijsverteringsenzymes
o Door interac,es tussen darm en hersenen via het CZS en ENS
- Controle van honger en voedselinname
- Bescherming en afweer
o Door interac,es tussen het immuunsysteem en het ENS
o De darm bevat de meeste immuuncellen
Opname van voedsingsbestanddelen vereist diges,e en absorp,e
• Mechanische disrup,e van voedsel nodig = kauwen
• Absoorp,e van nutriente verschilt aMankelijk van chemische structuur
o VeOen: opname van vetzuren en monoglyceriden, niet van TG
o Suikers: enkel absorp,e van monosacchariden
o Proteinen: abraak tot pep,den en AZ
• ASraak door enzymes vooraleer de darm nutrienten kan opnemen
Diges,e
= omzeTng van voedsel in stoffen die door de dunne darm opgenomen kunnen worden
• Mond:
o Amylase – suikers
o Lipase – veOen
• Maag:
o Proteasen (pepsine) – proteinen
o Doorgeslikt speeksel amylase – suikers
• Dunne darm:
o Enzymes van pancreas en brush borden van dunne darm
Darm is belangrijk voor vocht en elektrolieten balans
, Wij zijn slechts 10% mens, voor de rest bestaan we uit bacteriën
è Belangrijk: balans tussen bacteriën en cellen in ons lichaam: al onze
lichaamsoppervlakken hebben een func,e voor de bacteriële ecosystemen
• Wij voorzien voor bacteriën een ideale omgeving om te groeien: door
goede temperatuur en doordat er constant voeding aangevoerd wordt
• Bacteriën zorgen bij ons voor een metabole capaciteit (verteren ons
voedsel) & sluiten de minder guns,ge/ meer schadelijke bacteriën uit
Bacterien verteren ons voedsel
Dunne darm: vertering van eiwiOen, suikers en veOen door enzymes
Dikke darm: onverteerde voedselresten worden klaar gemaakt voor ontlas,ng
! Bacteriën verteren nog een deel van die resten à syndroom van Bacteriële overgroei bij bv gebruik van proton
pomp inhibitoren
Orale toleran*e = wanneer we eten nemen we niet alleen
voedselbestandsdelen op maar ook bacteriën en virussen dus daarom is het
belangrijk dat het lichaam een onderscheid maakt tussen
voedselbestandsdelen en pathogene allergenen
Alles wat we eten is in principe lichaamsvreemd, toch reageren we daar niet op
zoals een allergie à dendri,sche cellen (imuuncellen met sprietjes tot in
lumen)
In het lumen van de darm wordt de darm blootgesteld aan voeding & er zijn
cellen in de laag onder het epitheel van de darmwand met lange voelsprieten
die in het lumen kunnen voelen welke stoffen er aanwezig zijn
• Sprieten voelen voedselbestandsdelen è Regulatoire T-cellen worden geac,veerd in de mesenteriale
lymfeklieren è immuunrespons wordt onderdrukt
• Sprieten voelen bacteriën/virussenè optreden van een beschermingsreac,e
Regeling van de voedselopname
Rol van de hypothalamus: balans tegengestelde types, die elk de eetlust verschillend moduleren
• Anorexigene pep,den verminderen eetlust en energie-inname en verhogen energieverbruik
o α-MSH (α-melanocyte-s,mula,nghormone)
o CCK (cholecystokinine)
o CRH (cor,cotropin-releasinghormone)
• Orexigene pep,den prikkelen eetlust en voedsel inname
o NPY (neuropep,de Y)
o AGRP (Agou,-relatedprotein)
,Balans tussen ac,va,e van anorexigene (POMC/ CART) en orexigene neuronen (AgRP/ NPY) regelt het eetgedrag
Neuronen worden rechtstreeks of onrechtstreeks
beinvloed door:
- Anorexigene s,muli
o Lep,ne, insuline, incre,nes
o Stretch van de darm
o CCK
o Glucose
o Pep,de YY, Pancrea,c Pep,de
- Orexigene s,muli
o Ghreline (vrijgezet ,jdens fase III van
het interdiges,ve MMC)
Grenine wordt gesecreteerd vanuit maag en gaat
rechtstreeks inwerken op hongercentrum in hypothalamus à anorexigene neuronen onderdrukken en orexigenen neuronen
s8muleren à hongertoename
We gaan eten à maagdarmstelsel begint met werken
- maag gaat uitze<en à via vago-vagale reflex gaat in andere kern in NTS gaat die onrechtstreeks effect uitoefenen op
datzelfde hongercentrum (s8mula8e anorexigeen centrum)
- Als voedsel in dundarm aankomt: I-cellen van dundarm gaan CCK secreteren (lokale werking) à gaat via dezelfde vago-
vagale reflex in NTS een gelijkaardig effect uitvoeren in ARC (= centrum in hypothalamus dat instaat voor voedseliname
regeling)
- Suikers worden afgebroken, glucose wordt opgenomen in bloed à glycemie s8jgt
- Als glucose toeneemt in bloed: wordt gesenst door kernen in hypothalamus à hongergevoel onderdrukken
- Ve<en worden opgenomen oiv insuline in lipostorage à zet lep8ne vrij à anorexigeen centrum ges8muleert
- Insuline vrijzePng werkt ook in op hongercentrum in hypothalamus à anorexigeen centrum ges8muleert
Verzadigdheidssignalen
• Lep,ne
o Geproduceerd door vetweefsel na de maal,jd
o Ac,veert POMC neuronen
o Inhibeert NPY/AgRP neuronen
• Insuline
o Geproduceerd door de pancreas na een maal,jd bij s,jgende glycemie
o Ac,veert POMX neuronen
o Inhibeert NPY/AgRP neuronen
, • CCK
Komen vrij uit de endocriene cellen van de dunne darm (I cel)
Het lokt een gevoel van verzadiging uit
In het spijsverteringsstelsel
o S,muleert de pancreassecre,e en galblaassecre,e
o Vermindert maagmo,liteit en maagzuursecre,e
o Darmmo,liteit neemt toe
Ook pep,nerge CCK neuronen van het enterisch (en ook centraal) zenuwstelsel (toename versterkt angst en
pijn)
• De “Incre,nes”
o Glucagon like pep,de (GLP 1) (L cellen darm)
o Gastric Inhibitory Pep,de (GIP) (K cellen duodenum en jejunum)
o Voorzal door KH & vetrijk voedsel vrijgezet
o Werking:
§ Gevoel van verzadiging
§ Effect in glucosehuidhouding (zet extra insuline vrij): oraal ingenomen insuline (GLP 1
agonisten)
§ Afname zuursecre,e en maagontlediging
§ Vetopslag
Klinische toepassing GLP-1 analgogen: Liraglu,de (Victoza) en Semaglu,de (Ozempic)
• Pep,de YY
Vrijgezet uit de L-cel (distale darm)
Verzadiging tgv afname NPY & AgRP
Onderdrukt de maag & darm mo,liteit/HCl en de galblaascontrac,e
Toepassing: Bij zwaarlijvige personen: soms minder PYY in het bloed aanwezig, ondanks het feit dat die
personen meestal heel wat meer voedsel innemen
• Pancrea,c pep,de
o Vrijgezet uit de pancreas (PP cel) ,jdens lipiden en eiwitrijke maal,jd
o Via vagale reflexen: lokt gevoel van verzadiging uit
o Remt de maag darm mo,liteit/ secre,es en de pancreas secre,es
o Remt tevens de endocriene func,e van de pancreas
§ PP neemt af als de glycemie s,jgt en neemt toe bij hypoglycemie
§ Bij diabe,ci ziet met dikwijls verhoogde PP bloedspiegel
Hongersignalen
Hongerhormoon: Ghreline (wordt vooral in de maag aangemaakt door endocriene cellen)
- Ghreline, vooral in fundus en corpus aangemaakt
- Eetlusts,mula,e via een toename van NPY & AGRP
- Prikkelt de zuursecre,e & de maagevacua,e
- Induceert ,jdens nuchtere toestand mede de hongercontrac,es (cfr mo,line!; darmcel: IR)
- Diabetogeen (insuline resisten,e) & Obesogeen (versterkt vetaanmaak (visceraal) & remt perifere
vetaSraak)
- Ghreline: verhoogt niet enkel de eetlust maar belet – ondanks vasten – een snel gewichtsverlies
Ghreline neemt toe na dieet geïnduceerde vermagering
Na gastric bypass heelkunde valt Gheline concentra,e weg à makkeijker om af te vallen
