PSY4765 Somatische symptoomstoornissen
Uitgewerkte taken en colleges inclusief
aantekeningen van onderwijsgroepen
Master Mental Health
Adult Specialization
Academisch jaar 2024-2025
,Inhoudsopgave
Tutorials ...................................................................................................................................... 3
Lectures ................................................................................................................................... 131
,Tutorials
Groen = besproken/extra aandacht gehad in OWG
Taak 1 – Lichamelijke klachten zonder oorzaak
Leerdoelen
1. Wat houdt een Somatische Symptoom Stoornis in? (DSM-V, prevalentie)
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of
mental disorders (5e ed.). American Psychiatric Publishing.
DSM-V: Hoofdstuk ‘Somatic Symptom and Related Disorders’
- Gemeenschappelijk kenmerk: prominente aanwezigheid van somatische
symptomen die gepaard gaan met aanzienlijk leed en beperkingen.
- Nadruk in DSM-V op omgaan met
De belangrijkste diagnose in deze klasse, somatische symptoomstoornis (SSD), legt
de nadruk op de diagnose op basis van positieve symptomen en signalen
(verontrustende somatische symptomen plus abnormale gedachten, gevoelens en
gedragingen als reactie op deze symptomen) in plaats van de afwezigheid van een
medische verklaring voor somatische symptomen. Een onderscheidend kenmerk van
veel personen met een somatische symptoomstoornis zijn niet de somatische
symptomen op zich, maar de manier waarop ze deze presenteren en
interpreteren.
- Het is niet gepast om iemand een diagnose van een psychische stoornis te
geven alleen omdat er geen medische oorzaak kan worden aangetoond.
Verder sluit de aanwezigheid van een medische diagnose de mogelijkheid van
een comorbide psychische stoornis, waaronder een somatisch symptoom en
aanverwante stoornis, niet uit.
Somatic Symptom Disorder (SSD): criteria:
A. Een of meer somatische symptomen die belastend zijn of leiden tot een
aanzienlijke verstoring van het dagelijks leven
B. Overmatige gedachten, gevoelens of gedragingen die verband houden met de
somatische symptomen of daarmee samenhangende gezondheidsproblemen,
zoals blijkt uit ten minste een van de volgende:
1) Onevenredige en aanhoudende gedachten over de ernst van iemands
symptomen
2) Aanhoudend hoge mate van angst over de gezondheid of symptomen
3) Overmatige tijd en energie besteed aan deze symptomen of
gezondheidsproblemen
C. Hoewel een somatisch symptoom niet continu aanwezig hoeft te zijn, is de
toestand van de symptomatisch zijn aanhoudend (meestal >6 maanden)
Specificeer indien:
- Met overheersende pijn (voorheen pijnstoornis): bedoeld voor personen bij wie
de somatische symptomen voornamelijk gepaard gaan met pijn
- Persistent: aanhoudend beloop gekenmerkt door ernstige symptomen,
duidelijke verslechtering en langdurige duur (>6 maanden)
- Ernst:
- Mild: 1 symptoom bij criterium B
- Matig: >2 symptomen bij criterium B
, - Ernstig: >2 symptomen bij criterium B + meerdere somatische klachten
of één zeer ernstig somatisch symptoom
▪ Probleem: bij criterium C staat aanhoudende duur, terwijl dit
eigenlijk bij de specificaties wordt gezien als ernstig →
specificaties zijn moeilijk te onderscheiden in praktijk
Diagnostische kenmerken:
- Symptomen kunnen specifiek zijn (plaatselijk) of niet-specifiek
(vermoeidheid)
- Somatische klachten zonder duidelijke medische verklaring zijn niet voldoende
om de diagnose te stellen
- De symptomen kunnen al dan niet verband houden met een andere
medische aandoening
- Als er een medische aandoening of een hoog risico om er een te
ontwikkelen aanwezig is, zijn de gedachten, gevoelens en gedragingen
die met deze aandoening worden geassocieerd buitensporig
- De diagnose SSD en een gelijktijdige medische aandoening sluiten
elkaar niet uit en komen vaak samen voor
- Personen beoordelen hun lichamelijke symptomen als overmatig
bedreigend, schadelijk of lastig en denken vaak het slechtste over hun
gezondheid
- Zelfs als het tegendeel bewezen is, zijn sommige patiënten nog bang
voor de ernst van hun symptomen
- Er is vaak een hoog niveau van medisch zorggebruik, wat zelden de zorgen
wegneemt
- Personen lijken vaak niet te reageren op medische interventies
Prevalentie:
- Niet bekend
- In algemene bevolking rond 5-7%
- Vrouwen hebben de neiging om meer symptomen te rapporteren dan mannen
→ hogere prevalentie SSD bij vrouwen
Differentiaaldiagnoses: (STAAN NIET IN TUTORHANDLEIDING)
- Een aparte diagnose van SSD wordt niet gesteld als de symptomen en
gedachten, gevoelens en gedragingen alleen voorkomen tijdens depressieve
episodes
- Andere medische aandoeningen → de aanwezigheid van somatische
symptomen is op zich niet voldoende om de diagnose SSD te stellen.
Omgekeerd sluit de aanwezigheid van somatische symptomen van een
vastgestelde medische stoornis de diagnose van SSD niet uit als verder aan
de criteria wordt voldaan
- Paniekstoornis → hier treden symptomen en angst vaak in acute episodes op,
terwijl bij SSD de angst en symptomen hardnekkiger zijn
- Gegeneraliseerde angststoornis (GAS) → hier zorgen over meerdere
gebeurtenissen, situaties, activiteiten, niet enkel gezondheid. Focus is meestal
niet somatische symptomen of ziekte, zoals bij SSD
- Depressieve stoornissen → gaan vaak gepaard met somatische symptomen.
Onderscheiden zich echter van SSD door depressieve kernsymptomen van
een lage (dysfore) stemming en anhedonie
- Ziekte-angststoornis → als de persoon zich veel zorgen maakt over
gezondheid, maar geen/minimale symptomen heeft, kan ziekteangst
passender zijn
Uitgewerkte taken en colleges inclusief
aantekeningen van onderwijsgroepen
Master Mental Health
Adult Specialization
Academisch jaar 2024-2025
,Inhoudsopgave
Tutorials ...................................................................................................................................... 3
Lectures ................................................................................................................................... 131
,Tutorials
Groen = besproken/extra aandacht gehad in OWG
Taak 1 – Lichamelijke klachten zonder oorzaak
Leerdoelen
1. Wat houdt een Somatische Symptoom Stoornis in? (DSM-V, prevalentie)
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of
mental disorders (5e ed.). American Psychiatric Publishing.
DSM-V: Hoofdstuk ‘Somatic Symptom and Related Disorders’
- Gemeenschappelijk kenmerk: prominente aanwezigheid van somatische
symptomen die gepaard gaan met aanzienlijk leed en beperkingen.
- Nadruk in DSM-V op omgaan met
De belangrijkste diagnose in deze klasse, somatische symptoomstoornis (SSD), legt
de nadruk op de diagnose op basis van positieve symptomen en signalen
(verontrustende somatische symptomen plus abnormale gedachten, gevoelens en
gedragingen als reactie op deze symptomen) in plaats van de afwezigheid van een
medische verklaring voor somatische symptomen. Een onderscheidend kenmerk van
veel personen met een somatische symptoomstoornis zijn niet de somatische
symptomen op zich, maar de manier waarop ze deze presenteren en
interpreteren.
- Het is niet gepast om iemand een diagnose van een psychische stoornis te
geven alleen omdat er geen medische oorzaak kan worden aangetoond.
Verder sluit de aanwezigheid van een medische diagnose de mogelijkheid van
een comorbide psychische stoornis, waaronder een somatisch symptoom en
aanverwante stoornis, niet uit.
Somatic Symptom Disorder (SSD): criteria:
A. Een of meer somatische symptomen die belastend zijn of leiden tot een
aanzienlijke verstoring van het dagelijks leven
B. Overmatige gedachten, gevoelens of gedragingen die verband houden met de
somatische symptomen of daarmee samenhangende gezondheidsproblemen,
zoals blijkt uit ten minste een van de volgende:
1) Onevenredige en aanhoudende gedachten over de ernst van iemands
symptomen
2) Aanhoudend hoge mate van angst over de gezondheid of symptomen
3) Overmatige tijd en energie besteed aan deze symptomen of
gezondheidsproblemen
C. Hoewel een somatisch symptoom niet continu aanwezig hoeft te zijn, is de
toestand van de symptomatisch zijn aanhoudend (meestal >6 maanden)
Specificeer indien:
- Met overheersende pijn (voorheen pijnstoornis): bedoeld voor personen bij wie
de somatische symptomen voornamelijk gepaard gaan met pijn
- Persistent: aanhoudend beloop gekenmerkt door ernstige symptomen,
duidelijke verslechtering en langdurige duur (>6 maanden)
- Ernst:
- Mild: 1 symptoom bij criterium B
- Matig: >2 symptomen bij criterium B
, - Ernstig: >2 symptomen bij criterium B + meerdere somatische klachten
of één zeer ernstig somatisch symptoom
▪ Probleem: bij criterium C staat aanhoudende duur, terwijl dit
eigenlijk bij de specificaties wordt gezien als ernstig →
specificaties zijn moeilijk te onderscheiden in praktijk
Diagnostische kenmerken:
- Symptomen kunnen specifiek zijn (plaatselijk) of niet-specifiek
(vermoeidheid)
- Somatische klachten zonder duidelijke medische verklaring zijn niet voldoende
om de diagnose te stellen
- De symptomen kunnen al dan niet verband houden met een andere
medische aandoening
- Als er een medische aandoening of een hoog risico om er een te
ontwikkelen aanwezig is, zijn de gedachten, gevoelens en gedragingen
die met deze aandoening worden geassocieerd buitensporig
- De diagnose SSD en een gelijktijdige medische aandoening sluiten
elkaar niet uit en komen vaak samen voor
- Personen beoordelen hun lichamelijke symptomen als overmatig
bedreigend, schadelijk of lastig en denken vaak het slechtste over hun
gezondheid
- Zelfs als het tegendeel bewezen is, zijn sommige patiënten nog bang
voor de ernst van hun symptomen
- Er is vaak een hoog niveau van medisch zorggebruik, wat zelden de zorgen
wegneemt
- Personen lijken vaak niet te reageren op medische interventies
Prevalentie:
- Niet bekend
- In algemene bevolking rond 5-7%
- Vrouwen hebben de neiging om meer symptomen te rapporteren dan mannen
→ hogere prevalentie SSD bij vrouwen
Differentiaaldiagnoses: (STAAN NIET IN TUTORHANDLEIDING)
- Een aparte diagnose van SSD wordt niet gesteld als de symptomen en
gedachten, gevoelens en gedragingen alleen voorkomen tijdens depressieve
episodes
- Andere medische aandoeningen → de aanwezigheid van somatische
symptomen is op zich niet voldoende om de diagnose SSD te stellen.
Omgekeerd sluit de aanwezigheid van somatische symptomen van een
vastgestelde medische stoornis de diagnose van SSD niet uit als verder aan
de criteria wordt voldaan
- Paniekstoornis → hier treden symptomen en angst vaak in acute episodes op,
terwijl bij SSD de angst en symptomen hardnekkiger zijn
- Gegeneraliseerde angststoornis (GAS) → hier zorgen over meerdere
gebeurtenissen, situaties, activiteiten, niet enkel gezondheid. Focus is meestal
niet somatische symptomen of ziekte, zoals bij SSD
- Depressieve stoornissen → gaan vaak gepaard met somatische symptomen.
Onderscheiden zich echter van SSD door depressieve kernsymptomen van
een lage (dysfore) stemming en anhedonie
- Ziekte-angststoornis → als de persoon zich veel zorgen maakt over
gezondheid, maar geen/minimale symptomen heeft, kan ziekteangst
passender zijn
