Samenvatting Kwalitatieve methoden 24/25

Kwalitatieve methoden – An Jacobs
Hoofdstuk 1: Wat is kwalitatief onderzoek?


 Klassieke verklaringen die niet geheel correct of volledig zijn
 Verwijzing naar soort gegevens waarmee men werkt
o Cijfers = kwantitatief
o Niet – cijfermatige, woorden, beelden = kwalitatief?
 Verwijzing naar schaal van onderzoek
o Grootschalig en / of “representatief” = kwantitatief
 Bv werken met grote surveys
 Grootschalig wilt niet zeggen dat het niet representatief is
o Kleinschalig = kwalitatief?
 Verdiepen in beperkt aantal databronnen
 Verwijzing naar welbepaalde technieken van dataverzameling
o Diepte – interviews, focusgroep – interviews, participatieve observatie, analyse van
persoonlijke documenten, etc (zeer typerend maar vat het niet per se samen)


 Niet enkel de aanpas, maar wel wat
 Kwalitatieve onderzoeksmethoden worden gebruikt om de aard van sociale
verschijnselen te onderzoeken. Dit houdt in dat kwalitatief onderzoek zich voornamelijk bezighoudt
met de eigenschappen, de gesteldheid en het karakter van verschijnselen als interacties, situaties,
groeperingen, problemen etc.’ (Maso, 1987:11; eigen klemtoon)
 Verschil kwanti & kwali niet louter hoe je zaken onderzoekt, maar ook van wat je onderzoekt
 Vergelijking kwalitatieve methoden ‘gemeenschappelijke genen in de familie?’
o Focus op dominante manieren, onmogelijk om elke methode toe te passen
o Vergelijking DNA familie → genetische basis gelijkenissen ookal zie je er ni hetzelfde uit


 Kenmerken kwalitatief onderzoek
1) Vraag & doelstelling
 Dagelijkse werkelijkheid staat centraal
o Wiens betekenisgeving is belangrijk?
o Onderzoeker (outsider, etic = minder belangrijk) of de onderzochten (insider, emic)?
o Deductief benadering ↔ inductieve benadering
 Vooral afwisseling van standpunt onderzochte en de onderzoeker die het analyseert
o Wereldbeeld van de onderzoeker (paradigma)
 Mortelmans → “transcendentale realisten”
1

,  = sociale fenomenen bestaan zowel in ons brein en er los van
 ≠ positivisme: de wereld bestaat los van het brein
 ≠ constructivisme: de wereld bestaat enkel in het brein
 Vraagstelling anders: sociale processen en / of complexe thema’s
o Niet: hoe vaak, hoe sterk is dit verband
o Wel: evolutie in kaart brengen
 Hoe zijn sociale processen? Hoe komt het dat men die betekenis geeft? Inzicht
zoeken in complexe thema’s


2) Onderzoeksdesign
 Flexibel → plan is noodzakelijk maar open voor verandering
 Gericht op natuurlijke omgeving → context en betekenisgeven wederzijds beïnvloedende factoren
 “Holistisch” begrijpen van de context → systematisch, allesomvattend, geïntegreerd, in zijn geheel
(vs specifiek klein stuk, alleenstaand, los)
 Voorbeeld woonzorgcentra – Wonder icon project 2015 – 2017
o Sociale robots bij onrustig gedrag van bewoners
o Observaties, interviews, analyses
o “big brother” en privacy


3) Dataverzamelingsmethode
 Uitgebreid gamma methoden
 Vaak meerdere methoden, maar één dominant
 Gebruik methoden flexibel
 Vaak intens en / of langdurig contact met veld
 Balans betrokkenheid en afstand nemen
 Iteratief verzamelen en analyseren (kwalitatieve methoden te vaak aan dit kenmerk)


4) Analyse
 (Eerder) op basis van teksten
o Cijfers kunnen helpen: context onderzoeksdomein, als randinformatie
o Taalvaardig zijn bv dialect of andere taal vormt moeilijkheden
 Doel is betekenis achterhalen
 Processen staan centraal
o Vb waarom en hoe veranderen mensen van mening
 In diepte te begrijpen en niet statistisch representatief
 Geen voorgeprogrammeerde routines in analyse software (arbeidsintensief werk, misschien later AI)

2

, Hoe analyseren? (procedures)
 ≠ statistische procedures
 = zoeken naar inzicht in betekenisgeving
 Hoe?
o ‘Verstehende’ methode (Weber): ‘role taking’ (Mead) oftewel het vermogen je te
verplaatsen in de positie van individu of groep
o Als eerste stap en dan (vaak).... verplaatsen
 Empathie is makkelijker bij een thema waar je meer vertrouwd mee bent
o Als tweede stap
 Verder gaan dan ‘inner – perspective’ op sociale werkelijkheid bv door categoriseren
in begrippen o.a. Grounded theory, en / of bestaande theoretisch / conceptuele
kaders toe te passen als bril
 Naar ‘outsider’ perspectief gaan
 Vb kwalitatieve analyse software: Nvivo met code tree


5) Rapportering
 1. Onderzochten worden betrokken feedback op resultaten, vorm van kwaliteitscontrole
 2. Zoveel mogelijk context van het geheel, dus niet zo compact mogelijk, materiaal laten spreken
 3. Invloed van onderzoeker geëxpliciteerd wat is jouw achtergrond, wereldbeeld, ...
 Link met kwantitatief onderzoek: verre familie of aangetrouwd?


 Methodenstrijd: klassieke verwijten
 Niet – wetenschappelijk
o Wat is “wetenschap” = ?
o Afhankelijk van je wereldbeeld / paradigma bepaald of je kwalitatieve methoden,
wetenschappelijke methoden zijn of niet
o Als enkel wetenschap = positivisme dan geen wetenschappelijke methode
o Maar: als je ander paradigma accepteert dan wel wetenschappelijk want
o Systematiek en kennis nodig om goed uit te voeren
 Persoonlijke opinies
o Niet opinies onderzoeker, maar onderzochten staan centraal
o Niet enkel opinies, maar ook gedrag
o Onderzoeker moet eigen achtergrond expliciteren
o Systematische analyse procedures, met checks voorbij persoonlijke opinie
o Daarom zijn kwaliteitsvereisten belangrijk
 “Soft” onderzoek, niet serieus vooronderzoek

3

, o Als soft = onnauwkeurig, onzorgvuldig
o Slechts perceptie:
 Oorzaak: openheid van design en analyse proces, maar er zijn geijkte procedures om
te volgen
 Flexibiliteit zorgt soms voor moeilijkheden bv hoe vaak bepaald volk gaan bezoeken
of hoeveel participanten?
o Als soft = geen “exact” cijfer cijfers hebben grotere geloofswaarde,
maar andere aard van data, andere informatie dan tekst
o Cijfers zijn niet per se geloofwaardiger maar wel handiger en makkelijker
 Cijfers zijn objectief vs woorden subjectief ???
o Daarom is methodologie sectie in onderzoek belangrijk voor geloofwaardigheid
 Klein & niet gerandomiseerde steekproef
o En dus = niet generaliseerbaar?
o Ja, niet generaliseerbaar naar populatie wel generaliseerbaar naar theoretisch kader
o betekent niet onbetrouwbaar, enkel anders want: eigen procedures / regels, onder andere:
theoretische steekproef & tussentijdse analyse tot saturatie


 Kwalitatief onderzoek is diepgaander & beter?
 Dan doe je mee aan methodenstrijd
 Opletten: ene benadering is niet beter dan andere!
 Keuze gehanteerde onderzoeksbenadering is afhankelijk van onderzoeksvraag!
 Kritiek op kwantitatief onderzoek is vaak eerder kritiek op (post)positivistische / empiristische
benadering
 Ze zijn gelijkwaardig met elk zijn voor – en nadelen
o Oplossing: mixed – methods


 Software en technologie
 Ontwikkeling zal invloed hebben op wetenschap, ontwikkeling en onderzoek
o Vb interview afleggen met cassetterecorder of met gsm
o Vb fotografie mogelijkheid om vast te leggen
o Vb AI, robotica, … aandacht vermindert op sommige zaken
 Niet evidente plaats van software
o Elke nieuwe technologie → dingen die beter kunnen en dingen die we verliezen
o Jaren 1980’s – 90’s : opkomst van kwalitatieve software (grote versnippering)
 CAQDAS : computer assisted qualitative data analysis software
o Bezorgdheden / mogelijke fouten:

4