Persoonlijkheidspsychologie – 09/01/20
Hoofdstuk 1: kennismaking met de persoonlijkheidspsychologie
1.2 Het begrip persoonlijkheid
= de wetenschappelijke studie van het menselijk gedrag + mentale processen
van het individu
!! abstract + niet rechtstreeks observeren !!
= via omweg persoonlijkheid in het gedrag waarnemen, maar niet zeker
= hypothetisch construct
bestaat niet echt, enkel omdat psychologen dit uitgevonden hebben
= invulling van begrip is afhankelijk van de bril waarmee gekeken wordt
welke mensvisie/stromingµ
op welke aspecten gelet wordt
OVEREENKOMSTEN
Dynamische functie (stuurt ons gedrag + zet aan tot gedrag)
Systeem van gedragingen (geheel van gedragingen die elkaar beïnvloeden)
Blijft stabiel (doorheen tijd + situaties = maakt ons gedrag voorspelbaar)
o Nuance: wijzigen door ouderdom OF hersenbeschadiging OF PTSS
o Adaptief gedrag: gedrag aanpassen aan context/omgeving/…
Uniciteit (unieke combinatie persoonlijkheidskenmerken, iedereen anders)
o Nuance: toch is iedereen + hetzelfde (reactie in noodsituatie)
Definitie
‘Persoonlijkheid is het geheel van stabiele (tijd/situaties) eigenschappen die het
gedrag initiëren en dat een persoon uniek (uniciteit) maakt.’
= niet vanbuiten kennen
4 overeenkomsten komen hierin terug
!! definitie is nooit helemaal af!!
= altijd dingen toevoegen om specifieker te zijn
Enkele aanverwante begrippen
Karakter Persoonlijkheidstrek
= geeft richting aan het gedrag = een samenvattende beschrijving van
= op welke manier iemand zal reageren samengaande geobserveerde gedragingen
= aangeleerd = beschrijft hoe jij je gedraagt in situaties
= combinatie van trekken vormt samen het
karakter
Temperament bekwaamheid
= sterkte/kracht van het gedrag = niveau van presteren
= aangeboren = talenten
Bv: logisch denken, intelligentie …
1
,1.3 Ontstaan van de persoonlijkheid
Aangeboren of aangeleerd
John Locke (Nurture)
= geboren als een onbeschreven blad – tabula rasa
= door ervaringen + milieu-invloeden + ouders/vrienden/school blad vullen
Watson (Nurture)
= alles wat je bent is aangeleerd
opvoeding kan de persoon vormen tot eender wat
(Nature)
= alles is aangeboren + afhankelijk van je genen
= opvoeding heeft geen zin, want je kan toch niets meer veranderen
!! meer combinatie van nature en nurture !!
Y = H + E + I(HxE) + Err
Y = mate waarin mensen verschillen van elkaar
= combinatie van erfelijkheid (H) en milieu (E) en interactie tussen H/E + Err
Interactie
= genen (H) bepalen in welke milieu (E) terecht komt door de keuzes die maakt
Foutmarge
= altijd wel factoren die je niet kan meten OF die erbij komen (hersenschade)
Convergentieleer
= studie waarbij erfelijke- en milieufactoren samenkomen
Positieve samenhang
= oorzaak ligt bij erfelijkheid + milieu
zullen beide in dezelfde richting sturen
Bv: een meisje met pianotalent. De kans is vrij groot dat haar ouders ook
kunnen pianospelen. Genetisch aangeboren (erfelijk). Als de ouders een
talent hebben om piano te spelen, hebben ze wss ook een piano in huis,
geven ze les. De omgeving sluit hierdoor ook aan
Reactieve samenhang
= omgeving wordt uitgelokt door erfelijke aanleg
Bv: meisje heeft een talent om piano te spelen. Komt ze bij mensen thuis
met een piano, speelt ze er altijd op en ontdekt ze de klanken en
akkoorden. Hierdoor zeggen de ouders dat ze naar de muziekschool moet
omdat ze denken dat ze talent heeft. Een reactie op de genetische aanleg.
Zelfs indien de ouders dat talen niet hebben.
Actieve samenhang
= erfelijke aandacht zoekt passend milieu op
Bv: meisje heeft een talen voor muziek, piano. Wanneer ze een piano
ziet speelt ze er meteen op. Het klinkt goed en mensen reageren
positief. Hierdoor gaat ze zin krijgen om meer ermee bezig zijn en gaat 2
ze vragen aan haar ouders om muziekschool te volgen en een piano in
huis te halen. Ze gaat zelf op zoek naar het milieu dat past bij haar
talenten.
,Tweelingstudie
Stamboommethode
= in stamboom gaan kijken naar voorouder + nakomelingen
= kijken of er een patroon zit in gedragingen van deze mensen
MAAR
= wordt geen rekening gehouden met milieu factoren of ziektes
= in geschiedenis werden enkel positieve zaken neergeschreven
Bv: heldendagen of nederlagen
Tweelingonderzoek
= eeneiige tweelingen hebben 100% identiek genetisch materiaal
kunnen wel verschillen in persoonlijkheid door ervaringen
willen uniek zijn, dus maken bewust andere keuzes
= twee-eiige tweelingen hebben 50% identiek genetisch materiaal
zoals gewone broers en zussen MAAR door zelfde leeftijd meer gelijke
ervaringen
Experiment
= hebben tweelingen vanaf geboorte gevolgd
eeneiige tweeling gescheiden in 2 gezinnen
eeneiige tweeling samen in 1 gezin
twee-eiige tweeling gescheiden in 2 gezinnen
twee-eiige tweeling samen in 1 gezin
= keken naar de verschillen tussen de verschillende situaties
tussen 40%-60% tot stand gekomen door genen
tussen 40%-60% tot stand gekomen door opvoeding
Biologische aspecten
Phineas Gage
= legde sporen aan + moest een tunnel maken in een rots met dynamiet
= dynamiet is ontploft en hij kreeg een staaf in zijn hoofd
= hij had weinig van last na het ongeval + ging terug werken
was agressiever + slechte manieren
karakter was veranderd: antisociaal geworden
= wetenschapper hielden zijn schedel bij
kregen idee dat persoonlijkheid in frontale kwab bevindt
ook door trauma’s kan persoonlijkheid veranderen
Alfa-apen (dominant mannetje van kolonie)
= aantal alfa-mannetjes weggehaald
deel frontale kwab verwijdert, anderen niet
= daarna terug in kolonie geplaatst
kregen meteen hun plaats aan de top terug
MAAR apen waarbij frontale kwab weg was, waren niet meer agressief
apen waarbij frontale kwab niet weg was, bleven aan de top
= frontale hersenbeschadiging zorgt voor persoonlijkheidsstoornis
3
, Psychochirurgie
= bij crimineel gedrag deel van frontale kwab wegsnijden
= patiënt wordt passief + geen initiatief meer
Bij mensen
= links beschadigingen aanbrengen pseudodepressie
= lijkt alsof die persoon een depressie heeft, maar is niet zo
Bv: alfa-apen en oorlogsveteranen
= rechts beschadigingen aanbrengen psyeudopsychopathie
= persoon stelt kenmerken van een psychopaat
Bv: Phineas Gage
1.4 Situering in het vakgebied van de psychologie
= verhoudingen tot andere takken uit de psychologie
Algemene psychologie
= onderzoekt beide algemene dingen van ‘de’ mens
= persoonlijkheidspsychologie is een onderdeel van algemene psychologie
Differentiële psychologie
= bestudeert verschillen tussen mensen (geslacht, opleiding, talenten …)
= persoonlijkheidspsychologie doet dit ook, maar minder breed
persoonlijkheid is iets wat mensen uniek/verschillend maakt
Psychopathologie
= beschrijven + classificeren van mentale ziektebeelden
= studie van het geestelijk lijden
= DSM4 heeft 5 assen met verschillende soorten gegevens op
persoonlijkheidsstoornissen is hier slechts een onderdeel van
!! persoonlijkheidsstoornis is voor altijd, geen medicatie voor !!
= psychologen zien dit vaak als een gemakkelijkheidsoplossing
= zien geen vorderingen, dus geven dit als label
= willen niet toegeven dat de therapie fout is
4
Hoofdstuk 1: kennismaking met de persoonlijkheidspsychologie
1.2 Het begrip persoonlijkheid
= de wetenschappelijke studie van het menselijk gedrag + mentale processen
van het individu
!! abstract + niet rechtstreeks observeren !!
= via omweg persoonlijkheid in het gedrag waarnemen, maar niet zeker
= hypothetisch construct
bestaat niet echt, enkel omdat psychologen dit uitgevonden hebben
= invulling van begrip is afhankelijk van de bril waarmee gekeken wordt
welke mensvisie/stromingµ
op welke aspecten gelet wordt
OVEREENKOMSTEN
Dynamische functie (stuurt ons gedrag + zet aan tot gedrag)
Systeem van gedragingen (geheel van gedragingen die elkaar beïnvloeden)
Blijft stabiel (doorheen tijd + situaties = maakt ons gedrag voorspelbaar)
o Nuance: wijzigen door ouderdom OF hersenbeschadiging OF PTSS
o Adaptief gedrag: gedrag aanpassen aan context/omgeving/…
Uniciteit (unieke combinatie persoonlijkheidskenmerken, iedereen anders)
o Nuance: toch is iedereen + hetzelfde (reactie in noodsituatie)
Definitie
‘Persoonlijkheid is het geheel van stabiele (tijd/situaties) eigenschappen die het
gedrag initiëren en dat een persoon uniek (uniciteit) maakt.’
= niet vanbuiten kennen
4 overeenkomsten komen hierin terug
!! definitie is nooit helemaal af!!
= altijd dingen toevoegen om specifieker te zijn
Enkele aanverwante begrippen
Karakter Persoonlijkheidstrek
= geeft richting aan het gedrag = een samenvattende beschrijving van
= op welke manier iemand zal reageren samengaande geobserveerde gedragingen
= aangeleerd = beschrijft hoe jij je gedraagt in situaties
= combinatie van trekken vormt samen het
karakter
Temperament bekwaamheid
= sterkte/kracht van het gedrag = niveau van presteren
= aangeboren = talenten
Bv: logisch denken, intelligentie …
1
,1.3 Ontstaan van de persoonlijkheid
Aangeboren of aangeleerd
John Locke (Nurture)
= geboren als een onbeschreven blad – tabula rasa
= door ervaringen + milieu-invloeden + ouders/vrienden/school blad vullen
Watson (Nurture)
= alles wat je bent is aangeleerd
opvoeding kan de persoon vormen tot eender wat
(Nature)
= alles is aangeboren + afhankelijk van je genen
= opvoeding heeft geen zin, want je kan toch niets meer veranderen
!! meer combinatie van nature en nurture !!
Y = H + E + I(HxE) + Err
Y = mate waarin mensen verschillen van elkaar
= combinatie van erfelijkheid (H) en milieu (E) en interactie tussen H/E + Err
Interactie
= genen (H) bepalen in welke milieu (E) terecht komt door de keuzes die maakt
Foutmarge
= altijd wel factoren die je niet kan meten OF die erbij komen (hersenschade)
Convergentieleer
= studie waarbij erfelijke- en milieufactoren samenkomen
Positieve samenhang
= oorzaak ligt bij erfelijkheid + milieu
zullen beide in dezelfde richting sturen
Bv: een meisje met pianotalent. De kans is vrij groot dat haar ouders ook
kunnen pianospelen. Genetisch aangeboren (erfelijk). Als de ouders een
talent hebben om piano te spelen, hebben ze wss ook een piano in huis,
geven ze les. De omgeving sluit hierdoor ook aan
Reactieve samenhang
= omgeving wordt uitgelokt door erfelijke aanleg
Bv: meisje heeft een talent om piano te spelen. Komt ze bij mensen thuis
met een piano, speelt ze er altijd op en ontdekt ze de klanken en
akkoorden. Hierdoor zeggen de ouders dat ze naar de muziekschool moet
omdat ze denken dat ze talent heeft. Een reactie op de genetische aanleg.
Zelfs indien de ouders dat talen niet hebben.
Actieve samenhang
= erfelijke aandacht zoekt passend milieu op
Bv: meisje heeft een talen voor muziek, piano. Wanneer ze een piano
ziet speelt ze er meteen op. Het klinkt goed en mensen reageren
positief. Hierdoor gaat ze zin krijgen om meer ermee bezig zijn en gaat 2
ze vragen aan haar ouders om muziekschool te volgen en een piano in
huis te halen. Ze gaat zelf op zoek naar het milieu dat past bij haar
talenten.
,Tweelingstudie
Stamboommethode
= in stamboom gaan kijken naar voorouder + nakomelingen
= kijken of er een patroon zit in gedragingen van deze mensen
MAAR
= wordt geen rekening gehouden met milieu factoren of ziektes
= in geschiedenis werden enkel positieve zaken neergeschreven
Bv: heldendagen of nederlagen
Tweelingonderzoek
= eeneiige tweelingen hebben 100% identiek genetisch materiaal
kunnen wel verschillen in persoonlijkheid door ervaringen
willen uniek zijn, dus maken bewust andere keuzes
= twee-eiige tweelingen hebben 50% identiek genetisch materiaal
zoals gewone broers en zussen MAAR door zelfde leeftijd meer gelijke
ervaringen
Experiment
= hebben tweelingen vanaf geboorte gevolgd
eeneiige tweeling gescheiden in 2 gezinnen
eeneiige tweeling samen in 1 gezin
twee-eiige tweeling gescheiden in 2 gezinnen
twee-eiige tweeling samen in 1 gezin
= keken naar de verschillen tussen de verschillende situaties
tussen 40%-60% tot stand gekomen door genen
tussen 40%-60% tot stand gekomen door opvoeding
Biologische aspecten
Phineas Gage
= legde sporen aan + moest een tunnel maken in een rots met dynamiet
= dynamiet is ontploft en hij kreeg een staaf in zijn hoofd
= hij had weinig van last na het ongeval + ging terug werken
was agressiever + slechte manieren
karakter was veranderd: antisociaal geworden
= wetenschapper hielden zijn schedel bij
kregen idee dat persoonlijkheid in frontale kwab bevindt
ook door trauma’s kan persoonlijkheid veranderen
Alfa-apen (dominant mannetje van kolonie)
= aantal alfa-mannetjes weggehaald
deel frontale kwab verwijdert, anderen niet
= daarna terug in kolonie geplaatst
kregen meteen hun plaats aan de top terug
MAAR apen waarbij frontale kwab weg was, waren niet meer agressief
apen waarbij frontale kwab niet weg was, bleven aan de top
= frontale hersenbeschadiging zorgt voor persoonlijkheidsstoornis
3
, Psychochirurgie
= bij crimineel gedrag deel van frontale kwab wegsnijden
= patiënt wordt passief + geen initiatief meer
Bij mensen
= links beschadigingen aanbrengen pseudodepressie
= lijkt alsof die persoon een depressie heeft, maar is niet zo
Bv: alfa-apen en oorlogsveteranen
= rechts beschadigingen aanbrengen psyeudopsychopathie
= persoon stelt kenmerken van een psychopaat
Bv: Phineas Gage
1.4 Situering in het vakgebied van de psychologie
= verhoudingen tot andere takken uit de psychologie
Algemene psychologie
= onderzoekt beide algemene dingen van ‘de’ mens
= persoonlijkheidspsychologie is een onderdeel van algemene psychologie
Differentiële psychologie
= bestudeert verschillen tussen mensen (geslacht, opleiding, talenten …)
= persoonlijkheidspsychologie doet dit ook, maar minder breed
persoonlijkheid is iets wat mensen uniek/verschillend maakt
Psychopathologie
= beschrijven + classificeren van mentale ziektebeelden
= studie van het geestelijk lijden
= DSM4 heeft 5 assen met verschillende soorten gegevens op
persoonlijkheidsstoornissen is hier slechts een onderdeel van
!! persoonlijkheidsstoornis is voor altijd, geen medicatie voor !!
= psychologen zien dit vaak als een gemakkelijkheidsoplossing
= zien geen vorderingen, dus geven dit als label
= willen niet toegeven dat de therapie fout is
4
