Pathogeen Bron Vector Transmissie Incubatie Mortaliteit Klinische presentatie Complicaties Diagnostiek Behandeling Preventie Familie
Diarree in de tropen
ETEC Commensale darmbacterie Waterige diarree zonder koorts Geen invasie Zelflimiterend
EAEC Commensale darmbacterie Waterige diarree (met slijm/bloed), beetje koorts Intestinale beschadiging
Campylobacter jejuni Commensale darmbacterie bij pluimvee 2-5d Waterige diarree met buikpijn en koorts Invasie Zelflimiterend, toenemende resistentie aan AB
Shigella species Geïnfecteerd persoon Faeco-oraal 1-8d Intestinale beschadiging Kweek op stoelgang/bloed, PCR op stoelgang FQ, toenemende resistentie aan AB
Entamoeba histolytica Geïnfecteerd persoon Faeco-oraal; inname van cysten --> trofozoïeten in darm --> stoelgang (minuta) / invasie (magna); tropen & subtropen 2-3w Vooral asymptomatisch Dysenterie (evt met verwikkelingen) / leverabces Vooral PCR van stoelgang, onderscheid op microscopie is moeilijk,Ag bestaat ook, serologie (ELISA van As) enkel bij invasie Metronidazol/ornidazol voor weefseleradicatie, paromomycine voor intestinale eradicatie, asymptomatische ptn in endemisch gebied niet behandelen
Vibrio cholerae Besmet water Faeco-oraal Grote volumes waterige diarree Dehydratatie, hypovolemische shock Rehydratatie, tetracyclines/FQ/macroliden (cave toenemende resistentie)
Giardia lamblia Zoönotische enteroparasiet Faeco-oraal; inname van cysten --> trofozoïeten in darm --> stoelgang 2-30d Intestinale beschadiging --> malabsorptie & stinkende diarree, zonder koorts Geen invasie Microscopie/PCR van stoelgang Metronidazol/ornidazol
Cryptosporidium, Cyclospora, Isospora Eencellige parasieten Waterige diarree Langdurige diarree + malabsorptie bij immuundef ptn Microscopie (zuurvaste kleuring) / PCR (panel) op stoelgang Zelflimiterend na weken / trimethoprim-sulfamethoxazole voor de 2 laatste parasieten
Rotavirus dsRNA virus Faeco-oraal Als er symptomen zijn: braken & diarree Dehydratatie PCR op stoelgang Supportief Vaccin bestaat
Norovirus ssRNA virus Faeco-oraal Als er symptomen zijn: braken & diarree Chronische infectie bij immuundef ptn PCR op stoelgang Supportief Vaccin in ontwikkeling
Arbovirus
Gele koorts Apen, mensen Aedes tijgermug Overdag, sylvatische & urbane cyclus, niet in Azië hoewel wel vector daar 3-6d 20-50% als ernstig Aspecifiek grieppaal beeld Toxische fase: MOF PCR indien vroegtijdig, IgM en IgG vanaf 5d symptomen Symptomatisch Vaccin! (niet bij immuundef/borstvoeding) Flaviviridae
Dengue Mensen Aedes tijgermug Overdag 3-14d Zeer laag Aspecifiek grieppaal beeld, plotse koorts, rash Plasmalekkage => DHF/DSS (spontane bloedingen) Ag/PCR enkel initieel, As pas later (niet zo specifiek) Symptomatisch Vaccin enkel voordelig na primaire infectie Flaviviridae
Chikungunya Mensen, apen, vogels, knaagdieren Aedes tijgermug Overdag 2-12d Aspecifiek grieppaal beeld, plotse koorts, persisterende arthralgie, rash Meningoencephalitis en MOF (zelden) Serologie/PCR Symptomatisch, evt NSAIDs/AB voor arthralgie Vaccin bestaat maar onduidelijke indicatie Togaviridae
Zika Mensen Aedes tijgermug Overdag, verticaal & seksueel & bloedproducten 2-12d 1w grieppaal beeld, rash Guillain-Barré syndroom (zelden), congenitale afw PCR indien vroegtijdig, serologie vanaf 2w symptomen Symptomatisch Vaccin in ontw Flaviviridae
Japanse encephalitis Varkens, watervogels Culex mug Snachts, seizoensgebonden 25% als symptomen Meestal asymptomatisch Grieppaal beeld met neurologische symptomen: ernstig Supportief Zeer duur vaccin Flaviviridae
West nile virus Culex mug Snachts Aspecifiek grieppaal beeld Meningoencephalitis (zelden) Supportief Flaviviridae
Europese tekenencefalitis (tick-bite fever) Ixodes teek Koorts Encephalitis & sequellen Supportief Flaviviridae
Crimean-Congo Hyalomma teek Bunyaviridae
Rift Valley Fever Vee Mug Bunyaviridae
Hemorragische koorts
Ebola Mensen, vleermuizen, apen, wilde dieren Lichaamsvochten --> wonden/slijmvliezen, enkel besmettelijk als symptomen 1-21d 60-90% (in Afrika) Aspecifiek grieppaal beeld Vanaf dag 5: ernstige bloedingen (uit- en inwendig), evt shock met MOF PCR op bloed/lichaamsvochten Supportief + evt mAb Universal precautions, quarantaine en contact tracing, brede (ring)vaccinatie Filovirus
Marburg Mensen, vleermuizen, apen
Hantavirus Knaagdieren Nierinsufficiëntie
Lassa Ratten Endemisch
Andere virussen
mPox Mensen, apen Nauw contact 5-21d Prodromaal grieppaal beeld, pijnlijke huidletsels Necrotiserende huidletsels, ernstige ziekte bij zwakkere personen PCR huidletsel Experimentele medicatie zonder bewezen effectiviteit Universal precautions, quarantaine, vaccin is zeer duur en beperkt Orthopoxvirus
Rabies Honden, vossen, vleermuizen, apen Via beet Min 2w Dood binnen 1w Koorts, angst, slapeloosheid, spierspasmen, sliklast, hydrofobie, aërofobie Paralyse, ademhalingsstilstand, meningo-encefalitis Geen beh mogelijk als symptomen PrEP (2x vaccinatie met week tussen), PEP afh van risico & vaccinatiestatus Rhabdovirus
Condoomgebruik, besnijden, open letsels beh, screening zwangeren, vroegtijdige diagnose & beh;
HIV Seksueel contact (anaal > vaginaal), verticaal (in utero / 3e trim / borstvoeding), bloed(producten); vooral in LIC (Afrika) Dood als geen beh Vooral HIV-1, HIV-2 in West-Afrika; (recidiverende) opportunistische infecties zoals TB, diarree & vermagering, tumoren; 4 stadia AIDS (CD4 <200/mm3) Serologie: pieken HIV RNA in vroeg & eindstadium, CD4 daalt geleidelijk; in Afrika enkel met oog op beh (stigma!) HAART (dolutegravir + NRTIs) vanaf besmetting zorgt voor controle IS; undetectable = untransmittable; terugbetaald; preventie/beh opport infecties
PrEP, 28d PEP (afh van risico zsm), vaginale tenofovir gel of microbicide ring, vaccin in ontwikkeling
Opportunistische infecties
Hematogene verspreiding (miliaire TB) --> extrapulmonaal: meningitis, klieren, Moeilijker bij HIV-geassocieerd; radiologie / microscopie (necrotiserende granulomen) / kleuring (Auramine of Ziehl-Nielsen) / PCR of WGS (ook voor resistentie) / 6m (2m rifampicine, isoniazide, pyrazinamide, ethambutol + 4m RIF, INH) of 4m (rifapentine, INH, PZA, moxifloxacine);
Mycobacterium tuberculosis Aerogeen; M. bovis ook via ongepasteuriseerde zuivel; vooral bij HIV ptn 4-6w (eliminatie/latent/evolutie) Pulmonaal: necrotiserende granulomen, hoest, koorts, gewichtsverlies, nachtzweten, dyspnee, thoracale pijn BCG vaccin vermindert risico op gedissemineerde TB
bot & gewrichten (Pott's), urogenitaal, abdominaal, pleuritis, pericarditis kweek (en antibiogram) op sputum (pulmonaal) of biopt (extrapulmonaal); lumbaalpunctie bij vermoeden meningitis; tuberculinetest of INF-gamma-assay bij latent 12m (met extra CS) als meningitis; 6m BPal(M) of 9m PO als MDR/XDR; evt HAART uitstellen (interactie met rifampicine)
Cryptococcose Vogelkak & grond Gedissemineerde gistinfectie; zz hier Meningitis, verhoogde ICP Kleuring (chinese inkt) & kweek van CSV / Ag test op bloed Amfotericine B (1x PO) + flucytosine-fluconazole (14d) --> fluconazole verder tot CD4 >200/mm3; evt HAART uitstellen (ICP)
Pneumocystis jiroveci Gistpneumonie (kortademig, vermagering, hoest) met slow onset; frequent hier Kleuringen / PCR op bronchoscopie stalen Cotrimoxazole (zeer toxisch), extra CS bij hypoxie; empirisch behandeld in LIC
CMV Droplets, seksueel contact Klierkoorts als goed IS Orgaanaantasting (colitis, pneumonitis, retinitis, ...) met koorts bij slecht IS Kweek/PCR Gancyclovir (evt intraoculair); evt HAART uitstellen (blindheid)
Malaria
Supportief
Niet ernstig: ACT (PO) / Atovaquone-Proguanil (PO, met voedsel)
Snachts; sporozoïeten in speeksel --> leverschizonten met merozoïeten --> merozoïeten infecteren RBC (cellysis) Profylaxe (Atovaquone-Proguanil dagelijks is voorkeur / Mefloquine wekelijks als goed verdragen /
Plasmodium species Mensen Anopheles mug min 7d Aspecifiek met (periodieke) koortsrillingen, geelzucht, anemie, spleno/hepatomegalie; leverhypnozoïeten bij P. vivax/ovale Vooral bij P. falciparum: BWZ stoornissen, convulsies, respiratoire distress, bloedingen, shock, acidose, hypoglycemie, NI Microscopie (dikdruppel & uitstrijkje) heeft expert nodig, Ag (onderscheid falciparum - andere) is gouden standaard maar geen onderscheid actief - inactief, PCR, serologie voor achteraf P. vivax/ovale: aansluitend Primaquine (14-21d) of Tafenoquine (1x) maar niet meer op BE markt en CI bij G6PD def
of evolueren tot micro-/macro-gameten --> seksuele cyclus in mug Doxycycline dagelijks maar vervelende AE / Tafenoquine of Primaquine), vaccinatie in endemische gebieden
Ernstig: Artesunaat (IV) + Doxycycline/Clindamycine, Hydroxychloroquine + Doxycycline/Clindamycine (PO)
Cave resistentie van P. falciparum
Leishmaniase
Visceraal (Kala Azar) Mensen, knaagdieren, honden, vee Zandvlieg (vrouwtjes) Snachts, stil; infectie macrofagen van Küpfercellen (lever), milt, BM, lymfeklieren, huid --> immuunrespons Weken-jaren 80-90% als geen beh Ernstig ziek, koorts, zweten, spleno-/hepatomegalie, anemie, leukopenie, thrombocytopenie, hypergammaglobulinemie Bacteriële surinfectie, post-infectieuze huiduitslag Microscopie op milt-/lever-/BM-/bloedpunctie (cave bloeding), serologie (lage spec), PCR Spontane genezing / voorkeur voor amfotericine B (IV) / antimoonverbindingen (IV/IM) maar veel AE en minder efficiënt / miltefosine (PO) Hemoflagellaten
Cutaan Mensen, knaagdieren, honden, vee Zandvlieg (vrouwtjes) Snachts, stil Vervelende papels --> ulcera met verheven randen --> littekens Evolutie naar mucosale leishmaniase Biopsie van verheven randen, evt serologie Afwachten bij beperkte letsels, topische therapie bij <5, systeemtherapie (miltefosine / meglumine antimoniate) bij veel letsels of op gelaat Hemoflagellaten
Mucocutaan Mensen, knaagdieren, honden, vee Zandvlieg (vrouwtjes) Snachts, stil Ulceraties/bloedingen/inflammatie van neus, mond, keel Mutilerend Afwachten bij beperkte letsels, topische therapie bij <5, systeemtherapie (miltefosine / meglumine antimoniate) bij veel letsels of op gelaat
Trypanosoma
Stadium 1: Fexinidazole (PO) / pentamidine (IM)
Tr. gambiense (Afrikaanse slaapziekte) Mensen Tseetseevlieg (man & vrouw) Overdag, Glossina palpalis (regenwoud/rivier) bezorgt pijnlijke steek met trypomastigoten Weken-maanden Sjanker op inoculatieplaats --> asymptomatisch stadium --> hemolymfatisch stadium: koorts, lymfeklierzwelling, Winterbottom's sign (massa morulacellen in nek), oedeem/rash, anemie Na maanden-jaren: neuronale destructie en vaataantasting in CZS IgM (vecht repetitief tegen nieuwe variatie Ag expressie), microscopie van lymfeklier/bloed/CSV/BM, serologie Mild stadium 2: Fexinidazole (PO) / NECT (PO+IV) Makkelijker dan Tr. rhodiense Flagellaten
Ernstig stadium 2: NECT (PO+IV) is voorkeur, Melarsoprol (IV) is alternatief
Stadium 1: Suramine (IV) optitreren
Tr. rhodiense (Afrikaanse slaapziekte) Mensen, antilopen, vee Tseetseevlieg (man & vrouw) Overdag, Glossina morsitans (beboste savanna) bezorgt pijnlijke steek met trypomastigoten Dagen-weken Malaise, hoofdpijn, koorts, lymfeklierzwelling, hepatosplenomegalie, anemie, ascites, pleura-uitstorting, myocarditis Na weken-maanden: encefalitis --> dood IgM (vecht repetitief tegen nieuwe variatie Ag expressie), microscopie van lymfeklier/bloed/CSV/BM, serologie Moeilijker dan Tr. gambiense Flagellaten
Stadium 2: Melarsoprol (IV)
Tr. cruzi (Chagas) Mensen, armadillo, huisdieren Wantsen (Triatoma infestans) Snachts; via woning (faeces --> wonden of slijmvliezen) / voedsel (faeces) / bloedtransfusie / verticaal; vooral kinderen Chagoma op inoculatieplaats, Romana sign --> asymptomatisch stadium Na (tientallen) jaren: myocarditis & beroerte, megacolon & -slokdarm Microscopie op lichaamsvochten als acuut, PCR/serologie als chronisch, xenodiagnose Benznidazole/Nifurtimox (hoogste dosis bij kinderen) + oplossen van evt sequellen Flagellaten
Mycobacterium leprae Aerogeen / multibacillaire huidletsels
Tuberculoïd (TT) Mensen (theoretisch ook dieren & vectoren) Grote T-cel gemedieerde immuunrespons --> paucibacillair + granulomen + weinig As (humoraal) Jaren Aantasting van vooral CZS (1 zenuwbaan aangetast) maar ook huid (beperkte scherp afgelijnde asymmetrische letsels) Lepromine (Ag) test, biopsie granuloom; in vitro kweek niet mogelijk (wel in voetkussentjes van muis) WHO: 6m rifampicine+clofazimine+dapsone = toxische medicatie met dagelijkse inname (PCR testen op resistentie) BCG vaccin + tracing + PEP met 1x rifampicine
Borderline tuberculoïd (BT)
Borderline borderline (BB)
Borderline Lepromateus (BL) T1LR (upgrade naar TT): heropflakkering of ontstaan van nieuwe huidletsels/neuritis Zsm prednisolone tijdelijk toevoegen aan behandeling als ernstig
Lepromateus (LL) Mensen (theoretisch ook dieren & vectoren) Kleine T-cel gemedieerde immuunrespons --> multibacillair (infiltraat = leproma) + veel As (humoraal) Jaren Aantasting van vooral CZS (grotere en meer zenuwbanen aangetast) maar ook huid (veel diffuus afgelijnde symmetrische letsels, verdikkingen, aantasting neusmucosa) T2LR (erythema nodosum leprosum): ontsteking op Ag-As immuuncomplexen Microscopie (zuurvaste Ziehl-Nielsen kleuring)/PCR/serologie op skin slit smear of neusweefsel; in vitro kweek niet mogelijk (wel in voetkussentjes van muis) WHO: 12m rifampicine+clofazimine+dapsone = toxische medicatie met dagelijkse inname (PCR testen op resistentie) BCG vaccin + tracing + PEP met 1x rifampicine
Andere bacteriën
Yersinia pestis Ratten, honden, jakhalzen, muizen, konijnen Vlooien Aerogeen / direct contact / vlooienbeet 2-8d Bubonische pest: hoge koorts, lymfadenopathieën (typisch lies) Septicemische pest (bacteriëmie --> shock, MOF, dood), pneumonische pest (primair/secundair) Microscopie/kweek op lymfeklieraspiraat of bloed Tetracycline + evt streptomycine
Salmonella typhi Mensen Faeco-oraal (besmet water & voedsel) --> platen van Peyer --> bacteriëmie 10-21d 5-10% Buiktyfus: algemene malaise met vage klachten --> rilkoorts met stupor --> roseola --> bradycardie, splenomegalie, pas laattijdig evt diarree Necrose/ulceraties/bloedingen/perforatie van lymfoïde organen Bloedkweek FQ / cefalosporines (3e gen); toenemende resistentie Vaccin bestaat maar beperkte efficiëntie
Trematoden (botten)
Cercaria (in zoet oppervlaktewater) penetreren huid --> schistosomulae migreren (via bloed) naar v porta
Species (in specifieke slak) hebben andere vestigingslocatie in lichaam --> andere kliniek; swimmer's itch (sensitisatie) en/of
Schistosomiase (Bilharziose) Mensen Slak --> adulte mannetje en vrouwtje migreren samen naar mesenterische/vesicale veneuze plexus Min 4w Darmpoliepen, preportale cirrose, NI, poliepen/calcificaties/kanker in blaas, PHT (zelden), CZS aantasting (zelden) Eitjes in faeces/rectumbiopt/urine/blaasbiopt, serologie (laattijdige screening) Praziquantel (1d PO, evt herhaling na paar weken), ook CS als Katayama Zoet oppervlaktewater vermijden
Katayama fever (immuunreactie met eosinofilie), evt fibro-obstructieve sequellen (ontstekingsreactie in plexi door eieren)
--> eitjes in stoelgang/urine --> miracadia penetreren slak (aseksuele cyclus) --> excreteren cercaria
Ingestie van metacercaria bevattende zoetwater vissen --> maturatie in GW --> eitjes in stoelgang --> ingestie door slak
Clonorchis sinensis Mensen, honden, katten Slak 4w Cholangitis met obstructieve icterus Cholangiocarcinoma Eitjes in faeces / adulte wormen in galvocht (macroscopisch te zien); na 4w Praziquantel (1d PO, evt herhaling na paar weken) Sushi vermijden
(vormt in seksuele cyclus om tot cercaria) --> ingestie door zoetwater vissen; hermafrodiet
Ingestie van metacercaria bevattende schaaldieren --> larven penetreren door darmwand en diafragma
Paragonimus westermani Mensen, wilde dieren, huisdieren, knaagdieren Slak naar longalveolen (adulte wormen) --> eitjes in speeksel of doorgeslikt naar stoelgang --> penetratie in slak 6w LongTB beeld Eitjes in sputum/faeces, radiologie, serologie; na 6w Praziquantel (1d PO, evt herhaling na paar weken) Rauwe schaaldieren vermijden
(vormt in seksuele cyclus om tot cercaria) --> ingestie door schaaldieren; hermafrodiet
Nematoden (rondwormen)
Urbaan: Culex mug (snachts) Microfilaria (larven) via muggensteek in bloedbaan --> maturatie in lymfevaten (lies/oksel) Doxycycline (elimineert endosymbiont Wolbachia) 6-8w, dan ivermectine (1x + herhaling) + albendazole / DEC (optitrerende herhalingen van 1w/m);
Wuchereria bancrofti (lymfatische filariase) Mensen 6m Acute opstoten van lymfangitis (met koorts & eosinofilie), elefantiasis (inflammatie veroorzaakt vergroting & obstructieve fibrose van lymfevaten) Secundaire huidverdikking, ulceraties, surinfecties Echografie scrotum, microscopie/PCR op microfilaria in bloed (meer snachts als muggen actief, niet als chronisch), Ag test, IgG4 As test (zwz pos bij endemisch ptn)
Ruraal: andere muggen --> vrouwelijke macrofilaria (adulte wormen) zetten larven vrij in bloedbaan beide beh vooral gericht op microfilaria; AB bij lymfangitis opstoot; chirurgie & lokale compressie voor lymfoedeem
Overdag, ruraal, dichtbij broedplaats (regenwoud naast rivier), niet in volle zon; larven via steek
Loa Loa Mensen Chrysopsvlieg (vrouwtjes) Subcutane calabar zwellingen rond gewrichten, conjunctivitis, subcutane calcificaties (dode wormen); eerste 2 transiënt (dagen) Microscopie op microfilaria in bloed (overdag), PCR, eosinofilie 3w DEC als geen microfilaria / trage opbouw DEC als wel (+ evt CS en 1x ivermectine) want risico op encefalitis; follow-up mbv eosinofilie
--> maturatie subcutaan --> vrouwelijke macrofilaria zetten microfilaria vrij in bloedbaan
Dichtbij stromend water; larven via steek --> maturatie subcutaan --> vrouwelijke macrofilaria leggen eitjes subcutaan
Onchocerca volvulus Mensen Simulium vlieg Irreversiebele rivierblindheid (ant + post), cutane ontstekingsreactie (fibrotische noduli op beenderige uitsteeksels, jeuk waardoor krabletsels, rash), vergrote lymfeklieren Hoge wormlast --> irreversiebele huidbeschadiging (verlies pigment en elasticiteit, verdikking) Microscopie/PCR op huidsnip Doxycycline (elimineert endosymbiont Wolbachia) 4-6w, Ivermectine (1x + herhaling tot wormen dood); beide vooral gericht op microfilaria; GEEN DEC
--> eitjes opgenomen door en matureren in vlieg
Faeco-oraal: ingestie eitjes --> ontpoppen tot larven in dunne darm --> invaderen darm via bloedbaan naar longalveoli & epiglottis
Ascaris lumbricoides Mensen 60-90d Löffler syndroom (ontstekingsreactie op viscerale migratie naar longen) Hoge wormlast in dunne darm --> vage buikklachten, malnutritie Eitjes in faeces/sputum Mebendazole 3d / Albendazole 1x Goede hygiëne bv geen menselijke meststoffen
--> via inslikken naar dunne darm --> maturatie & eitjes in faeces (voeden zich met ons voedsel, kunnen zeer lang worden)
Toxocara Besmette grond, likken van dieren Faeco-oraal: ingestie eitjes --> ontpoppen tot larven in dunne darm --> trage progressieve weefselinvasie Meestal asymptomatisch Visceral larva migrans syndroom (longklachten), retina laesies Serologie Geen beh, albendazole als migratie, albendazole + CS als retina laesies
Haakwormen: Ancylostoma duodenale, Eitjes hebben warme vochtige grond nodig om te matureren; larven penetreren huid --> viscerale migratie (via lymfe- & bloedbaan)
Mensen Min 3-5w Ferriprieve anemie (bloedverlies), soms milde Löffler Eitjes/larven in faeces Mebendazole & albendazole (repetitief) als hoge wormlast en/of anemie; ijzersuppl met evt ook FZ Niet op blote voeten wandelen
Necator americanus naar longalveoli & epiglottis --> via inslikken naar dunne darm --> maturatie --> eitjes in faeces + bloedzuigen (haakjes aan hoofd)
Eitjes hebben warme vochtige grond nodig om te matureren; filariforme larven penetreren huid --> viscerale migratie naar
Strongyloides stercoralis Mensen, honden, chimpansees 4w Hoog als hyperinfectie Jeuk op inoculatieplaats (zelden), soms milde Löffler, soms steatorree, larva currens opstoten (hevige jeuk, pathognomisch voor auto-reïnfectie) Hyperinfectie syndroom (chronische auto-reïnfectie door verminderd IS): steatorree, sepsis, longklachten, CZS invasie Larven in faeces, duodenaal aspiraat/biopt, serologie (screening) Ivermectine als hyperinfectie / albendazole
longen --> via inslikken naar dunne darm --> maturatie --> eitjes in faeces & evt auto-reinfectie (bij evolutie naar filariforme larven)
Cestoden (lintwormen)
Ingestie varkensvlees (cysticerci) --> Taenia solium larve hecht vast aan (haakjes) & matureert in dunne darm Intestinale wormeradicatie: praziquantel (1x) / niclosamide (bij vermoeden neurocysticercose); Neurocysticercose: anti-epileptica (langdurig)
Taenia solium/saginata Varkens, runderen 2-4m Meestal asymptomatisch Ingestie invasieve eitjes door mens --> cysticerci (vaak calcifiërend) in spieren / subcutaan vet / hersenen (epilepsie) / oog Eitjes/proglottiden in faeces, serologie/radiologie/CSV bij cysticerci Varkensvlees voldoende bakken
--> eieren/proglottiden in faeces --> ingestie door varken --> invasie door darmwand naar spieren + ICP beh + albendazole (10d, combineren met paziquantel als cysten>2, niet als ernstige verwikkelingen) + CS (altijd bij parasieten) + evt chirurgie
Honden/vossen eten organen van schapen/vee (hydatide cysten) --> GI wormen leggen eitjes --> faeces in bodem
Echinococcose Honden/vossen/knaagdieren Schapen/vee Granulosus (noordelijk halfrond) vormt opzwellende moedercyste met interne dochtercysten, multilocularis vormt enkel invasief groeiende dochtercysten (alveolair); lever/longen/elders Compressie, ruptuur (met anafylaxie of secundaire peritoneale cysten), inactief worden Beeldvorming, serologie Albendazole (evt met praziquantel) + resectie/PAIR bij orgaancysten, albendazole + volledige resectie (als mogelijk) bij alveolaire vorm Honden ontwormen, geen karkassen gebruiken als voedsel
--> schapen/vee eten gras (eitjes ontpoppen tot invasieve larven); accidentele ingestie door mensen via speeksel van hond
Ectoparasieten
Rickettsiosen Knaagdieren Luizen, mijten, teken Via beten van vectoren in endemisch gebied 1-2w Vasculitis, koorts, rash, hoofdpijn, myalgie, thrombopenie Rocky mountain spotted fever, Fièvre boutonneuse, African tick-bite fever, Scrub typhus Serologie Doxycycline
Tungiase Zandvlo (vrouwtjes) Tunga penetrans penetreert huid en legt subcutaan eitjes Pijnlijke jeukende papel op inoculatieplaats, eitjes onder korst Sepsis, tetanus, gangreen Verwijdering dmv incisie Niet op blote voeten wandelen
Myasis Vliegelarven Penetreert huid en legt subcutaan eitjes Enkele dagen Vaak meerdere letsels Lijken op steenpuisten met 2 zwarte oogjes (= ademhalingsorgaan) Vaseline op huidopening --> larve kruipt eruit / verwijdering dmv incisie
Scabies (schurft) Geïnfecteerd persoon Scabiësmijt Direct contact Jeukende schilferende huidletsels Permethrinezalf (8-12u op nek tot voeten + herhaling na 1-2w) / ivermectine PO; ook contactpersonen, beddengoed en kleding beh
Diarree in de tropen
ETEC Commensale darmbacterie Waterige diarree zonder koorts Geen invasie Zelflimiterend
EAEC Commensale darmbacterie Waterige diarree (met slijm/bloed), beetje koorts Intestinale beschadiging
Campylobacter jejuni Commensale darmbacterie bij pluimvee 2-5d Waterige diarree met buikpijn en koorts Invasie Zelflimiterend, toenemende resistentie aan AB
Shigella species Geïnfecteerd persoon Faeco-oraal 1-8d Intestinale beschadiging Kweek op stoelgang/bloed, PCR op stoelgang FQ, toenemende resistentie aan AB
Entamoeba histolytica Geïnfecteerd persoon Faeco-oraal; inname van cysten --> trofozoïeten in darm --> stoelgang (minuta) / invasie (magna); tropen & subtropen 2-3w Vooral asymptomatisch Dysenterie (evt met verwikkelingen) / leverabces Vooral PCR van stoelgang, onderscheid op microscopie is moeilijk,Ag bestaat ook, serologie (ELISA van As) enkel bij invasie Metronidazol/ornidazol voor weefseleradicatie, paromomycine voor intestinale eradicatie, asymptomatische ptn in endemisch gebied niet behandelen
Vibrio cholerae Besmet water Faeco-oraal Grote volumes waterige diarree Dehydratatie, hypovolemische shock Rehydratatie, tetracyclines/FQ/macroliden (cave toenemende resistentie)
Giardia lamblia Zoönotische enteroparasiet Faeco-oraal; inname van cysten --> trofozoïeten in darm --> stoelgang 2-30d Intestinale beschadiging --> malabsorptie & stinkende diarree, zonder koorts Geen invasie Microscopie/PCR van stoelgang Metronidazol/ornidazol
Cryptosporidium, Cyclospora, Isospora Eencellige parasieten Waterige diarree Langdurige diarree + malabsorptie bij immuundef ptn Microscopie (zuurvaste kleuring) / PCR (panel) op stoelgang Zelflimiterend na weken / trimethoprim-sulfamethoxazole voor de 2 laatste parasieten
Rotavirus dsRNA virus Faeco-oraal Als er symptomen zijn: braken & diarree Dehydratatie PCR op stoelgang Supportief Vaccin bestaat
Norovirus ssRNA virus Faeco-oraal Als er symptomen zijn: braken & diarree Chronische infectie bij immuundef ptn PCR op stoelgang Supportief Vaccin in ontwikkeling
Arbovirus
Gele koorts Apen, mensen Aedes tijgermug Overdag, sylvatische & urbane cyclus, niet in Azië hoewel wel vector daar 3-6d 20-50% als ernstig Aspecifiek grieppaal beeld Toxische fase: MOF PCR indien vroegtijdig, IgM en IgG vanaf 5d symptomen Symptomatisch Vaccin! (niet bij immuundef/borstvoeding) Flaviviridae
Dengue Mensen Aedes tijgermug Overdag 3-14d Zeer laag Aspecifiek grieppaal beeld, plotse koorts, rash Plasmalekkage => DHF/DSS (spontane bloedingen) Ag/PCR enkel initieel, As pas later (niet zo specifiek) Symptomatisch Vaccin enkel voordelig na primaire infectie Flaviviridae
Chikungunya Mensen, apen, vogels, knaagdieren Aedes tijgermug Overdag 2-12d Aspecifiek grieppaal beeld, plotse koorts, persisterende arthralgie, rash Meningoencephalitis en MOF (zelden) Serologie/PCR Symptomatisch, evt NSAIDs/AB voor arthralgie Vaccin bestaat maar onduidelijke indicatie Togaviridae
Zika Mensen Aedes tijgermug Overdag, verticaal & seksueel & bloedproducten 2-12d 1w grieppaal beeld, rash Guillain-Barré syndroom (zelden), congenitale afw PCR indien vroegtijdig, serologie vanaf 2w symptomen Symptomatisch Vaccin in ontw Flaviviridae
Japanse encephalitis Varkens, watervogels Culex mug Snachts, seizoensgebonden 25% als symptomen Meestal asymptomatisch Grieppaal beeld met neurologische symptomen: ernstig Supportief Zeer duur vaccin Flaviviridae
West nile virus Culex mug Snachts Aspecifiek grieppaal beeld Meningoencephalitis (zelden) Supportief Flaviviridae
Europese tekenencefalitis (tick-bite fever) Ixodes teek Koorts Encephalitis & sequellen Supportief Flaviviridae
Crimean-Congo Hyalomma teek Bunyaviridae
Rift Valley Fever Vee Mug Bunyaviridae
Hemorragische koorts
Ebola Mensen, vleermuizen, apen, wilde dieren Lichaamsvochten --> wonden/slijmvliezen, enkel besmettelijk als symptomen 1-21d 60-90% (in Afrika) Aspecifiek grieppaal beeld Vanaf dag 5: ernstige bloedingen (uit- en inwendig), evt shock met MOF PCR op bloed/lichaamsvochten Supportief + evt mAb Universal precautions, quarantaine en contact tracing, brede (ring)vaccinatie Filovirus
Marburg Mensen, vleermuizen, apen
Hantavirus Knaagdieren Nierinsufficiëntie
Lassa Ratten Endemisch
Andere virussen
mPox Mensen, apen Nauw contact 5-21d Prodromaal grieppaal beeld, pijnlijke huidletsels Necrotiserende huidletsels, ernstige ziekte bij zwakkere personen PCR huidletsel Experimentele medicatie zonder bewezen effectiviteit Universal precautions, quarantaine, vaccin is zeer duur en beperkt Orthopoxvirus
Rabies Honden, vossen, vleermuizen, apen Via beet Min 2w Dood binnen 1w Koorts, angst, slapeloosheid, spierspasmen, sliklast, hydrofobie, aërofobie Paralyse, ademhalingsstilstand, meningo-encefalitis Geen beh mogelijk als symptomen PrEP (2x vaccinatie met week tussen), PEP afh van risico & vaccinatiestatus Rhabdovirus
Condoomgebruik, besnijden, open letsels beh, screening zwangeren, vroegtijdige diagnose & beh;
HIV Seksueel contact (anaal > vaginaal), verticaal (in utero / 3e trim / borstvoeding), bloed(producten); vooral in LIC (Afrika) Dood als geen beh Vooral HIV-1, HIV-2 in West-Afrika; (recidiverende) opportunistische infecties zoals TB, diarree & vermagering, tumoren; 4 stadia AIDS (CD4 <200/mm3) Serologie: pieken HIV RNA in vroeg & eindstadium, CD4 daalt geleidelijk; in Afrika enkel met oog op beh (stigma!) HAART (dolutegravir + NRTIs) vanaf besmetting zorgt voor controle IS; undetectable = untransmittable; terugbetaald; preventie/beh opport infecties
PrEP, 28d PEP (afh van risico zsm), vaginale tenofovir gel of microbicide ring, vaccin in ontwikkeling
Opportunistische infecties
Hematogene verspreiding (miliaire TB) --> extrapulmonaal: meningitis, klieren, Moeilijker bij HIV-geassocieerd; radiologie / microscopie (necrotiserende granulomen) / kleuring (Auramine of Ziehl-Nielsen) / PCR of WGS (ook voor resistentie) / 6m (2m rifampicine, isoniazide, pyrazinamide, ethambutol + 4m RIF, INH) of 4m (rifapentine, INH, PZA, moxifloxacine);
Mycobacterium tuberculosis Aerogeen; M. bovis ook via ongepasteuriseerde zuivel; vooral bij HIV ptn 4-6w (eliminatie/latent/evolutie) Pulmonaal: necrotiserende granulomen, hoest, koorts, gewichtsverlies, nachtzweten, dyspnee, thoracale pijn BCG vaccin vermindert risico op gedissemineerde TB
bot & gewrichten (Pott's), urogenitaal, abdominaal, pleuritis, pericarditis kweek (en antibiogram) op sputum (pulmonaal) of biopt (extrapulmonaal); lumbaalpunctie bij vermoeden meningitis; tuberculinetest of INF-gamma-assay bij latent 12m (met extra CS) als meningitis; 6m BPal(M) of 9m PO als MDR/XDR; evt HAART uitstellen (interactie met rifampicine)
Cryptococcose Vogelkak & grond Gedissemineerde gistinfectie; zz hier Meningitis, verhoogde ICP Kleuring (chinese inkt) & kweek van CSV / Ag test op bloed Amfotericine B (1x PO) + flucytosine-fluconazole (14d) --> fluconazole verder tot CD4 >200/mm3; evt HAART uitstellen (ICP)
Pneumocystis jiroveci Gistpneumonie (kortademig, vermagering, hoest) met slow onset; frequent hier Kleuringen / PCR op bronchoscopie stalen Cotrimoxazole (zeer toxisch), extra CS bij hypoxie; empirisch behandeld in LIC
CMV Droplets, seksueel contact Klierkoorts als goed IS Orgaanaantasting (colitis, pneumonitis, retinitis, ...) met koorts bij slecht IS Kweek/PCR Gancyclovir (evt intraoculair); evt HAART uitstellen (blindheid)
Malaria
Supportief
Niet ernstig: ACT (PO) / Atovaquone-Proguanil (PO, met voedsel)
Snachts; sporozoïeten in speeksel --> leverschizonten met merozoïeten --> merozoïeten infecteren RBC (cellysis) Profylaxe (Atovaquone-Proguanil dagelijks is voorkeur / Mefloquine wekelijks als goed verdragen /
Plasmodium species Mensen Anopheles mug min 7d Aspecifiek met (periodieke) koortsrillingen, geelzucht, anemie, spleno/hepatomegalie; leverhypnozoïeten bij P. vivax/ovale Vooral bij P. falciparum: BWZ stoornissen, convulsies, respiratoire distress, bloedingen, shock, acidose, hypoglycemie, NI Microscopie (dikdruppel & uitstrijkje) heeft expert nodig, Ag (onderscheid falciparum - andere) is gouden standaard maar geen onderscheid actief - inactief, PCR, serologie voor achteraf P. vivax/ovale: aansluitend Primaquine (14-21d) of Tafenoquine (1x) maar niet meer op BE markt en CI bij G6PD def
of evolueren tot micro-/macro-gameten --> seksuele cyclus in mug Doxycycline dagelijks maar vervelende AE / Tafenoquine of Primaquine), vaccinatie in endemische gebieden
Ernstig: Artesunaat (IV) + Doxycycline/Clindamycine, Hydroxychloroquine + Doxycycline/Clindamycine (PO)
Cave resistentie van P. falciparum
Leishmaniase
Visceraal (Kala Azar) Mensen, knaagdieren, honden, vee Zandvlieg (vrouwtjes) Snachts, stil; infectie macrofagen van Küpfercellen (lever), milt, BM, lymfeklieren, huid --> immuunrespons Weken-jaren 80-90% als geen beh Ernstig ziek, koorts, zweten, spleno-/hepatomegalie, anemie, leukopenie, thrombocytopenie, hypergammaglobulinemie Bacteriële surinfectie, post-infectieuze huiduitslag Microscopie op milt-/lever-/BM-/bloedpunctie (cave bloeding), serologie (lage spec), PCR Spontane genezing / voorkeur voor amfotericine B (IV) / antimoonverbindingen (IV/IM) maar veel AE en minder efficiënt / miltefosine (PO) Hemoflagellaten
Cutaan Mensen, knaagdieren, honden, vee Zandvlieg (vrouwtjes) Snachts, stil Vervelende papels --> ulcera met verheven randen --> littekens Evolutie naar mucosale leishmaniase Biopsie van verheven randen, evt serologie Afwachten bij beperkte letsels, topische therapie bij <5, systeemtherapie (miltefosine / meglumine antimoniate) bij veel letsels of op gelaat Hemoflagellaten
Mucocutaan Mensen, knaagdieren, honden, vee Zandvlieg (vrouwtjes) Snachts, stil Ulceraties/bloedingen/inflammatie van neus, mond, keel Mutilerend Afwachten bij beperkte letsels, topische therapie bij <5, systeemtherapie (miltefosine / meglumine antimoniate) bij veel letsels of op gelaat
Trypanosoma
Stadium 1: Fexinidazole (PO) / pentamidine (IM)
Tr. gambiense (Afrikaanse slaapziekte) Mensen Tseetseevlieg (man & vrouw) Overdag, Glossina palpalis (regenwoud/rivier) bezorgt pijnlijke steek met trypomastigoten Weken-maanden Sjanker op inoculatieplaats --> asymptomatisch stadium --> hemolymfatisch stadium: koorts, lymfeklierzwelling, Winterbottom's sign (massa morulacellen in nek), oedeem/rash, anemie Na maanden-jaren: neuronale destructie en vaataantasting in CZS IgM (vecht repetitief tegen nieuwe variatie Ag expressie), microscopie van lymfeklier/bloed/CSV/BM, serologie Mild stadium 2: Fexinidazole (PO) / NECT (PO+IV) Makkelijker dan Tr. rhodiense Flagellaten
Ernstig stadium 2: NECT (PO+IV) is voorkeur, Melarsoprol (IV) is alternatief
Stadium 1: Suramine (IV) optitreren
Tr. rhodiense (Afrikaanse slaapziekte) Mensen, antilopen, vee Tseetseevlieg (man & vrouw) Overdag, Glossina morsitans (beboste savanna) bezorgt pijnlijke steek met trypomastigoten Dagen-weken Malaise, hoofdpijn, koorts, lymfeklierzwelling, hepatosplenomegalie, anemie, ascites, pleura-uitstorting, myocarditis Na weken-maanden: encefalitis --> dood IgM (vecht repetitief tegen nieuwe variatie Ag expressie), microscopie van lymfeklier/bloed/CSV/BM, serologie Moeilijker dan Tr. gambiense Flagellaten
Stadium 2: Melarsoprol (IV)
Tr. cruzi (Chagas) Mensen, armadillo, huisdieren Wantsen (Triatoma infestans) Snachts; via woning (faeces --> wonden of slijmvliezen) / voedsel (faeces) / bloedtransfusie / verticaal; vooral kinderen Chagoma op inoculatieplaats, Romana sign --> asymptomatisch stadium Na (tientallen) jaren: myocarditis & beroerte, megacolon & -slokdarm Microscopie op lichaamsvochten als acuut, PCR/serologie als chronisch, xenodiagnose Benznidazole/Nifurtimox (hoogste dosis bij kinderen) + oplossen van evt sequellen Flagellaten
Mycobacterium leprae Aerogeen / multibacillaire huidletsels
Tuberculoïd (TT) Mensen (theoretisch ook dieren & vectoren) Grote T-cel gemedieerde immuunrespons --> paucibacillair + granulomen + weinig As (humoraal) Jaren Aantasting van vooral CZS (1 zenuwbaan aangetast) maar ook huid (beperkte scherp afgelijnde asymmetrische letsels) Lepromine (Ag) test, biopsie granuloom; in vitro kweek niet mogelijk (wel in voetkussentjes van muis) WHO: 6m rifampicine+clofazimine+dapsone = toxische medicatie met dagelijkse inname (PCR testen op resistentie) BCG vaccin + tracing + PEP met 1x rifampicine
Borderline tuberculoïd (BT)
Borderline borderline (BB)
Borderline Lepromateus (BL) T1LR (upgrade naar TT): heropflakkering of ontstaan van nieuwe huidletsels/neuritis Zsm prednisolone tijdelijk toevoegen aan behandeling als ernstig
Lepromateus (LL) Mensen (theoretisch ook dieren & vectoren) Kleine T-cel gemedieerde immuunrespons --> multibacillair (infiltraat = leproma) + veel As (humoraal) Jaren Aantasting van vooral CZS (grotere en meer zenuwbanen aangetast) maar ook huid (veel diffuus afgelijnde symmetrische letsels, verdikkingen, aantasting neusmucosa) T2LR (erythema nodosum leprosum): ontsteking op Ag-As immuuncomplexen Microscopie (zuurvaste Ziehl-Nielsen kleuring)/PCR/serologie op skin slit smear of neusweefsel; in vitro kweek niet mogelijk (wel in voetkussentjes van muis) WHO: 12m rifampicine+clofazimine+dapsone = toxische medicatie met dagelijkse inname (PCR testen op resistentie) BCG vaccin + tracing + PEP met 1x rifampicine
Andere bacteriën
Yersinia pestis Ratten, honden, jakhalzen, muizen, konijnen Vlooien Aerogeen / direct contact / vlooienbeet 2-8d Bubonische pest: hoge koorts, lymfadenopathieën (typisch lies) Septicemische pest (bacteriëmie --> shock, MOF, dood), pneumonische pest (primair/secundair) Microscopie/kweek op lymfeklieraspiraat of bloed Tetracycline + evt streptomycine
Salmonella typhi Mensen Faeco-oraal (besmet water & voedsel) --> platen van Peyer --> bacteriëmie 10-21d 5-10% Buiktyfus: algemene malaise met vage klachten --> rilkoorts met stupor --> roseola --> bradycardie, splenomegalie, pas laattijdig evt diarree Necrose/ulceraties/bloedingen/perforatie van lymfoïde organen Bloedkweek FQ / cefalosporines (3e gen); toenemende resistentie Vaccin bestaat maar beperkte efficiëntie
Trematoden (botten)
Cercaria (in zoet oppervlaktewater) penetreren huid --> schistosomulae migreren (via bloed) naar v porta
Species (in specifieke slak) hebben andere vestigingslocatie in lichaam --> andere kliniek; swimmer's itch (sensitisatie) en/of
Schistosomiase (Bilharziose) Mensen Slak --> adulte mannetje en vrouwtje migreren samen naar mesenterische/vesicale veneuze plexus Min 4w Darmpoliepen, preportale cirrose, NI, poliepen/calcificaties/kanker in blaas, PHT (zelden), CZS aantasting (zelden) Eitjes in faeces/rectumbiopt/urine/blaasbiopt, serologie (laattijdige screening) Praziquantel (1d PO, evt herhaling na paar weken), ook CS als Katayama Zoet oppervlaktewater vermijden
Katayama fever (immuunreactie met eosinofilie), evt fibro-obstructieve sequellen (ontstekingsreactie in plexi door eieren)
--> eitjes in stoelgang/urine --> miracadia penetreren slak (aseksuele cyclus) --> excreteren cercaria
Ingestie van metacercaria bevattende zoetwater vissen --> maturatie in GW --> eitjes in stoelgang --> ingestie door slak
Clonorchis sinensis Mensen, honden, katten Slak 4w Cholangitis met obstructieve icterus Cholangiocarcinoma Eitjes in faeces / adulte wormen in galvocht (macroscopisch te zien); na 4w Praziquantel (1d PO, evt herhaling na paar weken) Sushi vermijden
(vormt in seksuele cyclus om tot cercaria) --> ingestie door zoetwater vissen; hermafrodiet
Ingestie van metacercaria bevattende schaaldieren --> larven penetreren door darmwand en diafragma
Paragonimus westermani Mensen, wilde dieren, huisdieren, knaagdieren Slak naar longalveolen (adulte wormen) --> eitjes in speeksel of doorgeslikt naar stoelgang --> penetratie in slak 6w LongTB beeld Eitjes in sputum/faeces, radiologie, serologie; na 6w Praziquantel (1d PO, evt herhaling na paar weken) Rauwe schaaldieren vermijden
(vormt in seksuele cyclus om tot cercaria) --> ingestie door schaaldieren; hermafrodiet
Nematoden (rondwormen)
Urbaan: Culex mug (snachts) Microfilaria (larven) via muggensteek in bloedbaan --> maturatie in lymfevaten (lies/oksel) Doxycycline (elimineert endosymbiont Wolbachia) 6-8w, dan ivermectine (1x + herhaling) + albendazole / DEC (optitrerende herhalingen van 1w/m);
Wuchereria bancrofti (lymfatische filariase) Mensen 6m Acute opstoten van lymfangitis (met koorts & eosinofilie), elefantiasis (inflammatie veroorzaakt vergroting & obstructieve fibrose van lymfevaten) Secundaire huidverdikking, ulceraties, surinfecties Echografie scrotum, microscopie/PCR op microfilaria in bloed (meer snachts als muggen actief, niet als chronisch), Ag test, IgG4 As test (zwz pos bij endemisch ptn)
Ruraal: andere muggen --> vrouwelijke macrofilaria (adulte wormen) zetten larven vrij in bloedbaan beide beh vooral gericht op microfilaria; AB bij lymfangitis opstoot; chirurgie & lokale compressie voor lymfoedeem
Overdag, ruraal, dichtbij broedplaats (regenwoud naast rivier), niet in volle zon; larven via steek
Loa Loa Mensen Chrysopsvlieg (vrouwtjes) Subcutane calabar zwellingen rond gewrichten, conjunctivitis, subcutane calcificaties (dode wormen); eerste 2 transiënt (dagen) Microscopie op microfilaria in bloed (overdag), PCR, eosinofilie 3w DEC als geen microfilaria / trage opbouw DEC als wel (+ evt CS en 1x ivermectine) want risico op encefalitis; follow-up mbv eosinofilie
--> maturatie subcutaan --> vrouwelijke macrofilaria zetten microfilaria vrij in bloedbaan
Dichtbij stromend water; larven via steek --> maturatie subcutaan --> vrouwelijke macrofilaria leggen eitjes subcutaan
Onchocerca volvulus Mensen Simulium vlieg Irreversiebele rivierblindheid (ant + post), cutane ontstekingsreactie (fibrotische noduli op beenderige uitsteeksels, jeuk waardoor krabletsels, rash), vergrote lymfeklieren Hoge wormlast --> irreversiebele huidbeschadiging (verlies pigment en elasticiteit, verdikking) Microscopie/PCR op huidsnip Doxycycline (elimineert endosymbiont Wolbachia) 4-6w, Ivermectine (1x + herhaling tot wormen dood); beide vooral gericht op microfilaria; GEEN DEC
--> eitjes opgenomen door en matureren in vlieg
Faeco-oraal: ingestie eitjes --> ontpoppen tot larven in dunne darm --> invaderen darm via bloedbaan naar longalveoli & epiglottis
Ascaris lumbricoides Mensen 60-90d Löffler syndroom (ontstekingsreactie op viscerale migratie naar longen) Hoge wormlast in dunne darm --> vage buikklachten, malnutritie Eitjes in faeces/sputum Mebendazole 3d / Albendazole 1x Goede hygiëne bv geen menselijke meststoffen
--> via inslikken naar dunne darm --> maturatie & eitjes in faeces (voeden zich met ons voedsel, kunnen zeer lang worden)
Toxocara Besmette grond, likken van dieren Faeco-oraal: ingestie eitjes --> ontpoppen tot larven in dunne darm --> trage progressieve weefselinvasie Meestal asymptomatisch Visceral larva migrans syndroom (longklachten), retina laesies Serologie Geen beh, albendazole als migratie, albendazole + CS als retina laesies
Haakwormen: Ancylostoma duodenale, Eitjes hebben warme vochtige grond nodig om te matureren; larven penetreren huid --> viscerale migratie (via lymfe- & bloedbaan)
Mensen Min 3-5w Ferriprieve anemie (bloedverlies), soms milde Löffler Eitjes/larven in faeces Mebendazole & albendazole (repetitief) als hoge wormlast en/of anemie; ijzersuppl met evt ook FZ Niet op blote voeten wandelen
Necator americanus naar longalveoli & epiglottis --> via inslikken naar dunne darm --> maturatie --> eitjes in faeces + bloedzuigen (haakjes aan hoofd)
Eitjes hebben warme vochtige grond nodig om te matureren; filariforme larven penetreren huid --> viscerale migratie naar
Strongyloides stercoralis Mensen, honden, chimpansees 4w Hoog als hyperinfectie Jeuk op inoculatieplaats (zelden), soms milde Löffler, soms steatorree, larva currens opstoten (hevige jeuk, pathognomisch voor auto-reïnfectie) Hyperinfectie syndroom (chronische auto-reïnfectie door verminderd IS): steatorree, sepsis, longklachten, CZS invasie Larven in faeces, duodenaal aspiraat/biopt, serologie (screening) Ivermectine als hyperinfectie / albendazole
longen --> via inslikken naar dunne darm --> maturatie --> eitjes in faeces & evt auto-reinfectie (bij evolutie naar filariforme larven)
Cestoden (lintwormen)
Ingestie varkensvlees (cysticerci) --> Taenia solium larve hecht vast aan (haakjes) & matureert in dunne darm Intestinale wormeradicatie: praziquantel (1x) / niclosamide (bij vermoeden neurocysticercose); Neurocysticercose: anti-epileptica (langdurig)
Taenia solium/saginata Varkens, runderen 2-4m Meestal asymptomatisch Ingestie invasieve eitjes door mens --> cysticerci (vaak calcifiërend) in spieren / subcutaan vet / hersenen (epilepsie) / oog Eitjes/proglottiden in faeces, serologie/radiologie/CSV bij cysticerci Varkensvlees voldoende bakken
--> eieren/proglottiden in faeces --> ingestie door varken --> invasie door darmwand naar spieren + ICP beh + albendazole (10d, combineren met paziquantel als cysten>2, niet als ernstige verwikkelingen) + CS (altijd bij parasieten) + evt chirurgie
Honden/vossen eten organen van schapen/vee (hydatide cysten) --> GI wormen leggen eitjes --> faeces in bodem
Echinococcose Honden/vossen/knaagdieren Schapen/vee Granulosus (noordelijk halfrond) vormt opzwellende moedercyste met interne dochtercysten, multilocularis vormt enkel invasief groeiende dochtercysten (alveolair); lever/longen/elders Compressie, ruptuur (met anafylaxie of secundaire peritoneale cysten), inactief worden Beeldvorming, serologie Albendazole (evt met praziquantel) + resectie/PAIR bij orgaancysten, albendazole + volledige resectie (als mogelijk) bij alveolaire vorm Honden ontwormen, geen karkassen gebruiken als voedsel
--> schapen/vee eten gras (eitjes ontpoppen tot invasieve larven); accidentele ingestie door mensen via speeksel van hond
Ectoparasieten
Rickettsiosen Knaagdieren Luizen, mijten, teken Via beten van vectoren in endemisch gebied 1-2w Vasculitis, koorts, rash, hoofdpijn, myalgie, thrombopenie Rocky mountain spotted fever, Fièvre boutonneuse, African tick-bite fever, Scrub typhus Serologie Doxycycline
Tungiase Zandvlo (vrouwtjes) Tunga penetrans penetreert huid en legt subcutaan eitjes Pijnlijke jeukende papel op inoculatieplaats, eitjes onder korst Sepsis, tetanus, gangreen Verwijdering dmv incisie Niet op blote voeten wandelen
Myasis Vliegelarven Penetreert huid en legt subcutaan eitjes Enkele dagen Vaak meerdere letsels Lijken op steenpuisten met 2 zwarte oogjes (= ademhalingsorgaan) Vaseline op huidopening --> larve kruipt eruit / verwijdering dmv incisie
Scabies (schurft) Geïnfecteerd persoon Scabiësmijt Direct contact Jeukende schilferende huidletsels Permethrinezalf (8-12u op nek tot voeten + herhaling na 1-2w) / ivermectine PO; ook contactpersonen, beddengoed en kleding beh
