volledige samenvatting aansprakelijkheidsverzekeringen

examen: woensdag
08/01 (12h30)
Aansprakelijkheidsverzekeringen

DEEL 1: VERBINTENISSEN UIT TOT AANSPRAKELIJKHEID LEIDENDE
FEITEN
1. Inleiding
 Buitencontractuele aansprakelijkheid in het leven
= aansprakelijkheid tussen personen die niet door een contract zijn gebonden
2. Begrip en soorten aansprakelijkheden
Er is geen wettelijke definitie van aansprakelijkheid
= Een persoon moet met zijn vermogen instaan voor de nadelige gevolgen die anderen ondervinden
door een bepaalde gedraging of voorval  met bezittingen dient de schade vergoed te worden
 verbintenis, verplichting, rechtsplicht tot schadeloosstelling

 Er ontstaat een verbintenis tot schadeloosstelling als gevolg van bepaalde gedragingen (al dan
niet foutief) of andere feiten (hoedanigheden, toestanden)
 Men is gehouden om de schade die veroorzaakt werd, in natura te herstellen of door de betaling
van een schadevergoeding te volbrengen (= vergoedingsplichtig)
Aansprakelijkheid ≠ verantwoordelijkheid
 Verantwoordelijkheid = verplicht zijn om goed voor iets / iemand te zorgen, kunnen gedwongen
worden om rekenschap te geven
 Aansprakelijk zijn = ‘vergoedingsplichtig zijn’
 Kwalitatieve aansprakelijkheid = aansprakelijkheid die ontstaat ingevolge een bepaalde
hoedanigheid die een persoon bezit op grond waarvan hij dient in te staan voor de schade
veroorzaakt door een andere persoon / zaak / dier  hierbij dien je zelf niets verkeerd gedaan te
hebben, maar omdat je een bepaalde hoedanigheid hebt t.a.v. iemand of iets, zal je toch
aansprakelijk worden gesteld
Aansprekelijkheid = het feit dat iemand aansprakelijk is, houdt niet automatisch in dat die persoon
ook (in rechte) kan aangesproken worden
Uitgangspunt: loss lies where it falls:
- Bij schadegeval wordt er van uitgegaan dat de benadeelde zijn schade zelf moet dragen
- Tenzij het aansprakelijkheidsrecht toelaat dat de benadeelde zijn schade kan verhalen op een
ander persoon (de aansprakelijke)
Aansprakelijkheidsrecht = geheel van regels met betrekking tot de aansprakelijkheid

2.1 Soorten aansprakelijkheid




1

, Aansprakelijkheidsverzekeringen

1) Strafrechtelijke aansprakelijkheid
Strafrechtelijke aansprakelijkheid ontstaat wanneer een persoon (on)opzettelijk een norm overtreedt
die door de wet strafbaar is gesteld  inbreuk op een bepaling van het strafrecht
Strafrecht = een geheel van regels uitgevaardigd door de georganiseerde gemeenschap met het doel
de samenleving te beschermen
- Bij niet naleving: strafrechtbanken leggen de voorziene straffen op die in verhouding staan tot de
ernst van de inbreuk
- Strafrechtelijke aansprakelijkheid schept een juridische relatie tussen de dader van het misdrijf
en de staat / overheid  men is strafrechtelijk aansprakelijk tegenover de staat
- Situeert zich in de publiekrechtelijke sfeer
- Strafrechte aansprakelijkheid kan niet verzekerd worden (bewuste handelingen)  verzekering
rechtsbijstand afsluiten kan wel (dekking kosten advocaat, rechtbank, … maar geldt ook niet als
je een opzettelijke daad stelt)
- In sommige gevallen kan de strafrechtelijke fout ook leiden tot en burgerrechtelijke
aansprakelijkheid  wanneer bij overtreding van een strafregel ook schade wordt berokkend aan
een derde
2) Burgerrechtelijke aansprakelijkheid (onderverdeling contractueel en buitencontractueel)
 Contractuele aansprakelijkheid = aansprakelijkheid van de persoon die de verplichtingen,
voorzien door een eerder gesloten contract, niet naleeft en daardoor schade berokkent aan de
mede- contractant
 Niet vervullen van de contractuele verplichtingen: niet alleen als de schuldenaar zijn
verbintenis niet uitvoert, ook alle gevallen waarin verbintenis laattijdig / slecht wordt
uitgevoerd
 Contractuele verplichtingen worden door de wetgever bepaald in een verzameling van specifieke
rechtsregels, bedoeling om contractuele rechten van de contracterende personen te vrijwaren
 Maar overeenkomsten gesloten tussen partijen hebben kracht van wet (art. 5.69 BW) zodat
hier eveneens verplichtingen uit voortvloeien
 Contractuele aansprakelijkheid kan enkel bestaan tussen contractanten en in verband met
hun contract
 Ontsnappen aan contractuele aansprakelijkheid is mogelijk als de niet- of slechte uitvoering
van het contract te wijten is aan een vreemde oorzaak (overmacht, tussenkomst van derde
of eigen schuld van de mede- contractant)
 In uitzonderlijke gevallen kan de contractuele aansprakelijkheid gedekt worden door een
specifieke verzekeringswaarborg
 Buitencontractuele aansprakelijkheid
 Persoon is verplicht tot schadevergoeding buiten een contractuele band om
 Heeft betrekking op verbintenissen / gehoudenheid / verplichtingen die voortkomen uit “tot
aansprakelijkheid leidende feiten”
Synoniemen: quasi- delictuele aansprakelijkheid of aquilliaanse aansprakelijkheid
Aansprakelijkheid uit (eigen) fout = foutaansprakelijkheid of aansprakelijkheid uit onrechtmatige
daad




2

, Aansprakelijkheidsverzekeringen

Relevantie van het onderscheid:
 Strafrechtelijke aansprakelijkheid situeert zich in de publiekrechtelijke sfeer
o Wanneer iemand een misdrijf pleegt, zal de strafrechtelijke vervolging gebeuren
o Leidt tot penale sancties, die in concreto door de rechter worden uitgesproken
 Burgerrechtelijke aansprakelijkheid situeert zich in de private sfeer
o Overheid zal zich niet mengen in de sanctionering van burgerrechtelijke ‘fouten’
o Contractuele fout: keuze arsenaal remedies uit het verbintenissenrecht
o Tot een aansprakelijkheid leidend feit: herstel in natura of schadevergoeding
 Beoordeling burgerrechtelijke aansprakelijkheid in het strafproces
o Burgerrechtelijke partijstelling in de strafprocedure  de strafrechter past de regels van het
burgerlijk recht toe bij de behandeling van vragen m.b.t. de burgerlijke aansprakelijkheid
 Samenloop: verschillende aansprakelijkheden, zowel strafrechtelijke als buitencontractuele
aansprakelijkheid kunnen samen voorkomen

3) Persoonlijke en kwalitatieve aansprakelijkheid, foutaansprakelijkheid,
foutloze aansprakelijkheid en risico- aansprakelijkheid
Persoonlijke aansprakelijkheid = steunt op een eigen fout van de aansprakelijke persoon (art. 6.5
BW)
Kwalitatieve aansprakelijkheid = persoon is niet aansprakelijk op grond van eigen fout, maar
vanwege zijn hoedanigheid, als verantwoordelijke voor een andere persoon, een gebrekkig zaak of
dier
Foutaansprakelijkheid = bij buitencontractuele aansprakelijkheid wordt vaak vereist dat er een fout
moet zijn begaan
Foutloze / objectieve aansprakelijkheid = persoon wordt aansprakelijk gesteld zonder dat de
benadeelde het bewijs van een fout moet leveren
Voorbeelden:
- Objectieve aansprakelijkheid van bestuurders van motorvoertuigen (art. 29 bis WAM)
 wet zwakke weggebruiker
- Productaansprakelijkheid (art. 6.41 BW) bv. Senseo ontploft, van product schadevergoeding
vragen, product is niet veilig
- Bodemverontreiniging door een emissie
- Bovenmatige bureninder

Vormen van kwalitatieve aansprakelijkheid kunnen ook als foutloze aansprakelijkheid gekwalificeerd
worden bv. situatie waarin men vermoed wordt aansprakelijk te zijn voor het gedrag van een ander,
zonder dat men dit vermoeden kan weerleggen door aan te tonen dat men zelf geen fout beging
 ook zonder fout wordt men foutloos aansprakelijk geacht

Speciale categorie: risico aansprakelijkheid
= aansprakelijkheid die de wetgever heeft ingevoerd t.a.v. personen die door hun activiteiten een
bijzonder risico creëren voor anderen of hun omgeving en die daardoor, zonder dat er een fout van
hen moet aangetoond worden, gehouden zijn om de schade die door deze risicovolle activiteiten
wordt veroorzaakt te vergoeden
Voorbeelden risico aansprakelijkheid
- Aansprakelijkheid van de scheepseigenaar voor olieverontreiniging door tankerschepen
- Aansprakelijkheid van de producenten van giftig afval voor alle schade veroorzaak door dat
afval
- Aansprakelijkheid van de exploitant van een kerncentrale wegens een nucleair ongeval
- Arbeidsongevallen (wet 10/04/’71 verplicht arbeidsongevallenverzekering)



3

, Aansprakelijkheidsverzekeringen

Relevantie van het onderscheid:
 Bij foutaansprakelijkheid dient altijd een fout bewezen te worden (naast schade en oorzakelijk
verband tussen fout en schade) (soms moeilijk)
 Bij foutloze aansprakelijkheid dient er geen fout bewezen te worden (makkelijker als slachtoffer)
bv kwalitatieve aansprakelijkheid van de bewaarder van een gebrekkige zaak die schade heeft
veroorzaakt, hier moet geen fout aangetoond worden, wel dat de zaak gebrekkig was, dat de
zaak schade heeft veroorzaakt en dat iemand de bewaarder was van de zaak
Ook op procedureel vlak:
 Bij foutaansprakelijkheid wordt de burgerlijke procedure opgeschort tot de einduitspraak over
de strafvordering (le criminel tient le civil en état)  schadevergoeding kan pas wanneer
strafrecht uitspraak heeft gedaan
 Bij foutloze aansprakelijkheid kan de burgerlijke rechter ook voor de einduitspraak over de
strafvordering kennis nemen van de vordering  schadevergoeding heeft geen verschil voor
slachtoffer
3. Korte historiek van het Belgische buitencontractuele
aansprakelijkheidsrecht
Buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht werd sinds 1804 geregeld door 6 artikels, zijn sinds die
periode grotendeels onveranderd gebleven
Rechtersrecht:
- Doordat artikels zeer algemeen geformuleerd waren, konden rechters ze toepassen in nieuwe
situaties
- In concrete gevallen was het steeds noodzakelijk om de rechtspraak en de rechtsleer te
raadplegen
- Nadeel: was niet altijd even eenduidig en standvastig
- Rechtspraak had een samenloopverbod en de quasi immuniteit van de hulpersonen afgeleid uit
art. 1382 en 1383 BW, nieuwe BW heeft dit afgeschaft
4. Invoering, krachtlijnen en structuur van boek 6 van het Burgerlijk
Wetboek
 Invoering van boek 6 BW
o Artikel 1382 t.e.m. 1386bis oud BW en de wet van 25 februari 1991 betreffende de
aansprakelijkheid voor producten met gebreken, worden opgeheven vanaf de datum van
inwerkingtreding van boek 6 BW.
o Boek 6 BW treedt in werking op 1 januari 2025 met overgangsregeling:
- Bepalingen van boek 6 zijn van toepassing op feiten die zich hebben voorgedaan vanaf
1 januari 2025
- Bepalingen van artikel 1382 t.e.m. 1386bis oud BW blijven van toepassing op feiten die
zich hebben voorgedaan voor 1 januari 2025
=> Beide regelingen zullen nog geruime tijd naast mekaar blijven bestaan
o Boek 6 bevat een codificatie van bestaande rechtsleer en rechtspraak, oplossing van
bestaande twistpunten en een deel nieuwe regelingen
=> oude rechtspraak kan nog steeds geraadpleegd worden
 Verzekeringen
o Aansprakelijkheid is weinig efficiënt als de benadeelde niet via een verzekering de garantie
heeft op schadevergoeding.
o Momenteel is o.a. de BA-motorrijtuigen verplicht
o Wetgever had de bedoeling om ook de BA-gezin verplicht te maken, maar uiteindelijk is dit
niet ingeschreven in boek 6 BW



4