Religie, zingeving en levensbeschouwing --> samenvatting van handboek 'Weerbarstig geloof' (nieuwste editie: 9789463799096)

Religie, zingeving en levensbeschouwing

Inleiding
- Geloof is weerbarstig
o Deïsten
 Geloven in het bestaan van God, maar over God kan er verder
niets worden geweten
o Areligieuzen
 Mensen die helemaal niet bezig zijn met religie: het
interesseert hen niks of er een God bestaat of niet
o Gelovigen
 Geloven in God, in Allah, in een kracht, in iets…
 Geloof = het op redelijke gronden voor waar houden
van dingen die niet meteen zintuigelijk aantoonbaar
zijn
o Atheïsten
 Ontkennen het bestaan van een godheid
 Zuiver atheïsme is minder sterk vertegenwoordigd dan we
geneigd zijn te denken
 Voortdurend op zoek naar literatuur en debatteren
graag met anderen erover
o Blijft een buitenbeentje
o Agnosten
 Tussen gelovigen en atheïsten
 Weten niet helemaal zeker of er een god is
 Sommige agnosten zijn echte zoekers om klaarheid te
krijgen
- Geloven biedt perspectief
o Hiernamaalsperspectief
o Hiernumaals
 Verleent zin aan het leven
 Het doet mensen zich inzetten voor anderen
 In staat om mensen gelukkig te maken
 Perspectief bieden in een wereld die almaar als
hopelozer wordt gepercipieerd
- Termen
o Zingeving
 = de pluriforme zoektocht van de mens naar de betekenis van
zijn bestaan, die hem in voeling brengt met de ultieme
werkelijkheid en hem aldus verbindt met al wat leeft
 De mens ervaart op de een of andere manier dat hij
deel uitmaakt van een groter geheel dat hij of zij niet
kan beheersen
o Zowat elke mens ervaart zin: men hoeft er niet
noodzakelijk gelovig voor te zijn
 Viktor Frankl
 De mens is fundamenteel een wezen dat op zoek is
naar zingeving



1

, o Nog meer dan lust of macht is de mens bedacht
op zin

 Transcendentie van zichzelf = dat de mens
boven zich uit kan stijgen
 Menselijke existentie: de mens is
gericht op iets dat niet zichzelf is
 Zelfmoord
 Doet zich voor bij mensen die helemaal geen zin meer
ervaren en totaal geen hoop meer koesteren
o Toont aan hoe belangrijk zingeving is voor een
mens
o Levensbeschouwing
 = Iemands beoordeling en opvatting van het bestaan
 Een geheel van presupposities en theorieën die iemand
erop nahoudt ten aanzien van het leven als geheel
o De presuppositie is in de meeste
levensbeschouwingen dat zin de mens overkomt:
dat de mens zin op het spoor moet komen
gaandeweg ontdekt
 Zingeving = transcendent, iets dat ons
overstijgt
 Mensen kunnen een religieuze, agnostische of atheïstische
levensbeschouwing hebben
 Voor de meesten valt dit samen met het
maatschappelijk mainstream denken
o Men denkt over het leven zoals de grote
meerderheid dat doet
o Religie
 = Een hele specifieke vorm van levensbeschouwing: een
systeem van geloofsopvattingen, praktijken en ethische
voorschriften, heilige plaatsen en tijden… die de mens
relateren aan het transcendente
 Aan de basis van de meeste religies liggen…. :
 Heilige geschriften of verhalen
o Vol met symboliek en diepe betekenissen
 Geloofsopvattingen
o Over een godheid, een toestand, leven na de
dood, relatie tussen godheid en de kosmos…
 Religieuze praktijken
o Specifieke rituelen of vormen van gebed,
verering, zuivering of boetedoening
 Bekende praktijken: rites de passage:
overgangsrituelen bij de geboorte, bij de
overgang naar jongvolwassenheid, bij een
overlijden….
 Ethische voorschriften
o Infomeren de gelovigen over wat goed en kwaad
is
 Heilige plaatsen

2

, o Kerken, synagogen en moskeeën
 Heilige tijden
o Belangrijke feestdagen in de loop van het jaar
 De meeste religies zijn geïnstitutionaliseerd
 Hebben een instelling die de religie belichaamt en in
stand houdt
o Christendom: de kerk
1. Bestaat God?
- Godservaring lijkt zo oud als de mensheid te zijn
o Antropologen laten de mensheid beginnen met religie
 Vanaf het ogenblik dat ze sporen van mensen ontdekken die
ze als cultureel religieus bestempelen
 Oudste culturele uitingen van de mensheid:
muurschilderingen, grote stenen monumenten…
worden mainstream religieus geïnterpreteerd
- Christelijke context
o Een christen dient te leven alsof God niet bestaat
 Een christen die christelijk leeft omdat God bestaat, zou goed
kunnen leven (uit angst) voor God, terwijl hij moet leven
omwille van het goede zelf
 Voor een christen is het niet belangrijk of God al dan
niet bestaat, hij moet sowieso goed leven,
desalniettemin gelooft de christen in het bestaan van
God
- Wetenschappelijk bewijzen?
o Theologie zou dan een positieve wetenschap zijn en dat is ze niet
 Je kan niet alles wetenschappelijk bewijzen zoals liefde of
schoonheid
Godsbewijzen
- Ontologisch godsbewijs
o Ontologie = zijnsleer  poneert dat God noodzakelijk moet bestaan
(zijn), omdat ‘zijn’ nu eenmaal tot het wezen van God hoort
 Anselmus van Cantebury: definieert God als iets waarboven
niets groters gedacht kan worden
 God is almachtig, algoed, alwijs…
o God moet wel bestaan, want anders zijn er
dingen die groter kunnen worden gedacht dan
datgene waarboven niets kan worden gedacht
o Weerwerk van monnik Gaunillo
 Anselmus’ argument is absurd als je het doortrekt naar
andere disciplines
 Voorbeeld: perfect eiland met alles erop en eraan
o Volgens Anselsmus zou dit perfecte eiland
moeten bestaan, want een bestaand eiland is
beter dan een denkbeeldig perfect eiland
 Absurd: het bestaan van een perfect
eiland kan niet puur met logica worden


3