Orthopedagogische methoden
Hoofdstuk 1: Begripsverheldering: methode en methodiek
Methode
Wat is een methode?
- Een gesystematiseerde wijze van werken om een doel te bereiken.
- Een methode is dus een bepaalde manier van werken, een bepaalde werkwijze die men
hanteert.
- Bassant: een methode is een omschreven en doelgerichte werkwijze m met een cliënt of
cliëntengroep in een bepaalde situatie een bepaald vraagstuk op te lossen. Een methode
geeft richting aan het handelen van de hulpverlener door middel van aanwijzingen voor
het gebruik van instrumenten en technieken.
Kenmerken van een methode
Methoden hebben een theoretische achtergrond
- Meestal benadering, visie of hulpverleningsmodel als basis, dit verantwoord het
handelen.
- Het is belangrijk om je handelen altijd te kunnen verantwoorden, te kunnen uitleggen
waarom je iets doet of waarom je zo handelt.
- Achter methoden zitten er theorieën: warme zorg voor ouderen bijvoorbeeld, daar zit een
theorie achter.
- Soms niet vanuit een theorie maar wel vanuit spontaan handelen, dan is dit voor –
methodisch handelen. Dit handelen kan vervolgens verder doordacht, gesystematiseerd
en bijgesteld worden, zodat de methoden kunnen overgedragen worden en geleerd
worden door anderen.
- Als blijkt dat een methode ‘eHectief’ is en dus werkt, spreken we van evidence – based.
Methoden gericht op doelgroep
- Goede methoden zijn afgestemd op een precies omschreven doelgroep.
- “Methoden die overal goed voor zijn, bestaan niet”.
- Het begrip ‘doelgroep’ vatten we hier ruim op: het betreft niet enkel de cliënt, maar ook het
cliëntsysteem.
- Methoden kunnen specifiek zijn voor één welbepaalde doelgroep of ruimer toepasbaar
zijn, twee voorbeelden:
o Bij een grote groep cliënten (verstandelijke beperking, ASS, kansarmoede, ...)
wordt gebruikgemaakt van de Goldsteinmethode, om de sociale vaardigheden en
sociale zelfredzaamheid te verhogen.
o Enkel bij personen met ASS wordt TEACHH gebruikt. in dit programma, dat
wetenschappelijk onderbouwd is, is het belangrijk dat de doelgroep meer grip
krijgt op de wereld door visuele ondersteuning via o.a. foto’s en tekeningen en door
het bieden van voorspelbaarheid via dag – en werkschema’s. accent ligt op
vaardigheden, mogelijkheden en interesses en er wordt samengewerkt met de
ouders.
1
,Methoden zijn doelgericht
- Bassant: “methode is welomschreven, doelgerichte werkwijze...”
- Heemelaar: “zomaar wat bezig zijn met cliënten verandert in methodisch werken, als je
overweegt wat je doel is en professioneel analyseert hoe je dit het best kunt bereiken”.
- Een methode is een middel en geeft richting aan het handelen.
- Goed nadenken over wat je doel is en wat je wil bereiken, een methode is geen doel op
zich.
- Beperk ook het aantal doelen, keuze maken is belangrijk. Een doel is makkelijker te
evalueren als de doelen duidelijk zijn.
Het werken met methoden is doordacht, systematisch en procesmatig
- Doordacht: want hangt samen met de theoretische fundering en het feit dat men steeds
doelgericht handelt.
- Systematisch: een methode bestaat meestal uit een aantal stappen, die op een bepaalde
manier moeten worden uitgevoerd. Sommige zijn minutieus uitgewerkt en lijken bijna op
een recept. Andere zijn minder gedetailleerd en laten de hulpverlener meer ruimte voor
eigen interpretatie en aanpassing aan de omstandigheden. Wanneer een hulpverlener
methoden aanwendt, is er dus sprake van bepaalde mate van standaardisering (vaste
structuur met voorgeschreven stappen), de afstemming op de individuele cliënt vraagt
maatwerk.
- Procesmatig gebeuren: hulpverlening is geen rechtlijnig gebeuren, waarbij alle stappen
eenmalig en in een bepaalde volgorde moeten worden doorlopen. De hulpverlener en de
cliënt en het cliëntsysteem spelen een actieve rol in het hulpverleningsproces. Het proces
is circulair, wat wil zeggen dat er kan teruggegaan worden naar eerdere stappen, er kan
altijd worden bijgestuurd. Een methode is daarom nooit geheel vast te leggen en moet ook
ruimte laten aan ontwikkelingen tijdens de hulpverlening. Vraagt creativiteit en flexibiliteit
van de hulpverlener om de werkwijze of methode ‘blijvend’ af te stemmen op de wensen
en mogelijkheden van de cliënt en zijn omgeving.
Methoden zijn persoonlijk gekleurd
- Ze zijn niet gebonden aan één persoon of eenmalig.
- De inzet van een methode vraagt vaardigheden, technieken en soms het gebruik van
instrumenten.
- Toch mag een methode niet onpersoonlijk en statisch worden. Er moet ruimte zijn voor
een dynamische benadering en persoonlijke invulling.
- Bovenal moet de hulpverlener zich een bepaalde werkwijze eigen maken, steeds vanuit
een authentieke opstelling. Dus echt betrokken zijn bij en aandacht hebben voor de ander.
“Methodisch handelen kan alleen door verbinding van persoon én methode”. “De
methode, dat ben jij”.
2
, Onze werkdefinitie
Een methode bevat 5 elementen:
- Theorie achter methode (meestal) + ontstaansgrond en maatschappelijke
achtergrond.
- Doelgroep.
- Doelen en de e>ecten die men mag verwachten.
- Concrete manier van werken (verloop, materiaal…).
- Kwaliteit van personen en organisatie die methode uitvoeren (kennis en vaardigheden,
tijd en geld… maar ook persoonlijke houding!).
Methodiek
Methodiek verschilt van methode:
- Ruimer dan concreet handelen.
- Methodiek is ruimer en breder dan methode.
- Nadenken over dat handelen en ordenen.
- Overkoepelend kader.
- Geeft antwoord op: “welke methode(n) is (zijn) in die situatie zinvol?”, “wat is ‘goede’
hulp?”, “wat leert de werkvloer ons?”, “wat leren we uit onderzoek of theorieën?”...
Kenmerken van methodiek
- Methodiek is een geheel of verzameling van methoden.
- Het stelt hulpverleners in staat om op een verantwoorde en consistente manier methoden
en werkwijzen te kiezen.
- Methodiek is gepaseerd op theorie en praktijk.
- In een methodiek wordt duidelijk gemaakt welke de waarden en normen zijn die als basis
dienen voor het handelen van alle betrokken hulpverleners.
- Voornaamste doel van een methodiek is om over dat ‘doen’ of die ‘uitvoering’ na te denken
en daar een zekere mate van ordening in aan te brengen. Het helpt nadenken en ordenen.
- Een methodiek is meer omvattend, en biedt een kader voor hulpverleners om voor
bepaalde methoden al dan niet te kiezen.
Voorbeeld methodiekboek
- Uitgebreide beschrijving van methodiek ‘pedagogisch adviseren’
- Keuze uit methoden
- Kortdurende individuele begeleiding van ouders in preventieve
setting
- Online advisering
- Triple P
- Visie op kwalitatief goede hulp aan ouders
- Met praktische expertise uit werkveld én theoretische onderbouw
3
Hoofdstuk 1: Begripsverheldering: methode en methodiek
Methode
Wat is een methode?
- Een gesystematiseerde wijze van werken om een doel te bereiken.
- Een methode is dus een bepaalde manier van werken, een bepaalde werkwijze die men
hanteert.
- Bassant: een methode is een omschreven en doelgerichte werkwijze m met een cliënt of
cliëntengroep in een bepaalde situatie een bepaald vraagstuk op te lossen. Een methode
geeft richting aan het handelen van de hulpverlener door middel van aanwijzingen voor
het gebruik van instrumenten en technieken.
Kenmerken van een methode
Methoden hebben een theoretische achtergrond
- Meestal benadering, visie of hulpverleningsmodel als basis, dit verantwoord het
handelen.
- Het is belangrijk om je handelen altijd te kunnen verantwoorden, te kunnen uitleggen
waarom je iets doet of waarom je zo handelt.
- Achter methoden zitten er theorieën: warme zorg voor ouderen bijvoorbeeld, daar zit een
theorie achter.
- Soms niet vanuit een theorie maar wel vanuit spontaan handelen, dan is dit voor –
methodisch handelen. Dit handelen kan vervolgens verder doordacht, gesystematiseerd
en bijgesteld worden, zodat de methoden kunnen overgedragen worden en geleerd
worden door anderen.
- Als blijkt dat een methode ‘eHectief’ is en dus werkt, spreken we van evidence – based.
Methoden gericht op doelgroep
- Goede methoden zijn afgestemd op een precies omschreven doelgroep.
- “Methoden die overal goed voor zijn, bestaan niet”.
- Het begrip ‘doelgroep’ vatten we hier ruim op: het betreft niet enkel de cliënt, maar ook het
cliëntsysteem.
- Methoden kunnen specifiek zijn voor één welbepaalde doelgroep of ruimer toepasbaar
zijn, twee voorbeelden:
o Bij een grote groep cliënten (verstandelijke beperking, ASS, kansarmoede, ...)
wordt gebruikgemaakt van de Goldsteinmethode, om de sociale vaardigheden en
sociale zelfredzaamheid te verhogen.
o Enkel bij personen met ASS wordt TEACHH gebruikt. in dit programma, dat
wetenschappelijk onderbouwd is, is het belangrijk dat de doelgroep meer grip
krijgt op de wereld door visuele ondersteuning via o.a. foto’s en tekeningen en door
het bieden van voorspelbaarheid via dag – en werkschema’s. accent ligt op
vaardigheden, mogelijkheden en interesses en er wordt samengewerkt met de
ouders.
1
,Methoden zijn doelgericht
- Bassant: “methode is welomschreven, doelgerichte werkwijze...”
- Heemelaar: “zomaar wat bezig zijn met cliënten verandert in methodisch werken, als je
overweegt wat je doel is en professioneel analyseert hoe je dit het best kunt bereiken”.
- Een methode is een middel en geeft richting aan het handelen.
- Goed nadenken over wat je doel is en wat je wil bereiken, een methode is geen doel op
zich.
- Beperk ook het aantal doelen, keuze maken is belangrijk. Een doel is makkelijker te
evalueren als de doelen duidelijk zijn.
Het werken met methoden is doordacht, systematisch en procesmatig
- Doordacht: want hangt samen met de theoretische fundering en het feit dat men steeds
doelgericht handelt.
- Systematisch: een methode bestaat meestal uit een aantal stappen, die op een bepaalde
manier moeten worden uitgevoerd. Sommige zijn minutieus uitgewerkt en lijken bijna op
een recept. Andere zijn minder gedetailleerd en laten de hulpverlener meer ruimte voor
eigen interpretatie en aanpassing aan de omstandigheden. Wanneer een hulpverlener
methoden aanwendt, is er dus sprake van bepaalde mate van standaardisering (vaste
structuur met voorgeschreven stappen), de afstemming op de individuele cliënt vraagt
maatwerk.
- Procesmatig gebeuren: hulpverlening is geen rechtlijnig gebeuren, waarbij alle stappen
eenmalig en in een bepaalde volgorde moeten worden doorlopen. De hulpverlener en de
cliënt en het cliëntsysteem spelen een actieve rol in het hulpverleningsproces. Het proces
is circulair, wat wil zeggen dat er kan teruggegaan worden naar eerdere stappen, er kan
altijd worden bijgestuurd. Een methode is daarom nooit geheel vast te leggen en moet ook
ruimte laten aan ontwikkelingen tijdens de hulpverlening. Vraagt creativiteit en flexibiliteit
van de hulpverlener om de werkwijze of methode ‘blijvend’ af te stemmen op de wensen
en mogelijkheden van de cliënt en zijn omgeving.
Methoden zijn persoonlijk gekleurd
- Ze zijn niet gebonden aan één persoon of eenmalig.
- De inzet van een methode vraagt vaardigheden, technieken en soms het gebruik van
instrumenten.
- Toch mag een methode niet onpersoonlijk en statisch worden. Er moet ruimte zijn voor
een dynamische benadering en persoonlijke invulling.
- Bovenal moet de hulpverlener zich een bepaalde werkwijze eigen maken, steeds vanuit
een authentieke opstelling. Dus echt betrokken zijn bij en aandacht hebben voor de ander.
“Methodisch handelen kan alleen door verbinding van persoon én methode”. “De
methode, dat ben jij”.
2
, Onze werkdefinitie
Een methode bevat 5 elementen:
- Theorie achter methode (meestal) + ontstaansgrond en maatschappelijke
achtergrond.
- Doelgroep.
- Doelen en de e>ecten die men mag verwachten.
- Concrete manier van werken (verloop, materiaal…).
- Kwaliteit van personen en organisatie die methode uitvoeren (kennis en vaardigheden,
tijd en geld… maar ook persoonlijke houding!).
Methodiek
Methodiek verschilt van methode:
- Ruimer dan concreet handelen.
- Methodiek is ruimer en breder dan methode.
- Nadenken over dat handelen en ordenen.
- Overkoepelend kader.
- Geeft antwoord op: “welke methode(n) is (zijn) in die situatie zinvol?”, “wat is ‘goede’
hulp?”, “wat leert de werkvloer ons?”, “wat leren we uit onderzoek of theorieën?”...
Kenmerken van methodiek
- Methodiek is een geheel of verzameling van methoden.
- Het stelt hulpverleners in staat om op een verantwoorde en consistente manier methoden
en werkwijzen te kiezen.
- Methodiek is gepaseerd op theorie en praktijk.
- In een methodiek wordt duidelijk gemaakt welke de waarden en normen zijn die als basis
dienen voor het handelen van alle betrokken hulpverleners.
- Voornaamste doel van een methodiek is om over dat ‘doen’ of die ‘uitvoering’ na te denken
en daar een zekere mate van ordening in aan te brengen. Het helpt nadenken en ordenen.
- Een methodiek is meer omvattend, en biedt een kader voor hulpverleners om voor
bepaalde methoden al dan niet te kiezen.
Voorbeeld methodiekboek
- Uitgebreide beschrijving van methodiek ‘pedagogisch adviseren’
- Keuze uit methoden
- Kortdurende individuele begeleiding van ouders in preventieve
setting
- Online advisering
- Triple P
- Visie op kwalitatief goede hulp aan ouders
- Met praktische expertise uit werkveld én theoretische onderbouw
3
