Lector: Katelijn
Vanrobaeys
1 Toelichting handschriftportfolium.................................................................................................6
2 Geletterdheid............................................................................................................................... 6
2.1 Opdracht geletterdheid:............................................................................................................. 6
3 Aanvankelijk en technisch lezen....................................................................................................8
3.1 Inleiding...................................................................................................................................... 8
3.1.1 Algemeen.......................................................................................................................... 8
3.1.2 Lezen en school.................................................................................................................9
3.2 Onderwijs in lezen...................................................................................................................... 9
3.2.1 Lezen in het leven............................................................................................................. 9
Logografische taal vs fonologische taal............................................................................... 9
3.2.2 Lezen in de basisschool................................................................................................... 10
3.2.2.1 Vormen van leesonderwijs.................................................................................... 10
Technisch lezen........................................................................................................... 10
Begrijpend lezen......................................................................................................... 10
Studerend lezen en belevend lezen............................................................................ 10
3.2.2.2 Fasen in het leesonderwijs.................................................................................... 10
Voorbereidend lezen...................................................................................................10
Aanvankelijk lezen.......................................................................................................10
Voortgezet lezen......................................................................................................... 10
3.3 Het leesproces.......................................................................................................................... 11
3.3.1 Lezen als informatieverwerking...................................................................................... 11
3.3.1.1 Informatieniveaus Dit staat op 6 punten op het examen ↓............................ 11
Visueel niveau............................................................................................................. 11
Morfologisch niveau................................................................................................... 11
Semantisch niveau...................................................................................................... 11
Syntactisch niveau.......................................................................................................11
3.3.1.2 Modellen over lezen.............................................................................................. 11
Bottom-upmodel.........................................................................................................11
Top-downmodel.......................................................................................................... 11
Interactiemodel...........................................................................................................12
Fonologisch coherentiemodel.....................................................................................12
3.3.2 Leesstrategieën............................................................................................................... 13
3.3.2.1 Leesstrategieën......................................................................................................13
Elementaire leeshandeling..........................................................................................13
Met behulp van clusters en spellingpatronen.............................................................13
Met behulp van de visuele woordvorm...................................................................... 14
Met behulp van morfologische analyse...................................................................... 14
Met behulp van de context......................................................................................... 15
1
, 3.3.2.3 Flexibel gebruik van leesstrategieën......................................................................15
3.3.2.4 Deelvaardigheden van het lezen........................................................................... 16
1. Auditieve vaardigheden.......................................................................................... 16
2. Visuele vaardigheden..............................................................................................16
3. Taalvaardigheden.................................................................................................... 16
3.3 Leesmethoden..........................................................................................................................16
3.3.1 De analytisch-synthetische methode..............................................................................17
3.3.2 De globaalmethode.........................................................................................................17
3.3.3 De globaliserende methode............................................................................................17
3.3.4 De structuur methode.....................................................................................................17
3.3.5 De fonetische methode...................................................................................................18
3.3.6 Natuurlijk leren lezen methode...................................................................................... 18
3.4 Doelstellingen en leerstofordening.......................................................................................... 18
3.4.1 Doelen aanvankelijk lezen...............................................................................................18
3.4.2 Tussendoelen gevorderde geletterdheid........................................................................ 19
3.4.3 Leerstofordening bij aanvankelijk lezen.......................................................................... 20
3.4.3.1 Klankzuiverheid van woorden............................................................................... 20
3.4.3.2 De structuur van woorden.....................................................................................20
3.4.3.3 Het aantal letters van een grafeem....................................................................... 20
3.4.3.4 De auditieve en visuele verschillen........................................................................20
3.4.3.5 De bekendheid met een woord............................................................................. 21
3.4.4 Ordening bij voortgezet technisch lezen......................................................................... 21
4 Begrijpend lezen.........................................................................................................................21
4.1 Belang van begrijpend lezen.....................................................................................................22
4.2 Knelpunten BL.......................................................................................................................... 22
4.3 Kenmerken van effectieve leesdidactiek: 5 didactische sleutels (VLOR).................................. 23
4.4 Concrete tips............................................................................................................................ 23
1. Lees met een doel:........................................................................................................ 23
2. Werk aan kennisopbouw:.............................................................................................. 23
3. Bouw aan woordenschat:.............................................................................................. 23
4. Biedt verschillende types teksten aan:.......................................................................... 23
5. Betrek leerlingen in discussie:....................................................................................... 23
6. Maak van leerlingen strategische lezers:....................................................................... 23
7. Geef uitleg over tekststructuur:.................................................................................... 23
8. Integreer lezen en schrijven.......................................................................................... 24
9. Zorg voor een motiverende leesomgeving:................................................................... 24
10. Monitor de verschillende aspecten van leesbegrip:....................................................24
11. Differentieer:............................................................................................................... 24
4.5 Beschrijven, structureren, beoordelen (verwerkingsniveaus)..................................................24
Beschrijven...............................................................................................................................24
Structureren.............................................................................................................................24
Beoordelen.............................................................................................................................. 24
2
, 4.6 Wat valt op?............................................................................................................................. 25
4.7 Begrijpend lezen begrijpen.......................................................................................................25
Tekstonafhankelijke factoren................................................................................................... 26
Tekstafhankelijkefactoren........................................................................................................ 26
Individugebonden factoren......................................................................................................26
Niet-individugebonden factoren.............................................................................................. 26
Wat is meetbaar?.....................................................................................................................27
Verbaal begrip: microniveau............................................................................................. 27
1. Complexere woorden..............................................................................................27
2. Zinsniveau............................................................................................................... 27
3. Beeldspraak en figuurlijke taal................................................................................ 28
Interpretatie: meso- en macroniveau................................................................................28
Mesoniveau:............................................................................................................... 28
1. Elaboratieve inferenties:...................................................................................29
2. Overbruggingsinerenties:................................................................................. 29
Macroniveau:.............................................................................................................. 29
1. Analyse en synthese......................................................................................... 29
Extrapolatie....................................................................................................................... 29
5 Aanvankelijk schrijven - Deel 1: Leren schrijven, een leerproces met veel voorwaarden..............31
5.1 Wat is schrijven?.......................................................................................................................31
5.2 Waarom nog handschrift leren?...............................................................................................31
5.3 Schrijven en communicatie...................................................................................................... 31
5.3.1 Taalbewustzijn.................................................................................................................31
Evolutie in 4 fasen............................................................................................................. 32
1. Eerste stadium.........................................................................................................32
2. Tweede stadium......................................................................................................32
3. Derde stadium.........................................................................................................32
4. Vierde stadium........................................................................................................ 33
5.3.2 Functionaliteit................................................................................................................. 34
5.4 Zoektocht naar schrijven.......................................................................................................... 34
5.4.1 De deelvaardigheden van het schrijven.......................................................................... 34
3 deelvaardigheden:..........................................................................................................34
Hoe oefenen?.................................................................................................................... 34
Bewegingsopslag.........................................................................................................34
Ophalen juiste schrijfbeweging...................................................................................34
Neerschrijven woord...................................................................................................34
5.4.2 Schrijfmotoriek................................................................................................................34
3 deelbewegingen:............................................................................................................ 34
5.4.3 Schrijfvoorwaarden.........................................................................................................35
5.4.3.1 Algemene schrijfvoorwaaren.................................................................................35
1. Taalbeheersing:....................................................................................................... 35
2. Zintuigen:................................................................................................................ 35
3
, 3. Emotioneel evenwicht:........................................................................................... 35
4. Geestelijk evenwicht:.............................................................................................. 35
5. Motivatie om te leren............................................................................................. 35
6. Concentratie............................................................................................................35
5.4.3.2 Specifieke schrijfvoorwaarden.............................................................................. 35
1. Grove motoriek....................................................................................................... 35
2. Fijne motoriek......................................................................................................... 35
3. Lichaamsbesef.........................................................................................................35
4. Ruimtelijke oriëntatie..............................................................................................36
5. Vormonderscheidingsvermogen en kritische waarneming.....................................36
6. Oog-handcoördinatie.............................................................................................. 36
7. Lateralisatie.............................................................................................................36
8. Gevoel voor ritme................................................................................................... 36
9. Automatiseren van bewegingen............................................................................. 36
5.5 Kleuren, tekenen, krullen, letters en woorden......................................................................... 37
5.5.1 Vormen leren tekenen kent een volgorde.......................................................................37
3 fasen:.............................................................................................................................. 37
1. Voorbereidend schrijven (3K - 1LJ)..........................................................................37
2. Aanvankelijk schrijven (1LJ - 2LJ).............................................................................37
3. Voortgezet schrijven................................................................................................37
5.5.2 Schrijfbewegingspatronen.............................................................................................. 37
5.5.3 Fasen............................................................................................................................... 37
5.5.4 Patronen oefenen........................................................................................................... 37
5.5.5 Belangrijke factoren (14).................................................................................................39
5.6 Potloodgreep, schrijfhouding, schrijfbeweging, schrijfmethode, schrijfmateriaal...................40
5.6.1 Evaluatie..........................................................................................................................40
3 evaluatiepunten..............................................................................................................40
Wat is dan goed schrijven?................................................................................................40
5.6.2 Potloodgreep.................................................................................................................. 40
5.6.2.1 Een goede potloodgreep....................................................................................... 40
5.6.2.2 Fouten (3).............................................................................................................. 40
5.6.3 Schrijfhouding................................................................................................................. 41
5.6.4 Schrijfmethode................................................................................................................41
5.6.4.1 Criterie (13)........................................................................................................... 42
5.6.4.2 Keuze methode: Wat in achterhoofd houden? (7)................................................ 43
5.6.5 Schrijfmateriaal............................................................................................................... 44
5.7 Moeilijkheden bij het schrijven................................................................................................ 44
5.7.1 Schrijfmoeilijkheden, schrijfproblemen.......................................................................... 44
5.7.2 Linkshandigheid.............................................................................................................. 45
5.7.2.1 Lateraliteit............................................................................................................. 45
5.7.2.3 Handvoorkeur........................................................................................................45
5.7.2.4 Wat zien we?......................................................................................................... 45
4