Samenvatting Familiaal vermogensrecht - relatievormen

RELATIEVERMOGENSRECHT
PROF. P. HOFSTRÖSSLER

LES 1 – RELATIEVORMEN, RELATIERECHT EN RELATIEVERMOGENSRECHT

INLEIDING

1. Relatievormen

2. Relatierecht

3. Relatievermogensrecht


RELATIEVORMEN

Er zijn drie relatievormen die erkent zijn volgens de wet of volgens het recht (het recht is NIET
hetzelfde als de wet). Relatievormen = koppels (dus altijd met twee)  beperking aan wat de
mogelijkheden zijn… er bestaan ook koppels boven de twee maar die worden niet geregeld bij wet.

SAMENWONINGSVORMEN ALS KOPPEL

 Drie vormen van samenwonen die het recht (er)kent
 Is er bij een ‘koppel’ altijd ‘samenwonen’?
 Altijd (enkel) een ‘koppel’?

HUWELIJK
 Enige vorm in de Code Napoléon van 1804
 Dominante vorm tot eind 20ste eeuw = Het huwelijk is eeuwen lang aan de basis een religieus
fenomeen geweest. Het is in de juridische technische zin het belangrijkste.
 Plechtige rechtshandeling
 Verregaande rechtsgevolgen
 Ontwikkelingen: greep samenleving neemt af, homohuwelijk, loskoppeling van verticale
relaties (opvoedingskader)

WETTELIJKE SAMENWONING
= als eis van de progressieve lagen in de samenleving op het ogenblik dat een huwelijk niet mogelijk
maken wou men een kader creeren dat mensen van het zelfde geslacht een juridisch statuut konden
hebben




1

,  Ingevoerd in 1998 als ‘minihuwelijk’: oorspronkelijk was homohuwelijk niet mogelijk en was
de wettelijke samenwoning ingevoerd als vorm van minihuwelijk.
 Veel minder ‘plechtig’: Er bestaat een verschil tussen een juridisch statuut in 1998 en de dag
van vandaag omdat het GwH systematisch toestanden van discrminatie heeft veroordeeld
bv. wettelijke samenwonerts kunnen bepaalde dingen niet doen dat het huwelijk wel kon =
discriminatie dus opschuiving juridisch kader meer richting huwelijk maar toch nog met
verschillen.
 Veel zwakkere rechtsband/gevolgen- vgl. met huwelijk
 Sterke evolutie naar steeds meer gelijkstelling met gehuwden, toch blijven er zeer
belangrijke verschillen
 Opvallend: ook zonder emotionele/seksuele relatie mogelijk

Het aantal wettelijke samenwoningen en beëindigingen in 2022

1. ongeveer 39.000 wettelijke samenwoningen afgesloten (stabiel)

2. Ongeveer 29.000 beëindigingen (stijgend (inhaal na covid)): 36,3% eindigt op
verzoek partner, 58,5% door huwelijk 5,2% door overlijden

FEITELIJKE SAMENWONING
= Dit is een puur feitelijke toestand. De minst intensieve vorm van relatievormen is het feitelijk
samenwonen. Vandaag de dag is dit vaak een prefase voor iets anders nl. huwelijk/wettelijk
samenwonen. Het recht geeft niet echt een gevolg aan feitelijke samenwoning.

 Tot eind de jaren ’70 ongeoorloofd (“concubinaat”)/OO en GZ
 maatschappelijke realiteit vs. Juridische realiteit (bv. conventioneel)
 Soms wel rekening mee gehouden in het recht (aanknoping feitelijke realiteit, bv.
beslagrecht, socialezekerheidsrecht)
 Evolutie in familierechtelijke rechtspraak
Vrije keuze (wetgever)  realiteit en wilsgebrek van de liefde

!! Examen !! Naar belgisch recht is de feitelijke samenwoning als dusdanig NIET JURIDISCH GEREGELD
 in HET BW STAAT ER GEEN HOOFDSTUK OVER FEITELIJKE SAMENWONING! Maar het is wel een
maatschappelijke realiteit, het is mogelik dat de leden van een feitelijke samenwoning afspraken
maken over de dingen van het leven bv. samen een appartement huren, meubels kopen, eten kopen
etc... Hier kan je wel afspraken oer maken, maar dat staat niet in het BW geregeld je kan het maken
mondeling of je schrijft het neer (= bv. een contract maken). DIT IS GEMEEN


2

,VERBINTENISSEN/CONTRACTENRECHT geen famiiliaalvermogensrecht want het bestaat niet in het
BW als gereglementeerde samenwoningsvorm.


RELATIERECHT

Afhankelijk van de drie vormen waarvoor je kiest: feitelijk, wettelijk, huwelijk  ander rechtskader.
Deze cursus gaat inzoomen op één aspect van dat rechtskader  het vermogensrechterlijke aspect.

 Civiele gevolgen samenwoningsvorm
o Aangaan en voorwaarden
o Rechtsgevolgen
o Beëindiging
o Vermogensrechtelijke aspecten: Aanpak handboek

Afhankelijk van de keuze  u vermogen danwel vermogen medestander in uw koppel er iets
verranderd ! Als je geen relatie zou hebben dan zou jouw vermogen een andere vorm hebben
gekregen. Voor de wetgever is eht belangrijk dat de vermogensrechtelijke spelregels worden
bijgesteld. Dingen verranderen vermogensrechterlijk.

FEITELIJK SAMENWONEN
 Een louter feit (evt.) ingeschreven in het bevolkingsregister = het is een toestand dat niet is
gergeld, tenzij er een contract is gesloten
 Geen civielrechtelijk statuut, wel ad hoc verwijzingen
 Zelf vrij regelingen treffen, bv. contract of testament
 Ook beëindiging is een louter feit (bevolkingsregisters)
 Geen wettelijke alimentatie, ev. conventioneel of schadevergoeding/natuurlijke verbintenis

WETTELIJK SAMENWONEN
= Het is geregeld, want zowel het begin als het einde vergt een verklaring. Het begin moet met twee
worden vastgesteld en het einde mag alleen (het volstaat dat één van de twee een verklaring gaat
doen). Het recht laat ook toe een vorm van een contract te sluiten = samenwoningscontract.

 Verklaring voor ABS (art. 1475 oud BW)
 Melding in het bevolkingsregister, geen akte burgerlijke stand
 Raakt staat van de persoon? Evolutie RS en RL
  samenwoningscontract (vgl. huwelijkscontract)



 Gevolgen wat de persoon betreft?

3

, o Wettelijk: geen (zelfs geen plicht tot samenwonen!)
o Conventioneel? Geen aantasting of beperking persoonlijke vrijheid mogelijk
• Bv. geen getrouwheidsverplichting
• Bv. geen bijstandsverplichting (moreel en affectieve dimensie)
 Niet echt gevolgen: je moet geen seksuele relatie of relatie in het algemeen hebben en niet
eens samenwonen  je hebt geen plichten. Bij het huwelijk is dat anders, maar je kan wel
afspraken maken want daar gaat de wet een kader voor creeëren. Je kan de wettelijke
samenowning niet opentrekken en daar een huwelijk van maken! De wet beperkt dat wat je
kan doen. Je gaat niet via de afspraken van de wettelijke samenwoning jouw eigen
persoonlijek vrijheid beknotten. Niet mogelijk om afspraken die eigen zijn aaan het huwelijk
te incorperen in de wettelijke samenwoning. De mensen worden ertoe aangezet hun
vermogen bij wettelijke samenwoning te regelen via een samenwoningscontract: sommige
dingen kunnen en sommige dingen kunnen niet omwille van de wet. Je NIET ALLE SOORTEN
contracten sluiten bv. geen contracten over fysische integriteit bv. contract over dat mijn
arm afgehakt mag worden.  niet tegen openbare orde en goede zeden. Bv. niet mogelijk
om een contract te sluiten over te zeggen ik ga mijn hele leven verliefd zijn op jou en bij jou
blijven  dat gaat niet. Het is in strijd met de openbare orde en goede zeden om te zeggen
dat bv. wanneer je koppelpartner je verlaat dat al jouw vemrogen dan opeens aan de
overblijvende is.
 Gevolgen wat de vermogens betreft?
o Conventioneel: verplichting tot materiële of financiële hulp tijdens en na de relatie
o Opgelet wat beëindiging betreft:
• Geen geldelijke sanctie gekoppeld aan verplichting tot voortzetting
• Wel verbintenis om relatie niet abrupt te beëindigen en levensgenoot in
financiële moeilijkheden te brengen
 Primair samenwoningsstelsel (art. 1477 oud BW) = eerste keer bij wettelijke samenwoning
ga je het horen = Primair samenwoningsstelsel = primair  universeel gelijk/ in alle gevallen
zo of je het nu wilt of niet of het anders zou willen  het gaat toch zo zijn. Bij wettelijke
samenwoning maar nog meer bij huwelijk zegt de wg ALS JE kiest voor deze
samenwoningsvorm, dan zijn er een aantal primaire regels die altijd toegepast moeten
worden willen of niet !
o Vgl. primair huwelijksstelsel  betekent niet onbelangrijk, weg te wuivgen  HET
BETEKENT IN ALLE GEVALLEN ZAL HET ZO ZIJN ! In alle wettelijke samenwoningsvormen




4