Samenvatting: Klinische chemie 1

Inleiding tot klinische chemie
a) Klinische chemie = analyse op lichaamsvochten
 Aanvraagformulier (manueel of elektronisch)
 Staalafname  Afdraaien van het serum of aliquotes
 Geautomatiseerd
 Kalibratie & kwaliteitszorg
 Cito-bepalingen: Dringende bepalingen
 Doelstelling = Diagnose en therapie = Bevestiging, uitsluiting of
ernst vaststellen
 TDM = Therapeutic Drug Monitoring = Therapie opvolgen en bijsturen

b) Controle monster

Hemolyse (kersenrood) Hyperbilirubinemie (geel) Hyperlipidemie (troebel)
 Arterieel bloed: Bepaling van pO2 en pCO2  zegt iets over de conditie van de longen en hart
 Variatiecoëfficiënt: 0,5-3 % voor courante testen en 3-7 % voor immunologische bepalingen
 Specifiek: Kleurreagens mag enkel reageren met stof die men wil bepalen
 Selectief: Reactie met bepaalde functionele groepen/verbindingen

 Gevoeligheid: Laagste concentratie die men met zekerheid kan aantonen of
onderscheiden van een blanco.


Glucose & koolhydraatmetabolisme
1. Koolhydraten (Bestaan uit C-, H- en O-atomen)

 Monosacchariden
Glucose  Groene planten, zoete vruchten, honing en druivensuiker: Snelle opname
Fructose  Druiven en zoete vruchten: Zelfde bruto formule als glucose
Galactose  Hydrolyseproduct van lactose (melk) = Verhoogd is erfelijke metabole aandoening
 Disachariden
Sucrose  Kristalsuiker opgebouwd uit glucose + fructose
Lactose  Melksuiker opgebouwd uit glucose + galactose (sommige zijn lactose intolerant)
Maltose  Hydrolyseproduct van zetmeel
 Polysachariden
Zetmeel  Aanwezig in plantaardige voedingstoffen en afgebroken door amylase tot glucose
Cellulose  Stevigheid in planten en hout = enkel herkauwers breken het af (enzymen bacteriën)

2. Glucosemetabolisme

 Exogene bron
Inname voedsel  Afbraak van zetmeel door amylase in speeksel en pancreassap
Resorptie van glucose en monosacchariden in gasto-intestinaal stelsel
Monosacchariden worden in lever door enzymen omgezet naar glucose
Eilandjes van Langerhans: Productie van insuline

1

, Endogene bron
Glycogenolyse = Glycogeen wordt afgebroken tot glucose Glucagon
Gluconeogenese = Aminozuren, glycerol en lactaat opbouwen tot glucose Cortisol

3. Glycemie

Resultante van aanvoer, excretie via nier, verbruik, opstapeling (glycogeen) en opzetting naar vetten
 Glycemie verlagend: Insuline
 Glycemie verhogend: Glucagon, adrenaline, cortisol, …
 Nuchtere patiënt: 60-110 mg% (plasma)

Diabetes mellitus: Hyperosmolariteit van het bloed door hyperglycemie = Schade CZS (coma)

4. Glucosurie

Nierdrempel = Plasmaconcentratie op het punt waarop glucose in de urine voorkomt
 Gezonde personen: 180 mg%
 Diabetes mellitus: Vaak overschreden = glucosurie (of afwezig indien hoge drempel)
 Lage nierdrempel (bv defect tubuli): Renale glucosurie maar geen diabetes mellitus
a) Fanconi syndroom
= Syndroom waarbij transport-defecten voorkomen
Verhoogde waarden aminozuren, glucose, urinezuur, fosfaat en bicarbonaat in urine
b) Diabetes mellitus
 Type 1: Absoluut tekort door auto-immuunziekte
 Type 2: Cellen zijn minder gevoelig voor insuline: Cellen nemen minder glucose op

5. Ketonurie

Diabetes mellitus Type 1: Insuline gebrek  moeilijke glucose opname

 Verhoogde afbraak van vetzuren = Verhoogde vorming van ketozuren
 Ketolichamen worden verbrand en bij verder productie opgestapeld
 Overmaat aan ketolichamen zorgt voor acetongeur en acidose
 Ketonurie ontstaat

Indien het lichaam lage pH heeft zal het lichaam dit compenseren door de pCO 2 te verlagen en CO2
dus kwijt te raken.

 Hyperglycemie en hyperosmolariteit = Dehydratatie en verhoogde diurese Schade CZS
 Acetylazijnzuur en β-OH-boterzuur = acidose Coma
Bepaling

 Spectrofotometrie: Enzymatische methoden
 Elektrochemisch: Amperometrie
 Via teststroken (glucose en ketonen)

Serumwaarde: Ketonen < 3 mg/dl




2

, 6. Afname

 Staal moet gecentrifugeerd worden (zo niet  glycolyse) Serum
 Staalafname in Na-Fluoride buis (Hiermee kan men 24u op KT bewaren) Plasma & volbloed
 Hemolyse maakt de test ongeldig (Fluoride buis)
 Patiënt moet nuchter zijn
 Capillair bloed kan gebruikt worden voor glucose-oxidase sticks

7. Hypoglycemie

 Te hoge insuline dosis bij diabetespatiënten
 Na vasten of na intensieve fysieke activiteit bij diabetespatiënten
 Insuline producerende tumor

8. Opsporen van diabetes mellitus

 Klinische symptomen: Poly-urie, vermoeidheid en heroptredende infecties
 Glucosurie (nierdrempel kan verschil maken)
 Glycemie: Nuchter
 OGTT
 2 uurs-waarde na KH-belasting
 Ketonurie en ketonemie
 C-peptide bepaling = endogene insulineproductie
 Insuline bepaling

9. Orale glucose intolerantie-test

 Elke 30 minuten: Glucose, insuline, C-peptide en glucosurie bepalen
 Normaal: Snelle resorptie en secretie insuline maar nooit glucosurie
 Diabetes: Nuchter > 126 mg/dl en na 2 uur > 200 mg/dl

Nut van OGTT

 Testen van patiënten met nuchtere bloedsuikerspiegel tussen 110-140 mg/dl
 Patiënten screenen met familiale diabetes
 Chronische pancreatitis of acute pancreatitis opvolgen
 Zwangere vrouwen met vermoeden tot glucose-intolerantie onderzoeken

10. Diagnose van diabetes

 Klinische symptomen van diabetes en plasma-glucose-concentratie van > 200 mg/dl
 Nuchtere glycemie: > 126 mg/dl
 OGTT: 2 uur na inname van glucose > 200 mg/dl
 Glucosurie
 Ketonemie en ketonurie

Zwangerschapsdiabetes

 Tijdelijk verstoorde glucosetolerantie tijdens zwangerschap
 Behandeling: Dieet en insuline
 Oorzaak: Progesteron, oestriol en cortisol gaan werking insuline tegen
 Gevolgen: Macrosomie en hypoglycemie bij pasgeboren baby

11. Monitoring van diabetes mellitus

3