samenvatting: vertaal- en tolkwetenschap hoofdstuk 11 (Kris Peeters)

VERTALEN EN TOLKEN 4

11. TERMINOLOGIE

Een term? = lexicale eenheid die zijn betekenis ontleent aan een vakspecifieke context waarin dat woord voorkomt

A. INLEIDING HOOFDSTUK

 over de gespecialiseerde/domeinspecifieke woordenschat; ontwikkeld en gebruikt voor specifieke communicatie

PARALLELLE CONCEPTEN MET VERTAALWETENSCHAP

 Vertaalproblemen: voor elk probleem is een oplossing
 “het torentje in den Haag” niet vertalen door “little tower” MAAR gwn uitleggen in de andere taal
 <-> vertaalmoeilijkheid: hangt af vd ervaring vd vertaler
 Equivalentie: hoe worden bv. termen vertaald in wetteksten of andere juridische tekstgenres
 Adequacy: in welke mate een doeltekst dezelfde inhoud weergeeft als een brontekst
 Hangt altijd samen met acceptability (= wat is aanvaardbaar in de doelcultuur)
 Prescriptief – descriptief

B. CONCEPTUEEL KADER

Sleutelvraag: hoe gaan vertalers om met terminologie?
 Domein specifieke woorden, soms zonder direct equivalent
 In een bepaald – meer of minder genormeerd – domein
 Voor een bepaald doelpubliek
 Vb: technische terminologie voor iemand die niets van computers begrijpt
 Hangt allemaal af vd opdracht, publiek etc. hoe je dat probleem oplost

RELATIE TOT SLEUTELBEGRIPPEN EN -CONCEPTEN

 Equivalentie: welke term in de doeltaal is een equivalent vd term in de brontaal, in bepaald vakgebied?
 Context: het is de vakspecifieke context die bepaalt of een bepaald woord een term is
 Doelpubliek: termen voor vakspecialisten: woorden voor leken
 Prescriptieve – descriptieve visie: univociteit VS variatie
 Mss is er maar 1 begrip MAAR wel meerdere variaties
 Vb: het begrip fiets heeft verschillende termen (pedaal, zadel, …)
 De “cultural turn”: vertalen is niet alleen taalprobleem MAAR ook cultuurprobleem
 TURN? Veranderingen van zienswijzen op hoe wij vertalingen bestuderen
 CULTUUR? Woorden hebben verschillende connotaties en er bestaan realia
 Normen: industrienormen MAAR ook taalnormen en vertaalnormen
 Meertaligheid DUS ook vertalen en tolken
 Adequacy & acceptability: hoe maakt een vertaler vertaling die adequaat is en dus acceptabel in bepaalde
domein- of vakspecifieke contexten?

 Verbanden met: HS18, 16, 5, 14, 8, 9

, C. PROBLEMATIEK EN CENTRALE VRAGEN

 terminologie (domein specifieke termen) vormt een essentieel onderdeel vh vertaalbedrijf
- NOODZAAK? Adequate termen hanteren die gebruikelijk zijn in een bepaald vakgebied

Impliciete problematiek?
 Vertalen en dus ook vertaalwetenschap zijn intrinsiek multi- of interdisciplinair

Enkele centrale vragen
 Wie bepaalt wat een term is en wat niet, wat er in een glossarium komt en wat niet?
 Wat is een term? Wat is het verschil tussen een woord, term en concept
 Waarom is het nodig om de juiste termen te gebruiken in een vertaling?
 = belangrijk in gevoelige contexten zoals gezondheid en justitie
 Wanneer is de terminologie als wetenschapstak ontstaan?
 Hoe bepalen terminografen wat een term is en wat niet?

D. LEIDRAAD EN DEFINITIES

 Vakspecifieke registers: alle mogelijke geschreven/gesproken situaties waarin vakspecialisten communiceren
 OVER gespecialiseerde kennis binnen hun vakgebied of studiedomein
 Specifieke vaktaal = onderdeel van natuurlijke taal met een eigen terminologie
 H20 is dus geen term WANT het is geen natuurlijke taal, maar een symbool

Terminologie en terminografie
 Terminografie = geheel v activiteiten waarvan het doel is om de terminologie van een of meerdere
vakgebieden op te lijsten en in hun onderling verband toe te lichten
 RESULTAAT? glossarium of m.a.w. een terminologisch woordenboek
 Glossaria en databanken = eentalig of meertalig
 databanken worden continu aangevuld en zijn DUS heel up-to-date

Belang van normering
 Terminologie wordt beschreven in vastgelegde normen
 DOEL? dubbelzinnigheid, verwarring en gevaarlijke situaties vermijden
 vb: gevaarlijk als piloot en controlekamer andere benamingen zouden gebruiken

 Belang van terminologie voor taalprofessionals
 VOOR? Vertalers, tolken en technical writers (schrijvers technische documenten)
 Belang van terminologie als onderzoeksdomein in de vertaalwetenschap

Neologismen of nieuwvormingen
 = nieuwe termen binnen vakgebied als gevolg v nieuwe ideeën of ontwikkelingen
 Functie terminologie hier: instrument om nieuwe inzichten en ideeën in gespecialiseerde domeinen te
structuren en benoemen
Terminologische variatie
 = gespecialiseerde begrippen worden door meerdere termen aangeduid




E. WAT IS EEN TERM?