Hoofdstuk 1: Basisbeginselen van Belgische staatstructuur
1 Inleiding
▪ Publiekrecht
₋ Het Belgisch staatsrecht behoort tot de kern van het Belgische publiekrecht
₋ Het publiekrecht regelt de organisatie en de werking van de overheden en hun onderlinge
verhoudingen en de verhoudingen met de burger
₋ Omvat onder meer volgende rechtstakken
Grondwettelijk recht: staatsrecht en administratief recht
Internationaal publiekrecht
Europees recht
Strafrecht
₋ In principe dwingend recht
Dit betekent dat burgers en overheid deze regels niet zomaar naast zich kunnen neerleggen
▪ Privaatrecht
₋ Het privaatrecht regelt de verhoudingen tussen private personen onderling
₋ Omvat onder meer volgende rechtstakken
Burgerlijk recht
Handelsrecht
₋ In principe aanvullend recht
Dit betekent dat de burgers van deze regels mogen afwijken
2 Het beginsel van de scheiding der machten
2.1 Het begrip ‘scheiding der machten’
▪ Scheiding der machten = l’esprit des lois
₋ De wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtelijke macht moeten verdeeld
worden over verschillende instanties
₋ Wanneer de drie machten door één enkele instantie uitgeoefend worden, zou dat de deur
openzetten voor misbruik door de machthebbers
2.2 De drie machten
▪ De wetgevende macht
₋ Uitgeoefend door: federale parlement en de koning
₋ Bevoegdheid: wetten maken en de uitvoerende macht controleren
▪ De uitvoerende macht
₋ Uitgeoefend door: de koning en de federale regering (ministers en staatssecretarissen)
₋ Bevoegdheid: wetten uitvoeren en algemeen beleid van het land
▪ De rechterlijke macht
₋ Uitgeoefend door: hoven en rechtbanken
₋ Bevoegdheid: geschillen beslechten
▪ Op het niveau van gemeenschappen en gewesten
₋ Enkel de wetgevende en uitvoerende macht
₋ Er is geen afzonderlijke rechterlijke macht op niveau van gemeenschappen en gewesten
1
,2.2.1 Schematische voorstelling
MACHT INSTANTIE BEVOEGDHEID
Federale Federaal parlement (K&S) Wetten maken
wetgevende macht De koning Uitvoerende macht controleren
De koning
Federale Wetten uitvoeren
Ministers en staatssecretarissen
uitvoerende macht Algemeen beleid van land
van federale regering
De hoven
Rechterlijke macht Geschillen bes lechten
De rechtbanken
NIVEAU WM UM RM
Federaal parlement Federale regering
Federaal Hoven en rechtbanken
Koning Koning
Regionaal/deelstaat Parlement (1 kamer) Regeringen Hoven en rechtbanken
Bestendige Deputatie
Provinciaal Provincieraad Hoven en rechtbanken
Provinciegouverneur
College van
Gemeentelijk Gemeenteraad Burgemeester en Hoven en rechtbanken
schepenen
2.2.2 Wetten bij scheiding der machten
▪ Art. 36. De federale wetgevende macht wordt gezamenlijk uitgeoefend door de Koning, de Kamer
van volksvertegenwoordigers en de Senaat.
▪ Art. 37. De federale uitvoerende macht, zoals zij door de Grondwet is geregeld, berust bij de
Koning.
▪ Art. 40. De rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken. De arresten en
vonnissen worden in naam des Konings ten uitvoer gelegd.
▪ Art. 105. De Koning heeft geen andere macht dan die welke de Grondwet en de bijzondere wetten,
krachtens de Grondwet zelf uitgevaardigd, hem uitdrukkelijk toekennen.
▪ Art. 146. Geen rechtbank, geen met eigenlijke rechtspraak belast orgaan kan worden ingesteld dan
krachtens een wet. Geen buitengewone rechtbanken of commissies kunnen, onder welke
benaming ook, in het leven worden geroepen.
▪ Art. 115.§ 1. Er is een (Parlement) van de Vlaamse Gemeenschap, (Vlaams (Parlement) genoemd,
en een (Parlement) van de Franse Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking worden
bepaald door de wet, aangenomen met de in artikel 4, laatste lid, bepaalde meerderheid. Er is een
(Parlement) van de Duitstalige Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking door de
wet worden bepaald.
▪ Art. 121. § 1. Er is een Regering van de Vlaamse Gemeenschap en een Regering van de Franse
Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking worden bepaald door de wet,
aangenomen met de in artikel 4, laatste lid, bepaalde meerderheid. Er is een Regering van de
Duitstalige Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking door de wet worden bepaald.
§ 2. Onverminderd artikel 137, omvatten de gewestelijke organen bedoeld in artikel 39, voor elk
gewest, een Regering.
2
,2.3 Een samenwerking der machten
▪ Scheiding der machten
₋ Wordt door Belgische Hof van Cassatie beschouwd als een algemeen rechtsbeginsel
₋ Er is geen strikte scheiding in de zin dat elke instantie haar macht uitoefent
₋ Integendeel, men kan vaak spreken van een zogenaamde ‘samenwerking der machten’
₋ Bijvoorbeeld: De WM maakt de wetgeving en de UM voert deze dan op zijn beurt uit
3 België is een democratische rechtsstaat
Een basisbeginsel van de Belgische staatsstructuur is dat ons land een democratische rechtstaat is.
3.1 Het begrip ‘democratie’
▪ Art. 33. Alle machten gaan uit van de Natie.
₋ Deze wet toont aan dat België een democratie is
₋ Het artikel bepaalt dat het volk macht heeft, dat is namelijk de essentie van een democratie
Het volk duidt via verkiezingen personen aan die het volk zullen vertegenwoordigen
Beslissingen worden dus genomen door volksvertegenwoordigers
Dit heet een representatieve democratie
▪ Art. 42. De leden van beide Kamers vertegenwoordigen de Natie en niet enkel degenen die hen
hebben verkozen.
3.2 Het begrip ‘rechtsstaat’
▪ Regels die tot stand zijn gekomen, moeten niet alleen door volk gerespecteerd worden
▪ In een rechtsstaat moeten ook machthebbers bij uitoefening van hun macht de regels respecteren
▪ De overheid moet de fundamentele rechten en vrijheden respecteren
₋ De fundamentele rechten en vrijheden zijn opgenomen in de Belgische Grondwet
₋ De wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht zijn eraan onderworpen
4 België is een monarchie
4.1 Een koning als staatshoofd
▪ Dat ons land koning Filip als staatshoofd heeft, is het gevolg van een keuze in 1831
▪ De keuze werd gemaakt om van België een monarchie te maken
₋ Het Belgisch staatshoofd wordt niet via verkiezingen aangeduid, maar via erfopvolging
₋ Artikel 85 van Grondwet: bepaalt dat de grondwettelijke macht van de koning bij erfopvolging
overgaat op de nakomelingen in rechte lijn en volgens het eerstgeboorterecht
▪ Sinds herziening van de Grondwet in 1991 komen ook vrouwen in aanmerking voor troonopvolging
₋ Als koning Filip overlijdt of troonsafstand doet is prinses Elisabeth de eerstvolgende in lijn
4.2 De koning heeft enkel toegewezen bevoegdheden
▪ De machten van Belgische staatshoofd zijn beperkt
₋ Enkel bevoegdheden die uitdrukkelijk door Grondwet en bijzondere wetten worden toegekend
₋ Art. 105. De Koning heeft geen andere macht dan die welke de Grondwet en de bijzondere
wetten, krachtens de Grondwet zelf uitgevaardigd, hem uitdrukkelijk toekennen.
3
,4.3 De koning is onschendbaar en onverantwoordelijk
▪ De koning heeft twee immuniteiten
₋ Art. 88. De persoon des Konings is onschendbaar; zijn ministers zijn verantwoordelijk.
De koning kan geen rechtsgeding worden aangespannen
De koning kan niet worden aangehouden of veroordeeld worden voor misdrijven
Voorbeeld: Toen Marc Dutroux was ontsnapt uit de gevangenis was de minister van Justitie
verantwoordelijke, dus niet de koning
₋ Art. 106. Geen akte van de Koning kan gevolg hebben, wanneer zij niet medeondertekend is
door een minister, die daardoor alleen reeds, ervoor verantwoordelijk wordt.
De koning geniet van de zogenaamde onverantwoordelijkheid
Een koning is onbekwaam om alleen te handelen
De koning heeft geen persoonlijke macht en voor elke akte die hij ondertekent, heeft hij
medeondertekening nodig van een of meerdere federale ministers
4.4 De rol van de koning is niet enkel symbolisch
▪ Ons staatshoofd is een sterk symbolische functie
▪ Toch is de rol niet enkel symbolisch
₋ Koning ontvangt wekelijks eerste minister en verleent audiënties aan andere leden van regering
₋ In regeringscrisis of bij vorming van federale regering heeft hij luisterende en adviserende rol
5 België is een federale staat
5.1 Van een eenheidsstaat naar een federale staat
▪ Bij ontstaan van België werd ons land ontworpen als unitaire staat = éénheidsstaat
▪ De evolutie van eenheidsstaat naar federale staat is via 6 staatshervormingen verlopen
₋ Ons land is uiteindelijk geëvolueerd naar een federale staat
₋ Artikel 1. België is een federale Staat, samengesteld uit de gemeenschappen en de gewesten.
België in 1831 De staatshervormingen
België is een federale staat met verschillende
België is een unitaire staat
deelstaten
Staatsmachten uitgeoefend op bestuursniveau:
Staatsmachten uitgeoefend door één
1 federale overheid
centrale overheid
deelgebieden (3 gemeenschappen; 3 gewesten)
Federale overheid: oefent haar bevoegdheden uit
Centrale overheid oefent haar over het hele Belgische grondgebied
bevoegdheden uit over het hele Belgische
grondgebied Deelgebieden: oefenen hun bevoegdheden uit
elk over hun eigen gebied
4
,5.2 De indeling van België in vier taalgebieden
▪ België telt 3 ééntalige gebieden
₋ Het Nederlandse taalgebied
₋ Het Franse taalgebied
₋ Het Duitse taalgebied
▪ België telt één tweetalig gebied
₋ Brussel – Hoofdstad
▪ De vier taalgebieden van België
₋ Art. 4. België omvat vier taalgebieden : het Nederlandse taalgebied, het Franse taalgebied, het
tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad en het Duitse taalgebied. Elke gemeente van het Rijk
maakt deel uit van een van deze taalgebieden. De grenzen van de vier taalgebieden kunnen
niet worden gewijzigd of gecorrigeerd dan bij een wet, aangenomen met de meerderheid van
de stemmen in elke taalgroep van elke Kamer, op voorwaarde dat de meerderheid van de leden
van elke taalgroep aanwezig is en voor zover het totaal van de ja-stemmen in beide taalgroepen
twee derden van de uitgebrachte stemmen bereikt.
5.2.1 De vier taalgebieden als hoeksteen van de federale staatsstructuur
▪ Het territorialiteitsbeginsel
₋ De indeling in taalgebieden is een pijler van de Belgische staatsstructuur en ligt aan de basis
van het territorialiteitsbeginsel
₋ Het territorialiteitsbeginsel houdt in dat het grondgebied waar men zich bevindt, bepalend is
voor de taal die door de overheid gesproken dient te worden
₋ Het is de taal die door het bestuur, de rechtscolleges, de onderwijsinstellingen…gehanteerd
moet worden naar de burgers toe
₋ Het basisprincipe in de eentalige gebieden is eenvoudig. De communicatie tussen de inwoners
van het Nederlandse taalgebied en de overheid verlopen in het Nederlands.
▪ Faciliteitengemeenten
₋ Voor deze gemeenten moet het basisprincipe genuanceerd worden
₋ Faciliteitengemeenten zijn gemeenten die gelegen zijn in gebied waar één van de drie officiële
landstalen de bestuurstaal is maar waar relatief groot aantal inwoners een andere taal spreekt
₋ Voorbeeld: in Ronse spreken veel inwoners zowel Nederlands als Frans. Ronse ligt eigenlijk in
Nederlandse taalgebied, maar voor de Franse inwoners van Ronse zijn er faciliteiten voorzien
₋ Terug te vinden in artikel 8
5.2.1.1 Situatie in eentalige gebieden
▪ Communicatie tussen overheid en burger in het Nederlands taalgebied verloopt in het Nederlands
▪ Communicatie in faciliteitengemeenten loopt soms anders
₋ Ten aanzien van burgers die zogenaamde taalfaciliteiten genieten, kan de communicatie in een
andere taal dan die van het taalgebied
₋ 1. Komen-Waasten 2. Mesen 3. Moeskroen 4. Spiere-Helkijn 5. Ronse 6. Vloesberg 7. Bever
8. Edingen 9. Drogenbos 10. Linkebeek 11. Sint-Genesius-Rode 12. Wemmel 13. Kraainem
14. Wezembeek-Oppem 15. Herstappe 16. Voeren 17. Malmedy 18. Weismes 19-22. Lontzen,
Raeren, Eupen, Kelmis 23-27. Burg-Reuland, Sankt Vith, Amel, Bütgenbach, Büllingen
₋ Terug te vinden in artikel 8
5
,5.2.1.2 Situatie in tweetalige gebied
▪ De toekenning van taalfaciliteiten mag niet verward worden met tweetaligheid
▪ Er is slechts één gebied waar Nederlands en Frans op gelijke voet staan, namelijk Brussel-Hoofdstad
▪ Berichten, mededelingen…worden zowel in het Nederlands als het Frans opgesteld
▪ Communicatie tussen overheid en burger verloopt in Nederlands of Frans, naargelang wens burger
5.2.1.3 De vier taalgebieden als hoeksteen van federale staatsstructuur
▪ Taalgebieden waar de gemeenschappen/gewesten bevoegd zijn
6 Cases
6.1 Zoek in de Grondwet het juiste artikel op
▪ De drie gewesten benoemt
₋ Artikel 3: België omvat drie gewesten. Het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het
Brusselse Gewest.
▪ De drie gemeenschappen benoemt
₋ Artikel 121, bis 1: Er is een Regering van de Vlaamse Gemeenschap en een Regering van de
Franse Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking worden bepaald door de wet,
aangenomen met de in artikel 4, laatste lid, bepaalde meerderheid. Er is een Regering van de
Duitstalige Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking door de wet worden
bepaald.
▪ Het principe van de democratie vastlegt, nl. Dat ‘alle machten uitgaan van de natie’.
₋ Artikel 33: Alle machten gaan uit van de Natie. Zij worden uitgeoefend op de wijze bij de
Grondwet bepaald.
▪ Bepaalt dat de koning onschendbaar is
₋ Artikel 88: De persoon des Konings is onschendbaar, zijn ministers zijn verantwoordelijk.
▪ Bepaalt dat de federale rechterlijke macht uitgeoefend wordt door hoven en rechtbanken
₋ Artikel 40: De rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken. De arresten
en vonnissen worden in naam des Konings ten uitvoer gelegd.
6
, 6.2 Zijn volgende beweringen waar of onwaar?
▪ De koning kan tegelijk ook het hoofd zijn van een andere staat
₋ De stelling is fout
₋ Artikel 87: De Koning kan niet tegelijk hoofd zijn van een andere Staat zijn zonder instemming
van beide kamers.
▪ De federale wetgevende macht wordt uitgeoefend door het federale parlement
₋ De stelling is juist
₋ Artikel 36: De federale wetgevende macht wordt gezamenlijk uitgeoefend door de Koning, de
Kamer van volksvertegenwoordigers en de Senaat.
▪ Het Waalse Gewest omvat twee taalgebieden
₋ De stelling is juist
₋ Artikel 5: Het Vlaamse Gewest omvat de provincies Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen,
Vlaams-Brabant en West-Vlaanderen. Het Waalse Gewest omvat de provincies Henegouwen,
Luik, Luxemburg, Namen en Waals-Brabant.
6.3 Artikel 4 van de Grondwet
Artikel 4 van de Grondwet somt de taalgebieden in het algemeen op: het Nederlandse, het Franse, het
Duitse taalgebied en het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad. Meer specifieke regels m.b.t. de
taalgebieden vinden we in de Taalwet bestuurszaken, voluit de wetten van 18 juli 1966 op het gebruik
van de talen in bestuurszaken. Raadpleeg die wet en geef het artikel:
▪ Dat de gemeenten van het Duitse taalgebied opsomt
₋ Art. 5 Taalwet Bestuurszaken
▪ Dat de gemeenten van het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad opsomt
₋ Art. 6 Taalwet Bestuurszaken
▪ Dat betrekking heeft op de zogenaamde ‘randgemeenten’, dit zijn de faciliteitengemeenten in de
Vlaamse rand rond Brussel
₋ Art. 7 Taalwet Bestuurszaken
7
1 Inleiding
▪ Publiekrecht
₋ Het Belgisch staatsrecht behoort tot de kern van het Belgische publiekrecht
₋ Het publiekrecht regelt de organisatie en de werking van de overheden en hun onderlinge
verhoudingen en de verhoudingen met de burger
₋ Omvat onder meer volgende rechtstakken
Grondwettelijk recht: staatsrecht en administratief recht
Internationaal publiekrecht
Europees recht
Strafrecht
₋ In principe dwingend recht
Dit betekent dat burgers en overheid deze regels niet zomaar naast zich kunnen neerleggen
▪ Privaatrecht
₋ Het privaatrecht regelt de verhoudingen tussen private personen onderling
₋ Omvat onder meer volgende rechtstakken
Burgerlijk recht
Handelsrecht
₋ In principe aanvullend recht
Dit betekent dat de burgers van deze regels mogen afwijken
2 Het beginsel van de scheiding der machten
2.1 Het begrip ‘scheiding der machten’
▪ Scheiding der machten = l’esprit des lois
₋ De wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtelijke macht moeten verdeeld
worden over verschillende instanties
₋ Wanneer de drie machten door één enkele instantie uitgeoefend worden, zou dat de deur
openzetten voor misbruik door de machthebbers
2.2 De drie machten
▪ De wetgevende macht
₋ Uitgeoefend door: federale parlement en de koning
₋ Bevoegdheid: wetten maken en de uitvoerende macht controleren
▪ De uitvoerende macht
₋ Uitgeoefend door: de koning en de federale regering (ministers en staatssecretarissen)
₋ Bevoegdheid: wetten uitvoeren en algemeen beleid van het land
▪ De rechterlijke macht
₋ Uitgeoefend door: hoven en rechtbanken
₋ Bevoegdheid: geschillen beslechten
▪ Op het niveau van gemeenschappen en gewesten
₋ Enkel de wetgevende en uitvoerende macht
₋ Er is geen afzonderlijke rechterlijke macht op niveau van gemeenschappen en gewesten
1
,2.2.1 Schematische voorstelling
MACHT INSTANTIE BEVOEGDHEID
Federale Federaal parlement (K&S) Wetten maken
wetgevende macht De koning Uitvoerende macht controleren
De koning
Federale Wetten uitvoeren
Ministers en staatssecretarissen
uitvoerende macht Algemeen beleid van land
van federale regering
De hoven
Rechterlijke macht Geschillen bes lechten
De rechtbanken
NIVEAU WM UM RM
Federaal parlement Federale regering
Federaal Hoven en rechtbanken
Koning Koning
Regionaal/deelstaat Parlement (1 kamer) Regeringen Hoven en rechtbanken
Bestendige Deputatie
Provinciaal Provincieraad Hoven en rechtbanken
Provinciegouverneur
College van
Gemeentelijk Gemeenteraad Burgemeester en Hoven en rechtbanken
schepenen
2.2.2 Wetten bij scheiding der machten
▪ Art. 36. De federale wetgevende macht wordt gezamenlijk uitgeoefend door de Koning, de Kamer
van volksvertegenwoordigers en de Senaat.
▪ Art. 37. De federale uitvoerende macht, zoals zij door de Grondwet is geregeld, berust bij de
Koning.
▪ Art. 40. De rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken. De arresten en
vonnissen worden in naam des Konings ten uitvoer gelegd.
▪ Art. 105. De Koning heeft geen andere macht dan die welke de Grondwet en de bijzondere wetten,
krachtens de Grondwet zelf uitgevaardigd, hem uitdrukkelijk toekennen.
▪ Art. 146. Geen rechtbank, geen met eigenlijke rechtspraak belast orgaan kan worden ingesteld dan
krachtens een wet. Geen buitengewone rechtbanken of commissies kunnen, onder welke
benaming ook, in het leven worden geroepen.
▪ Art. 115.§ 1. Er is een (Parlement) van de Vlaamse Gemeenschap, (Vlaams (Parlement) genoemd,
en een (Parlement) van de Franse Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking worden
bepaald door de wet, aangenomen met de in artikel 4, laatste lid, bepaalde meerderheid. Er is een
(Parlement) van de Duitstalige Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking door de
wet worden bepaald.
▪ Art. 121. § 1. Er is een Regering van de Vlaamse Gemeenschap en een Regering van de Franse
Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking worden bepaald door de wet,
aangenomen met de in artikel 4, laatste lid, bepaalde meerderheid. Er is een Regering van de
Duitstalige Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking door de wet worden bepaald.
§ 2. Onverminderd artikel 137, omvatten de gewestelijke organen bedoeld in artikel 39, voor elk
gewest, een Regering.
2
,2.3 Een samenwerking der machten
▪ Scheiding der machten
₋ Wordt door Belgische Hof van Cassatie beschouwd als een algemeen rechtsbeginsel
₋ Er is geen strikte scheiding in de zin dat elke instantie haar macht uitoefent
₋ Integendeel, men kan vaak spreken van een zogenaamde ‘samenwerking der machten’
₋ Bijvoorbeeld: De WM maakt de wetgeving en de UM voert deze dan op zijn beurt uit
3 België is een democratische rechtsstaat
Een basisbeginsel van de Belgische staatsstructuur is dat ons land een democratische rechtstaat is.
3.1 Het begrip ‘democratie’
▪ Art. 33. Alle machten gaan uit van de Natie.
₋ Deze wet toont aan dat België een democratie is
₋ Het artikel bepaalt dat het volk macht heeft, dat is namelijk de essentie van een democratie
Het volk duidt via verkiezingen personen aan die het volk zullen vertegenwoordigen
Beslissingen worden dus genomen door volksvertegenwoordigers
Dit heet een representatieve democratie
▪ Art. 42. De leden van beide Kamers vertegenwoordigen de Natie en niet enkel degenen die hen
hebben verkozen.
3.2 Het begrip ‘rechtsstaat’
▪ Regels die tot stand zijn gekomen, moeten niet alleen door volk gerespecteerd worden
▪ In een rechtsstaat moeten ook machthebbers bij uitoefening van hun macht de regels respecteren
▪ De overheid moet de fundamentele rechten en vrijheden respecteren
₋ De fundamentele rechten en vrijheden zijn opgenomen in de Belgische Grondwet
₋ De wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht zijn eraan onderworpen
4 België is een monarchie
4.1 Een koning als staatshoofd
▪ Dat ons land koning Filip als staatshoofd heeft, is het gevolg van een keuze in 1831
▪ De keuze werd gemaakt om van België een monarchie te maken
₋ Het Belgisch staatshoofd wordt niet via verkiezingen aangeduid, maar via erfopvolging
₋ Artikel 85 van Grondwet: bepaalt dat de grondwettelijke macht van de koning bij erfopvolging
overgaat op de nakomelingen in rechte lijn en volgens het eerstgeboorterecht
▪ Sinds herziening van de Grondwet in 1991 komen ook vrouwen in aanmerking voor troonopvolging
₋ Als koning Filip overlijdt of troonsafstand doet is prinses Elisabeth de eerstvolgende in lijn
4.2 De koning heeft enkel toegewezen bevoegdheden
▪ De machten van Belgische staatshoofd zijn beperkt
₋ Enkel bevoegdheden die uitdrukkelijk door Grondwet en bijzondere wetten worden toegekend
₋ Art. 105. De Koning heeft geen andere macht dan die welke de Grondwet en de bijzondere
wetten, krachtens de Grondwet zelf uitgevaardigd, hem uitdrukkelijk toekennen.
3
,4.3 De koning is onschendbaar en onverantwoordelijk
▪ De koning heeft twee immuniteiten
₋ Art. 88. De persoon des Konings is onschendbaar; zijn ministers zijn verantwoordelijk.
De koning kan geen rechtsgeding worden aangespannen
De koning kan niet worden aangehouden of veroordeeld worden voor misdrijven
Voorbeeld: Toen Marc Dutroux was ontsnapt uit de gevangenis was de minister van Justitie
verantwoordelijke, dus niet de koning
₋ Art. 106. Geen akte van de Koning kan gevolg hebben, wanneer zij niet medeondertekend is
door een minister, die daardoor alleen reeds, ervoor verantwoordelijk wordt.
De koning geniet van de zogenaamde onverantwoordelijkheid
Een koning is onbekwaam om alleen te handelen
De koning heeft geen persoonlijke macht en voor elke akte die hij ondertekent, heeft hij
medeondertekening nodig van een of meerdere federale ministers
4.4 De rol van de koning is niet enkel symbolisch
▪ Ons staatshoofd is een sterk symbolische functie
▪ Toch is de rol niet enkel symbolisch
₋ Koning ontvangt wekelijks eerste minister en verleent audiënties aan andere leden van regering
₋ In regeringscrisis of bij vorming van federale regering heeft hij luisterende en adviserende rol
5 België is een federale staat
5.1 Van een eenheidsstaat naar een federale staat
▪ Bij ontstaan van België werd ons land ontworpen als unitaire staat = éénheidsstaat
▪ De evolutie van eenheidsstaat naar federale staat is via 6 staatshervormingen verlopen
₋ Ons land is uiteindelijk geëvolueerd naar een federale staat
₋ Artikel 1. België is een federale Staat, samengesteld uit de gemeenschappen en de gewesten.
België in 1831 De staatshervormingen
België is een federale staat met verschillende
België is een unitaire staat
deelstaten
Staatsmachten uitgeoefend op bestuursniveau:
Staatsmachten uitgeoefend door één
1 federale overheid
centrale overheid
deelgebieden (3 gemeenschappen; 3 gewesten)
Federale overheid: oefent haar bevoegdheden uit
Centrale overheid oefent haar over het hele Belgische grondgebied
bevoegdheden uit over het hele Belgische
grondgebied Deelgebieden: oefenen hun bevoegdheden uit
elk over hun eigen gebied
4
,5.2 De indeling van België in vier taalgebieden
▪ België telt 3 ééntalige gebieden
₋ Het Nederlandse taalgebied
₋ Het Franse taalgebied
₋ Het Duitse taalgebied
▪ België telt één tweetalig gebied
₋ Brussel – Hoofdstad
▪ De vier taalgebieden van België
₋ Art. 4. België omvat vier taalgebieden : het Nederlandse taalgebied, het Franse taalgebied, het
tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad en het Duitse taalgebied. Elke gemeente van het Rijk
maakt deel uit van een van deze taalgebieden. De grenzen van de vier taalgebieden kunnen
niet worden gewijzigd of gecorrigeerd dan bij een wet, aangenomen met de meerderheid van
de stemmen in elke taalgroep van elke Kamer, op voorwaarde dat de meerderheid van de leden
van elke taalgroep aanwezig is en voor zover het totaal van de ja-stemmen in beide taalgroepen
twee derden van de uitgebrachte stemmen bereikt.
5.2.1 De vier taalgebieden als hoeksteen van de federale staatsstructuur
▪ Het territorialiteitsbeginsel
₋ De indeling in taalgebieden is een pijler van de Belgische staatsstructuur en ligt aan de basis
van het territorialiteitsbeginsel
₋ Het territorialiteitsbeginsel houdt in dat het grondgebied waar men zich bevindt, bepalend is
voor de taal die door de overheid gesproken dient te worden
₋ Het is de taal die door het bestuur, de rechtscolleges, de onderwijsinstellingen…gehanteerd
moet worden naar de burgers toe
₋ Het basisprincipe in de eentalige gebieden is eenvoudig. De communicatie tussen de inwoners
van het Nederlandse taalgebied en de overheid verlopen in het Nederlands.
▪ Faciliteitengemeenten
₋ Voor deze gemeenten moet het basisprincipe genuanceerd worden
₋ Faciliteitengemeenten zijn gemeenten die gelegen zijn in gebied waar één van de drie officiële
landstalen de bestuurstaal is maar waar relatief groot aantal inwoners een andere taal spreekt
₋ Voorbeeld: in Ronse spreken veel inwoners zowel Nederlands als Frans. Ronse ligt eigenlijk in
Nederlandse taalgebied, maar voor de Franse inwoners van Ronse zijn er faciliteiten voorzien
₋ Terug te vinden in artikel 8
5.2.1.1 Situatie in eentalige gebieden
▪ Communicatie tussen overheid en burger in het Nederlands taalgebied verloopt in het Nederlands
▪ Communicatie in faciliteitengemeenten loopt soms anders
₋ Ten aanzien van burgers die zogenaamde taalfaciliteiten genieten, kan de communicatie in een
andere taal dan die van het taalgebied
₋ 1. Komen-Waasten 2. Mesen 3. Moeskroen 4. Spiere-Helkijn 5. Ronse 6. Vloesberg 7. Bever
8. Edingen 9. Drogenbos 10. Linkebeek 11. Sint-Genesius-Rode 12. Wemmel 13. Kraainem
14. Wezembeek-Oppem 15. Herstappe 16. Voeren 17. Malmedy 18. Weismes 19-22. Lontzen,
Raeren, Eupen, Kelmis 23-27. Burg-Reuland, Sankt Vith, Amel, Bütgenbach, Büllingen
₋ Terug te vinden in artikel 8
5
,5.2.1.2 Situatie in tweetalige gebied
▪ De toekenning van taalfaciliteiten mag niet verward worden met tweetaligheid
▪ Er is slechts één gebied waar Nederlands en Frans op gelijke voet staan, namelijk Brussel-Hoofdstad
▪ Berichten, mededelingen…worden zowel in het Nederlands als het Frans opgesteld
▪ Communicatie tussen overheid en burger verloopt in Nederlands of Frans, naargelang wens burger
5.2.1.3 De vier taalgebieden als hoeksteen van federale staatsstructuur
▪ Taalgebieden waar de gemeenschappen/gewesten bevoegd zijn
6 Cases
6.1 Zoek in de Grondwet het juiste artikel op
▪ De drie gewesten benoemt
₋ Artikel 3: België omvat drie gewesten. Het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het
Brusselse Gewest.
▪ De drie gemeenschappen benoemt
₋ Artikel 121, bis 1: Er is een Regering van de Vlaamse Gemeenschap en een Regering van de
Franse Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking worden bepaald door de wet,
aangenomen met de in artikel 4, laatste lid, bepaalde meerderheid. Er is een Regering van de
Duitstalige Gemeenschap, waarvan de samenstelling en de werking door de wet worden
bepaald.
▪ Het principe van de democratie vastlegt, nl. Dat ‘alle machten uitgaan van de natie’.
₋ Artikel 33: Alle machten gaan uit van de Natie. Zij worden uitgeoefend op de wijze bij de
Grondwet bepaald.
▪ Bepaalt dat de koning onschendbaar is
₋ Artikel 88: De persoon des Konings is onschendbaar, zijn ministers zijn verantwoordelijk.
▪ Bepaalt dat de federale rechterlijke macht uitgeoefend wordt door hoven en rechtbanken
₋ Artikel 40: De rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken. De arresten
en vonnissen worden in naam des Konings ten uitvoer gelegd.
6
, 6.2 Zijn volgende beweringen waar of onwaar?
▪ De koning kan tegelijk ook het hoofd zijn van een andere staat
₋ De stelling is fout
₋ Artikel 87: De Koning kan niet tegelijk hoofd zijn van een andere Staat zijn zonder instemming
van beide kamers.
▪ De federale wetgevende macht wordt uitgeoefend door het federale parlement
₋ De stelling is juist
₋ Artikel 36: De federale wetgevende macht wordt gezamenlijk uitgeoefend door de Koning, de
Kamer van volksvertegenwoordigers en de Senaat.
▪ Het Waalse Gewest omvat twee taalgebieden
₋ De stelling is juist
₋ Artikel 5: Het Vlaamse Gewest omvat de provincies Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen,
Vlaams-Brabant en West-Vlaanderen. Het Waalse Gewest omvat de provincies Henegouwen,
Luik, Luxemburg, Namen en Waals-Brabant.
6.3 Artikel 4 van de Grondwet
Artikel 4 van de Grondwet somt de taalgebieden in het algemeen op: het Nederlandse, het Franse, het
Duitse taalgebied en het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad. Meer specifieke regels m.b.t. de
taalgebieden vinden we in de Taalwet bestuurszaken, voluit de wetten van 18 juli 1966 op het gebruik
van de talen in bestuurszaken. Raadpleeg die wet en geef het artikel:
▪ Dat de gemeenten van het Duitse taalgebied opsomt
₋ Art. 5 Taalwet Bestuurszaken
▪ Dat de gemeenten van het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad opsomt
₋ Art. 6 Taalwet Bestuurszaken
▪ Dat betrekking heeft op de zogenaamde ‘randgemeenten’, dit zijn de faciliteitengemeenten in de
Vlaamse rand rond Brussel
₋ Art. 7 Taalwet Bestuurszaken
7
