Samenvatting Mondiale Rechtvaardigheid H7 Hoe ver moeten we gaan?
Extreme armoede heeft uiteenlopende oorzaken. Sommige daarvan zijn politiek en
juridisch van aard - zoals het massaal dumpen van gesubsidieerd voedsel, het speculeren
met voedselgewassen of de aankoop van vruchtbare grond door buitenlandse bedrijven en
overheden - andere niet.
● Wat als de gewelddadige conflicten of gewetenloze politieke leiders de oorzaak zijn
van de ellende?
● Linda Polmans beschrijving van de grote hongersnood in Ethiopië (1984): Het
militaire bewind van Mengistu Haile Mariam verergerde de effecten van de droogte
door het beschikbare voedsel ongelijk te verdelen en door in de noordelijke regio’s
vee af te slachten, graanschuren plat te branden en waterbronnen te vergiftigen.
○ Hoe dienen buitenstaanders hiermee om te gaan? Wat vraagt de
rechtvaardigheid? Is het in dit soort gevallen voldoende om alleen voedsel uit
te delen en medische zorg te verlenen?
In het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat het geven van hulp in instabiele regio’s een
zeer precaire zaak is. Niet alleen de allerarmsten zijn moeilijk te bereiken, maar het risico
dat militairen zich goederen toe-eigenen of van hulpverleners geld eisen om het land binnen
te komen (om toegang tot de probleemgebieden te krijgen).
Zou het in deze omstandigheden niet beter zijn wanneer een staat of groep van staten
bereid is om in te grijpen en iets aan de binnenlandse politieke oorzaken te doen?
● Maar wie moet dat doen? Wie is daar verantwoordelijk voor en wie is daartoe in
staat? Zijn dat dezelfde landen of internationale organisaties die hulp bieden? Welke
middelen mogen zij inzetten om hongersnood en schendingen van de
mensenrechten te beëindigen?
○ Mag er geweld gebruikt worden om burgers van een ander land te
beschermen tegen hun eigen overheid?
Zo ja, hoeveel geweld dan?
In dit hoofdstuk staat het probleem van de humanitaire interventie centraal. Het gaat om de
de vraag of humanitaire interventie moreel geoorloofd of misschien moreel vereist is.
We gaan in op de morele criteria die gebruikt worden om die vraag te beantwoorden.
● We kijken naar de filosofie, maar ook naar het internationaal recht.
● Internationaal recht kan ons namelijk veel leren over sommige vragen waarmee de
filosofie worstelt. Het internationaal recht laat zien dat het bij humanitaire interventies
gaat om een spanning tussen twee belangrijke waarden: de soevereiniteit van staten
en de fundamentele rechten van mensen.
Oorlog: van strikt verboden tot onvermijdelijk
Van een humanitaire interventie is sprake wanneer een staat of groep van staten tegen de
wil van een andere staat in het rechtsgebied of de interne aangelegenheden van die laatste
staat ingrijpt.
● Wanneer dat gebeurt op basis van militaire geweld en met als doel de fundamentele
rechten van onschuldige burgers te beschermen > humanitaire interventie.
● Dit is dus niet het geval wanneer NL diplomaten naar Ethiopië stuurt om over
de schendingen van de mensenrechten te praten of wanneer België de
, Ethiopische ambassadeur op het matje roept.
Op het eerste gezicht klinkt de combinatie van die twee woorden heel vreemd in de oren.
Hoe kunnen we militair geweld nu humanitair noemen? Wie menslievend is en vindt dat
mensen respect verdienen, gebruikt toch geen geweld tegen andere mensen?
● Of is geweld toch niet in alle gevallen verkeerd en onmenselijk? Is het immers niet
eigen aan de mens om gewelddadig te zijn? Wellicht kun je best over humanitaire
interventie spreken.
Is het voeren van oorlog ooit gerechtvaardigd? Zijn er omstandigheden waaronder
oorlog juist of rechtvaardig is? Als dat zo is, op basis van welke morele normen of
welk idee van rechtvaardigheid bepalen we dat?
Grote filosofen als Aristoteles, Augustinus en Kant hebben zich over dit thema gebogen.
Binnen de filosofie worden vaak twee extreme antwoorden gegeven op de vraag of oorlog
gerechtvaardigd is. De eerste stelt dat oorlog nooit mag (pacifisme).
De tweede stelt dat oorlog een onvermijdelijk aspect van het leven van de mens is en
zich buiten de sfeer van de rechtvaardigheid bevindt (realisme.
Pacifisten wijzen op de woorden van Jezus in het Nieuwe Testament: Wie naar het zwaard
grijpt, zal door het zwaard omkomen en Slaat iemand je op de wang, bied hem dan ook de
andere aan.
● Andere pacifisten zeggen dat het leven van de mens heilig is of dat het gebruik van
geweld alleen maar negatieve gevolgen kan hebben (kost veel en lost niks op).
Grote voorvechters van pacifisme en vrede (Mahatma Gandhi en Martin Luther King)
benadrukken dat we altijd naar geweldloze middelen moeten zoeken om onrechtvaardigheid
in de wereld aan de kaak te stellen.
Vrede, menslievendheid en menselijke waardigheid zijn belangrijke ideeën. IS de houding
van totale geweldloosheid werkelijk in alle situaties de juiste? Wie is bereid om zijn ouders of
vrienden op te offeren om het principe van geweldloosheid te eren?
● Soms kun je toch ook niet anders dan je handen vuil te maken om de heiligheid van
het menselijke leven te garanderen? Het is misschien beter om een moreel relevant
onderscheid te maken tussen verschillende vormen van geweld (agressie <>
zelfverdediging).
Brits-AMerikaanse filosoof en wiskundige Alfred North Whitehead:
● De absolute pacifist is een hele slechte burger. Wat rechtvaardig en juist is, kan
soms niet anders dan via geweld bereikt worden. Hoe moeten anders wrede
dictators weerstaan worden?
Pacifisten verdedigen zo’n radicale positie. Pacifisten zouden mensen zonder ruggengraat
zijn. Angsthazen die te weinig moed hebben om voor hun medemensen op te komen en
anderen de kastanjes uit het vuur laten halen.
● Maar als totale geweldloosheid grote problemen met zich meebrengt, welk antwoord
moeten we dan geven op de vraag wanneer oorlog gerechtvaardigd kan zijn?
Extreme armoede heeft uiteenlopende oorzaken. Sommige daarvan zijn politiek en
juridisch van aard - zoals het massaal dumpen van gesubsidieerd voedsel, het speculeren
met voedselgewassen of de aankoop van vruchtbare grond door buitenlandse bedrijven en
overheden - andere niet.
● Wat als de gewelddadige conflicten of gewetenloze politieke leiders de oorzaak zijn
van de ellende?
● Linda Polmans beschrijving van de grote hongersnood in Ethiopië (1984): Het
militaire bewind van Mengistu Haile Mariam verergerde de effecten van de droogte
door het beschikbare voedsel ongelijk te verdelen en door in de noordelijke regio’s
vee af te slachten, graanschuren plat te branden en waterbronnen te vergiftigen.
○ Hoe dienen buitenstaanders hiermee om te gaan? Wat vraagt de
rechtvaardigheid? Is het in dit soort gevallen voldoende om alleen voedsel uit
te delen en medische zorg te verlenen?
In het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat het geven van hulp in instabiele regio’s een
zeer precaire zaak is. Niet alleen de allerarmsten zijn moeilijk te bereiken, maar het risico
dat militairen zich goederen toe-eigenen of van hulpverleners geld eisen om het land binnen
te komen (om toegang tot de probleemgebieden te krijgen).
Zou het in deze omstandigheden niet beter zijn wanneer een staat of groep van staten
bereid is om in te grijpen en iets aan de binnenlandse politieke oorzaken te doen?
● Maar wie moet dat doen? Wie is daar verantwoordelijk voor en wie is daartoe in
staat? Zijn dat dezelfde landen of internationale organisaties die hulp bieden? Welke
middelen mogen zij inzetten om hongersnood en schendingen van de
mensenrechten te beëindigen?
○ Mag er geweld gebruikt worden om burgers van een ander land te
beschermen tegen hun eigen overheid?
Zo ja, hoeveel geweld dan?
In dit hoofdstuk staat het probleem van de humanitaire interventie centraal. Het gaat om de
de vraag of humanitaire interventie moreel geoorloofd of misschien moreel vereist is.
We gaan in op de morele criteria die gebruikt worden om die vraag te beantwoorden.
● We kijken naar de filosofie, maar ook naar het internationaal recht.
● Internationaal recht kan ons namelijk veel leren over sommige vragen waarmee de
filosofie worstelt. Het internationaal recht laat zien dat het bij humanitaire interventies
gaat om een spanning tussen twee belangrijke waarden: de soevereiniteit van staten
en de fundamentele rechten van mensen.
Oorlog: van strikt verboden tot onvermijdelijk
Van een humanitaire interventie is sprake wanneer een staat of groep van staten tegen de
wil van een andere staat in het rechtsgebied of de interne aangelegenheden van die laatste
staat ingrijpt.
● Wanneer dat gebeurt op basis van militaire geweld en met als doel de fundamentele
rechten van onschuldige burgers te beschermen > humanitaire interventie.
● Dit is dus niet het geval wanneer NL diplomaten naar Ethiopië stuurt om over
de schendingen van de mensenrechten te praten of wanneer België de
, Ethiopische ambassadeur op het matje roept.
Op het eerste gezicht klinkt de combinatie van die twee woorden heel vreemd in de oren.
Hoe kunnen we militair geweld nu humanitair noemen? Wie menslievend is en vindt dat
mensen respect verdienen, gebruikt toch geen geweld tegen andere mensen?
● Of is geweld toch niet in alle gevallen verkeerd en onmenselijk? Is het immers niet
eigen aan de mens om gewelddadig te zijn? Wellicht kun je best over humanitaire
interventie spreken.
Is het voeren van oorlog ooit gerechtvaardigd? Zijn er omstandigheden waaronder
oorlog juist of rechtvaardig is? Als dat zo is, op basis van welke morele normen of
welk idee van rechtvaardigheid bepalen we dat?
Grote filosofen als Aristoteles, Augustinus en Kant hebben zich over dit thema gebogen.
Binnen de filosofie worden vaak twee extreme antwoorden gegeven op de vraag of oorlog
gerechtvaardigd is. De eerste stelt dat oorlog nooit mag (pacifisme).
De tweede stelt dat oorlog een onvermijdelijk aspect van het leven van de mens is en
zich buiten de sfeer van de rechtvaardigheid bevindt (realisme.
Pacifisten wijzen op de woorden van Jezus in het Nieuwe Testament: Wie naar het zwaard
grijpt, zal door het zwaard omkomen en Slaat iemand je op de wang, bied hem dan ook de
andere aan.
● Andere pacifisten zeggen dat het leven van de mens heilig is of dat het gebruik van
geweld alleen maar negatieve gevolgen kan hebben (kost veel en lost niks op).
Grote voorvechters van pacifisme en vrede (Mahatma Gandhi en Martin Luther King)
benadrukken dat we altijd naar geweldloze middelen moeten zoeken om onrechtvaardigheid
in de wereld aan de kaak te stellen.
Vrede, menslievendheid en menselijke waardigheid zijn belangrijke ideeën. IS de houding
van totale geweldloosheid werkelijk in alle situaties de juiste? Wie is bereid om zijn ouders of
vrienden op te offeren om het principe van geweldloosheid te eren?
● Soms kun je toch ook niet anders dan je handen vuil te maken om de heiligheid van
het menselijke leven te garanderen? Het is misschien beter om een moreel relevant
onderscheid te maken tussen verschillende vormen van geweld (agressie <>
zelfverdediging).
Brits-AMerikaanse filosoof en wiskundige Alfred North Whitehead:
● De absolute pacifist is een hele slechte burger. Wat rechtvaardig en juist is, kan
soms niet anders dan via geweld bereikt worden. Hoe moeten anders wrede
dictators weerstaan worden?
Pacifisten verdedigen zo’n radicale positie. Pacifisten zouden mensen zonder ruggengraat
zijn. Angsthazen die te weinig moed hebben om voor hun medemensen op te komen en
anderen de kastanjes uit het vuur laten halen.
● Maar als totale geweldloosheid grote problemen met zich meebrengt, welk antwoord
moeten we dan geven op de vraag wanneer oorlog gerechtvaardigd kan zijn?
