ONDERVOEDING EN DEHYDRATATIE
1. Inleiding
Ondervoeding en dehydratatie zijn 2 aparte problemen bij ouderen die veel raakvlakken hebben. Als
de oudere slecht eet, zal hij vaak ook slecht drinken.
Ondervoeding: een acute of chronische toestand waarbij een tekort of een disbalans van energie,
eiwit en andere voedingsstoffen leidt tot meetbare nadelige effecten op de lichaamssamenstelling,
het functioneren en klinische resultaten.
Er is nog steeds geen consensus over 1 goede algemene definitie
2 altijd gehanteerde criteria:
BMI: body mass index = maat voor de verhouding tussen gewicht en lichaamslengte
Ondervoeding = o Ondervoeding <20
en/of % onbedoelde gewichtsverlies
o Ondervoeding: >10% in de laatste 6 maanden of >5% in de laatste maand
Oorzaken en gevolgen: moeilijk te onderscheiden; vaak sprake van een negatieve vicieuze cirkel
O:
Vaak verscheidende functiebeperkingen en/of aandoeningen
Dwarsverbanden met andere zorgproblemen: decubitius, valincidenten, delirium…
G:
Langzamer herstel
Ernstigere complicaties
Verhoogde mortaliteit
Verstoring verschillende fysieke functies en organen
Dehydratatie of uitdroging: een toestand van een tekort aan lichaamsvocht, zowel intracellulair als
extracellulair.
Geen algemeen aanvaard criterium, maar meestal gekozen grenswaarde:
= een tekort van een hoeveelheid lichaamswater overeenkomend met 3% vh totale lichaamsgewicht
Oorzaken en gevolgen:
O:
Te weinig opname van vocht
Door overmatig verlies van lichaamsvocht
Vaak bij ouderen die slecht eten en drinken + bij ouderen met infecties
Vaak tijdens hitteperioden
Ouderen zijn kwetsbaarder voor uitdroging dan jongeren, door de verandering in de water-
en zouthuishouding, als gevolg van het normale verouderingsproces.
Zieke en kwetsbare ouderen die lijden aan comorbiditeit, beperkingen en handicaps +
polyfarmacie
G:
Verhoogd risico op morbiditeit en mortaliteit
Belangrijke aanleiding voor een ziekenhuisopname
2. Prevalentie
2.1.Ondervoeding
BMI <20 of een ongewenst gewichtsverlies van min. 5% in het afgelopen halfjaar
Vaker ondervoeding bij ouderen die in een instelling verblijven dan bij thuiswonenden
Prevalentie van ondervoeding stijgt met de leeftijd
2.2.Dehydratatie:
, 6-30% vd 65-plussers die opgenomen zijn in het ziekenhuis vertonen uitdroging
Ook grote doodsoorzaak!
3. Anatomie en fysieke functies
Motorisch systeem >>Wasting: Ziektegerelateerde ondervoeding zonder inflammatie
- Verlies van spier- en vetmassa bij een ernstig tekort aan voeding
(vb. tgv verwaarlozing)
- Het motorisch orgaansysteem raakt ontregeld door de wasting.
Het lichaam reageert door minder actief te zijn.
>>Cachexie: Ziektegerelateerde ondervoeding met inflammatie
- Metabole ontregeling door ziekte + verminderde energie- en
eiwitinname
- Bij kanker, COPD, reuma, hartfalen…
- Kenmerkend: verlies skeletspiermassa dat niet voldoende
gecompenseerd kan worden door meer voedselinname
Endocrien systeem en motorisch systeem >>Sarcopenie: een aan leeftijd gerelateerde afname van spierkracht en -
massa.
- Mindere productie van hormonen die effect hebben op de
lichaamssamenstelling
- Spiercellen reageren minder adequaat op deze hormonen
- Bijkomend beïnvloed door verminderde energie- en
eiwitinname, verminderde lichamelijke activiteit, activiteit,
chronische ziekte, inflammatie…
- Endocrien systeem: de nieren produceren het hormoon Renine.
Via het RAAS systeem heeft renine invloed op de RR en
reabsorptie van Na en H2O in het lichaam.
Afweersysteem Via o.a. de voeding kunnen pathogenen ons lichaam binnenkomen.
- De maag produceert maagzuur, waar veel MO niet tegen
kunnen
- De darmflora die een belangrijke rol spelen in de natuurlijke
weerstand, kunnen de groei van deze schadelijke bacteriën
remmen.
- Het slijmvlies van de darm vormt zelf ook een lokale barrière die
verzwakt is bij verminderde darmdoorbloeding of perforatie.
Digestief systeem Energiebehoefte: door een verandering in lichaamssamenstelling en
verminderde mobiliteit, hebben ouderen minder energie nodig.
- Bij een energiebehoefte <1700 Kcal, bestaat de kans op een
tekort van andere voedingsmiddelen
Belangrijk om dus voldoende lichaamsbeweging te hebben
Eiwitbehoefte: afhankelijk van leeftijd, Q vrije vetmassa, Q en soort
lichamelijke activiteit & de aard + ernst vd ziekte
- Ouderen: min. 1,0g eiwit/kg lichaamsgewicht nodig
- Bij ziekte meer eiwitafbraak + minder eiwitopbouw
Vitaminen en mineralen (micronutriënten): Mineralen spelen een
belangrijke rol in het lichaam. Bij een goede voedingsinname is deze
1. Inleiding
Ondervoeding en dehydratatie zijn 2 aparte problemen bij ouderen die veel raakvlakken hebben. Als
de oudere slecht eet, zal hij vaak ook slecht drinken.
Ondervoeding: een acute of chronische toestand waarbij een tekort of een disbalans van energie,
eiwit en andere voedingsstoffen leidt tot meetbare nadelige effecten op de lichaamssamenstelling,
het functioneren en klinische resultaten.
Er is nog steeds geen consensus over 1 goede algemene definitie
2 altijd gehanteerde criteria:
BMI: body mass index = maat voor de verhouding tussen gewicht en lichaamslengte
Ondervoeding = o Ondervoeding <20
en/of % onbedoelde gewichtsverlies
o Ondervoeding: >10% in de laatste 6 maanden of >5% in de laatste maand
Oorzaken en gevolgen: moeilijk te onderscheiden; vaak sprake van een negatieve vicieuze cirkel
O:
Vaak verscheidende functiebeperkingen en/of aandoeningen
Dwarsverbanden met andere zorgproblemen: decubitius, valincidenten, delirium…
G:
Langzamer herstel
Ernstigere complicaties
Verhoogde mortaliteit
Verstoring verschillende fysieke functies en organen
Dehydratatie of uitdroging: een toestand van een tekort aan lichaamsvocht, zowel intracellulair als
extracellulair.
Geen algemeen aanvaard criterium, maar meestal gekozen grenswaarde:
= een tekort van een hoeveelheid lichaamswater overeenkomend met 3% vh totale lichaamsgewicht
Oorzaken en gevolgen:
O:
Te weinig opname van vocht
Door overmatig verlies van lichaamsvocht
Vaak bij ouderen die slecht eten en drinken + bij ouderen met infecties
Vaak tijdens hitteperioden
Ouderen zijn kwetsbaarder voor uitdroging dan jongeren, door de verandering in de water-
en zouthuishouding, als gevolg van het normale verouderingsproces.
Zieke en kwetsbare ouderen die lijden aan comorbiditeit, beperkingen en handicaps +
polyfarmacie
G:
Verhoogd risico op morbiditeit en mortaliteit
Belangrijke aanleiding voor een ziekenhuisopname
2. Prevalentie
2.1.Ondervoeding
BMI <20 of een ongewenst gewichtsverlies van min. 5% in het afgelopen halfjaar
Vaker ondervoeding bij ouderen die in een instelling verblijven dan bij thuiswonenden
Prevalentie van ondervoeding stijgt met de leeftijd
2.2.Dehydratatie:
, 6-30% vd 65-plussers die opgenomen zijn in het ziekenhuis vertonen uitdroging
Ook grote doodsoorzaak!
3. Anatomie en fysieke functies
Motorisch systeem >>Wasting: Ziektegerelateerde ondervoeding zonder inflammatie
- Verlies van spier- en vetmassa bij een ernstig tekort aan voeding
(vb. tgv verwaarlozing)
- Het motorisch orgaansysteem raakt ontregeld door de wasting.
Het lichaam reageert door minder actief te zijn.
>>Cachexie: Ziektegerelateerde ondervoeding met inflammatie
- Metabole ontregeling door ziekte + verminderde energie- en
eiwitinname
- Bij kanker, COPD, reuma, hartfalen…
- Kenmerkend: verlies skeletspiermassa dat niet voldoende
gecompenseerd kan worden door meer voedselinname
Endocrien systeem en motorisch systeem >>Sarcopenie: een aan leeftijd gerelateerde afname van spierkracht en -
massa.
- Mindere productie van hormonen die effect hebben op de
lichaamssamenstelling
- Spiercellen reageren minder adequaat op deze hormonen
- Bijkomend beïnvloed door verminderde energie- en
eiwitinname, verminderde lichamelijke activiteit, activiteit,
chronische ziekte, inflammatie…
- Endocrien systeem: de nieren produceren het hormoon Renine.
Via het RAAS systeem heeft renine invloed op de RR en
reabsorptie van Na en H2O in het lichaam.
Afweersysteem Via o.a. de voeding kunnen pathogenen ons lichaam binnenkomen.
- De maag produceert maagzuur, waar veel MO niet tegen
kunnen
- De darmflora die een belangrijke rol spelen in de natuurlijke
weerstand, kunnen de groei van deze schadelijke bacteriën
remmen.
- Het slijmvlies van de darm vormt zelf ook een lokale barrière die
verzwakt is bij verminderde darmdoorbloeding of perforatie.
Digestief systeem Energiebehoefte: door een verandering in lichaamssamenstelling en
verminderde mobiliteit, hebben ouderen minder energie nodig.
- Bij een energiebehoefte <1700 Kcal, bestaat de kans op een
tekort van andere voedingsmiddelen
Belangrijk om dus voldoende lichaamsbeweging te hebben
Eiwitbehoefte: afhankelijk van leeftijd, Q vrije vetmassa, Q en soort
lichamelijke activiteit & de aard + ernst vd ziekte
- Ouderen: min. 1,0g eiwit/kg lichaamsgewicht nodig
- Bij ziekte meer eiwitafbraak + minder eiwitopbouw
Vitaminen en mineralen (micronutriënten): Mineralen spelen een
belangrijke rol in het lichaam. Bij een goede voedingsinname is deze
