H3 EIGEN LICHAAM EN GEZOND GEDRAG
3.1 WAARNEMING
Inzichten – zintuigen heb je nodig om te overleven
1. Zintuigen maken het voor mensen en dieren mogelijk om omgeving waar te nemen
Biologische functie = gevaar vermijden, voedsel en water + voortplanting
2. Zintuigen bevatten zenuwcellen – gevoel voor één bepaalde prikkel zoals licht of
geluid. Zenuwcellen zetten de prikkel om in elektrisch signaal – gaat nd hersenen
3. Eigenlijke gewaarwording van zintuigen vindt plaats id hersenen
De hersenen verwerken de informatie die zij ontvangen uit de zintuigen
Vervolgens > lichaam aansturen om hierop te reageren dmv adequaat gedrag
Optische illusies
Verklaring
= De manier waarop onze ogen en hersenen werken – afhankelijk de manier waarop je kijkt
-De belangrijkste zintuigen en de wijze waarop zij samenwerken met de hersenen en spieren
3.1.1 ZINTUIGEN OM TE OVERLEVEN
Basisbehoeften heb je nodig om te kunnen overleven
- Voldoende eten en drinken nodig
- Beschermen tegen dreigend gevaar
- Voortplanten
(!) Zintuigen spelen hierbij een belangrijke rol
> Ze stellen dieren of mensen in staat om voedsel, gevaar, etc te kunnen waarnemen en
daar vervolgens adequaat op te kunnen reageren
- Waarmening en gedrag horen dus sterk bij elkaar
VOORBEELDEN DAGELIJKS LEVEN
- Koffie die nog te warm is?
= Je warmtezintuigen in de huid nemen dit waar
- Je houd de warme tas nog vast tot je zoekt naar een plaats om het neer te zetten
- Punaise stappen?
= Pijnzintuigen waarnemen – waardoor je snel je voet zal terugtrekken
Niet alle functies van zintuigen zijn direct gericht op overleven – spelen dus ook een
belangrijke rol bij non – verbale communicatie (= zoals emoties en knuffelen)
,3.1.2 DE SAMENWERKING TUSSEN ZINTUIGEN, HERSENEN EN SPIEREN
Met alléén zintuigen kan je niet, zien, horen, proeven, ruiken of voelen
Zintuigen =
‘ontvangers’ van je lichaam waardoor ze reageren op specifieke prikkels zoals licht en geluid
Geprikkeld?
= Boodschap naar je hersenen
Boodschappen ontcijferen
Ontstaan van gewaarwording (= muziek of beelden)
- Vergelijken de binnenkomende informatie die in het geheugen is opgeslagen, waardoor de
nieuwe informatie betekenis kan krijgen
Hersenen beslissen of lichaam in actie moet komen of niet
Actie?
= Hersenen sturen opdrachten naar bepaalde spieren om zich samen te trekken
- Resulteert in gedrag
Communicatie
Zintuigen en hersenen Hersenen en spieren
= via zenuwen
Vormen de ‘bedraging’ van je lichaam
,De zintuigzenuwen brengen elektrische signalen van de zintuigen over naar je hersenen
Hebben de hersenen besloten wat er moet gebeuren?
- Dan zenden ze elektrische signamen uit via bewegingszenuwen
= Aangesloten op de spieren vn lichaam
Als de kleine elektrische stroompjes uit je hersenen bij een spier aankomen
> Verspreiden ze zich over de spier, die hierdoor samentrekt
Over je hele lichaam verspreid zijn er zenuwen te vinden
Vanaf de hersenen loopt er een dikke bundem zenuwen langs je rug naar beneden
= ruggenmerg
Zowel zintuig – als beweginszenuwen te vinden
LET OP
Sommige zintuigelijke informatie gaat niet meteen naar de hersenen MAAR wordt
‘kortgesloten’ via het ruggenmerg
Zintuigelijke informatie gaat via een zintuigzenuw naar ruggenmerg en wordt via je
ruggenmer en bewegingszenuw omgezet in actie vd spieren = reflex
Bekende reflexen
- Kniepeesreflex
, - Hoest -, nies -, slik – en pupilreflex
3.1.3 DE BELANGRIJKSTE ZINTUIGEN
De ‘vijf zintuigen’ van de mens
1. Horen
2. Smaken
3. Ruiken
4. Gevoel
5. Gezichtsvermogen
Eigenlijk niet juist > er zijn veel meer soorten zintuigen
Het gevoel zou al uit 4 soorten kunnen bestaan
- Tastzintuig
- Warmezintuigen
- Koudezintuigen
- Pijnzintuigen (uiteinden van zenuwen die beschadiging van de huid kan waarnemen)
(!) Belangrijk om onderscheid te maken tussen
- Prikkels
- Zintuigen
- Organen
= Deel van de mens (of dier/plant) dat één of meerdere functies vervult en dat
bestaat uit verschillende weefsels (= groep gelijksoortige cellen)
BV spier – of zenuwweefsel
HUID
= Orgaan met vele functies – biedt bescherming tegen ziekteverwekkers en tegen gevaarlijke
straling vd zon
- Gespecialiseerde zintuigen id huid (= tastzingen, warmte – en koudezintuigen en de
pijnzintuigen) zijn in staat om respectievelijk de prikkels druk, warmte en koude +
beschadiging van de huid waar te nemen
OOG
= Zintuig en het bijhorende orgaan vallen samen
- Licht komt je oog binnen via de pupil
- Pupil kan groter en kleiner worden gemaakt dmv spiertjes
= Kunnen samentrekken buiten de invloed van de wil
PUPILREFLEX
- Als er veel licht op het oog valt > pupil kleiner om overbelasting te voorkomen
- Als er weinig licht op het oog valt > pupil groter om zoveel mogelijk licht op te vangen
Licht beweegt zich altijd voort in een rechte lijn, waardoor het licht dat van boven komt
onder op het netvlies geprojecteerd en vice versa
Consequentie = beelden zullen altijd omgekeerd op het netvlies geprojecteerd worden
,De eigenlijke zintuigcellen van je oog, zitten in je netvlies, de ‘binnenkleding’ van je oog
= Staafjes en kegeltjes
Kleuren waarnemen
Gele vlek
= De plek op je netvlies waar een grote concentratie kegeltjes dicht bij elkaar te vinden is
Staafjes > zijn gevoelig voor verschillen in lichtsterkte maar kunnen geen kleuren
onderscheiden (enkel wit, zwart + grijstinten)
• Staafjes hebben minder licht nodig om te worden geprikkeld dan de kegeltjes
daarom zie je in het donker alleen zwart, wit en grijstinten
WEETJES
Voor de meeste mensen is het heel moeilijk om opgestoken wijsvinger van het linkerhand te
raken OMDAT afstand schatten moeilijk is met maar één oog
Met twee ogen lukt dat veel beter WANT je krijgt info van twee ogen die onder een net iets
andere hoek naar het object kijken
· Hersenen combineren deze info en ‘weten’ daardoor wat de afstand tot het object is
= Hierdoor kan je dus diepte zien
GEHOOR – EN EVENWICHTSORGAAN
Lichaam bestaat uit twee zintuigorganen
1. Hoororgaan
2. Evenwichtsorgaan
1. Hoororgaan is op te delen in drie gedeeltes met elk eigen functie
1. Uitwendig oor
· Bestaat uit
- Gehoorgang
- Oorschelp
- Trommelvlies – opvangen van geluid
Geluid wordt door de oorschelp nd gehoorgang geleid en brengt het trommelvlies in trilling
(!) Oorsmeer dient ervoor om trommelvlies soepel te houden
2. Middenoor
· Bestaat uit
- Trommelholte met daarin drie gehoorbeentjes
ֶ Hamer
ֶ Aambeeld
ֶ Stijgbeugel
,= De kleinste botjes van het lichaam – dient voor het versterken van de trilling + brengen ze
de trilling over over van het trommelvlies nh binnenoor
3. Binnenoor (id schedel)
· Bestaat uit
- Slakkenhuis – bevinden zich de zintuigcellen
= Dienen voor het omvormen vd trilling in elektrische signalen die via de
gehoorzenuw nd hersenen gaan
WEETJES
Bij het opstijgen of dalen vh vliegtuig kan je last krijgen van oorpijn
· Bij stijgen daalt de luchtdruk met ongeveer 10% waardoor lucht in het middenoor
harder op het trommelvlies drukt dan de buitenlucht
Hierdoor bolt trommelvlies een beetje naar buiten toe – doet pijn
Luchtdruk van het middenoor wordt normaal gesproken snel weer hetzelfde als de
buitenlucht, doordat je de buis van Eustachius als een soort ventiel gebruikt = ‘ploppen’
Jongen van 2-5 jaar hebben vaak last van oorontstekingen
· Ophoping van veel vocht achter het trommelvlies ih middenoor
· Vocht drukt hard tegen het trommelvlies – waardoor dit niet goed functioneert
Buisjes kunnen voor verlichting zorgen
- Worden in het trommelvlies gestoken en voeren het vocht vanuit het
middenoor af
,2. Evenwichtsorgaan
= Helpt je om overeint te blijven
Bestaat uit 3 halfcirkelvormige kanalen die loodrecht op elkaar staan
· Er is één kanaal voor elk vd drie dimensies
· Kanalen zijn gevuld met vloeistof en id wand zitten gevoelige zintuigcellen die elk een
haar hebben met een steentje eraan
· Bewegingen van het hoofd brengen de vloeistof in een of meerdere kanalen in
beweging en daarmee ook de genoemde steentjes
- Hierop sturen de zintuigcellen een elektrisch signaal nd hersenen
· Hersenen gaan opdrachten sturen naar je spieren – waardoor je je houding tijdig
kunt corrigeren
Als je ronddraait en ineens stopt, ben je duizelig. Hoe komt dat?
- Omdat de vloeistof in halfcirkelvormige kanalen nog even blijft bewegen
- Evenwichtsorgaan stuurt dan boodschap nd hersenen dat je nog draait terwijl die wel
mweten dat je eigenlijk stilstaat
(!) Onregelmatige bewegingen kunnen ervoor zorgen dat het evenwichtsorgaan ontregeld
raakt, waardoor je misselijk wordt (wagenziek, zeeziek, etc)
SMAAKZINTUIGEN
Smaak + reuk hangen nauw samen
- Het meeste van wat je proeft, ruik je eigenlijk
Er zijn vijf smaken die wij kunnen onderscheiden
1. Zoer
2. Zout
3. Zuur
4. Bitter
5. Umami - hartig
= Smaak vooral gekoppels aan eiwitrijke voeding zoals vlees of sojasaus
Volgens onderzoekers 6de smaak
> Smaak van vet (= oleogustus)
REUKZINTUIGEN
Ligt hoog boven id gangen van je neus – zintuigcellen zijn gevoelig voor vluchtige stoffen
zoals parfum en bezine
- Die eerst door de neusgangen moeten opstijgen om de zcellen te kunnen prikkelen
· Reukzintuig kan ongeveer 350 verschillende geuren onderscheiden
Neus verstopt?
,Geurstoffen kunnen niet bij de zintuigcellen komen
TASTZINTUIGEN
Bestaan uit kleine ovale orgaantjes die vlak onder de huid liggen
Kleine drukveranderingen
> Vervormen de orgaantjes en geven ze een elektrisch signaal af ad hersenen
Veel tastzinnen die bij elkaar liggen?
= Huid erg gevoelig (vingertoppen + lippen)
3.2 STEVIGHEID EN BEWEGING
3.2.1 DRAAGBALKEN VAN JE LICHAAM
Draagbalken zijn nodig om het gewicht van je lichaam te kunnen dragen
- Zorgen ervoor fat je niet bezwijkt onder je eigen gewicht
(!) Wervelkolom is niet helemaal recht, maar S – vormig
- Zorgt ervoor dat het zwaartepunt van je bovenlichaam precies boven je bekken en de
daaraan verbonden benen komt te liggen
Zo wordt voorkomen dat je voorover of achterover valt
Botten in je bovenbenen (moeten het gehele bovenlichaam dragen) zijn in vergelijking met
de botten in je bovenarm veel dikker + steviger
,Pijnbeenderen in je lichaam hebben een heel specifieke vorm
- Aan de uiteinden zijn ze verdikt – je zit daar een grote knobbel
Uiteinden van de pijpbeenderen zijn relatief massiever
= Gevuld met groot aantal beenbalkjes
(tussenstuk is een soort buis)
Er zit beenmateriaal ad buitenkant, maar niet ih centrum
3.2.2 BESCHERMING VAN VITALE ORGANEN
Ribbenkast, schedel en wervelkolkom spelen een zéér belangrijke rol bij de bescherming vd
vitale organen
= Organen die van levensbelang zijn
Ribbenkast is een kooi rondom je hart en longen – flexibel want ze kan groter + kleiner
worden (= heeft te maken met functie van longen – ademhaling)
Schedel
· Meerdere elkaar vergroeide botten bestaat
· Beschermt als stevige helm, de zachte + kwetsbare hersenen
Onder de schedel zit
· Vloeistoflaag tussen de hersenvliezen die de hersenen omgeven
= Dient als een soort schokdemper
Aangezichtsschedel beschermt belangrijkste zintuigen
- Ogen (oogkassen)
- Gehoor – en evenwichtsorganen
3.2.3 BEWEGING VAN JE ARMEN EN BENEN
Dmv een grote platte botten zijn ze verbonden met de grootste draagbalk van je lichaam (=
wervelkolom)
· Armen – schouderbladen
· Benen – botten van je bekken
Vlak bij de wervelkolom bestaan armen + benen uit dikke en lange pijnbeenderen
In de onderarmen + benen zitten twee parallelle pijpbeenderen
· Ellepijp
· Spaakbeen
· Scheenbeen
· Kuitbeen
Eindigen beide in uitsteeksels die bestaan uit diverse kleine botjes
, Botten van je ledematen zorgen voor stevigheid + maken beweging mogelijk doordat ze met
elkaar verbonden zijn met gewrichten
Belangrijkste type gewrichten
· Scharniergewricht
- Laat beweging toe in één richting en blokkeert het in alle
richtingen
BV elleboog, knie + gewrichten tussen de vingerkootjes
· Kogelgewricht
- BV verbinding tussen trekhaak van auto + aanhangwagen
Zorgen voor een grotere bewegingsvrijheid, maar zijn
kwetsbaarder
(‘arm uit de kom’ schiet) – om voldoende stevigheid te hebben is
je lichaam zo gebouwd dat er alleen kogelgewrichten zitten op de
plekken waar dat echt nodig is
Schoudergewricht, heupgewricht + de gewrichten aan de basis van je vingers en tenen zijn
kogelgewrichten
Gewricht aan de basis van je duim is GEEN kogelgewricht, maar een zadelgewricht
Duim = groot belang want zo kunnen we dingen heel gemakkelijk + nauwkeurig vastpakken
Laat bewegingen in twee richtingen toe
· Skeletspieren
- Rondom de gewrichten in je armen + benen zorgen voor beweging van de verschillende
botten ten opzichte van elkaar = dwarsgestreepte spieren
(omdat je streepjes ziet als je de spiervezels onder de microscoop bekijkt)
Bekendste spier van je arm = biceps – de ‘spierbal’ van je bovenarm
- Zitten ad bovenkant vast aan je schouderblad
+ in je onderarm aan het spaakbeen
- Biceps aanspannen, brengt je onderarm
omhoog doordat deze gaat draaien rondom
het scharniergewricht van je elleboog =
technische principe hefboom
= rechtlijnige naar een rechtlijnige beweging
Spieren die zich aanpassen worden korter + dikker
- Korter zorgt voor bewegingen van de botten tov elkaar
- Dikker zorgt ervoor dat je ‘spierballen’ krijgt
Veel spieren die aan botten vastzitten, komen in koppels voor rondom een gewricht
3.1 WAARNEMING
Inzichten – zintuigen heb je nodig om te overleven
1. Zintuigen maken het voor mensen en dieren mogelijk om omgeving waar te nemen
Biologische functie = gevaar vermijden, voedsel en water + voortplanting
2. Zintuigen bevatten zenuwcellen – gevoel voor één bepaalde prikkel zoals licht of
geluid. Zenuwcellen zetten de prikkel om in elektrisch signaal – gaat nd hersenen
3. Eigenlijke gewaarwording van zintuigen vindt plaats id hersenen
De hersenen verwerken de informatie die zij ontvangen uit de zintuigen
Vervolgens > lichaam aansturen om hierop te reageren dmv adequaat gedrag
Optische illusies
Verklaring
= De manier waarop onze ogen en hersenen werken – afhankelijk de manier waarop je kijkt
-De belangrijkste zintuigen en de wijze waarop zij samenwerken met de hersenen en spieren
3.1.1 ZINTUIGEN OM TE OVERLEVEN
Basisbehoeften heb je nodig om te kunnen overleven
- Voldoende eten en drinken nodig
- Beschermen tegen dreigend gevaar
- Voortplanten
(!) Zintuigen spelen hierbij een belangrijke rol
> Ze stellen dieren of mensen in staat om voedsel, gevaar, etc te kunnen waarnemen en
daar vervolgens adequaat op te kunnen reageren
- Waarmening en gedrag horen dus sterk bij elkaar
VOORBEELDEN DAGELIJKS LEVEN
- Koffie die nog te warm is?
= Je warmtezintuigen in de huid nemen dit waar
- Je houd de warme tas nog vast tot je zoekt naar een plaats om het neer te zetten
- Punaise stappen?
= Pijnzintuigen waarnemen – waardoor je snel je voet zal terugtrekken
Niet alle functies van zintuigen zijn direct gericht op overleven – spelen dus ook een
belangrijke rol bij non – verbale communicatie (= zoals emoties en knuffelen)
,3.1.2 DE SAMENWERKING TUSSEN ZINTUIGEN, HERSENEN EN SPIEREN
Met alléén zintuigen kan je niet, zien, horen, proeven, ruiken of voelen
Zintuigen =
‘ontvangers’ van je lichaam waardoor ze reageren op specifieke prikkels zoals licht en geluid
Geprikkeld?
= Boodschap naar je hersenen
Boodschappen ontcijferen
Ontstaan van gewaarwording (= muziek of beelden)
- Vergelijken de binnenkomende informatie die in het geheugen is opgeslagen, waardoor de
nieuwe informatie betekenis kan krijgen
Hersenen beslissen of lichaam in actie moet komen of niet
Actie?
= Hersenen sturen opdrachten naar bepaalde spieren om zich samen te trekken
- Resulteert in gedrag
Communicatie
Zintuigen en hersenen Hersenen en spieren
= via zenuwen
Vormen de ‘bedraging’ van je lichaam
,De zintuigzenuwen brengen elektrische signalen van de zintuigen over naar je hersenen
Hebben de hersenen besloten wat er moet gebeuren?
- Dan zenden ze elektrische signamen uit via bewegingszenuwen
= Aangesloten op de spieren vn lichaam
Als de kleine elektrische stroompjes uit je hersenen bij een spier aankomen
> Verspreiden ze zich over de spier, die hierdoor samentrekt
Over je hele lichaam verspreid zijn er zenuwen te vinden
Vanaf de hersenen loopt er een dikke bundem zenuwen langs je rug naar beneden
= ruggenmerg
Zowel zintuig – als beweginszenuwen te vinden
LET OP
Sommige zintuigelijke informatie gaat niet meteen naar de hersenen MAAR wordt
‘kortgesloten’ via het ruggenmerg
Zintuigelijke informatie gaat via een zintuigzenuw naar ruggenmerg en wordt via je
ruggenmer en bewegingszenuw omgezet in actie vd spieren = reflex
Bekende reflexen
- Kniepeesreflex
, - Hoest -, nies -, slik – en pupilreflex
3.1.3 DE BELANGRIJKSTE ZINTUIGEN
De ‘vijf zintuigen’ van de mens
1. Horen
2. Smaken
3. Ruiken
4. Gevoel
5. Gezichtsvermogen
Eigenlijk niet juist > er zijn veel meer soorten zintuigen
Het gevoel zou al uit 4 soorten kunnen bestaan
- Tastzintuig
- Warmezintuigen
- Koudezintuigen
- Pijnzintuigen (uiteinden van zenuwen die beschadiging van de huid kan waarnemen)
(!) Belangrijk om onderscheid te maken tussen
- Prikkels
- Zintuigen
- Organen
= Deel van de mens (of dier/plant) dat één of meerdere functies vervult en dat
bestaat uit verschillende weefsels (= groep gelijksoortige cellen)
BV spier – of zenuwweefsel
HUID
= Orgaan met vele functies – biedt bescherming tegen ziekteverwekkers en tegen gevaarlijke
straling vd zon
- Gespecialiseerde zintuigen id huid (= tastzingen, warmte – en koudezintuigen en de
pijnzintuigen) zijn in staat om respectievelijk de prikkels druk, warmte en koude +
beschadiging van de huid waar te nemen
OOG
= Zintuig en het bijhorende orgaan vallen samen
- Licht komt je oog binnen via de pupil
- Pupil kan groter en kleiner worden gemaakt dmv spiertjes
= Kunnen samentrekken buiten de invloed van de wil
PUPILREFLEX
- Als er veel licht op het oog valt > pupil kleiner om overbelasting te voorkomen
- Als er weinig licht op het oog valt > pupil groter om zoveel mogelijk licht op te vangen
Licht beweegt zich altijd voort in een rechte lijn, waardoor het licht dat van boven komt
onder op het netvlies geprojecteerd en vice versa
Consequentie = beelden zullen altijd omgekeerd op het netvlies geprojecteerd worden
,De eigenlijke zintuigcellen van je oog, zitten in je netvlies, de ‘binnenkleding’ van je oog
= Staafjes en kegeltjes
Kleuren waarnemen
Gele vlek
= De plek op je netvlies waar een grote concentratie kegeltjes dicht bij elkaar te vinden is
Staafjes > zijn gevoelig voor verschillen in lichtsterkte maar kunnen geen kleuren
onderscheiden (enkel wit, zwart + grijstinten)
• Staafjes hebben minder licht nodig om te worden geprikkeld dan de kegeltjes
daarom zie je in het donker alleen zwart, wit en grijstinten
WEETJES
Voor de meeste mensen is het heel moeilijk om opgestoken wijsvinger van het linkerhand te
raken OMDAT afstand schatten moeilijk is met maar één oog
Met twee ogen lukt dat veel beter WANT je krijgt info van twee ogen die onder een net iets
andere hoek naar het object kijken
· Hersenen combineren deze info en ‘weten’ daardoor wat de afstand tot het object is
= Hierdoor kan je dus diepte zien
GEHOOR – EN EVENWICHTSORGAAN
Lichaam bestaat uit twee zintuigorganen
1. Hoororgaan
2. Evenwichtsorgaan
1. Hoororgaan is op te delen in drie gedeeltes met elk eigen functie
1. Uitwendig oor
· Bestaat uit
- Gehoorgang
- Oorschelp
- Trommelvlies – opvangen van geluid
Geluid wordt door de oorschelp nd gehoorgang geleid en brengt het trommelvlies in trilling
(!) Oorsmeer dient ervoor om trommelvlies soepel te houden
2. Middenoor
· Bestaat uit
- Trommelholte met daarin drie gehoorbeentjes
ֶ Hamer
ֶ Aambeeld
ֶ Stijgbeugel
,= De kleinste botjes van het lichaam – dient voor het versterken van de trilling + brengen ze
de trilling over over van het trommelvlies nh binnenoor
3. Binnenoor (id schedel)
· Bestaat uit
- Slakkenhuis – bevinden zich de zintuigcellen
= Dienen voor het omvormen vd trilling in elektrische signalen die via de
gehoorzenuw nd hersenen gaan
WEETJES
Bij het opstijgen of dalen vh vliegtuig kan je last krijgen van oorpijn
· Bij stijgen daalt de luchtdruk met ongeveer 10% waardoor lucht in het middenoor
harder op het trommelvlies drukt dan de buitenlucht
Hierdoor bolt trommelvlies een beetje naar buiten toe – doet pijn
Luchtdruk van het middenoor wordt normaal gesproken snel weer hetzelfde als de
buitenlucht, doordat je de buis van Eustachius als een soort ventiel gebruikt = ‘ploppen’
Jongen van 2-5 jaar hebben vaak last van oorontstekingen
· Ophoping van veel vocht achter het trommelvlies ih middenoor
· Vocht drukt hard tegen het trommelvlies – waardoor dit niet goed functioneert
Buisjes kunnen voor verlichting zorgen
- Worden in het trommelvlies gestoken en voeren het vocht vanuit het
middenoor af
,2. Evenwichtsorgaan
= Helpt je om overeint te blijven
Bestaat uit 3 halfcirkelvormige kanalen die loodrecht op elkaar staan
· Er is één kanaal voor elk vd drie dimensies
· Kanalen zijn gevuld met vloeistof en id wand zitten gevoelige zintuigcellen die elk een
haar hebben met een steentje eraan
· Bewegingen van het hoofd brengen de vloeistof in een of meerdere kanalen in
beweging en daarmee ook de genoemde steentjes
- Hierop sturen de zintuigcellen een elektrisch signaal nd hersenen
· Hersenen gaan opdrachten sturen naar je spieren – waardoor je je houding tijdig
kunt corrigeren
Als je ronddraait en ineens stopt, ben je duizelig. Hoe komt dat?
- Omdat de vloeistof in halfcirkelvormige kanalen nog even blijft bewegen
- Evenwichtsorgaan stuurt dan boodschap nd hersenen dat je nog draait terwijl die wel
mweten dat je eigenlijk stilstaat
(!) Onregelmatige bewegingen kunnen ervoor zorgen dat het evenwichtsorgaan ontregeld
raakt, waardoor je misselijk wordt (wagenziek, zeeziek, etc)
SMAAKZINTUIGEN
Smaak + reuk hangen nauw samen
- Het meeste van wat je proeft, ruik je eigenlijk
Er zijn vijf smaken die wij kunnen onderscheiden
1. Zoer
2. Zout
3. Zuur
4. Bitter
5. Umami - hartig
= Smaak vooral gekoppels aan eiwitrijke voeding zoals vlees of sojasaus
Volgens onderzoekers 6de smaak
> Smaak van vet (= oleogustus)
REUKZINTUIGEN
Ligt hoog boven id gangen van je neus – zintuigcellen zijn gevoelig voor vluchtige stoffen
zoals parfum en bezine
- Die eerst door de neusgangen moeten opstijgen om de zcellen te kunnen prikkelen
· Reukzintuig kan ongeveer 350 verschillende geuren onderscheiden
Neus verstopt?
,Geurstoffen kunnen niet bij de zintuigcellen komen
TASTZINTUIGEN
Bestaan uit kleine ovale orgaantjes die vlak onder de huid liggen
Kleine drukveranderingen
> Vervormen de orgaantjes en geven ze een elektrisch signaal af ad hersenen
Veel tastzinnen die bij elkaar liggen?
= Huid erg gevoelig (vingertoppen + lippen)
3.2 STEVIGHEID EN BEWEGING
3.2.1 DRAAGBALKEN VAN JE LICHAAM
Draagbalken zijn nodig om het gewicht van je lichaam te kunnen dragen
- Zorgen ervoor fat je niet bezwijkt onder je eigen gewicht
(!) Wervelkolom is niet helemaal recht, maar S – vormig
- Zorgt ervoor dat het zwaartepunt van je bovenlichaam precies boven je bekken en de
daaraan verbonden benen komt te liggen
Zo wordt voorkomen dat je voorover of achterover valt
Botten in je bovenbenen (moeten het gehele bovenlichaam dragen) zijn in vergelijking met
de botten in je bovenarm veel dikker + steviger
,Pijnbeenderen in je lichaam hebben een heel specifieke vorm
- Aan de uiteinden zijn ze verdikt – je zit daar een grote knobbel
Uiteinden van de pijpbeenderen zijn relatief massiever
= Gevuld met groot aantal beenbalkjes
(tussenstuk is een soort buis)
Er zit beenmateriaal ad buitenkant, maar niet ih centrum
3.2.2 BESCHERMING VAN VITALE ORGANEN
Ribbenkast, schedel en wervelkolkom spelen een zéér belangrijke rol bij de bescherming vd
vitale organen
= Organen die van levensbelang zijn
Ribbenkast is een kooi rondom je hart en longen – flexibel want ze kan groter + kleiner
worden (= heeft te maken met functie van longen – ademhaling)
Schedel
· Meerdere elkaar vergroeide botten bestaat
· Beschermt als stevige helm, de zachte + kwetsbare hersenen
Onder de schedel zit
· Vloeistoflaag tussen de hersenvliezen die de hersenen omgeven
= Dient als een soort schokdemper
Aangezichtsschedel beschermt belangrijkste zintuigen
- Ogen (oogkassen)
- Gehoor – en evenwichtsorganen
3.2.3 BEWEGING VAN JE ARMEN EN BENEN
Dmv een grote platte botten zijn ze verbonden met de grootste draagbalk van je lichaam (=
wervelkolom)
· Armen – schouderbladen
· Benen – botten van je bekken
Vlak bij de wervelkolom bestaan armen + benen uit dikke en lange pijnbeenderen
In de onderarmen + benen zitten twee parallelle pijpbeenderen
· Ellepijp
· Spaakbeen
· Scheenbeen
· Kuitbeen
Eindigen beide in uitsteeksels die bestaan uit diverse kleine botjes
, Botten van je ledematen zorgen voor stevigheid + maken beweging mogelijk doordat ze met
elkaar verbonden zijn met gewrichten
Belangrijkste type gewrichten
· Scharniergewricht
- Laat beweging toe in één richting en blokkeert het in alle
richtingen
BV elleboog, knie + gewrichten tussen de vingerkootjes
· Kogelgewricht
- BV verbinding tussen trekhaak van auto + aanhangwagen
Zorgen voor een grotere bewegingsvrijheid, maar zijn
kwetsbaarder
(‘arm uit de kom’ schiet) – om voldoende stevigheid te hebben is
je lichaam zo gebouwd dat er alleen kogelgewrichten zitten op de
plekken waar dat echt nodig is
Schoudergewricht, heupgewricht + de gewrichten aan de basis van je vingers en tenen zijn
kogelgewrichten
Gewricht aan de basis van je duim is GEEN kogelgewricht, maar een zadelgewricht
Duim = groot belang want zo kunnen we dingen heel gemakkelijk + nauwkeurig vastpakken
Laat bewegingen in twee richtingen toe
· Skeletspieren
- Rondom de gewrichten in je armen + benen zorgen voor beweging van de verschillende
botten ten opzichte van elkaar = dwarsgestreepte spieren
(omdat je streepjes ziet als je de spiervezels onder de microscoop bekijkt)
Bekendste spier van je arm = biceps – de ‘spierbal’ van je bovenarm
- Zitten ad bovenkant vast aan je schouderblad
+ in je onderarm aan het spaakbeen
- Biceps aanspannen, brengt je onderarm
omhoog doordat deze gaat draaien rondom
het scharniergewricht van je elleboog =
technische principe hefboom
= rechtlijnige naar een rechtlijnige beweging
Spieren die zich aanpassen worden korter + dikker
- Korter zorgt voor bewegingen van de botten tov elkaar
- Dikker zorgt ervoor dat je ‘spierballen’ krijgt
Veel spieren die aan botten vastzitten, komen in koppels voor rondom een gewricht
