Samenvatting + Les tips prof (13/20) Politicologie

Examen politicologie
Hoofdstuk 1 : wat is politiek?
Les 1
Een fundamentele vraag

 Politiek = integratiewetenschap  zusterdisciplines als ondersteuning
 Minimal state :
o Houdt zich met zo weinig mogelijk bezig
o Zorgt enkel voor veiligheid maar niet voor cultuur of onderwijs  dit is voor
de private macht
o Nachtwakersstaat
o  nanny state : brede staat die zich veel gaat bemoeien met het leven van
mensen
 Interventionistische welvaartsstaat
 Vanaf wanneer is iets politiek?  2 benaderingen van politiek door Marsh en Stoker :
o Arena/domein benadering : al het gedrag in parlement/politieke instellingen
o Aspect/proces benadering : politiek is een specifiek soort gedrag, politiek
moet in een wereld van schaarste de problemen oplossen
o Bv. KSA organiseert een mosselfestijn en er is discussie over wat te doen met
het geld : arena gaat zeggen dat dit geen politiek is want KSA is geen politieke
instelling  volgens aspect is dit wel politiek
 Politiek = essentially contested concept (Walter Gallie) :
o Concept waarover eindeloos debat bestaat
o Politiek is niet te definiëren want de concepten die je gebruikt om het te
definiëren staan zelf ter discussie bv. is overheid nanny state of minimal state?
Wat is gelijkheid?
 Gelijkheid voor liberalen is gelijke start  voor socialisten is dit gelijk
einde
o Politiek moeilijk te definiëren, maar eensgezind over oorsprong
o Bv. stemmen voor een partij door charme of omdat je ouders er voor
stemmen


Essentiële onderdelen van politiek

 Grond nodig (territoriaal element)  organiseren van groep mensen op dat
grondgebied
 Traditionele politiek heeft nodig : territorium + bevolking
 Kan bindende collectieve beslissingen nemen
 David Easton :
o Vredevol overleven in wereld van schaarste
o Politiek als “bindende allocatie van waarden”

, o Politiek gaat over de toebedeling van (materiële en immateriële) waarden
(zaken die een gemeenschap waardevol vindt)  door schaarste bestaan
daarover conflicten
 Institutie nodig die deze toebedeling van waarden kan uitvoeren
o Politiek gaat over het toebedelen van schaarse waarden
o Politiek maakt keuzes
o Onderscheid tussen politieke en parapolitieke systemen (bijvoorbeeld een
gezin of een bedrijf)
o Middenweg tussen aspect- en domeinbenadering : politiek is meer dan
formele instituties, zoals de regering  ook partijen, belangengroepen of
betogingen vallen binnen het studieveld
o Authoritative allocation for a society : beslissingen die gezaghebbend zijn
voor de hele samenleving
 Evolutie :
o Globalisering bv. Economie
o Migratie, klimaat, corona


Enkele bijdragen uit de geschiedenis

 Oorsprong van politiek :
o Athene (5de - 6de eeuw)
o Politika : betrekking op polis (collectieve zaken)  los van private leven
 Politiek als het nastreven van het goede leven : Aristoteles
o Mens = zoön politikon (Aristoteles) vs idiotes ( = mensen die niet
geïnteresseerd zijn in politiek)
 Politiek = mensen die opkomen voor het algemeen belang
 Politiek is onvermijdelijk
o Eudaimonia = het goede leven  enkel mogelijk binnen een politieke
gemeenschap
o Volwaardige mens is enkel mogelijk binnen de politiek
o Wie zich enkel om zijn eigen zaken bekommert, leeft geen volwaardig leven
o Politiek is in Griekenland het meest hoogstaande wat je kan doen en dit
onderscheidt ons van andere soorten
o Politiek = beperkt door vrije mannen (want slaven deden al het andere werk)
o Vrouwen mochten niet aan politiek doen
 Politiek als het streven naar macht :
o Il principe (de heerser, 1532) van Machiavelli : politiek = techniek om macht
te verwerven en te behouden om de staat te beschermen
 Handleiding voor machtsverwerving en –behoud ( = kern van politiek
voor Machiavelli)
o Corrigeert de betekenis van politiek (op een negatieve manier)
o ‘Wie een ander machtig maakt, graaft zijn eigen graf’

, o Machiavelisme = gerichtheid op macht en de bereidheid om alles te doen om
dat doel te bereiken  immoreel streven naar macht
 Politiek als organisatie binnen de staat :
o Franse Revolutie : nieuwe politieke stromingen (liberalisme, socialisme,
conservatisme)  geboorte ‘ismen’
o Oorsprong vh parlement ligt in de Franse Revolutie
o Burgers moeten zich kunnen uitspreken over hoe de samenleving
georganiseerd moet worden  verlichtingsdenken
o Grote ideologische tegenstellingen


Een poging tot synthese

 Politiek = activiteit die betrekking heeft op het beheren vd samenleving en het
maken vd dwingende collectieve keuzes
 Politiek zoekt een vreedzame oplossing voor conflicten :
o Deze conflicten ontstaan omdat er veel tegengestelde posities, meningen en
belangen zijn en omdat de middelen te schaars zijn om aan alle behoeften
tegemoet te komen
o Belangenstrijd
 Essentieel voor besluitvorming en conflictbeheer is het gebruik van macht
 Politiek = sociaal verschijnsel  kan enkel bestaan in interacties tss mensen


Politiek en conflicten

 Machiavelli
 Op vele manieren invullen, eigenzinnige selectie (3 highlights)
 Politiek is zaak van velen (geboorte parlement = parler)
 Belangrijkste bron van conflict is schaarste
 Politiek = discussie over inrichting (inhoudelijke laag)
 Inhoud en lading evolueren = moeilijk te definiëren
 Carl Schmitt :
o Lid vd NSDAP
o Der Begriff des Politischen (1928) : zoeken naar essentie vd politiek
o Essentieel/laatste onderscheid van politiek : onderscheid tss vriend en vijand
 elk onderwerp kan je in een essentieel onderscheid plaatsen bv. economie :
rendabel of niet rendabel?
 Wereld zonder mogelijkheid tot strijd is een wereld zonder politiek
 In de politiek zal er altijd strijd zijn tss vriend en vijand
o Antagonisme (benadrukken van meningsverschillen) behoort tot de politiek
o Grote invloed (politiek is conflict  conflict = essentie)
o Conflict is positief (existentieel bv. democratie eist verschil)
o Politiek = conflict, tegenstelling  zonder conflict geen politiek
o In een wereld waarin iedereen akkoord is, is politiek niet nodig

,  Chantal Mouffe (Belgische politicologe) :
o Zet werk van Schmitt verder

o Pleidooi voor radicale democratie : conflict/polariseren essentieel en positief
 Conflicten moeten niet ontkend, maar geuit worden
o Te veel belang naar consensus  politiek moet juist tegenstellingen
oproepen ( = agonisme, verheerlijking/respect voor de tegenstander)
  Schmitt was antagonist : geweld en vernietiging van de tegenstrever
is mogelijk
o Gebrek aan conflict is de verklaring voor populisme
o Tegenstellingen zijn noodzakelijk voor politiek
o Een samenleving zonder conflict kan alleen ontstaan door repressie
o Cf. karteldemocratie Lijphart : maakt weg vrij voor populisme (vinden dat de
politiek slecht is, politieke homogene elite)  door kartel zeggen alle partijen
hetzelfde
 Arend Lijphart :




 Politiek draait rond conflict door schaarste  waar gaan we geld insteken?



Hoofdstuk 2 : ideologieën
Les 3
 Hedebouw zegt dat vivaldi een liberale regering is
 Woonstbetredingen asielzoekers :
o Huiszoekingen bij mensen die asielzoekers opvangen  onschendbaarheid
van privéwoningen? (GW)
o Politiek bepaalt grenzen vh gerecht bv. onderzoekstechnieken = ideologie
o Probleem? (‘achterhuiswet’)
o Vooral links-liberalen tegen : wenselijk, humanitaire opvang, privé-woning
onschendbaar
o Is het wenselijk? Ideologische voorkeur



Wat is een ideologie?
 Set van ideeën ivm politieke systemen
 Coherent geheel van opvattingen over de organisatie vd samenleving
 Geen wetenschap want niet empirisch van aard