Juridische bronnen module 1
Hoofdstuk 1: Wat is recht?
VERSCHILLEN TUSSEN SAMENLEVINGEN/STATEN
Samenleving:
Verschillende normen & waarden
“Gemeenschap waarin mensen samenleven
Ze willen wel vredevol leven, maar niet altijd mogelijk; leger van Antwerpen
Voorbeeld: verschillende soorten samenlevingen waar we toe behoren: Westerse samenleving,
Vlaamse samenleving, AP-samenleving, gezin, …
Binnen een samenleving kunnen er ook verschillen zijn door; verschillende regels en omdat
iedereen anders is.
Wij behoren tot duizenden samenlevingen zonder dat we het door hebben
Politieke staat
Een staat is een land met een eigen onafhankelijk bestuur, met een hiërarchische & politieke
organisatie die gezag uitoefent over de plaatselijke bevolking.
Benodigdheden:
1. Grondgebied
2. Inwoners
3. Politieke organisatie
4. Erkenning door de internationale gemeenschap
Voorbeeld: China ziet Taiwan niet als staat maar als provincie die ze bij hen willen voegen. Dit komt
omdat Taiwan staat gekend om microchips. 80% cd wereldwijde productie van microchips gebeurt in
Taiwan.
Voorbeeld: Israël wordt door Oosterse & Arabische landen niet als staat gezien
Rechtstaat
Een rechtsstaat is een staat waarin vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de burgers
heel belangrijk zijn. Bovendien geniet de burgerbescherming van zijn rechten en vrijheden, tegen
medeburgers en tegen de overheid
Benodigdheden:
1. Grondgebied
2. Politieke organisatie
3. Inwoners
4. Scheiding der machten (zodat niemand alle macht in handen heeft. Franse revolutie, reactie vh
volk omdat ze bepaalde boeken niet mochten lezen)
o Uitvoerende macht
o Rechterlijke macht
o Rechterlijke macht
o Wetgevende macht
5. Mensenrechten (vrijheid van meningsuiting, stemrecht, vrijheid om godsdienst te kiezen/
beleven, vrijheid van vergadering, recht op privacy, onderwijs. Recht op hoger onderwijs =
financieel moeilijker, toegang gewaarborgd)
1
,Juridische bronnen module 1
Waarom is er een scheiding der machten?
Men wilde voorkomen dat de ene macht inwerkte op de andere en voerde daarom de scheiding der
machten in waarbij de rechterlijke macht ook conflicten, enerzijds tussen de wetgevende en
uitvoerende macht, en anderzijds tussen de verschillende echelons arbitreert. Om machtsmisbruik
tegen te gaan.
Kapitalistische regime/ staat ik – rechten (België, privébedrijven)
Communistisch regime/ staat wij – rechten (nationaliseren, overheidsbedrijven)
Linken aan economie; de lijn, nmbs, bpost; overheidsbedrijven (prijzen blijven stabiel, betaald
door belastingen, maatschappelijke kost ligt hoger)/ privébedrijf (prijzen gaan fel omhoog,
subsidies aanvragen, gevolg = mensen kunnen het niet meer betalen, meer concurrentie)
RECHTSREGELS
Rechtsregels: samenleving te ordenen. Ze hebben een materieel, personeel & territoriaal
toepassingsgebied
Volksvertegenwoordigers/ parlement
Erkenningsregels/ materieel recht (inhoudelijk recht; wie mag er onder welke vw euthanasie
plegen, vw om vennootschap op te richten, hoe kan ik een huurder buitenzetten)
Berechtingsregels/ formeel recht/ procesregels/ spelregels (= procesrecht; buiten zetten van een
huurder met een deurwaarder, minderjarige kunnen geen contract afsluiten bij bv basic fit, niet
akkoord met werken van hof van beroep)
Wijzigingsregels (wet waarin het artikel van die wet wordt gewijzigd)
ENKELE VERBANDEN
Recht & godsdienst (belang secularisatie)
o Recht wordt bepaald door godsdienst
o Secularisatie = kerk en staat zijn gescheiden
Kerk beïnvloedt niet, maar drukt nog wel; Jodenwijk aan station
o Godsdienst is essentieel in Iran, Irak, Pakistan,…
Meestal staat de godsdienst boven recht
o Pedofilie priesters
Priesters vallen onder kerkelijk recht, vandaar lange processen
Vandaag niet meer het geval
Recht & moraal (positivisme & natuurrecht)
o Sociale zekerheid is gekomen
o Positivisme = recht staat genoteerd in de boeken
o Natuurrecht = meer filosofisch, rechtvaardig; Boudewijn wou abortus niet in de wet
zetten
Recht & sociale zeden (temporeel en cultureel bepaald)
o Gedragsregels, omgangsregels
Vrouwen verdienen meer of beperkter in topfuncties wet zegt dat er een
aantal vrouwen in het bestuur moeten zitten
Elementaire beleefdheid
Vast benoemdheid
2
,Juridische bronnen module 1
DOEL VAN HET RECHT & ORDENEN VAN EEN SAMENLEVING VAN MENSEN
Doel: zekerheid (rechtszekerheid) & rechtvaardigheid na streven (alles moet worden bewezen, lukt
niet altijd; seksuele aanranding, stalking)
Recht en rechtszekerheid
o De algemene beginselen van behoorlijk bestuur sluiten het recht op rechtszekerheid in
de burger moet kunnen vertrouwen op de openbare diensten en erop kunnen rekenen
dat zij regels in acht nemen en een standvastig beleid volgen dat de burgers niet anders
kan opvatten
Voorbeeld: ingeschreven bij AP, je hebt recht op bepaald aantal uren les.
Bij trouwen moet u de zekerheid hebben dat u ook kan scheiden
Recht en rechtvaardigheid
o Hoe zorgen we ervoor dat zowel het juridische belang (recht) als het normatieve aspect
(rechtvaardigheid) in ogenschouw wordt genomen bij het uitvoeren van de wet. Met
andere woorden hoe zorgen we ervoor dat zowel het juridische belang (recht) als het
normatieve aspect (rechtvaardigheid) in ogenschouw wordt genomen bij het uitvoeren
van de wet.
Voorbeeld: regel is een maand geen huur betaald is buiten. Eerste maand niet betalen, tweede
maand niet betalen en derde maand een stukje betalen. Dit is niet rechtvaardig maar helpt je wel.
Het recht is niet rechtsvaardigheid.
Aristoteles:
Verdelende vs vergeldende rechtvaardigheid
Publiekrecht vs privaatrecht
Het recht als middel
Regels; niet stelen, gedragsregels, normen
Rechtsspraak; straf
Rechtshandandhaving; = afdwingbaarheid, pijnpunt
Hoofdstuk 2: Indeling van recht
Objectief vs subjectief recht
o Objectief recht: rechtsregels die je niet kan afdwingen, verzameling vh recht in het
algemeen; werking van uw parlement, grondwet, hoe worden de verkiezingen
georganiseerd
o Subjectief recht: Rechten en plichten die je aan iemand toekent, rechten die u voor de
rechter kan afdwingen; leefloon
Materieel vs formeel recht
o Materieel recht: bevat subjectief recht & spelregels, inhoudelijk recht, je krijgt rechten;
recht op privacy
o Formeel recht: procedureregels/ spelregels; hoe start ik een proces?, Art. 2275 BW
Subjectief & materieel recht hangen heel nauw samen, formeel & objectief recht NIET
Recht wordt onderverdeeld in domeinen:
3
, Juridische bronnen module 1
Volgend de activiteit die de regels ordent; fiscaal recht
Volgens de techniek waarmee de regels worden geordend; strafrecht
Volgens het niveau van totstandkoming van de regels, Europees recht
Onderscheid heeft zowel een didactisch (u kunt de wet vinden in bepaalde situaties) als
rechtstheoretisch nut (nadenken, waarom is de rechtsregel tot stand gekomen, waarom bestaat die?)
ONDERSCHEID TUSSEN PRIVAATRECHT & PUBLIEKRECHT
Privaat recht; = recht van de burger, burgers onderling, private belangen
o Personen & familierecht; verzameling van aktes, wettelijk samenwonen, verhouding kind
ouder grootouder
o Familiaal vermogensrecht; $, erfenis verdelen, bescherming bij overlijden
o Verbintenissenrecht; spelregels van het contractenrecht, verbintenissen,
aansprakelijkheid
o Zakenrecht; goederenrecht, eigendom
o Handelsrecht; sluitingsdagen, openingsuren, stijging prijzen
o Vennootschapsrecht; oprichten van verenigingen en vennootschappen, aansprakelijkheid
in vzw
o Sociaal recht
o Burgerlijk procesrecht; spelregels burger
o Internationaal privaatrecht
Publiek recht; = recht van het handelen van de overheid, overheidsinstellingen (draait alles om
algemeen belang & samenleving, parlement bepaalt via de overheid wat kan en wat niet)
o Staatsrecht; gewesten, mensenrechten, gemeenschappen
o Administratief recht; bijbouwen
o Sociaal recht
o Strafrecht
o Strafprocesrecht
o Fiscaal recht
o Internationaal recht
Moeilijk onderscheid maken:
Overheidsinstelling die privé taken uitvoeren & privépersonen die worden belast met
overheidstaken; de lijn
Vervlechting private belangen en algemeen belang; aankopen mondmaskers
Geen duidelijk onderscheid tussen privaat- en publiekrecht; rechtstakken & rechtsinstellingen
AFDWINGBAARHEID VAN RECHTREGELS KENT VERSCHILLENDE CATEGOERIEËN
Aanvullend recht op suppletief recht
o Je kan nooit iets verkeerds doen, men kan hier vrij van afwijken
o Legislatieve indicatie
o Vind je in het contractenrecht
Dwingend recht/ imperatief recht
o Bescherming van private belangen van economische zwakkere partijen
4
Hoofdstuk 1: Wat is recht?
VERSCHILLEN TUSSEN SAMENLEVINGEN/STATEN
Samenleving:
Verschillende normen & waarden
“Gemeenschap waarin mensen samenleven
Ze willen wel vredevol leven, maar niet altijd mogelijk; leger van Antwerpen
Voorbeeld: verschillende soorten samenlevingen waar we toe behoren: Westerse samenleving,
Vlaamse samenleving, AP-samenleving, gezin, …
Binnen een samenleving kunnen er ook verschillen zijn door; verschillende regels en omdat
iedereen anders is.
Wij behoren tot duizenden samenlevingen zonder dat we het door hebben
Politieke staat
Een staat is een land met een eigen onafhankelijk bestuur, met een hiërarchische & politieke
organisatie die gezag uitoefent over de plaatselijke bevolking.
Benodigdheden:
1. Grondgebied
2. Inwoners
3. Politieke organisatie
4. Erkenning door de internationale gemeenschap
Voorbeeld: China ziet Taiwan niet als staat maar als provincie die ze bij hen willen voegen. Dit komt
omdat Taiwan staat gekend om microchips. 80% cd wereldwijde productie van microchips gebeurt in
Taiwan.
Voorbeeld: Israël wordt door Oosterse & Arabische landen niet als staat gezien
Rechtstaat
Een rechtsstaat is een staat waarin vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de burgers
heel belangrijk zijn. Bovendien geniet de burgerbescherming van zijn rechten en vrijheden, tegen
medeburgers en tegen de overheid
Benodigdheden:
1. Grondgebied
2. Politieke organisatie
3. Inwoners
4. Scheiding der machten (zodat niemand alle macht in handen heeft. Franse revolutie, reactie vh
volk omdat ze bepaalde boeken niet mochten lezen)
o Uitvoerende macht
o Rechterlijke macht
o Rechterlijke macht
o Wetgevende macht
5. Mensenrechten (vrijheid van meningsuiting, stemrecht, vrijheid om godsdienst te kiezen/
beleven, vrijheid van vergadering, recht op privacy, onderwijs. Recht op hoger onderwijs =
financieel moeilijker, toegang gewaarborgd)
1
,Juridische bronnen module 1
Waarom is er een scheiding der machten?
Men wilde voorkomen dat de ene macht inwerkte op de andere en voerde daarom de scheiding der
machten in waarbij de rechterlijke macht ook conflicten, enerzijds tussen de wetgevende en
uitvoerende macht, en anderzijds tussen de verschillende echelons arbitreert. Om machtsmisbruik
tegen te gaan.
Kapitalistische regime/ staat ik – rechten (België, privébedrijven)
Communistisch regime/ staat wij – rechten (nationaliseren, overheidsbedrijven)
Linken aan economie; de lijn, nmbs, bpost; overheidsbedrijven (prijzen blijven stabiel, betaald
door belastingen, maatschappelijke kost ligt hoger)/ privébedrijf (prijzen gaan fel omhoog,
subsidies aanvragen, gevolg = mensen kunnen het niet meer betalen, meer concurrentie)
RECHTSREGELS
Rechtsregels: samenleving te ordenen. Ze hebben een materieel, personeel & territoriaal
toepassingsgebied
Volksvertegenwoordigers/ parlement
Erkenningsregels/ materieel recht (inhoudelijk recht; wie mag er onder welke vw euthanasie
plegen, vw om vennootschap op te richten, hoe kan ik een huurder buitenzetten)
Berechtingsregels/ formeel recht/ procesregels/ spelregels (= procesrecht; buiten zetten van een
huurder met een deurwaarder, minderjarige kunnen geen contract afsluiten bij bv basic fit, niet
akkoord met werken van hof van beroep)
Wijzigingsregels (wet waarin het artikel van die wet wordt gewijzigd)
ENKELE VERBANDEN
Recht & godsdienst (belang secularisatie)
o Recht wordt bepaald door godsdienst
o Secularisatie = kerk en staat zijn gescheiden
Kerk beïnvloedt niet, maar drukt nog wel; Jodenwijk aan station
o Godsdienst is essentieel in Iran, Irak, Pakistan,…
Meestal staat de godsdienst boven recht
o Pedofilie priesters
Priesters vallen onder kerkelijk recht, vandaar lange processen
Vandaag niet meer het geval
Recht & moraal (positivisme & natuurrecht)
o Sociale zekerheid is gekomen
o Positivisme = recht staat genoteerd in de boeken
o Natuurrecht = meer filosofisch, rechtvaardig; Boudewijn wou abortus niet in de wet
zetten
Recht & sociale zeden (temporeel en cultureel bepaald)
o Gedragsregels, omgangsregels
Vrouwen verdienen meer of beperkter in topfuncties wet zegt dat er een
aantal vrouwen in het bestuur moeten zitten
Elementaire beleefdheid
Vast benoemdheid
2
,Juridische bronnen module 1
DOEL VAN HET RECHT & ORDENEN VAN EEN SAMENLEVING VAN MENSEN
Doel: zekerheid (rechtszekerheid) & rechtvaardigheid na streven (alles moet worden bewezen, lukt
niet altijd; seksuele aanranding, stalking)
Recht en rechtszekerheid
o De algemene beginselen van behoorlijk bestuur sluiten het recht op rechtszekerheid in
de burger moet kunnen vertrouwen op de openbare diensten en erop kunnen rekenen
dat zij regels in acht nemen en een standvastig beleid volgen dat de burgers niet anders
kan opvatten
Voorbeeld: ingeschreven bij AP, je hebt recht op bepaald aantal uren les.
Bij trouwen moet u de zekerheid hebben dat u ook kan scheiden
Recht en rechtvaardigheid
o Hoe zorgen we ervoor dat zowel het juridische belang (recht) als het normatieve aspect
(rechtvaardigheid) in ogenschouw wordt genomen bij het uitvoeren van de wet. Met
andere woorden hoe zorgen we ervoor dat zowel het juridische belang (recht) als het
normatieve aspect (rechtvaardigheid) in ogenschouw wordt genomen bij het uitvoeren
van de wet.
Voorbeeld: regel is een maand geen huur betaald is buiten. Eerste maand niet betalen, tweede
maand niet betalen en derde maand een stukje betalen. Dit is niet rechtvaardig maar helpt je wel.
Het recht is niet rechtsvaardigheid.
Aristoteles:
Verdelende vs vergeldende rechtvaardigheid
Publiekrecht vs privaatrecht
Het recht als middel
Regels; niet stelen, gedragsregels, normen
Rechtsspraak; straf
Rechtshandandhaving; = afdwingbaarheid, pijnpunt
Hoofdstuk 2: Indeling van recht
Objectief vs subjectief recht
o Objectief recht: rechtsregels die je niet kan afdwingen, verzameling vh recht in het
algemeen; werking van uw parlement, grondwet, hoe worden de verkiezingen
georganiseerd
o Subjectief recht: Rechten en plichten die je aan iemand toekent, rechten die u voor de
rechter kan afdwingen; leefloon
Materieel vs formeel recht
o Materieel recht: bevat subjectief recht & spelregels, inhoudelijk recht, je krijgt rechten;
recht op privacy
o Formeel recht: procedureregels/ spelregels; hoe start ik een proces?, Art. 2275 BW
Subjectief & materieel recht hangen heel nauw samen, formeel & objectief recht NIET
Recht wordt onderverdeeld in domeinen:
3
, Juridische bronnen module 1
Volgend de activiteit die de regels ordent; fiscaal recht
Volgens de techniek waarmee de regels worden geordend; strafrecht
Volgens het niveau van totstandkoming van de regels, Europees recht
Onderscheid heeft zowel een didactisch (u kunt de wet vinden in bepaalde situaties) als
rechtstheoretisch nut (nadenken, waarom is de rechtsregel tot stand gekomen, waarom bestaat die?)
ONDERSCHEID TUSSEN PRIVAATRECHT & PUBLIEKRECHT
Privaat recht; = recht van de burger, burgers onderling, private belangen
o Personen & familierecht; verzameling van aktes, wettelijk samenwonen, verhouding kind
ouder grootouder
o Familiaal vermogensrecht; $, erfenis verdelen, bescherming bij overlijden
o Verbintenissenrecht; spelregels van het contractenrecht, verbintenissen,
aansprakelijkheid
o Zakenrecht; goederenrecht, eigendom
o Handelsrecht; sluitingsdagen, openingsuren, stijging prijzen
o Vennootschapsrecht; oprichten van verenigingen en vennootschappen, aansprakelijkheid
in vzw
o Sociaal recht
o Burgerlijk procesrecht; spelregels burger
o Internationaal privaatrecht
Publiek recht; = recht van het handelen van de overheid, overheidsinstellingen (draait alles om
algemeen belang & samenleving, parlement bepaalt via de overheid wat kan en wat niet)
o Staatsrecht; gewesten, mensenrechten, gemeenschappen
o Administratief recht; bijbouwen
o Sociaal recht
o Strafrecht
o Strafprocesrecht
o Fiscaal recht
o Internationaal recht
Moeilijk onderscheid maken:
Overheidsinstelling die privé taken uitvoeren & privépersonen die worden belast met
overheidstaken; de lijn
Vervlechting private belangen en algemeen belang; aankopen mondmaskers
Geen duidelijk onderscheid tussen privaat- en publiekrecht; rechtstakken & rechtsinstellingen
AFDWINGBAARHEID VAN RECHTREGELS KENT VERSCHILLENDE CATEGOERIEËN
Aanvullend recht op suppletief recht
o Je kan nooit iets verkeerds doen, men kan hier vrij van afwijken
o Legislatieve indicatie
o Vind je in het contractenrecht
Dwingend recht/ imperatief recht
o Bescherming van private belangen van economische zwakkere partijen
4
