Inleiding Jeugd
H1: Psychologie van de adolescentie
Puberteit: de hormonale ontwikkeling en geslachtsrijping komen op gang → dit
veroorzaakt allerlei veranderingen.
Adolescentie: fase waarin de jongeren de veranderingen uit de puberteit gaan integreren,
belangrijke ontwikkelingstaken in deze fase zijn; Erikson:
- Vormen van eigen identiteit en bereiken van autonomie ten opzichte van de ouders.
- Manieren van omgang met bepaalde innerlijke conflicten.
- Bereiken van bepaald niveau van cognitief functioneren.
Vroege adolescentie: 10-13 jaar.
Midden adolescentie: 14-18 jaar.
Late adolescentie: 19-23 jaar.
Emerging adulthood (Arnett): fenomeen waarbij jongeren zich steeds later volwassen
voelen. Identiteitsvorming, bestaat uit;
1. Indentiteitsverkenning.
2. Instabiliteit: steeds afwegen of je dingen nog wel leuk vindt of niet meer.
3. Focus op jezelf: egoïstischer zijn omdat je bezig bent met ontdekken wie je bent.
4. Moment van in between: je niet helemaal een volwassene voelen en
verantwoordelijkheid nemen ook nog lastig vinden.
5. Mogelijkheden: de veelheid aan keuzes, geeft je het gevoel dat je ook echt meteen
de juiste keuze moet maken.
*Emerging adulthood eindigt als de volwassenen rollen zijn omarmd.
Verlengde adolescentie: sommige individuen in de late adolescentie zijn nog niet klaar om
een volwassen rol op zich te nemen en stellen het uit. En willen graag nog experimenteren
voordat er keuzes worden gemaakt met betrekking tot liefde en werk; ze ervaren een
quarterlife crisis.
Storm and Stress: vermindert niveau van zelfbeheersing (storm) en verhoogt niveau van
gevoeligheid (stress).
1. Emotionele turbulentie en stemmingswisselingen.
2. Conflicten met ouders.
3. Identiteitsvorming.
Transitional care: ‘jeugd’ wordt gedefinieerd als de periode tussen 15 en 24 jaar. Hierbij
wordt de leeftijd 18 niet als harde grens naar de volwassenheid gezien.
Life-course persistent: jongere vertoont al gedurende het hele leven problematisch gedrag.
Adolescence limited: jongeren waarbij het problematische gedrag beperkt blijft tot de
adolescentie.
,Continuïteit in het ontwikkelingsproces: in de kindertijd van de jongere gaat het
goed en er zijn veel positieve invloeden → ontwikkeling blijft later ook dezelfde
richting in gaan.
Discontinuïteit in het ontwikkelingsproces: er gebeurt iets positiefs of negatiefs in het leven
van een jongere wat zorgt voor een omslag in iemands ontwikkeling (van positief naar
negatief en andersom).
*Gedrag in de eerste levensjaren voorspelt beperkt het gedrag op latere leeftijd.
*Acceleratie: ongunstig verlopen ontwikkeling die onder invloed van bepaalde factoren snel
in de negatieve richting voortzet.
Intra-individuele veranderingen: veranderingen binnen de persoon over het verloop van tijd.
Interindividuele verschillen: de verschillen over het verloop van tijd in de ontwikkelingen
tussen jongeren.
Ontwikkelingspathologie: gericht op condities waaronder stoornissen in de ontwikkeling
ontstaan, in stand blijven of verwijden en op individuele verschillen in aanpassing daarbij.
Factoren die doorgaans veel invloed hebben op de ontwikkeling:
- Gezinssituatie.
- Partnerkeuze.
- Keuze van vrienden.
- Het hebben van goede toekomstplannen.
Dynamisch interactionisme: mensen geven hun eigen omgeving vorm, maar worden ook
weer door de omgeving vormgegeven: transactionele modellen.
Persoon-omgeving interactie: kenmerken van de persoon die samenhangen met de
omgeving;
1. Passieve interactie: individu krijgt de omgeving die door de ouders wordt aangeboden
(familie).
2. Evocatieve interactie: de omgeving verandert als gevolg op de reacties die de persoon
uitlokt.
3. Actieve interactie: het individu kiest zijn eigen netwerk. De omgeving verandert dus
als gevolg van de acties die de persoon uitvoert.
*Tijdens de adolescentie verschuift een jongere van passieve interactie → actieve
interactie.
*Evocatieve interacties zijn er gedurende het gehele leven, door bijv. uiterlijk en
temperament roepen individuen steeds bepaalde reactie op bij anderen.
Methoden om de bijdrage erfelijke invloeden te bepalen;
- Observeren van verschillende opeenvolgende generaties.
- Onderzoek bij kinderen met dezelfde biologische ouders, maar die in verschillende
omgevingen zijn opgegroeid.
- Dieronderzoek.
- Moleculaire genetica: bepaalde gedragskenmerken in verband brengen met bepaalde
, genetische eigenschappen.
Epigenetica: de werking van genen kan veranderen onder invloed van de omgeving
(schadelijke stoffen, intense stress), zonder dat de moleculaire structuur verandert. De
genexpressie wordt geremd door het aan of uitzetten van genen: methylering.
Differentiële vatbaarheid: factoren die adolescenten gevoelig maken voor negatieve of
positieve omgevingsinvloeden.
↓
Jongeren met een bepaald soort temperament of persoonlijkheid zijn extra vatbaar
(kwetsbare groep) voor zowel negatieve omgevingsinvloeden (: diathesis-stress model) als
positieve omgevingsinvloeden (: differential susceptibility).
Mediatie: het effect van de omgeving op het gedrag van de jongere loopt via de persoon;
bijv. het krijgen van een relatie leidt tot meer stabiliteit, waardoor de jongere minder alcohol
drinkt.
Moderatie: de effecten van de omgeving hangen af van de persoonskenmerken of de
persoonskenmerken hangen af van de omgeving (in hoeverre ben je hier bestand tegen).
Verwachtingskloof: tegenstrijdigheid waarbij jongeren vroeg zelfstandig moeten zijn, maar
laat volwassen rollen krijgen.
Levensloopbenadering: opvatting dat adolescentie beïnvloed wordt door gebeurtenissen uit
de kindertijd. Levenslooptraject: gedragsverandering op latere leeftijd gebaseerd op vroege
ervaringen.
H2: Psychologie van de adolescentie
Hoe brengen ontwikkelingspsychologen veranderingen in kaart:
1. Veranderingen beschrijven.
2. Veranderingen verklaren.
3. Ontwikkeling optimaliseren.
Ontwikkelingstheorieën richten zich op 3 vragen:
1. Wat is het dat zich ontwikkelt?.
2. Op welke manier dragen het individu (nature) en omgeving (nurture) hieraan bij?
3. Komen de gedragingen van de jongeren overeen met het stereotiepe beeld dat veel
mensen hebben van de adolescentie?
Theorie van ontwikkelingstaken: stelt dat mensen in elke fase van hun ontwikkeling moeten
omgaan met specifieke uitdagingen.
Vraag 1. Het gehele psychologische functioneren.
Vraag 2. Zowel Nature als nurture leveren belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling.
Ontwikkelingstaak: reeks van opgaven die zich voordoen een bepaald moment in het leven
en die de persoon moet volbrengen in relatie tot zijn omgeving.
, Drie soorten ontwikkelingstaken:
1. Taken die gelden voor alle jongeren en voor alle tijden → vorming van eigen
identiteit.
2. Taken die alleen gelden voor jongeren die leven in een bepaalde periode van de
geschiedenis → sociale media.
3. Taken die alleen gelden voor jongeren die met grote persoonlijke veranderingen
worden geconfronteerd in hun leven.
Ontwikkelingstaken komen voort uit;
- Lichamelijke ontwikkeling: je bent ergens biologisch aan toe.
- Verwachtingen vanuit de omgeving.
- Persoon zelf: er zijn bepaalde waarden of doelen die je wil behalen waardoor je bepaalde
ontwikkelingstaken tegenkomt.
Ontwikkelingstaken worden beïnvloed door;
- Leeftijd (normatief).
- Geschiedenis (normatief) → corona crisis of oorlog.
- Levensgebeurtenis (niet normatief).
Separatie-individuatie: ontwikkelingsfase waarbij loskomen van ouders en autonomie
belangrijk is.
Systeemverandering: verandering in de interacties en relaties tussen individuen en hun
omgeving tijdens de adolescentie.
Psychoanalytische theorie: stelt dat de ontwikkeling wordt gestuurd door
onbewuste driften → driften komen steeds in conflict met beperkingen vanuit de
sociale omgeving.
Gevoelens en relaties van nu worden sterk beïnvloed door hoe je als kind bent opgegroeid.
*In de kleuterperiode (: oedipale periode) ontwikkelt het kind seksuele impulsen die
gericht zijn op de ouder van het andere geslacht en agressieve impulsen naar de
ouder van hetzelfde geslacht → deze impulsen worden geremd in de latentiefase,
maar komen weer op gang door de puberteit.
Afweermechanismen tegen het ervaren van Storm and Stress:
Ascetisme: adolescenten ontzeggen zichzelf alle plezier omdat ze bang zijn de controle over
hun seksuele impulsen te verliezen.
Intellectualisering: emotionele of persoonlijke conflicten worden losgemaakt van de
oorspronkelijke emotie en krijgen een abstract karakter (adolescent vindt dat alle tirannen
over de hele wereld moeten worden afgezet, terwijl het eigenlijk gaat om een gespannen
relatie met een te strenge vader).
*Het niet ervaren van Storm and Stress betekent dat de afweermechanismen van de
adolescent te sterk zijn, omdat normaal bepaalde driften onvermijdelijk zijn.
Vraag 1. De emoties van de adolescent.
H1: Psychologie van de adolescentie
Puberteit: de hormonale ontwikkeling en geslachtsrijping komen op gang → dit
veroorzaakt allerlei veranderingen.
Adolescentie: fase waarin de jongeren de veranderingen uit de puberteit gaan integreren,
belangrijke ontwikkelingstaken in deze fase zijn; Erikson:
- Vormen van eigen identiteit en bereiken van autonomie ten opzichte van de ouders.
- Manieren van omgang met bepaalde innerlijke conflicten.
- Bereiken van bepaald niveau van cognitief functioneren.
Vroege adolescentie: 10-13 jaar.
Midden adolescentie: 14-18 jaar.
Late adolescentie: 19-23 jaar.
Emerging adulthood (Arnett): fenomeen waarbij jongeren zich steeds later volwassen
voelen. Identiteitsvorming, bestaat uit;
1. Indentiteitsverkenning.
2. Instabiliteit: steeds afwegen of je dingen nog wel leuk vindt of niet meer.
3. Focus op jezelf: egoïstischer zijn omdat je bezig bent met ontdekken wie je bent.
4. Moment van in between: je niet helemaal een volwassene voelen en
verantwoordelijkheid nemen ook nog lastig vinden.
5. Mogelijkheden: de veelheid aan keuzes, geeft je het gevoel dat je ook echt meteen
de juiste keuze moet maken.
*Emerging adulthood eindigt als de volwassenen rollen zijn omarmd.
Verlengde adolescentie: sommige individuen in de late adolescentie zijn nog niet klaar om
een volwassen rol op zich te nemen en stellen het uit. En willen graag nog experimenteren
voordat er keuzes worden gemaakt met betrekking tot liefde en werk; ze ervaren een
quarterlife crisis.
Storm and Stress: vermindert niveau van zelfbeheersing (storm) en verhoogt niveau van
gevoeligheid (stress).
1. Emotionele turbulentie en stemmingswisselingen.
2. Conflicten met ouders.
3. Identiteitsvorming.
Transitional care: ‘jeugd’ wordt gedefinieerd als de periode tussen 15 en 24 jaar. Hierbij
wordt de leeftijd 18 niet als harde grens naar de volwassenheid gezien.
Life-course persistent: jongere vertoont al gedurende het hele leven problematisch gedrag.
Adolescence limited: jongeren waarbij het problematische gedrag beperkt blijft tot de
adolescentie.
,Continuïteit in het ontwikkelingsproces: in de kindertijd van de jongere gaat het
goed en er zijn veel positieve invloeden → ontwikkeling blijft later ook dezelfde
richting in gaan.
Discontinuïteit in het ontwikkelingsproces: er gebeurt iets positiefs of negatiefs in het leven
van een jongere wat zorgt voor een omslag in iemands ontwikkeling (van positief naar
negatief en andersom).
*Gedrag in de eerste levensjaren voorspelt beperkt het gedrag op latere leeftijd.
*Acceleratie: ongunstig verlopen ontwikkeling die onder invloed van bepaalde factoren snel
in de negatieve richting voortzet.
Intra-individuele veranderingen: veranderingen binnen de persoon over het verloop van tijd.
Interindividuele verschillen: de verschillen over het verloop van tijd in de ontwikkelingen
tussen jongeren.
Ontwikkelingspathologie: gericht op condities waaronder stoornissen in de ontwikkeling
ontstaan, in stand blijven of verwijden en op individuele verschillen in aanpassing daarbij.
Factoren die doorgaans veel invloed hebben op de ontwikkeling:
- Gezinssituatie.
- Partnerkeuze.
- Keuze van vrienden.
- Het hebben van goede toekomstplannen.
Dynamisch interactionisme: mensen geven hun eigen omgeving vorm, maar worden ook
weer door de omgeving vormgegeven: transactionele modellen.
Persoon-omgeving interactie: kenmerken van de persoon die samenhangen met de
omgeving;
1. Passieve interactie: individu krijgt de omgeving die door de ouders wordt aangeboden
(familie).
2. Evocatieve interactie: de omgeving verandert als gevolg op de reacties die de persoon
uitlokt.
3. Actieve interactie: het individu kiest zijn eigen netwerk. De omgeving verandert dus
als gevolg van de acties die de persoon uitvoert.
*Tijdens de adolescentie verschuift een jongere van passieve interactie → actieve
interactie.
*Evocatieve interacties zijn er gedurende het gehele leven, door bijv. uiterlijk en
temperament roepen individuen steeds bepaalde reactie op bij anderen.
Methoden om de bijdrage erfelijke invloeden te bepalen;
- Observeren van verschillende opeenvolgende generaties.
- Onderzoek bij kinderen met dezelfde biologische ouders, maar die in verschillende
omgevingen zijn opgegroeid.
- Dieronderzoek.
- Moleculaire genetica: bepaalde gedragskenmerken in verband brengen met bepaalde
, genetische eigenschappen.
Epigenetica: de werking van genen kan veranderen onder invloed van de omgeving
(schadelijke stoffen, intense stress), zonder dat de moleculaire structuur verandert. De
genexpressie wordt geremd door het aan of uitzetten van genen: methylering.
Differentiële vatbaarheid: factoren die adolescenten gevoelig maken voor negatieve of
positieve omgevingsinvloeden.
↓
Jongeren met een bepaald soort temperament of persoonlijkheid zijn extra vatbaar
(kwetsbare groep) voor zowel negatieve omgevingsinvloeden (: diathesis-stress model) als
positieve omgevingsinvloeden (: differential susceptibility).
Mediatie: het effect van de omgeving op het gedrag van de jongere loopt via de persoon;
bijv. het krijgen van een relatie leidt tot meer stabiliteit, waardoor de jongere minder alcohol
drinkt.
Moderatie: de effecten van de omgeving hangen af van de persoonskenmerken of de
persoonskenmerken hangen af van de omgeving (in hoeverre ben je hier bestand tegen).
Verwachtingskloof: tegenstrijdigheid waarbij jongeren vroeg zelfstandig moeten zijn, maar
laat volwassen rollen krijgen.
Levensloopbenadering: opvatting dat adolescentie beïnvloed wordt door gebeurtenissen uit
de kindertijd. Levenslooptraject: gedragsverandering op latere leeftijd gebaseerd op vroege
ervaringen.
H2: Psychologie van de adolescentie
Hoe brengen ontwikkelingspsychologen veranderingen in kaart:
1. Veranderingen beschrijven.
2. Veranderingen verklaren.
3. Ontwikkeling optimaliseren.
Ontwikkelingstheorieën richten zich op 3 vragen:
1. Wat is het dat zich ontwikkelt?.
2. Op welke manier dragen het individu (nature) en omgeving (nurture) hieraan bij?
3. Komen de gedragingen van de jongeren overeen met het stereotiepe beeld dat veel
mensen hebben van de adolescentie?
Theorie van ontwikkelingstaken: stelt dat mensen in elke fase van hun ontwikkeling moeten
omgaan met specifieke uitdagingen.
Vraag 1. Het gehele psychologische functioneren.
Vraag 2. Zowel Nature als nurture leveren belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling.
Ontwikkelingstaak: reeks van opgaven die zich voordoen een bepaald moment in het leven
en die de persoon moet volbrengen in relatie tot zijn omgeving.
, Drie soorten ontwikkelingstaken:
1. Taken die gelden voor alle jongeren en voor alle tijden → vorming van eigen
identiteit.
2. Taken die alleen gelden voor jongeren die leven in een bepaalde periode van de
geschiedenis → sociale media.
3. Taken die alleen gelden voor jongeren die met grote persoonlijke veranderingen
worden geconfronteerd in hun leven.
Ontwikkelingstaken komen voort uit;
- Lichamelijke ontwikkeling: je bent ergens biologisch aan toe.
- Verwachtingen vanuit de omgeving.
- Persoon zelf: er zijn bepaalde waarden of doelen die je wil behalen waardoor je bepaalde
ontwikkelingstaken tegenkomt.
Ontwikkelingstaken worden beïnvloed door;
- Leeftijd (normatief).
- Geschiedenis (normatief) → corona crisis of oorlog.
- Levensgebeurtenis (niet normatief).
Separatie-individuatie: ontwikkelingsfase waarbij loskomen van ouders en autonomie
belangrijk is.
Systeemverandering: verandering in de interacties en relaties tussen individuen en hun
omgeving tijdens de adolescentie.
Psychoanalytische theorie: stelt dat de ontwikkeling wordt gestuurd door
onbewuste driften → driften komen steeds in conflict met beperkingen vanuit de
sociale omgeving.
Gevoelens en relaties van nu worden sterk beïnvloed door hoe je als kind bent opgegroeid.
*In de kleuterperiode (: oedipale periode) ontwikkelt het kind seksuele impulsen die
gericht zijn op de ouder van het andere geslacht en agressieve impulsen naar de
ouder van hetzelfde geslacht → deze impulsen worden geremd in de latentiefase,
maar komen weer op gang door de puberteit.
Afweermechanismen tegen het ervaren van Storm and Stress:
Ascetisme: adolescenten ontzeggen zichzelf alle plezier omdat ze bang zijn de controle over
hun seksuele impulsen te verliezen.
Intellectualisering: emotionele of persoonlijke conflicten worden losgemaakt van de
oorspronkelijke emotie en krijgen een abstract karakter (adolescent vindt dat alle tirannen
over de hele wereld moeten worden afgezet, terwijl het eigenlijk gaat om een gespannen
relatie met een te strenge vader).
*Het niet ervaren van Storm and Stress betekent dat de afweermechanismen van de
adolescent te sterk zijn, omdat normaal bepaalde driften onvermijdelijk zijn.
Vraag 1. De emoties van de adolescent.
