Samenvatting
CONTEXT-
BEGELEIDING
Sara Courteyn
Academiejaar 2024 - 2025
,Courteyn Sara 2024 – 2025
DEEL 1: THEORETISCHE
ACHTERGRONDEN
1. ORGANISATIE VAN HET VAK
Contextuele hulpverlening binnen het systematische kader
Hoe verhouden gezinsleden zich t.o.v. elkaar, welke invloeden nemen we mee uit
vorige generaties?
Hoe bepaalt dit ons huidige gedrag binnen het gezin en de ruimere context?
Wat is het mogelijke effect op de volgende generatie?
1.1. DOEL VAN DE LESSEN
Theoretische basiskader leren kennen en kunnen toepassen in de praktijk.
Handvaten krijgen in omgang met gezinnen in moeilijkheden
Ieder persoon is lid van een gezin. Ook al heb je geen rechtstreeks contact, deze
aspecten spelen voortdurend mee in het leven van de cliënt waar jij zorg voor
draagt. Aandacht voor dit existentieel zijnsgegeven verhoogt de kwaliteit van de
hulpverlening en het welzijn van de cliënt en zijn systeem.
1.2. HET EXAMEN
Het examen is gebaseerd op oefeningen
We krijgen 1 vraag over casussen, een vraag over basishouding, genogram
tekenen en een vraag over trauma
Leerpaden doornemen voor het examen, niet verwerkt in deze samenvatting!
1
,Courteyn Sara 2024 – 2025
2. SITUERING
2.1. HET ONTSTAAN VAN SYSTEEMTHEORIEËN
Pas halverwege de 20e eeuw aandacht voor het gezin binnen de hulpverlening,
vooral bij behandeling van kinderen en jongeren meer oog voor de interacties
tussen de gezinsleden
- Vooraf denkkader van de psychoanalyse dominant
Andere wetenschappen onderzocht in zoektocht naar concepten voor beschrijven
van gezinsinteracties
- Cybergenetica = wetenschap over zelfregulerende systemen
- Systeemtherapieën en -theorieën ontstaan
Laatste 60 – 70 jaar verschillende systeemtheorieën ontwikkeld met eenzelfde
basisassumptie: “de mens kan pas werkelijk begrepen worden in de context van
zijn relaties”
Wanneer men het over gezinnen heeft, spreekt men vandaag de dag vaak over
het postmoderne gezin - wat meerdere gezinsvormen kan inhouden - t.o.v. het
klassieke gezin of kerngezin (biologische ouders en kinderen). Als je de essentie
van dat verschil vat, kan je de link doortrekken naar het verschil tussen moderne
en postmoderne stromingen in de systeemtheorie.
De vroege systeemtheorieën (algemene systeemtheorie, structurele
benadering…) zijn te plaatsen binnen de moderne stromingen
- Verlichtingsideeën rond maakbaarheid
- Objectieve kennis van de realiteit en wereld is mogelijk
- Er is 1 werkelijkheid/ waarheid die ontdekt kan worden
- Men kan wetenschappelijk en objectief zien wat er mis in binnen een
systeem/ gezin
- Begeleider = de expert die van op een afstand kijkt naar het gezin one
way screen
Recentere theorieën (narratieve therapie, oplossingsgerichte benadering…) zijn
te plaatsen in postmodern perspectief en staan kritisch t.o.v. de moderne
- Gaat in tegen waarheden en objectiviteit, zegt dat dat niet waar is
- Spreekt over veelheid aan perspectieven, invalshoeken, theorieën en
ideeën
- Sociaal constructivisme = de werkelijkheid wordt geconstrueerd door
de betekenis die we geven aan gebeurtenissen o.b.v. onze eigen context
van relaties en ervaringen
- Meer focus om mogelijkheden, minder op de pathologie
- Begeleider = altijd betrokken partij en gelijkwaardige partner gericht op
dialoog en samenwerking
- Cliënt = co-expert die mee op zoek gaat naar betekenisgeving
2
, Courteyn Sara 2024 – 2025
Modernisme Postmodernisme
De werkelijkheid is kenbaar De wereld zelf is niet kenbaar
Waarnemer staat buiten het gekende Waarnemer staat zelf in het te kennen
object
Kennis is objectief Kennis is subjectief
Kennis is waardevrij Kennis is waardegebonden
Kennis is universeel Kennis is individueel
Kennis is tijdloos Kennis is een tijdelijke constructie
Diagnose is een wetenschappelijke Diagnose is een (voorlopige)
uitspraak taalconstructie
Kennis is een afspiegeling van de Kennis is taal en ontstaat door taal
wereld (dialoog)
Het moderne gezin was het klassieke gezin met ouders en kinderen, wat vroeger
ook centraal stond voor een aantal waarden en normen en een klassiek
rollenpatroon. Men spreekt van het postmoderne gezin met de opkomst van
diverse gezinsvormen (bv. nieuw samengestelde gezinnen, alleenstaand
ouderschap, holebi-ouderschap, ...). De essentie van het verschil is zekerheid (of
vastheid/ vaststaande manier van leven) versus onzekerheid (of positiever
ingevuld: meer mogelijkheden).
Modernisme en postmodernisme wordt ook op andere domeinen als begrip
gebruikt. Bv. een postmodern gebouw, wat in essentie een stuk een vreemd en
allesbehalve basic gebouw is. Er zijn dus meer mogelijkheden om een gebouw te
construeren, dit moet niet altijd op dezelfde manier. Postmodernisme gaat uit
van een veelheid aan perspectieven, mogelijkheden, invalshoeken, theorieën en
ideeën.
Elke indeling die we in de lessen zien, zijn EEN manier van denken (niet DE
manier)
“Draag een komma in je oor”
- We zijn als mens geneigd om snel te oordelen en om achter dat oordeel
een punt te plaatsen, hier verder niet meer bij stil te staan of over na te
denken
- Een komma in je oor zal je stimuleren om deze vastzettende en sluitende
punten uit te rekken tot komma’s en open te staan voor verandering van
mening
- Oprechte nieuwsgierigheid is nodig om dit te laten lukken
Systeemtheorie: de mens is een relationeel wezen en je moet mens bekijken in
zijn omgeving (niet enkel naar label kijken)
Er is sprake van een wisselwerking (zeer belangrijk begrip!): het individu
heeft zijn invloed op zijn omgeving en omgeving heeft invloed op het individu
Het is niet zo dat men niet gelooft in diagnoses, maar altijd kijken naar
wisselwerking met omgeving
- Individuele problematiek kan soms leiden tot relationele problemen
- Relationele problemen kunnen leiden tot individuele problemen
3
CONTEXT-
BEGELEIDING
Sara Courteyn
Academiejaar 2024 - 2025
,Courteyn Sara 2024 – 2025
DEEL 1: THEORETISCHE
ACHTERGRONDEN
1. ORGANISATIE VAN HET VAK
Contextuele hulpverlening binnen het systematische kader
Hoe verhouden gezinsleden zich t.o.v. elkaar, welke invloeden nemen we mee uit
vorige generaties?
Hoe bepaalt dit ons huidige gedrag binnen het gezin en de ruimere context?
Wat is het mogelijke effect op de volgende generatie?
1.1. DOEL VAN DE LESSEN
Theoretische basiskader leren kennen en kunnen toepassen in de praktijk.
Handvaten krijgen in omgang met gezinnen in moeilijkheden
Ieder persoon is lid van een gezin. Ook al heb je geen rechtstreeks contact, deze
aspecten spelen voortdurend mee in het leven van de cliënt waar jij zorg voor
draagt. Aandacht voor dit existentieel zijnsgegeven verhoogt de kwaliteit van de
hulpverlening en het welzijn van de cliënt en zijn systeem.
1.2. HET EXAMEN
Het examen is gebaseerd op oefeningen
We krijgen 1 vraag over casussen, een vraag over basishouding, genogram
tekenen en een vraag over trauma
Leerpaden doornemen voor het examen, niet verwerkt in deze samenvatting!
1
,Courteyn Sara 2024 – 2025
2. SITUERING
2.1. HET ONTSTAAN VAN SYSTEEMTHEORIEËN
Pas halverwege de 20e eeuw aandacht voor het gezin binnen de hulpverlening,
vooral bij behandeling van kinderen en jongeren meer oog voor de interacties
tussen de gezinsleden
- Vooraf denkkader van de psychoanalyse dominant
Andere wetenschappen onderzocht in zoektocht naar concepten voor beschrijven
van gezinsinteracties
- Cybergenetica = wetenschap over zelfregulerende systemen
- Systeemtherapieën en -theorieën ontstaan
Laatste 60 – 70 jaar verschillende systeemtheorieën ontwikkeld met eenzelfde
basisassumptie: “de mens kan pas werkelijk begrepen worden in de context van
zijn relaties”
Wanneer men het over gezinnen heeft, spreekt men vandaag de dag vaak over
het postmoderne gezin - wat meerdere gezinsvormen kan inhouden - t.o.v. het
klassieke gezin of kerngezin (biologische ouders en kinderen). Als je de essentie
van dat verschil vat, kan je de link doortrekken naar het verschil tussen moderne
en postmoderne stromingen in de systeemtheorie.
De vroege systeemtheorieën (algemene systeemtheorie, structurele
benadering…) zijn te plaatsen binnen de moderne stromingen
- Verlichtingsideeën rond maakbaarheid
- Objectieve kennis van de realiteit en wereld is mogelijk
- Er is 1 werkelijkheid/ waarheid die ontdekt kan worden
- Men kan wetenschappelijk en objectief zien wat er mis in binnen een
systeem/ gezin
- Begeleider = de expert die van op een afstand kijkt naar het gezin one
way screen
Recentere theorieën (narratieve therapie, oplossingsgerichte benadering…) zijn
te plaatsen in postmodern perspectief en staan kritisch t.o.v. de moderne
- Gaat in tegen waarheden en objectiviteit, zegt dat dat niet waar is
- Spreekt over veelheid aan perspectieven, invalshoeken, theorieën en
ideeën
- Sociaal constructivisme = de werkelijkheid wordt geconstrueerd door
de betekenis die we geven aan gebeurtenissen o.b.v. onze eigen context
van relaties en ervaringen
- Meer focus om mogelijkheden, minder op de pathologie
- Begeleider = altijd betrokken partij en gelijkwaardige partner gericht op
dialoog en samenwerking
- Cliënt = co-expert die mee op zoek gaat naar betekenisgeving
2
, Courteyn Sara 2024 – 2025
Modernisme Postmodernisme
De werkelijkheid is kenbaar De wereld zelf is niet kenbaar
Waarnemer staat buiten het gekende Waarnemer staat zelf in het te kennen
object
Kennis is objectief Kennis is subjectief
Kennis is waardevrij Kennis is waardegebonden
Kennis is universeel Kennis is individueel
Kennis is tijdloos Kennis is een tijdelijke constructie
Diagnose is een wetenschappelijke Diagnose is een (voorlopige)
uitspraak taalconstructie
Kennis is een afspiegeling van de Kennis is taal en ontstaat door taal
wereld (dialoog)
Het moderne gezin was het klassieke gezin met ouders en kinderen, wat vroeger
ook centraal stond voor een aantal waarden en normen en een klassiek
rollenpatroon. Men spreekt van het postmoderne gezin met de opkomst van
diverse gezinsvormen (bv. nieuw samengestelde gezinnen, alleenstaand
ouderschap, holebi-ouderschap, ...). De essentie van het verschil is zekerheid (of
vastheid/ vaststaande manier van leven) versus onzekerheid (of positiever
ingevuld: meer mogelijkheden).
Modernisme en postmodernisme wordt ook op andere domeinen als begrip
gebruikt. Bv. een postmodern gebouw, wat in essentie een stuk een vreemd en
allesbehalve basic gebouw is. Er zijn dus meer mogelijkheden om een gebouw te
construeren, dit moet niet altijd op dezelfde manier. Postmodernisme gaat uit
van een veelheid aan perspectieven, mogelijkheden, invalshoeken, theorieën en
ideeën.
Elke indeling die we in de lessen zien, zijn EEN manier van denken (niet DE
manier)
“Draag een komma in je oor”
- We zijn als mens geneigd om snel te oordelen en om achter dat oordeel
een punt te plaatsen, hier verder niet meer bij stil te staan of over na te
denken
- Een komma in je oor zal je stimuleren om deze vastzettende en sluitende
punten uit te rekken tot komma’s en open te staan voor verandering van
mening
- Oprechte nieuwsgierigheid is nodig om dit te laten lukken
Systeemtheorie: de mens is een relationeel wezen en je moet mens bekijken in
zijn omgeving (niet enkel naar label kijken)
Er is sprake van een wisselwerking (zeer belangrijk begrip!): het individu
heeft zijn invloed op zijn omgeving en omgeving heeft invloed op het individu
Het is niet zo dat men niet gelooft in diagnoses, maar altijd kijken naar
wisselwerking met omgeving
- Individuele problematiek kan soms leiden tot relationele problemen
- Relationele problemen kunnen leiden tot individuele problemen
3
