SV HOOFDSTUK 1: INLEIDING ROND HET
ONTSTAAN VAN DE JEUGDBESCHERMING IN
BELGIË
- Basiskennis
MOF = misdrijf omschreven feit
Misdrijven
Overtredingen Wanbedrijf Misdaden
Politierechtbank: Correctionele rechtbank: Hof van Assisen:
1 tot 7 dagen 8 dagen tot 5 jaar 5+ jaar gevangenisstraf
gevangenisstraf gevangenisstraf Bv. moord, …
- NU: rechten van Kinderen/Jongeren zijn gewaarborgd in specifieke nationale en
internationale wetgeving
- Bescherming op verschillende vlakken: onderwijs, huisvesting, gezondheidszorg
(IVRK), aangepaste maatregelen en straffen (jeugddelinquentierecht),
hulpverlening in VOS/bedreigende situatie (jeugdhulpverlening in Vlaanderen),
specifieke rechtswaarborgen wnnr minderjarige in jeugdhulp
- Geen evidente zaak want eerste Belgische
jeugdbeschermingswet/Kinderbescherming pas in 15 mei 1912
- Categoriaal beleid is recent: gericht op het ‘kind’, nu eerder als ‘jongere’
gedefinieerd
- Overdracht v cultuur door 2 processen:
Proces van socialisatie: opvoeding door verinnerlijken (leren) van
waarden en normen die in maatschappij aanwezig zijn en gelden als norm
van die maatschappij
Proces van sociale controle: zowel formeel als informeel, straffen en
bestraffen als norm ve maatschappij niet wordt nageleefd
Processen zorgen voor evolutie dit ook wat betreft ons onderwerp
- Belang van Verlichting met opkomst van wetenschappen zoals criminologie,
penologie, psychologie
- Kijken door gebruik te maken van:
Geschiedschrijving (van vroeger nr nu) = vertrekken vanuit verleden, alles
meenemen en kijken wrm een idee het heeft gehaals en een ander idee
niet
Chronocentrisme (van nu nr verleden) = de nu bestaande middle class
wordt als norm genomen voor de menselijke ontwikkeling doorheen alle
tijden en op alle plaatsen, zeer beperkt gaan zoeken nr wat het nu
verklaart, de rest laten we links liggen, je neemt alle waarden en normen
van nu om verleden te verklaren
1. ONTSTAAN VAN EEN CATEGORIAAL BELEID
1.1. EVOLUTIE VAN DE SOCIALISATIE
, - Kinderen worden eeuwen beschouwd als een ‘volwassene’ met hier en daar
uitzonderingen
- Kindbeeld en huidige opvattingen -> recente sociale constructie
- Apartstelling = specifieke, aparte behandeling v kinderen
- Verlichting is bepalend voor het categoriaal beleid
‘Nog-niet-positie’: nog-niet-verantwoordelijk dus onverantwoordelijk, nog-
niet-zelfstandig dus afhankelijk… -> kinderen in een ‘afwachtende’ houding
Weten nog niet het verschil tussen goed en kwaad
Toekomst, vooruitgang, ratio, humanistischer, vrijheid staan centraal
- 2 mensbeelden in Verlichting:
Volwassene: kent zijn lot
Kind: kneedbaar, maakbaar, evolueerbaar (=/= neerleggen bij je lot)
1.1.1. GEEN KINDBEELD
- Kinderen: geen belang, noodzakelijk kwaad (ze kwamen, gingen dood of
overleefden)
- Tot 7 jaar beschouwd als een last, ding, niet belangrijk
- Ervoor praktijken die aantonen dat er geen belang gehecht wordt aan kinderen bv.
kinderen werden op mesthopen gegooid (afval), koud water over hen gieten zodat
ze sterker werden (kindersterfte door longontstekingen), kinderoffers
- Afwezig kindbeeld in Oudheid: kleine volwassenen
Achterlaten van kinderen (meisjes en kinderen met beperkingen eerst)
=> kinderen die zwak waren, extra belastend, konden niet goed
meedraaien in het arbeidscircuit
=> vrouwen konden kinderen baren en dat was de bron v ellende
Offeren aan Godheid
Als afval weggooien op de mesthoop, aan dieren gevoed werden,
bewerkten met strijkijzers (satan eruit drijven)
- Ook recentelijk (17de – 18de eeuw) geen kindbeeld
Hogere klasse schakelde voedsters (= iem vd lagere sociale klasse die net
is bevallen en dat kind gaat zogen) in dus weinig aandacht en hoge
kindersterfte of was dit omgekeerd?
Praktijken die nu heden ten dag in onze ogen barbaars overkomen (zie bv.
hierboven)
- Onhygiënische omstandigheden, geen voorbehoedsmiddelen, ziektes leidden tot
hoge kindersterfte en dus geen aandacht (door onverschilligheid leidde tot
kindersterfte)
- Meisjes waren minder waard en dit zal zich verder manifesteren doorheen de
geschiedenis (nog tot in de 19e E bv. Franse boer: ‘Ik heb geen kinderen, enkel
meisjes.’, zwarte rouwvlag in Napels
- Vanaf 7 jaar als volwassene beschouwd in alle aspecten van het sociale leven
Jongens vertoefden in leerscholen met leermeester binnen gemeenschap
25 man
Meisjes bleven thuis om het huishouden te leren
1.1.2. AANZET TOT EEN KINDBEELD
- 16de E: licht onderscheid: jongens uit hogere kringen nr school vr intellectuele
vorming, later jongens uit lagere klasse en pas veel later ook meisjes
- 17de E-18de E: visies dat kinderen belangrijker werden -> 2 mensbeelden
ontstonden
, Moralisten: kind is ‘slecht’ geboren en de opvoeding/maatschappij maakt
het kind ‘goed’
Romantici: kind is ‘inherent goed’ en het is de invloed v buitenaf dat het
kind negatief beïnvloedt bv. Rousseau
- Verlichtingsperiode is cruciaal
Toekomst (veranderen), mens eigen lot in handen, gelijkheid, ratio,
vooruitgang
Drm kinderen belangrijk, wqnt zij kunnen voortuitgang en toekomst verder
zetten nr een beter leven -> aanzet tot categoriaal beleid met 2
mensbeelden (zie supra)
Kinderen meer en meer een aparte groep met eigen kenmerken en
eigen gedragingen
Tweedeling in de visie op ontwikkeling vd mens
o Kind: nog opvoeden, afschermen vd maatschappij, onschuldig,
onzeker, zonder zorgen, mogelijkheid tot groeien door fouten te
maken door trial-and-error vorming tot volwassen persoon
o Volwassene: kent zijn lot en rol in de maatschappij
Sociogenese = het op grond van maatschappelijke verandering apart
gaan zien v volwassenen en kinderen bv. ipad-kids
o De typische gedragingen en kenmerken bij kinderen die in de
verlichting ‘ontdekt’ werden door observatie, waren die al vroeger
aanwezig maar kwamen ze pas tot uiting door de veranderlijke
tijdsgeest?
o Kon en/of mocht men ze nu pas zien?
o kenmerken die al vroeger in kinderen aanwezig waren komen nu tot
uiting en volwassen zien ze nu pas + ook nieuwe kenmerken
worden gezien die men ervoor niet zag omwille vd huidige
maatschappij
Psychogenese = eigenschappen worden specifiek aan kinderen
toegeschreven, worden op een bepaald moment ontdekt en vanaf dan
beschouwd als eigen aan kinderen en over-geaccentueerd in relatie met
kinderen , wat psychologisch consequenties heeft voor de kinderen bv.
koppigheidsfase & gevolgen: kind zal erover aangesproken worden en
vormen zo een geweten, vertonen nog andere psychologische kenmerken,
…
Ontstaan van verschillende fases binnen het kind-zijn bv.
adolescentieperiode, …
Ontstaan van eigen afdelingen binnen de wetenschappen bv.
kindergeneeskunde (pediatrie vroeger), socio-culturele leven:
kinderkappers, kindertelevisie, speelgoed, …
Ontstaan van kinderwetten
o Verbod op kinderarbeid
o Wet op leerplicht
o Wie was hiermee gebaat ?
Staat moet ingrijpen op socialisatie en opvoeding (1e keer in
jaren)
Fabriekseigenaars waren goedkope werkkracht kwijt, want
kinderen nr school
Ouders hadden minder inkomsten
1.1.3. HET HUIDIG KINDBEELD
- Krachtig persoon met eigen mogelijkheden
- Kijken naar het ‘kunnen’
- Kinderen apart benaderen tot bepaalde leeftijd door specifieke opvoeding aan te
reiken, in specifieke instellingen speciaal vr kinderen opgericht bv.
kinderdagverblijf/onthaalouder, kleuterschool, lagere school, …
, - Verschillende ontwikkelingsfases met eigen mogelijkheden en beperkingen bv.
baby, peuter, …
- Fases van kinderen/jongeren verschillen kwalitatief van volwassenen
Volwassenen Kinderen
Verwacht dat ze hun emoties kunnen Impulsief, emoties niet beheersen,
beheersen driftbuien
Werken Spelen
Denken abstract Denken concreet
Onafhankelijk/Zelfstandig Afhankelijk
- Kind afsluiten van volwassenwereld en insluiten in eigen wereldje
1.2. EVOLUTIE VAN DE SOCIALE CONTROLE
- Gaat over bestraffing
- Geen onderscheid volwassene/kind
- Uitzonderlijk door pater familias, praetor en Godheid (willekeurig!)
- Verlichting brengt terug soelaas/lichte wijzigingen (ook door criminologie en
penologie)
1.2.1. VROEGE TIJDEN TOT VERLICHTING
- Oud-Romeins recht: ‘Wet der XII tafelen’
Uitzondering mbt onmondigen( = niet-huwbare kinderen) als uitzonderlijk
object om eigen straf te worden toegekend door praetor
Onderscheid opzettelijke en onopzettelijke daden
- Klassieke tijdvak
Onderscheid door waarneembar gegevens: zoals fysiologische toestand:
huwbare leeftijd (meisjes rond 12 en jongens 14j) en geslachtsrijpheid
Sluwheid waarmee feiten gepleegd belangrijk (sluwheid vult de leeftijd
aan) bv. indien nog niet geslachtsrijp maar wel leep, sluw, kan goed praten,
… -> dan toch al zwaardere straf
‘Oordeel des onderscheids’ (aanvoelen vh het goede en kwade) cfr.
huidig strafrecht
- Val RR
Familiale solidariteit -> onderscheid bepaalde pater familias
Recht spreken verschillend vr elk volk/stam eigen gewoontes
- 11de E
Heropflakkering vh Romeins Recht, aandacht vr en onderscheid vh kind
keerde trg
- 13de E (opkomst vd staten)
Drang nr centralisatie
Drang nr openbare orde
Drang nr openbare rust
Opsporen en bestraffen v misdrijven werd belangrijk thema
o Dus staatsfunctie die regels oplegde
o Aanzet tot accusatoir (= meer rechten vr beklaagde, rechten v
dader respecteren) berechten itt inquisitoir (= rechter bepaalt
vanuit een alleen zetelende opinie)
o Aanstellen van rechters -> later konden zij vrij beslissen over
onderscheidingsvermogen en schuldvraag
- 1532 ‘Constitutio Criminalis Carlinae’
Verwijzing nr ‘oordeel des onderscheids’
L’usage de raison (= gebruik gemaakt v zijn reden, niet v zijn/haar
gevoelens) dus andere verzachtende bestraffing voor kinderen itt
volwassenen
ONTSTAAN VAN DE JEUGDBESCHERMING IN
BELGIË
- Basiskennis
MOF = misdrijf omschreven feit
Misdrijven
Overtredingen Wanbedrijf Misdaden
Politierechtbank: Correctionele rechtbank: Hof van Assisen:
1 tot 7 dagen 8 dagen tot 5 jaar 5+ jaar gevangenisstraf
gevangenisstraf gevangenisstraf Bv. moord, …
- NU: rechten van Kinderen/Jongeren zijn gewaarborgd in specifieke nationale en
internationale wetgeving
- Bescherming op verschillende vlakken: onderwijs, huisvesting, gezondheidszorg
(IVRK), aangepaste maatregelen en straffen (jeugddelinquentierecht),
hulpverlening in VOS/bedreigende situatie (jeugdhulpverlening in Vlaanderen),
specifieke rechtswaarborgen wnnr minderjarige in jeugdhulp
- Geen evidente zaak want eerste Belgische
jeugdbeschermingswet/Kinderbescherming pas in 15 mei 1912
- Categoriaal beleid is recent: gericht op het ‘kind’, nu eerder als ‘jongere’
gedefinieerd
- Overdracht v cultuur door 2 processen:
Proces van socialisatie: opvoeding door verinnerlijken (leren) van
waarden en normen die in maatschappij aanwezig zijn en gelden als norm
van die maatschappij
Proces van sociale controle: zowel formeel als informeel, straffen en
bestraffen als norm ve maatschappij niet wordt nageleefd
Processen zorgen voor evolutie dit ook wat betreft ons onderwerp
- Belang van Verlichting met opkomst van wetenschappen zoals criminologie,
penologie, psychologie
- Kijken door gebruik te maken van:
Geschiedschrijving (van vroeger nr nu) = vertrekken vanuit verleden, alles
meenemen en kijken wrm een idee het heeft gehaals en een ander idee
niet
Chronocentrisme (van nu nr verleden) = de nu bestaande middle class
wordt als norm genomen voor de menselijke ontwikkeling doorheen alle
tijden en op alle plaatsen, zeer beperkt gaan zoeken nr wat het nu
verklaart, de rest laten we links liggen, je neemt alle waarden en normen
van nu om verleden te verklaren
1. ONTSTAAN VAN EEN CATEGORIAAL BELEID
1.1. EVOLUTIE VAN DE SOCIALISATIE
, - Kinderen worden eeuwen beschouwd als een ‘volwassene’ met hier en daar
uitzonderingen
- Kindbeeld en huidige opvattingen -> recente sociale constructie
- Apartstelling = specifieke, aparte behandeling v kinderen
- Verlichting is bepalend voor het categoriaal beleid
‘Nog-niet-positie’: nog-niet-verantwoordelijk dus onverantwoordelijk, nog-
niet-zelfstandig dus afhankelijk… -> kinderen in een ‘afwachtende’ houding
Weten nog niet het verschil tussen goed en kwaad
Toekomst, vooruitgang, ratio, humanistischer, vrijheid staan centraal
- 2 mensbeelden in Verlichting:
Volwassene: kent zijn lot
Kind: kneedbaar, maakbaar, evolueerbaar (=/= neerleggen bij je lot)
1.1.1. GEEN KINDBEELD
- Kinderen: geen belang, noodzakelijk kwaad (ze kwamen, gingen dood of
overleefden)
- Tot 7 jaar beschouwd als een last, ding, niet belangrijk
- Ervoor praktijken die aantonen dat er geen belang gehecht wordt aan kinderen bv.
kinderen werden op mesthopen gegooid (afval), koud water over hen gieten zodat
ze sterker werden (kindersterfte door longontstekingen), kinderoffers
- Afwezig kindbeeld in Oudheid: kleine volwassenen
Achterlaten van kinderen (meisjes en kinderen met beperkingen eerst)
=> kinderen die zwak waren, extra belastend, konden niet goed
meedraaien in het arbeidscircuit
=> vrouwen konden kinderen baren en dat was de bron v ellende
Offeren aan Godheid
Als afval weggooien op de mesthoop, aan dieren gevoed werden,
bewerkten met strijkijzers (satan eruit drijven)
- Ook recentelijk (17de – 18de eeuw) geen kindbeeld
Hogere klasse schakelde voedsters (= iem vd lagere sociale klasse die net
is bevallen en dat kind gaat zogen) in dus weinig aandacht en hoge
kindersterfte of was dit omgekeerd?
Praktijken die nu heden ten dag in onze ogen barbaars overkomen (zie bv.
hierboven)
- Onhygiënische omstandigheden, geen voorbehoedsmiddelen, ziektes leidden tot
hoge kindersterfte en dus geen aandacht (door onverschilligheid leidde tot
kindersterfte)
- Meisjes waren minder waard en dit zal zich verder manifesteren doorheen de
geschiedenis (nog tot in de 19e E bv. Franse boer: ‘Ik heb geen kinderen, enkel
meisjes.’, zwarte rouwvlag in Napels
- Vanaf 7 jaar als volwassene beschouwd in alle aspecten van het sociale leven
Jongens vertoefden in leerscholen met leermeester binnen gemeenschap
25 man
Meisjes bleven thuis om het huishouden te leren
1.1.2. AANZET TOT EEN KINDBEELD
- 16de E: licht onderscheid: jongens uit hogere kringen nr school vr intellectuele
vorming, later jongens uit lagere klasse en pas veel later ook meisjes
- 17de E-18de E: visies dat kinderen belangrijker werden -> 2 mensbeelden
ontstonden
, Moralisten: kind is ‘slecht’ geboren en de opvoeding/maatschappij maakt
het kind ‘goed’
Romantici: kind is ‘inherent goed’ en het is de invloed v buitenaf dat het
kind negatief beïnvloedt bv. Rousseau
- Verlichtingsperiode is cruciaal
Toekomst (veranderen), mens eigen lot in handen, gelijkheid, ratio,
vooruitgang
Drm kinderen belangrijk, wqnt zij kunnen voortuitgang en toekomst verder
zetten nr een beter leven -> aanzet tot categoriaal beleid met 2
mensbeelden (zie supra)
Kinderen meer en meer een aparte groep met eigen kenmerken en
eigen gedragingen
Tweedeling in de visie op ontwikkeling vd mens
o Kind: nog opvoeden, afschermen vd maatschappij, onschuldig,
onzeker, zonder zorgen, mogelijkheid tot groeien door fouten te
maken door trial-and-error vorming tot volwassen persoon
o Volwassene: kent zijn lot en rol in de maatschappij
Sociogenese = het op grond van maatschappelijke verandering apart
gaan zien v volwassenen en kinderen bv. ipad-kids
o De typische gedragingen en kenmerken bij kinderen die in de
verlichting ‘ontdekt’ werden door observatie, waren die al vroeger
aanwezig maar kwamen ze pas tot uiting door de veranderlijke
tijdsgeest?
o Kon en/of mocht men ze nu pas zien?
o kenmerken die al vroeger in kinderen aanwezig waren komen nu tot
uiting en volwassen zien ze nu pas + ook nieuwe kenmerken
worden gezien die men ervoor niet zag omwille vd huidige
maatschappij
Psychogenese = eigenschappen worden specifiek aan kinderen
toegeschreven, worden op een bepaald moment ontdekt en vanaf dan
beschouwd als eigen aan kinderen en over-geaccentueerd in relatie met
kinderen , wat psychologisch consequenties heeft voor de kinderen bv.
koppigheidsfase & gevolgen: kind zal erover aangesproken worden en
vormen zo een geweten, vertonen nog andere psychologische kenmerken,
…
Ontstaan van verschillende fases binnen het kind-zijn bv.
adolescentieperiode, …
Ontstaan van eigen afdelingen binnen de wetenschappen bv.
kindergeneeskunde (pediatrie vroeger), socio-culturele leven:
kinderkappers, kindertelevisie, speelgoed, …
Ontstaan van kinderwetten
o Verbod op kinderarbeid
o Wet op leerplicht
o Wie was hiermee gebaat ?
Staat moet ingrijpen op socialisatie en opvoeding (1e keer in
jaren)
Fabriekseigenaars waren goedkope werkkracht kwijt, want
kinderen nr school
Ouders hadden minder inkomsten
1.1.3. HET HUIDIG KINDBEELD
- Krachtig persoon met eigen mogelijkheden
- Kijken naar het ‘kunnen’
- Kinderen apart benaderen tot bepaalde leeftijd door specifieke opvoeding aan te
reiken, in specifieke instellingen speciaal vr kinderen opgericht bv.
kinderdagverblijf/onthaalouder, kleuterschool, lagere school, …
, - Verschillende ontwikkelingsfases met eigen mogelijkheden en beperkingen bv.
baby, peuter, …
- Fases van kinderen/jongeren verschillen kwalitatief van volwassenen
Volwassenen Kinderen
Verwacht dat ze hun emoties kunnen Impulsief, emoties niet beheersen,
beheersen driftbuien
Werken Spelen
Denken abstract Denken concreet
Onafhankelijk/Zelfstandig Afhankelijk
- Kind afsluiten van volwassenwereld en insluiten in eigen wereldje
1.2. EVOLUTIE VAN DE SOCIALE CONTROLE
- Gaat over bestraffing
- Geen onderscheid volwassene/kind
- Uitzonderlijk door pater familias, praetor en Godheid (willekeurig!)
- Verlichting brengt terug soelaas/lichte wijzigingen (ook door criminologie en
penologie)
1.2.1. VROEGE TIJDEN TOT VERLICHTING
- Oud-Romeins recht: ‘Wet der XII tafelen’
Uitzondering mbt onmondigen( = niet-huwbare kinderen) als uitzonderlijk
object om eigen straf te worden toegekend door praetor
Onderscheid opzettelijke en onopzettelijke daden
- Klassieke tijdvak
Onderscheid door waarneembar gegevens: zoals fysiologische toestand:
huwbare leeftijd (meisjes rond 12 en jongens 14j) en geslachtsrijpheid
Sluwheid waarmee feiten gepleegd belangrijk (sluwheid vult de leeftijd
aan) bv. indien nog niet geslachtsrijp maar wel leep, sluw, kan goed praten,
… -> dan toch al zwaardere straf
‘Oordeel des onderscheids’ (aanvoelen vh het goede en kwade) cfr.
huidig strafrecht
- Val RR
Familiale solidariteit -> onderscheid bepaalde pater familias
Recht spreken verschillend vr elk volk/stam eigen gewoontes
- 11de E
Heropflakkering vh Romeins Recht, aandacht vr en onderscheid vh kind
keerde trg
- 13de E (opkomst vd staten)
Drang nr centralisatie
Drang nr openbare orde
Drang nr openbare rust
Opsporen en bestraffen v misdrijven werd belangrijk thema
o Dus staatsfunctie die regels oplegde
o Aanzet tot accusatoir (= meer rechten vr beklaagde, rechten v
dader respecteren) berechten itt inquisitoir (= rechter bepaalt
vanuit een alleen zetelende opinie)
o Aanstellen van rechters -> later konden zij vrij beslissen over
onderscheidingsvermogen en schuldvraag
- 1532 ‘Constitutio Criminalis Carlinae’
Verwijzing nr ‘oordeel des onderscheids’
L’usage de raison (= gebruik gemaakt v zijn reden, niet v zijn/haar
gevoelens) dus andere verzachtende bestraffing voor kinderen itt
volwassenen
