Samenvatting
INTERNATIONAAL
PUBLIEKRECHT
Voorbeeld
Zaak 2024-2025
Begrip
Artikel
,INHOUDSTAFEL
DEEL 1. INLEIDING.......................................................................................................................................................... 3
1. WAT IS INTERNATIONAAL PUBLIEKRECHT? .................................................................................................................. 3
2. HET VAK ............................................................................................................................................................... 3
DEEL 2. BRONNEN VAN HET INTERNATIONAAL PUBLIEKRECHT ................................................................................... 5
1. INLEIDING ............................................................................................................................................................. 5
2. GEWOONTE .......................................................................................................................................................... 6
3. ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN ............................................................................................................................. 10
4. VERDRAGEN ....................................................................................................................................................... 12
5. EENZIJDIGE RECHTSHANDELINGEN .......................................................................................................................... 18
6. HANDELINGEN VAN INTERNATIONALE ORGANISATIES ................................................................................................ 20
7. SOFT LAW ........................................................................................................................................................... 21
8. VERHOUDING TUSSEN INTERNATIONAL EN INTERN RECHT ............................................................................................ 21
DEEL 3. SUBJECTEN VAN HET INTERNATIONAAL PUBLIEKRECHT ................................................................................ 22
1. ALGEMEEN ......................................................................................................................................................... 22
2. DE STAAT ........................................................................................................................................................... 22
3. INTERNATIONALE ORGANISATIES ............................................................................................................................. 28
4. VOLKEREN EN INDIVIDUEN ..................................................................................................................................... 30
5. NIET-GOUVERNEMENTELE ORGANISATIES (NGO’S) EN BEDRIJVEN.............................................................................. 31
6. REPRESENTATIVITEIT............................................................................................................................................... 32
DEEL 4. AANSPRAKELIJKHEID ...................................................................................................................................... 34
1. ALGEMEEN ......................................................................................................................................................... 34
2. STAATSAANSPRAKELIJKHEID ................................................................................................................................... 35
3. AANSPRALIJKHEID VAN INTERNATIONALE ORGANISATIES ............................................................................................ 40
4. CASUSSEN .......................................................................................................................................................... 41
DEEL 5. JURISDICTIE EN IMMUNITEITEN ....................................................................................................................... 47
1. JURISDICTIE ......................................................................................................................................................... 47
§1. Algemeen........................................................................................................................................................ 47
§2. Afbakening...................................................................................................................................................... 49
Algemeen............................................................................................................................................................................... 49
Kwaliteit van de aanknopingsfactor................................................................................................................................... 50
Afbakening van concurrerende jurisdicties ....................................................................................................................... 54
Invloed van andere rechtsregimes - ’doelgerichte’ aanknopingsfactoren .................................................................. 54
§3. Conclusie ......................................................................................................................................................... 56
2. IMMUNITEITEN ...................................................................................................................................................... 57
§1. Algemeen........................................................................................................................................................ 57
§2. Staatsimmuniteit ............................................................................................................................................. 58
§3. Diplomatieke immuniteit ................................................................................................................................ 63
§4. De triade .......................................................................................................................................................... 66
§5. Internationale organisaties ............................................................................................................................ 66
§6. Immuniteiten en internationale misdaden .................................................................................................. 68
DEEL 6. REGELING VAN GESCHILLEN ......................................................................................................................... 70
1. “VREEDZAME” REGELING VAN GESCHILLEN/PEACEFUL SETTLEMENT OF DISPUTE ............................................................ 70
2. NIET-JURISDICTIONELE REGELING ............................................................................................................................ 71
3. JURISDICTIONELE REGELING ................................................................................................................................... 73
4. CASUSSEN .......................................................................................................................................................... 78
§1. ITLOS, COSIS Advisory Opinion ...................................................................................................................... 78
§2. Rol van de internationale rechter in de internationale vrede en veiligheid ........................................... 79
1
,DEEL 7. INTERNATIONALE VREDE EN VEILIGHEID ....................................................................................................... 82
1. VERBOD VAN GEBRUIK VAN GEWAPEND GEWELD .................................................................................................... 82
2. COLLECTIEVE VEILIGHEID à VEILIGHEIDSRAAD ........................................................................................................ 85
DEEL 8. DE BESCHERMING VAN HET INDIVIDU ........................................................................................................... 88
1. DE MENSENRECHTEN ............................................................................................................................................ 88
2. HET INTERNATIONAAL ARBEIDSRECHT ...................................................................................................................... 95
3. HET HUMANITAIR RECHT ........................................................................................................................................ 96
4. HET INTERNATIONAAL STRAFRECHT .......................................................................................................................... 99
§1. Algemeen........................................................................................................................................................ 99
§2. Verschillende misdaden ................................................................................................................................ 99
§3. Afdwinging van het internationaal strafrecht ........................................................................................... 104
§4. International Strafhof (ISH/ICC)................................................................................................................... 105
5. GASTCOLLEGE KATE GIBSON: OVER DE FUNDEMENTELE RECHTEN VAN VERDEDIGING IN INTERNATIONALE STRAFRECHTZAKEN
(LEERSTOF) .................................................................................................................................................................. 109
DEEL 9. INTERNATIONAAL ECONOMISCH RECHT .................................................................................................... 111
1. BEGINSELEN ...................................................................................................................................................... 112
2. INVESTERINGEN.................................................................................................................................................. 114
§1. Algemeen...................................................................................................................................................... 114
§2. Materieel recht ............................................................................................................................................. 115
§3. Geschillenbeslechting ................................................................................................................................. 118
3. HANDEL ........................................................................................................................................................... 120
§1. Algemeen...................................................................................................................................................... 120
§2. De Wereldhandelsorganisatie (WTO) ........................................................................................................ 120
4. ONTWIKKELING EN ARMOEDE .............................................................................................................................. 124
§1. Multilaterale ontwikkelingsinstellingen ....................................................................................................... 124
§2. Armoedebestrijding...................................................................................................................................... 126
DEEL 10. MILIEUBESCHERMING ................................................................................................................................. 128
1. INTERNATIONALE GEWOONTE/DUE DILIGENCE TER BESCHERMING VAN HET MILIEU ....................................................... 128
§1. Due diligence in het algemeen.................................................................................................................. 128
§2. Due diligence & global commons ............................................................................................................. 129
§3. Procedurele verplichtingen bij due diligence .......................................................................................... 130
§4. Due diligence en aansprakelijkheidsrecht ................................................................................................ 130
§5. Due diligence: bewijs ................................................................................................................................... 132
2. CONVENTIONELE REGIMES TER BESCHERMING VAN HET MILIEU ................................................................................. 133
§1. Overzicht van enkele grote multilateriale verdragen .............................................................................. 133
§2. Verklaring van Rio over milieu en ontwikkeling ......................................................................................... 133
§3. Internationaal klimaatrecht......................................................................................................................... 134
VN-kaderconventie over klimaatsveranderingen (UNFCCC) ....................................................................................... 134
Klimaatproblematiek vanuit juridisch oogpunt in een notendop EXAMEN ................................................................. 135
3. INSTITUTIONELE MILIEUBESCHERMING ..................................................................................................................... 137
4. CONCLUSIE ...................................................................................................................................................... 138
EXAMEN ..................................................................................................................................................................... 139
2
,LES 1 – 23/09
DEEL 1. INLEIDING
1. WAT IS INTERNATIONAAL PUBLIEKRECHT?
Wat is internationaal recht?
• Normen
o Coëxistentie: recht van (internationale) samenleving = soevereine staten die elkaar
wantrouwen en afspraken maken over een vreedzame samenleving
o Coöperatie: recht van (internationale) samenwerking bv. oprichting van de VN en regionale
organisaties, kaderverdrag van de VN over de klimaatsveranderingen,…
o Invloed op de interne rechtsorde
• Processen: ontwikkeling en verwerkelijking van het recht
• Discours
o Taal
§ Er is een gemeenschappelijke taal nodig om te kunnen communiceren
§ Kwalificatie = een benoeming van de realiteit bv. terrorist vs. vrijheidsstrijder
§ Waarden die met de kwalificatie gepaard gaar
o Argumentatie
• Techniek
o Creatie en argumentatie
o Geen boogschieten maar biljartspel
§ Men moet engineeren om een bepaald doel te bereiken
o Gericht op de toekomst
o Bevordering van de gewenste uitkomsten + uitbouw van alternatieven
2. HET VAK
De leerstof
1. Bronnen
2. Subjecten
3. Aansprakelijkheid
4. Jurisdictie en immuniteiten
5. Geschillenbeslechting
6. Vrede en veiligheid
7. Bescherming van het individu
8. Milieubescherming
9. Economische betrekkingen
De doelstellingen
• Kritische analyse actualiteit
• Kennis voor rechtspraktijk
• Legal Art & Craft = de (praktijk)trucjes van het beroep
3
, Het studiemateriaal
• Geen cursus
• Slides
• Lesopnames voor 2 weken
• Hyperlinks, geen reader
• Codex
• Ter aanvulling
o Wouters/Ryngaert/Ruys/De Baere, International Law: a European Perspective
o J. Crawford, Brownlie’s Principles of Public International Law
o M. Forteau e.a., Droit international public
Het examen
• Meerkeuze: ca. 1/3
• Open vraag of vragen: ca. 1/3
• Casus: ca. 1/3
• Met codex
Het verhaal
• Internationaal Zeerechttribunaal à Advies over klimaatsverandering en de oceanen (2023-2024)
• Achtergrond à
o 1982: Zeerechtverdrag
o 1994: Kaderconventie over Klimaatverandering
o 2021: Kleine eilandstaten creëren COSIS
§ COSIS = Commission of Small Island States on Climate Change and International Law
§ Willen een advies vragen aan het Zeerechttribunaal maar enkel internationale
organisaties mogen dat doen dus richten een internationale organisatie op à zijn
aan het biljarten/legal engineering
o 2022: Verzoek aan het Zeerechttribunaal tot consultatief advies
• Vraagstelling
o What are the specific obligations of State Parties to the United Nations Convention on the
Law of the Sea (the "UNCLOS"), including under Part XII:
§ (a) to prevent, reduce and control pollution of the marine environment in relation to
the deleterious effects that result or are likely to result from climate change, including
through ocean warming and sea level rise, and ocean acidification, which are
caused by anthropogenic greenhouse gas emissions into the atmosphere?
§ (b) to protect and preserve the marine environment in relation to climate change
impacts, including ocean warming and sea level rise, and ocean acidification?
o Video: Zeerechttribunaal, Hamburg, 11 september 2023
§ Vice-Voorzitter van COSIS Gaston Brown (video 1, min. 12.30)
§ Dame van een van de eilandstaten Naime Te Maile Fifita (video 2, min. 41)
4
INTERNATIONAAL
PUBLIEKRECHT
Voorbeeld
Zaak 2024-2025
Begrip
Artikel
,INHOUDSTAFEL
DEEL 1. INLEIDING.......................................................................................................................................................... 3
1. WAT IS INTERNATIONAAL PUBLIEKRECHT? .................................................................................................................. 3
2. HET VAK ............................................................................................................................................................... 3
DEEL 2. BRONNEN VAN HET INTERNATIONAAL PUBLIEKRECHT ................................................................................... 5
1. INLEIDING ............................................................................................................................................................. 5
2. GEWOONTE .......................................................................................................................................................... 6
3. ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN ............................................................................................................................. 10
4. VERDRAGEN ....................................................................................................................................................... 12
5. EENZIJDIGE RECHTSHANDELINGEN .......................................................................................................................... 18
6. HANDELINGEN VAN INTERNATIONALE ORGANISATIES ................................................................................................ 20
7. SOFT LAW ........................................................................................................................................................... 21
8. VERHOUDING TUSSEN INTERNATIONAL EN INTERN RECHT ............................................................................................ 21
DEEL 3. SUBJECTEN VAN HET INTERNATIONAAL PUBLIEKRECHT ................................................................................ 22
1. ALGEMEEN ......................................................................................................................................................... 22
2. DE STAAT ........................................................................................................................................................... 22
3. INTERNATIONALE ORGANISATIES ............................................................................................................................. 28
4. VOLKEREN EN INDIVIDUEN ..................................................................................................................................... 30
5. NIET-GOUVERNEMENTELE ORGANISATIES (NGO’S) EN BEDRIJVEN.............................................................................. 31
6. REPRESENTATIVITEIT............................................................................................................................................... 32
DEEL 4. AANSPRAKELIJKHEID ...................................................................................................................................... 34
1. ALGEMEEN ......................................................................................................................................................... 34
2. STAATSAANSPRAKELIJKHEID ................................................................................................................................... 35
3. AANSPRALIJKHEID VAN INTERNATIONALE ORGANISATIES ............................................................................................ 40
4. CASUSSEN .......................................................................................................................................................... 41
DEEL 5. JURISDICTIE EN IMMUNITEITEN ....................................................................................................................... 47
1. JURISDICTIE ......................................................................................................................................................... 47
§1. Algemeen........................................................................................................................................................ 47
§2. Afbakening...................................................................................................................................................... 49
Algemeen............................................................................................................................................................................... 49
Kwaliteit van de aanknopingsfactor................................................................................................................................... 50
Afbakening van concurrerende jurisdicties ....................................................................................................................... 54
Invloed van andere rechtsregimes - ’doelgerichte’ aanknopingsfactoren .................................................................. 54
§3. Conclusie ......................................................................................................................................................... 56
2. IMMUNITEITEN ...................................................................................................................................................... 57
§1. Algemeen........................................................................................................................................................ 57
§2. Staatsimmuniteit ............................................................................................................................................. 58
§3. Diplomatieke immuniteit ................................................................................................................................ 63
§4. De triade .......................................................................................................................................................... 66
§5. Internationale organisaties ............................................................................................................................ 66
§6. Immuniteiten en internationale misdaden .................................................................................................. 68
DEEL 6. REGELING VAN GESCHILLEN ......................................................................................................................... 70
1. “VREEDZAME” REGELING VAN GESCHILLEN/PEACEFUL SETTLEMENT OF DISPUTE ............................................................ 70
2. NIET-JURISDICTIONELE REGELING ............................................................................................................................ 71
3. JURISDICTIONELE REGELING ................................................................................................................................... 73
4. CASUSSEN .......................................................................................................................................................... 78
§1. ITLOS, COSIS Advisory Opinion ...................................................................................................................... 78
§2. Rol van de internationale rechter in de internationale vrede en veiligheid ........................................... 79
1
,DEEL 7. INTERNATIONALE VREDE EN VEILIGHEID ....................................................................................................... 82
1. VERBOD VAN GEBRUIK VAN GEWAPEND GEWELD .................................................................................................... 82
2. COLLECTIEVE VEILIGHEID à VEILIGHEIDSRAAD ........................................................................................................ 85
DEEL 8. DE BESCHERMING VAN HET INDIVIDU ........................................................................................................... 88
1. DE MENSENRECHTEN ............................................................................................................................................ 88
2. HET INTERNATIONAAL ARBEIDSRECHT ...................................................................................................................... 95
3. HET HUMANITAIR RECHT ........................................................................................................................................ 96
4. HET INTERNATIONAAL STRAFRECHT .......................................................................................................................... 99
§1. Algemeen........................................................................................................................................................ 99
§2. Verschillende misdaden ................................................................................................................................ 99
§3. Afdwinging van het internationaal strafrecht ........................................................................................... 104
§4. International Strafhof (ISH/ICC)................................................................................................................... 105
5. GASTCOLLEGE KATE GIBSON: OVER DE FUNDEMENTELE RECHTEN VAN VERDEDIGING IN INTERNATIONALE STRAFRECHTZAKEN
(LEERSTOF) .................................................................................................................................................................. 109
DEEL 9. INTERNATIONAAL ECONOMISCH RECHT .................................................................................................... 111
1. BEGINSELEN ...................................................................................................................................................... 112
2. INVESTERINGEN.................................................................................................................................................. 114
§1. Algemeen...................................................................................................................................................... 114
§2. Materieel recht ............................................................................................................................................. 115
§3. Geschillenbeslechting ................................................................................................................................. 118
3. HANDEL ........................................................................................................................................................... 120
§1. Algemeen...................................................................................................................................................... 120
§2. De Wereldhandelsorganisatie (WTO) ........................................................................................................ 120
4. ONTWIKKELING EN ARMOEDE .............................................................................................................................. 124
§1. Multilaterale ontwikkelingsinstellingen ....................................................................................................... 124
§2. Armoedebestrijding...................................................................................................................................... 126
DEEL 10. MILIEUBESCHERMING ................................................................................................................................. 128
1. INTERNATIONALE GEWOONTE/DUE DILIGENCE TER BESCHERMING VAN HET MILIEU ....................................................... 128
§1. Due diligence in het algemeen.................................................................................................................. 128
§2. Due diligence & global commons ............................................................................................................. 129
§3. Procedurele verplichtingen bij due diligence .......................................................................................... 130
§4. Due diligence en aansprakelijkheidsrecht ................................................................................................ 130
§5. Due diligence: bewijs ................................................................................................................................... 132
2. CONVENTIONELE REGIMES TER BESCHERMING VAN HET MILIEU ................................................................................. 133
§1. Overzicht van enkele grote multilateriale verdragen .............................................................................. 133
§2. Verklaring van Rio over milieu en ontwikkeling ......................................................................................... 133
§3. Internationaal klimaatrecht......................................................................................................................... 134
VN-kaderconventie over klimaatsveranderingen (UNFCCC) ....................................................................................... 134
Klimaatproblematiek vanuit juridisch oogpunt in een notendop EXAMEN ................................................................. 135
3. INSTITUTIONELE MILIEUBESCHERMING ..................................................................................................................... 137
4. CONCLUSIE ...................................................................................................................................................... 138
EXAMEN ..................................................................................................................................................................... 139
2
,LES 1 – 23/09
DEEL 1. INLEIDING
1. WAT IS INTERNATIONAAL PUBLIEKRECHT?
Wat is internationaal recht?
• Normen
o Coëxistentie: recht van (internationale) samenleving = soevereine staten die elkaar
wantrouwen en afspraken maken over een vreedzame samenleving
o Coöperatie: recht van (internationale) samenwerking bv. oprichting van de VN en regionale
organisaties, kaderverdrag van de VN over de klimaatsveranderingen,…
o Invloed op de interne rechtsorde
• Processen: ontwikkeling en verwerkelijking van het recht
• Discours
o Taal
§ Er is een gemeenschappelijke taal nodig om te kunnen communiceren
§ Kwalificatie = een benoeming van de realiteit bv. terrorist vs. vrijheidsstrijder
§ Waarden die met de kwalificatie gepaard gaar
o Argumentatie
• Techniek
o Creatie en argumentatie
o Geen boogschieten maar biljartspel
§ Men moet engineeren om een bepaald doel te bereiken
o Gericht op de toekomst
o Bevordering van de gewenste uitkomsten + uitbouw van alternatieven
2. HET VAK
De leerstof
1. Bronnen
2. Subjecten
3. Aansprakelijkheid
4. Jurisdictie en immuniteiten
5. Geschillenbeslechting
6. Vrede en veiligheid
7. Bescherming van het individu
8. Milieubescherming
9. Economische betrekkingen
De doelstellingen
• Kritische analyse actualiteit
• Kennis voor rechtspraktijk
• Legal Art & Craft = de (praktijk)trucjes van het beroep
3
, Het studiemateriaal
• Geen cursus
• Slides
• Lesopnames voor 2 weken
• Hyperlinks, geen reader
• Codex
• Ter aanvulling
o Wouters/Ryngaert/Ruys/De Baere, International Law: a European Perspective
o J. Crawford, Brownlie’s Principles of Public International Law
o M. Forteau e.a., Droit international public
Het examen
• Meerkeuze: ca. 1/3
• Open vraag of vragen: ca. 1/3
• Casus: ca. 1/3
• Met codex
Het verhaal
• Internationaal Zeerechttribunaal à Advies over klimaatsverandering en de oceanen (2023-2024)
• Achtergrond à
o 1982: Zeerechtverdrag
o 1994: Kaderconventie over Klimaatverandering
o 2021: Kleine eilandstaten creëren COSIS
§ COSIS = Commission of Small Island States on Climate Change and International Law
§ Willen een advies vragen aan het Zeerechttribunaal maar enkel internationale
organisaties mogen dat doen dus richten een internationale organisatie op à zijn
aan het biljarten/legal engineering
o 2022: Verzoek aan het Zeerechttribunaal tot consultatief advies
• Vraagstelling
o What are the specific obligations of State Parties to the United Nations Convention on the
Law of the Sea (the "UNCLOS"), including under Part XII:
§ (a) to prevent, reduce and control pollution of the marine environment in relation to
the deleterious effects that result or are likely to result from climate change, including
through ocean warming and sea level rise, and ocean acidification, which are
caused by anthropogenic greenhouse gas emissions into the atmosphere?
§ (b) to protect and preserve the marine environment in relation to climate change
impacts, including ocean warming and sea level rise, and ocean acidification?
o Video: Zeerechttribunaal, Hamburg, 11 september 2023
§ Vice-Voorzitter van COSIS Gaston Brown (video 1, min. 12.30)
§ Dame van een van de eilandstaten Naime Te Maile Fifita (video 2, min. 41)
4
