Samenvatting Stigma

Module GGZ
Stigma, beeldvorming en (ab)normaal
Stigma
 labelen van menselijke verschillen
 gewoonte die vreemd zijn aan de eigen culturele overtuigingen,
gelabeld als ongewenste, negatieve stereotypes/vooroordelen
 gelabelde personen opdelen in verschillende categorieën met graad
van verschil: wij en zij  verdeeldheid
 gelabelde personen verliezen status  discriminatie

Functie vooroordelen:
 drang naar eenvoud  om snel situaties in te schatten en beslissingen
te maken
 drang naar een veilige groep  afstand andere groepen (hoe minder
we groep kennen, hoe homogener)

Soorten ggz-stigma

 publiek stigma  bv iemand met depressie  geweigerd door angst in
team passen
 structureel stigma  wet, regelgeving, procedures  bv minder
ruimte flexibele werkuren, wel voor lichamelijke aandoeningen
 associatief stigma  naaste omgeving (familie/groep) gediscrimineerd
 bv moeder met schizofreen kind; moeder heeft kind slecht opgevoed
 zelfstigmatisering:
 awareness  bewustzijn negatieve stereotypen
 agreement  het eens zijn met
 concurrentie  op zichzelf betrekken
 bv overtuiging: “ik ben zwak omdat ik geen problemen alleen kan
oplossen”  schaamte bij hulp zoeken  geloof teken falen 
depressie verergert
 geanticipeerd stigma (verwachting)  door zelfstigmatisering en
persoonlijke ervaringen of ervaringen van anderen bv bij sollicitatie
niet vertellen over stoornis uit angst voor afwijzing
 iatrogeen stigma (stigma door hulpverlening):
 vnml personen met persoonlijkheids- of middelenproblematiek:
negatieve houding en tolerantie
 vaak passief gedrag
 gebrek aan acceptatie, incompetent geacht, geweld
 weinig vertrouwen in herstel
 bv pt met stoornis naar HA voor hoofdpijn en dokter zegt dat het
tussen de oren zit en gevolg van de stoornis

Gevolgen stigma

 impact op:

, zelfvertrouwen & onafhankelijkheid
 werk & huisvestiging
 persoonlijke relaties & fysieke gezondheid
 symptomen psychische gezondheid, therapietrouw en coping
 hulp zoeken voor behandeling
 diangostic overshadowing van somatische klachten
 angst en depressieve symptomen
 meer risico op herval

 hoe we denken en praten over ggz heeft impact op systeem

Stigma in de gezondheidszorg

 Verhoogde mortaliteit bij personen met psychische kwetsbaarheid 
multifactorieel:
 Verhoogd risico op chronische aandoeningen en bepaalde vormen
van kanker (teloneren  beschermende structuren uiteinde
chromosomen: dragers genetische info)
 Iatrogene effecten psychofarmaca
 Verhoogd risico op gewelddadig overlijden, suïcide en ongeluk
 Verlaagde toegang gezondheidszorg (diagnostic overshadowing)
 Bepaalde factoren ivm levensstijl bv roken
 Hulpverleners met gestigmatiseerde opvattingen zijn niet geneigd
standaard zorg te bieden die pt nodig heeft
 Beschermende factor  positieve ervaring met ggz
 Negatieve factor  geloof in non-compliance

 Stigma-ervaring en discriminatie  geassocieerd met hogere
gezondheidskosten  vermijdingsgedrag  ernstigere pathologie en
hogere kosten

Verklaringen voor ggz-stigma

 Wortels binnen biologie, sociologie en neuropsychologie 
bescherming van zichzelf door te streven naar veiligheid, willen
overleven, lustvervulling, zelfgevoel en status willen in stand houden

 Negatieve houdingen:
 Angst  een bedreiging voor onze samenleving: afzonderen
 Autoritair gedrag  kunnen geen verantwoordelijkheid dragen of
belangrijke beslissingen nemen. Rijkdom, macht en sociale status
bereiken door dominantie
 Welwillendheid of liefdadigheid  mensen met psychische
kwetsbaarheid hebben veel aandacht en zorg nodig
 Handhaven sociale normen  consequenties voor niet houden aan
(on)geschreven regels
 Theorieën:
 Labeling- of etiketteringstheorie
 Afwijkend gedrag  etiket (willen controleren)

,  Persoon gaat zich voelen/gedragen naar beeld dat hij op
voorhand had
 Angst voor afwijzing  geanticipeerd stigma
 Attributietheorie  denkbeelden en emoties die gepaard gaan met
stigmatisering en discriminatie:
 Gedrag tov mensen met psychische kwetsbaarheid bepaald door
de schuldvraag bv verantwoordelijk voor druggebruik 
afwijzing en discriminatie
 Of niet verantwoordelijk, maar aangeboren probleem 
medelijden en helpen




Stigma binnen eigen beroepsgroep  studenten vp  kiezen niet voor
ggz, maar:
 Ggz is overal
 Verder kijken dan nauwe klinische procedures
 Meer bereid en zelfverzekerd zijn in bieden psychische hulp
 Beter begrijpen van patiënt met psychische problemen
 Beter begrip en waardering voor vp ggz
 Bekend en bemind

Verpleegkundigen zijn sitgmatisers:
 Negatieve attitude naar ggz
 Vanuit angst/onwetendheid/confrontatie met zichzelf
 Tekort van kennis
 Schuldgevoel  psychische problemen zijn een zwakte, luiheid, …
 Groter bij automutilatie, middelenmisbruik, suïcideproblematiek
 Pessimistische houding tov prognose
 Vaker op urgentiediensten

Invloed stigma op keuze ggz-vpk: