Ontwikkelingspsychologie
Inhoudsopgave
Inleiding ........................................................................................................................................................... 4
Wat is ontwikkelingspsychologie? ...................................................................................................................... 4
Ontstaan ............................................................................................................................................................. 4
Actuele thema’s .................................................................................................................................................. 4
Theoretische perspectieven ............................................................................................................................. 6
Modellen............................................................................................................................................................. 6
Psychodynamisch model ............................................................................................................................... 6
Behavioristisch model ................................................................................................................................... 6
Cognitief perspectief ..................................................................................................................................... 6
Systemisch perspectief .................................................................................................................................. 6
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de babytijd ................................................................................... 8
Inleiding .............................................................................................................................................................. 8
Emoties in de babytijd ........................................................................................................................................ 9
Emoties zijn zichtbaar bij kinderen maar we weten niet of die baby’s die ook ervaren ............................... 9
Fundamentele emotionele gelaatsuitdrukkingen ......................................................................................... 9
Basale emoties lijken aangeboren ................................................................................................................. 9
Andere emoties ontwikkelen zich in de eerste maanden ............................................................................. 9
Er zijn ook cultuurgebonden verschillen ....................................................................................................... 9
Onze hersenen zijn klaar om emoties te ervaren bij de geboorte .............................................................. 10
Ontwikkeling van het ik .................................................................................................................................... 11
Verschillen tussen baby’s .................................................................................................................................. 15
Gender .............................................................................................................................................................. 15
De sociale ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de peuter- en kleutertijd ............................. 16
Periode van enorme emotionele en sociale ontwikkeling ................................................................................ 16
Ontwikkeling van het ik .................................................................................................................................... 16
Sociale interactie .............................................................................................................................................. 17
Vriendschappen ........................................................................................................................................... 17
Spelen .......................................................................................................................................................... 17
Theory of mind ................................................................................................................................................. 17
Morele ontwikkeling ......................................................................................................................................... 17
Agressie ............................................................................................................................................................ 18
De sociale ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de schooltijd ................................................ 19
Ontwikkeling van het ik .................................................................................................................................... 19
Erikson ......................................................................................................................................................... 19
Zelfbeschrijving evolueert van fysisch naar psychisch en wordt abstracter ............................................... 19
Geddiferentieerder zelfbeeld ...................................................................................................................... 19
Sociale vergelijking ...................................................................................................................................... 19
Opwaartse sociale vergelijking .................................................................................................................... 19
1
, Neerwaartse sociale vergelijking ................................................................................................................. 19
Eigenwaarde ................................................................................................................................................ 19
Relaties in de schooltijd .................................................................................................................................... 19
Vriendschap wordt belangrijker .................................................................................................................. 19
Stadia van vriendschap ................................................................................................................................ 20
Populariteit .................................................................................................................................................. 20
Gender ......................................................................................................................................................... 20
Interetnische vriendschappen ..................................................................................................................... 21
Pesten .......................................................................................................................................................... 21
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de adolescentie .......................................................................... 22
Ontwikkeling van het ik .................................................................................................................................... 22
Belang identiteit gelinkt aan ........................................................................................................................ 22
Zelfbeeld ...................................................................................................................................................... 22
Eigenwaarde ................................................................................................................................................ 22
Erikson ......................................................................................................................................................... 22
Berzonsky .................................................................................................................................................... 23
Culturele identiteit ...................................................................................................................................... 23
Relatie met ouders ........................................................................................................................................... 23
Relaties met leeftijdsgenoten ........................................................................................................................... 23
Sociale en persoonlijke ontwikkeling in de vroege volwassenheid ................................................................. 24
Ontwikkelingstaken tijdens de volwassenheid ................................................................................................. 24
Relaties aangaan .............................................................................................................................................. 24
Geluk in de jongvolwassenheid ................................................................................................................... 24
Sociale klok .................................................................................................................................................. 24
Erikson ......................................................................................................................................................... 25
Vriendschap ................................................................................................................................................. 25
Verliefd worden ........................................................................................................................................... 25
Twee gezichten van liefde ........................................................................................................................... 25
Labelingstheorie gepassioneerde liefde ...................................................................................................... 25
Romantische liefde ...................................................................................................................................... 25
Sternberg: 3 componenten van de liefde .................................................................................................... 25
Partner kiezen .............................................................................................................................................. 26
Hechting en romantische relaties ................................................................................................................ 26
Verloop relaties ................................................................................................................................................ 26
Werk ................................................................................................................................................................. 26
Beroepskeuze .............................................................................................................................................. 26
Carrièreconsolidatie .................................................................................................................................... 26
Ginzberg....................................................................................................................................................... 27
Intrinsieke en extrensieke motivatie ........................................................................................................... 27
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de middelbare leeftijd ................................................................ 27
Persoonlijke ontwikkeling ................................................................................................................................. 27
Twee modellen ............................................................................................................................................ 27
Erikson ......................................................................................................................................................... 27
Vaillant ......................................................................................................................................................... 27
Levinson ....................................................................................................................................................... 27
Midlife – crisis .............................................................................................................................................. 27
Blijft in grote lijnen hetzelfde ...................................................................................................................... 27
Relaties ............................................................................................................................................................. 27
Gezinsdynamiek veranderen ....................................................................................................................... 27
2
, Tevredenheid huwelijk verandert ............................................................................................................... 28
Tweede huwelijk .......................................................................................................................................... 28
Lege nest syndroom .................................................................................................................................... 28
Helikopterouders ......................................................................................................................................... 28
Boemerangkinderen .................................................................................................................................... 28
Sandwichgeneratie ...................................................................................................................................... 28
Kangoeroewonen ........................................................................................................................................ 28
Huiselijk geweld ........................................................................................................................................... 28
Werk en vije tijd ................................................................................................................................................ 28
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de ouderdom .............................................................................. 29
Persoonlijke ontwikkeling, stabiliteit en verandering ....................................................................................... 29
Stabiliteit en verandering ............................................................................................................................ 29
Erikson: ik-integriteit vs. wanhoop .............................................................................................................. 29
Peck: ontwikkelingstaken ............................................................................................................................ 29
Levinson: winter van het leven .................................................................................................................... 29
Neugarten: 4 manieren van omgaan met ouder worden............................................................................ 29
Life review ................................................................................................................................................... 29
Persoonlijke ontwikkeling ................................................................................................................................. 29
Leeftijdsstratificatie ..................................................................................................................................... 29
Wijsheid ....................................................................................................................................................... 29
Dagelijks leven in de ouderdom ........................................................................................................................ 30
Woonvormen ............................................................................................................................................... 30
Financieel ..................................................................................................................................................... 30
Werk en pensionering ................................................................................................................................. 30
Relaties ............................................................................................................................................................. 30
Huwelijk ....................................................................................................................................................... 30
Dood partner ............................................................................................................................................... 30
Sociale netwerk ................................................................................................................................................ 31
Vriendschap ................................................................................................................................................. 31
Sociale steun ................................................................................................................................................ 31
3
, Inleiding
Wat is ontwikkelingspsychologie?
Bestudeert patronen van verandering en stabiliteit in het psychisme gedurende de
levensloop
Cognitieve ontwikkeling
Begin: concreet → naarmate men ouder wordt: abstracter
Sociale ontwikkeling
Wie ben ik? Weet ik wat ik kan en niet kan? Vind ik mezelf de moeite waard? (vooral 14-
15jarigen vinden dit een probleem)
Ontstaan
Babybiografieën (19e E)
Fysieke en taalkundige mijlpaal bijhouden (eerste woordjes, gewicht,…)
Psychologen
Alfred Binet (1857-1911) IQ (intelligentiequotiënt) → ontwikkelde de
eerste intelligentietest. Dit was een van de
eerste pogingen om deelaspect van de
psychologie te bestuderen
Stanley Hall (1846-1924) Denken en gedrag bij kinderen bestuderen
Jean Piaget (1896-1980) Cognitieve ontwikkeling
Actuele thema’s
Continue verandering vs discontinue verandering van de ontwikkeling
= DISCUSSIE
Kritieke vs gevoelige periode?
• Kritieke periode: specifieke tijd in de ontwikkeling waarin een gebeurtenis de
grootste gevolgen
• Gevoelige periode: een afgebakende periode waarin het organisme extra gevoelig is
voor omgevingsinvloeden die betrekking hebben op een bepaald facet van de
ontwikkeling
• Plasticiteit: ontwikkeling is veel flexibeler dan oorspronkelijk werd aangenomen
o Bv. Centrum van Broca
Nature (aangeboren) versus nurture
Is iets het gevolg van de natuur of een gevolg van de ontwikkeling?
The Bell curve (klokcurve)
4
Inhoudsopgave
Inleiding ........................................................................................................................................................... 4
Wat is ontwikkelingspsychologie? ...................................................................................................................... 4
Ontstaan ............................................................................................................................................................. 4
Actuele thema’s .................................................................................................................................................. 4
Theoretische perspectieven ............................................................................................................................. 6
Modellen............................................................................................................................................................. 6
Psychodynamisch model ............................................................................................................................... 6
Behavioristisch model ................................................................................................................................... 6
Cognitief perspectief ..................................................................................................................................... 6
Systemisch perspectief .................................................................................................................................. 6
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de babytijd ................................................................................... 8
Inleiding .............................................................................................................................................................. 8
Emoties in de babytijd ........................................................................................................................................ 9
Emoties zijn zichtbaar bij kinderen maar we weten niet of die baby’s die ook ervaren ............................... 9
Fundamentele emotionele gelaatsuitdrukkingen ......................................................................................... 9
Basale emoties lijken aangeboren ................................................................................................................. 9
Andere emoties ontwikkelen zich in de eerste maanden ............................................................................. 9
Er zijn ook cultuurgebonden verschillen ....................................................................................................... 9
Onze hersenen zijn klaar om emoties te ervaren bij de geboorte .............................................................. 10
Ontwikkeling van het ik .................................................................................................................................... 11
Verschillen tussen baby’s .................................................................................................................................. 15
Gender .............................................................................................................................................................. 15
De sociale ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de peuter- en kleutertijd ............................. 16
Periode van enorme emotionele en sociale ontwikkeling ................................................................................ 16
Ontwikkeling van het ik .................................................................................................................................... 16
Sociale interactie .............................................................................................................................................. 17
Vriendschappen ........................................................................................................................................... 17
Spelen .......................................................................................................................................................... 17
Theory of mind ................................................................................................................................................. 17
Morele ontwikkeling ......................................................................................................................................... 17
Agressie ............................................................................................................................................................ 18
De sociale ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de schooltijd ................................................ 19
Ontwikkeling van het ik .................................................................................................................................... 19
Erikson ......................................................................................................................................................... 19
Zelfbeschrijving evolueert van fysisch naar psychisch en wordt abstracter ............................................... 19
Geddiferentieerder zelfbeeld ...................................................................................................................... 19
Sociale vergelijking ...................................................................................................................................... 19
Opwaartse sociale vergelijking .................................................................................................................... 19
1
, Neerwaartse sociale vergelijking ................................................................................................................. 19
Eigenwaarde ................................................................................................................................................ 19
Relaties in de schooltijd .................................................................................................................................... 19
Vriendschap wordt belangrijker .................................................................................................................. 19
Stadia van vriendschap ................................................................................................................................ 20
Populariteit .................................................................................................................................................. 20
Gender ......................................................................................................................................................... 20
Interetnische vriendschappen ..................................................................................................................... 21
Pesten .......................................................................................................................................................... 21
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de adolescentie .......................................................................... 22
Ontwikkeling van het ik .................................................................................................................................... 22
Belang identiteit gelinkt aan ........................................................................................................................ 22
Zelfbeeld ...................................................................................................................................................... 22
Eigenwaarde ................................................................................................................................................ 22
Erikson ......................................................................................................................................................... 22
Berzonsky .................................................................................................................................................... 23
Culturele identiteit ...................................................................................................................................... 23
Relatie met ouders ........................................................................................................................................... 23
Relaties met leeftijdsgenoten ........................................................................................................................... 23
Sociale en persoonlijke ontwikkeling in de vroege volwassenheid ................................................................. 24
Ontwikkelingstaken tijdens de volwassenheid ................................................................................................. 24
Relaties aangaan .............................................................................................................................................. 24
Geluk in de jongvolwassenheid ................................................................................................................... 24
Sociale klok .................................................................................................................................................. 24
Erikson ......................................................................................................................................................... 25
Vriendschap ................................................................................................................................................. 25
Verliefd worden ........................................................................................................................................... 25
Twee gezichten van liefde ........................................................................................................................... 25
Labelingstheorie gepassioneerde liefde ...................................................................................................... 25
Romantische liefde ...................................................................................................................................... 25
Sternberg: 3 componenten van de liefde .................................................................................................... 25
Partner kiezen .............................................................................................................................................. 26
Hechting en romantische relaties ................................................................................................................ 26
Verloop relaties ................................................................................................................................................ 26
Werk ................................................................................................................................................................. 26
Beroepskeuze .............................................................................................................................................. 26
Carrièreconsolidatie .................................................................................................................................... 26
Ginzberg....................................................................................................................................................... 27
Intrinsieke en extrensieke motivatie ........................................................................................................... 27
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de middelbare leeftijd ................................................................ 27
Persoonlijke ontwikkeling ................................................................................................................................. 27
Twee modellen ............................................................................................................................................ 27
Erikson ......................................................................................................................................................... 27
Vaillant ......................................................................................................................................................... 27
Levinson ....................................................................................................................................................... 27
Midlife – crisis .............................................................................................................................................. 27
Blijft in grote lijnen hetzelfde ...................................................................................................................... 27
Relaties ............................................................................................................................................................. 27
Gezinsdynamiek veranderen ....................................................................................................................... 27
2
, Tevredenheid huwelijk verandert ............................................................................................................... 28
Tweede huwelijk .......................................................................................................................................... 28
Lege nest syndroom .................................................................................................................................... 28
Helikopterouders ......................................................................................................................................... 28
Boemerangkinderen .................................................................................................................................... 28
Sandwichgeneratie ...................................................................................................................................... 28
Kangoeroewonen ........................................................................................................................................ 28
Huiselijk geweld ........................................................................................................................................... 28
Werk en vije tijd ................................................................................................................................................ 28
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de ouderdom .............................................................................. 29
Persoonlijke ontwikkeling, stabiliteit en verandering ....................................................................................... 29
Stabiliteit en verandering ............................................................................................................................ 29
Erikson: ik-integriteit vs. wanhoop .............................................................................................................. 29
Peck: ontwikkelingstaken ............................................................................................................................ 29
Levinson: winter van het leven .................................................................................................................... 29
Neugarten: 4 manieren van omgaan met ouder worden............................................................................ 29
Life review ................................................................................................................................................... 29
Persoonlijke ontwikkeling ................................................................................................................................. 29
Leeftijdsstratificatie ..................................................................................................................................... 29
Wijsheid ....................................................................................................................................................... 29
Dagelijks leven in de ouderdom ........................................................................................................................ 30
Woonvormen ............................................................................................................................................... 30
Financieel ..................................................................................................................................................... 30
Werk en pensionering ................................................................................................................................. 30
Relaties ............................................................................................................................................................. 30
Huwelijk ....................................................................................................................................................... 30
Dood partner ............................................................................................................................................... 30
Sociale netwerk ................................................................................................................................................ 31
Vriendschap ................................................................................................................................................. 31
Sociale steun ................................................................................................................................................ 31
3
, Inleiding
Wat is ontwikkelingspsychologie?
Bestudeert patronen van verandering en stabiliteit in het psychisme gedurende de
levensloop
Cognitieve ontwikkeling
Begin: concreet → naarmate men ouder wordt: abstracter
Sociale ontwikkeling
Wie ben ik? Weet ik wat ik kan en niet kan? Vind ik mezelf de moeite waard? (vooral 14-
15jarigen vinden dit een probleem)
Ontstaan
Babybiografieën (19e E)
Fysieke en taalkundige mijlpaal bijhouden (eerste woordjes, gewicht,…)
Psychologen
Alfred Binet (1857-1911) IQ (intelligentiequotiënt) → ontwikkelde de
eerste intelligentietest. Dit was een van de
eerste pogingen om deelaspect van de
psychologie te bestuderen
Stanley Hall (1846-1924) Denken en gedrag bij kinderen bestuderen
Jean Piaget (1896-1980) Cognitieve ontwikkeling
Actuele thema’s
Continue verandering vs discontinue verandering van de ontwikkeling
= DISCUSSIE
Kritieke vs gevoelige periode?
• Kritieke periode: specifieke tijd in de ontwikkeling waarin een gebeurtenis de
grootste gevolgen
• Gevoelige periode: een afgebakende periode waarin het organisme extra gevoelig is
voor omgevingsinvloeden die betrekking hebben op een bepaald facet van de
ontwikkeling
• Plasticiteit: ontwikkeling is veel flexibeler dan oorspronkelijk werd aangenomen
o Bv. Centrum van Broca
Nature (aangeboren) versus nurture
Is iets het gevolg van de natuur of een gevolg van de ontwikkeling?
The Bell curve (klokcurve)
4