Algemene info:
● Drie mapjes met zeven onderdelen
● bij elke ppt hoort een gesproken filmpje (kaltura capture recording): belangrijkste
dingen worden besproken
● ppt = leerstof examen
● filmpjes zijn extra info
● examen, schriftelijk: twee onderdelen: 1e onderdeel, vragen over leerstof zelf, pijlen
of je de leerstof begrijpt, tekstje schrijven ; 2e onderdeel: juist of foutvragen
● exacte data wordt niet gevraagd, wel eerste of tweede helft van een eeuw
,0. Cultuurgeschiedenis. Overzicht = LEERSTOF
4:
● architectuur is een weerspiegeling van de stand van de wetenschap, beeld van een
tijd
● gaat over de manier waarop hoe architectuur wordt verbeeld bv in beeldhouwkunst,
fotografie van architectuur: welke gebouwen fotograferen en wrm
● verbeelding
● film
5: voorbeeld, burgerlijk interieur: economische ontwikkeling van de 19e E
6: Otto Wagner
● Veranderde verhouding van psychiatrische patiënt, niet meer zien als crimineel, maar
als patiënt die zich kan verbeteren en zich terug kan begeven in de SL
● imaginaire ruimte: begin 18e E
● —> beeldarchitectuur representatieve voorbeelden
7:
● Bepaalde manier van ordenen van een gebouw, overzichtelijke transparante
architectuur zowel interieur als exterieur
● ontspanningsruimte, ontspanning hoort bij psychiatrie
● materiële architectuur
8:
● Hele structuur van het gebouw in het vizier, heel zichtbaar en open er is niks
verborgen aan
10:
● Begin 18e eeuw, ancien regime, voor Franse revolutie, vorstelijk absolutisme, adel
aan de macht, burgerlijke SL bij Otto Wagner
● wereld van de adel
● architectuur die bepaalde rol speelt in de wereld van de adel
● fantastische, eclectische arch, creatieve kunstenaar: sociaal leven, mensen zijn aan
het praten, dansen —> fantastische setting van het adellijk leven, op achtergrond
een vaag landschap —> wazig ideëel landschap, projectie
● adel leefde zeer gesegregeerd: afgesloten van de burgerij, visueel besloten, leven in
interieur: koetsen, tuinen zijn interieurruimtes: weinig zicht op de buitenwereld, effect
dat je projectie krijgt van de buitenwereld
● de wereld van de adel is een verbeelde wereld
pastorale literatuur: idealisering op de wereld van het buiten, idyllische landelijke leven, adel
leefde hierin
literatuur dat aan een elkaar werd voorgelezen, werd gedeeld, we leefden in een soort
imaginaire leefwereld
verbeeld landschap
afscheiding tussen binnen en buiten —> afscheiding, segregatie van binnen en buiten,
interieur en exterieur: wat architectuur doet
1
,kennisclip (samenvatting):
Wat is cultuurgeschiedenis?
een specifiek gebied binnen de geschiedschrijving
● doel: samenhangend beeld te bieden van een historische periode of evolutie
uitgaande van zeer diverse gebieden van de cultuur = het biedt een samenhangend
beeld van verschillende, zeer diverse aspecten van de cultuur (uit kunst, literatuur,
politieke denken en economie)
● geschiedschrijving → verschillende specialisme:
1. kunstgeschiedenis (gesch vd kunst)
2. economische geschiedenis (gesch vd economie)
3. politieke geschiedenis (gesch vd politiek)
band tussen architectuur, ruimte en de cultuur
arch en ruimte:
● leren ons over de tijd en cultuur waarin ze tot stand zijn gekomen of waarin ze een
specifieke invulling krijgen
● materiële bebouwde omgeving (zoals die naar voor komt in de gesch vd arch) + arch
en ruimte zoals die wordt voorgesteld in kunst en literatuur (bv door een schrijver,
dichter, dramaturg) → voorgestelde, imaginaire ruimte
● zowel bebouwde ruimte als de voorstelling van de ruimte & van de arch kunnen ons
informatie aanleveren over het individu, de maatschappij in een welbepaalde
historische context
we bestuderen de bebouwde omgeving en voorstelling van arch en ruimte in eerste plaats
met het concrete individu in zijn of haar maatschappelijke context
● bv: burgerlijk interieur van de 19e E → bekijken hoe deze interieurs werden
voorgesteld in de literatuur en de kunst, maar ook id fotografie → we zien dan een
burger naar voorkomen als een bewoner ve interieur dat tegelijk intimistisch
(=sfeervoller, zachter) en voyeuristisch (= seksuele lustgevoelens) is en dat duidelijk
te onderscheiden is van de buitenwereld, publieke ruimte buiten de muren van het
interieur
we zullen die relatie tussen de bewoner en het interieur weerspiegelt vinden in een spel van
projecties tussen het interieur en de bewoner → analyseren adhv foto’s, teksten en kunst
tegenstelling, maar ook samenhang van bebouwde en imaginaire ruimte:
voorbeeld bebouwde ruimte (binnen een cultuurhistorisch kader):
Otto Wagner, psychiatrische instelling “Am Steinhof”
● 1e helft 20e E
● slaapzaal en ontspanningsruimte → geordende ruimte zoals normale, gezonde en
geordende maatschappij
● een van de belangrijkste voorbeelden van de modernistische architectuur toegepast
op de psychiatrische instelling
● heel invloedrijk gebouw, iconisch
● specifiek karakter
● ruimtelijke compositie → duidelijke logica achter
2
, ○ de logica van optische transparantie
○ geconstrueerd vanuit de fictie van een kijker die een zo volledig mogelijk
overzicht heeft over het gehele complex
○ maw in het gebouw zit een soort van ruimtelijke logica
○ ruimtelijk concept van transparantie beperkt zich helemaal niet tot de
architecturale logica vh gebouw, maar reflecteert ook transparantie in de
bredere cultuur
○ dit gebouw reflecteert opvattingen over wat psychiatrie is in die tijd; wat is de
patiënt?
○ reflecteert ideeën over hoe een gezonde maatschappij er zou moeten uitzien
● opvattingen over de psychiatrie waren in die tijd onderhevig aan heel erg
fundamentele veranderingen
● psychiatrie ging meer en meer over hygiëne, controle en klimatisering van de patiënt
● patiënt wordt niet langer beschouwd, wat vroeger wel het geval was, als gevangene,
crimineel wat vroeger wel het geval was, maar als een patiënt, als iemand die ziek
was en genezen kon worden
● het genezen van iemand maakt onderdeel van een gezonde maatschappij, een mpij
die men kan zien en niet verborgen is, eentje die transparant is, hygiënisch en
gecontroleerd, gezien wordt
○ → net zoals de logica van de kijker die een zo volledig mogelijk overzicht
heeft over het gebouw
maw de architecturale compositie is niet zomaar enkel een compositie van een gebouw, is
eigenlijk ook een soort van compositie van een cultuur
→ kunnen we allemaal leren door te gaan kijken naar dat gebouw en te gaan interpreteren
in zijn ruimere context (van wat er leefde aan opvattingen over de psychiatrie en de patiënt
en over eigenlijk hoe een gezonde, juiste mpij er idealiter zou moeten uitzien)
voorbeeld imaginaire ruimte (ruimte zoals die wordt voorgesteld bv in de kunsten):
Antoine Watteau, Les plaisirs du bal
● begin 18e E
● representatief voorbeeld van de rococo schilderkunst
● sluit aan in veel opzichten bij de zogenaamde pastorale literatuur = literatuur in de zin
van romance (=verhalend lied of gedicht over liefde) maar ook toneelstukken waarin
herders en een geïdealiseerd boerenbestaan een centrale rol spelen (=literatuur die
een idyllisch, ongerept en vredig landleven oproept in tegenstelling tot het verdorven
leven aan het hof of in de stad)
● pastorale literatuur was heel belangrijk in adellijke kringen → wat de wereld is
waaraan Watteau gestalte aan probeerde te geven
● architecturale constructie die een soort van ordening brengt
○ afscheiding tussen voorgrond en achtergrond
■ voorgrond:
● allerlei adellijke figuren die dansen en praten → sociaal
gebeuren van het adellijke leven heel erg in scène gezet, heel
theatraal
■ achtergrond:
3
● Drie mapjes met zeven onderdelen
● bij elke ppt hoort een gesproken filmpje (kaltura capture recording): belangrijkste
dingen worden besproken
● ppt = leerstof examen
● filmpjes zijn extra info
● examen, schriftelijk: twee onderdelen: 1e onderdeel, vragen over leerstof zelf, pijlen
of je de leerstof begrijpt, tekstje schrijven ; 2e onderdeel: juist of foutvragen
● exacte data wordt niet gevraagd, wel eerste of tweede helft van een eeuw
,0. Cultuurgeschiedenis. Overzicht = LEERSTOF
4:
● architectuur is een weerspiegeling van de stand van de wetenschap, beeld van een
tijd
● gaat over de manier waarop hoe architectuur wordt verbeeld bv in beeldhouwkunst,
fotografie van architectuur: welke gebouwen fotograferen en wrm
● verbeelding
● film
5: voorbeeld, burgerlijk interieur: economische ontwikkeling van de 19e E
6: Otto Wagner
● Veranderde verhouding van psychiatrische patiënt, niet meer zien als crimineel, maar
als patiënt die zich kan verbeteren en zich terug kan begeven in de SL
● imaginaire ruimte: begin 18e E
● —> beeldarchitectuur representatieve voorbeelden
7:
● Bepaalde manier van ordenen van een gebouw, overzichtelijke transparante
architectuur zowel interieur als exterieur
● ontspanningsruimte, ontspanning hoort bij psychiatrie
● materiële architectuur
8:
● Hele structuur van het gebouw in het vizier, heel zichtbaar en open er is niks
verborgen aan
10:
● Begin 18e eeuw, ancien regime, voor Franse revolutie, vorstelijk absolutisme, adel
aan de macht, burgerlijke SL bij Otto Wagner
● wereld van de adel
● architectuur die bepaalde rol speelt in de wereld van de adel
● fantastische, eclectische arch, creatieve kunstenaar: sociaal leven, mensen zijn aan
het praten, dansen —> fantastische setting van het adellijk leven, op achtergrond
een vaag landschap —> wazig ideëel landschap, projectie
● adel leefde zeer gesegregeerd: afgesloten van de burgerij, visueel besloten, leven in
interieur: koetsen, tuinen zijn interieurruimtes: weinig zicht op de buitenwereld, effect
dat je projectie krijgt van de buitenwereld
● de wereld van de adel is een verbeelde wereld
pastorale literatuur: idealisering op de wereld van het buiten, idyllische landelijke leven, adel
leefde hierin
literatuur dat aan een elkaar werd voorgelezen, werd gedeeld, we leefden in een soort
imaginaire leefwereld
verbeeld landschap
afscheiding tussen binnen en buiten —> afscheiding, segregatie van binnen en buiten,
interieur en exterieur: wat architectuur doet
1
,kennisclip (samenvatting):
Wat is cultuurgeschiedenis?
een specifiek gebied binnen de geschiedschrijving
● doel: samenhangend beeld te bieden van een historische periode of evolutie
uitgaande van zeer diverse gebieden van de cultuur = het biedt een samenhangend
beeld van verschillende, zeer diverse aspecten van de cultuur (uit kunst, literatuur,
politieke denken en economie)
● geschiedschrijving → verschillende specialisme:
1. kunstgeschiedenis (gesch vd kunst)
2. economische geschiedenis (gesch vd economie)
3. politieke geschiedenis (gesch vd politiek)
band tussen architectuur, ruimte en de cultuur
arch en ruimte:
● leren ons over de tijd en cultuur waarin ze tot stand zijn gekomen of waarin ze een
specifieke invulling krijgen
● materiële bebouwde omgeving (zoals die naar voor komt in de gesch vd arch) + arch
en ruimte zoals die wordt voorgesteld in kunst en literatuur (bv door een schrijver,
dichter, dramaturg) → voorgestelde, imaginaire ruimte
● zowel bebouwde ruimte als de voorstelling van de ruimte & van de arch kunnen ons
informatie aanleveren over het individu, de maatschappij in een welbepaalde
historische context
we bestuderen de bebouwde omgeving en voorstelling van arch en ruimte in eerste plaats
met het concrete individu in zijn of haar maatschappelijke context
● bv: burgerlijk interieur van de 19e E → bekijken hoe deze interieurs werden
voorgesteld in de literatuur en de kunst, maar ook id fotografie → we zien dan een
burger naar voorkomen als een bewoner ve interieur dat tegelijk intimistisch
(=sfeervoller, zachter) en voyeuristisch (= seksuele lustgevoelens) is en dat duidelijk
te onderscheiden is van de buitenwereld, publieke ruimte buiten de muren van het
interieur
we zullen die relatie tussen de bewoner en het interieur weerspiegelt vinden in een spel van
projecties tussen het interieur en de bewoner → analyseren adhv foto’s, teksten en kunst
tegenstelling, maar ook samenhang van bebouwde en imaginaire ruimte:
voorbeeld bebouwde ruimte (binnen een cultuurhistorisch kader):
Otto Wagner, psychiatrische instelling “Am Steinhof”
● 1e helft 20e E
● slaapzaal en ontspanningsruimte → geordende ruimte zoals normale, gezonde en
geordende maatschappij
● een van de belangrijkste voorbeelden van de modernistische architectuur toegepast
op de psychiatrische instelling
● heel invloedrijk gebouw, iconisch
● specifiek karakter
● ruimtelijke compositie → duidelijke logica achter
2
, ○ de logica van optische transparantie
○ geconstrueerd vanuit de fictie van een kijker die een zo volledig mogelijk
overzicht heeft over het gehele complex
○ maw in het gebouw zit een soort van ruimtelijke logica
○ ruimtelijk concept van transparantie beperkt zich helemaal niet tot de
architecturale logica vh gebouw, maar reflecteert ook transparantie in de
bredere cultuur
○ dit gebouw reflecteert opvattingen over wat psychiatrie is in die tijd; wat is de
patiënt?
○ reflecteert ideeën over hoe een gezonde maatschappij er zou moeten uitzien
● opvattingen over de psychiatrie waren in die tijd onderhevig aan heel erg
fundamentele veranderingen
● psychiatrie ging meer en meer over hygiëne, controle en klimatisering van de patiënt
● patiënt wordt niet langer beschouwd, wat vroeger wel het geval was, als gevangene,
crimineel wat vroeger wel het geval was, maar als een patiënt, als iemand die ziek
was en genezen kon worden
● het genezen van iemand maakt onderdeel van een gezonde maatschappij, een mpij
die men kan zien en niet verborgen is, eentje die transparant is, hygiënisch en
gecontroleerd, gezien wordt
○ → net zoals de logica van de kijker die een zo volledig mogelijk overzicht
heeft over het gebouw
maw de architecturale compositie is niet zomaar enkel een compositie van een gebouw, is
eigenlijk ook een soort van compositie van een cultuur
→ kunnen we allemaal leren door te gaan kijken naar dat gebouw en te gaan interpreteren
in zijn ruimere context (van wat er leefde aan opvattingen over de psychiatrie en de patiënt
en over eigenlijk hoe een gezonde, juiste mpij er idealiter zou moeten uitzien)
voorbeeld imaginaire ruimte (ruimte zoals die wordt voorgesteld bv in de kunsten):
Antoine Watteau, Les plaisirs du bal
● begin 18e E
● representatief voorbeeld van de rococo schilderkunst
● sluit aan in veel opzichten bij de zogenaamde pastorale literatuur = literatuur in de zin
van romance (=verhalend lied of gedicht over liefde) maar ook toneelstukken waarin
herders en een geïdealiseerd boerenbestaan een centrale rol spelen (=literatuur die
een idyllisch, ongerept en vredig landleven oproept in tegenstelling tot het verdorven
leven aan het hof of in de stad)
● pastorale literatuur was heel belangrijk in adellijke kringen → wat de wereld is
waaraan Watteau gestalte aan probeerde te geven
● architecturale constructie die een soort van ordening brengt
○ afscheiding tussen voorgrond en achtergrond
■ voorgrond:
● allerlei adellijke figuren die dansen en praten → sociaal
gebeuren van het adellijke leven heel erg in scène gezet, heel
theatraal
■ achtergrond:
3
