Inhoud
PERIODE WEEK 1:...........................................................................................................1
Literatuur....................................................................................................................1
Artikel 1: ‘kleine daling aantal opgeleverde nieuwbouw woningen’.......................1
Artikel 2: ‘Rijk ontpopt zich als gebiedsontwikkelaar: gaat nieuwe Vinex-wijken
bouwen op eigen grond’..........................................................................................1
Hoorcollege 1 : Bouwen..............................................................................................2
PERIODE WEEK 2:...........................................................................................................6
Literatuur....................................................................................................................6
Bijlage 1: NEN h3 ‘termen en definities’..................................................................6
Bijlage 2: ‘hoeveel is 1000 miljard en hoe ziet dat eruit?’.....................................6
Hoorcollege 2: structuur van de bouwnijverheid........................................................9
PERIODE WEEK 4:........................................................................................................14
Literatuur:.................................................................................................................14
Hoorcollege 3: bouwproces......................................................................................15
Periodeweek 5..............................................................................................................21
Hoorcollege 4: De opdracht gevende bouw..............................................................24
Periodeweek 6:............................................................................................................28
Literatuur:................................................................................................................28
Artikel 2: natte voeten, slappe bodems: tientallen grote bouwlocaties ongeschikt
voor woningbouw..................................................................................................29
Hoorcollege: de Opdrachtnemende bouw (en de overheid als regelgever).............31
PERIODEWEEK 7...........................................................................................................36
Hoorcollege: De overheid als regelgever.................................................................36
PERIODEWEEK 8...........................................................................................................45
Hoorcollege: Vernieuwing van de bouw...................................................................45
,PERIODE WEEK 1:
Literatuur
ARTIKEL 1: ‘KLEINE DALING AANTAL OPGELEVERDE NIEUWBOUW WONINGEN’
De kern van dit artikel is dat er het afgelopen jaar in Nederland ruim 73.000 nieuwbouwwoningen
zijn opgeleverd, wat een daling is ten opzichte van het voorgaande jaar. Ondanks deze daling lijkt
het demissionaire kabinet nog steeds zijn bouwdoelstelling te halen, omdat het aantal opleveringen
nog boven het gemiddelde van de afgelopen tien jaar ligt. De totale Nederlandse woningvoorraad is
gegroeid naar 8,2 miljoen stuks. Er wordt gewezen op de correlatie tussen de daling van het aantal
opgeleverde nieuwbouwwoningen en de afnemende trend van bouwvergunningen sinds 2021.
Hoewel de woningbouwproductie voor dit jaar naar verwachting op peil blijft, voorspellen experts
een aanzienlijke bouwdip in de komende twee jaar. Minister voor Volkshuisvesting Hugo de Jonge
voorspelt een daling in 2024 en 2025, wat wordt ondersteund door eerder onderzoek dat wijst op
een mogelijke daling tot 78.000 nieuwe woningen in 2025. Deze sombere vooruitzichten worden
toegeschreven aan het afnemende aantal verstrekte bouwvergunningen, met 51.000 vergunde
nieuwbouwhuizen tot en met november 2023 vergeleken met ruim 63.000 in heel 2022.
verwachting is dat er volgend jaar minder woningen gebouw gaan worden dan dit jaar, door stikstof,
hypotheekrente stijgt. Er zijn veel vergunningen aangevraagd maar worden deze wel verkocht? er is een nieuwe
wet waardoor deze vergunningen nog snel aangevraagd zijn volgens de oude wet wat zorgt voor veel verteken
vergunningen maar minder gebouwde woningen
ARTIKEL 2: ‘RIJK ONTPOPT ZICH ALS GEBIEDSONTWIKKELAAR: GAAT NIEUWE VINEX-WIJKEN
BOUWEN OP EIGEN GROND’
Het artikel gaat over de plannen van het Rijksvastgoedbedrijf om meer grote woonwijken te
bouwen, met name in Flevoland. Ze hebben al grond in bezit, vooral afkomstig van voormalige
defensielocaties en landbouwgrond. In plaats van alles te verkopen, wil het Rijksvastgoedbedrijf nu
meer controle hebben over de ontwikkeling van gebieden om doelen van de overheid te
ondersteunen, zoals versnelde woningbouw en duurzame energie.
Het artikel noemt specifieke projecten in Flevoland en benadrukt dat het Rijksvastgoedbedrijf niet
alleen wil bouwen voor het bouwen, maar ook om bepaalde doelen te bereiken, zoals het
stimuleren van de economie en duurzame ontwikkeling. Het Rijksvastgoedbedrijf wil de regie
hebben over de ontwikkelingen en gebruikt daarvoor grond die ze al bezitten.
Verder geeft het artikel aan dat het Rijksvastgoedbedrijf voorzichtiger is geworden met het
verkopen van vastgoed aan de hoogste bieder. Ze willen nu meer controle uitoefenen en ervoor
zorgen dat de ontwikkelingen bijdragen aan de doelen van de overheid. Het artikel meldt ook dat
de ontwikkelpoot van het Rijksvastgoedbedrijf nog in aanbouw is, waarbij het overweegt nieuwe
taken zoals het huisvesten van statushouders op zich te nemen. Het streven is om marktpartijen
eerder bij gebiedsontwikkelingen te betrekken en te voorkomen dat er interpretatieverschillen
ontstaan tussen kopers en gemeenten, mogelijk door vastgoed met uitgestelde levering te
verkopen.
Veel grote ontwikkelingsgebieden aangewezen door rijk: om te kort op te lossen. Nu ook te kort maar geen
grond aangewezen dus ze gaan in polder bouwen > wil je hier wonen
+ moet licht gebouwd worden
en bestaande panden ombouwen tot woonruimtes
1
,Hoorcollege 1 : Bouwen
Positie van ons in bouwketen: die moet je weten en daar gaat het vak over.
Komen geen vragen uit het boek
moodle en bijlage en aantekeningen wel. > dus over artikelen ook vragen
Meerkeuze en open vragen
De bouwnijverheid moet steeds vaker en sneller inspelen op sociale, economische en
technologische veranderingen.
Bouwen door de eeuwen heen:
1. Middeleeuwen (tot 1700)
- kathedralen, kerken
- In de Middeleeuwen was de bouw op dezelfde wijze georganiseerd als de andere
nijverheden in die tijd: handwerkslieden verenigd in gilden zij werkten onder één
leidende figuur: de bouwmeester of meester- ontwerper.
o Bouwmeester: verantwoordelijk voor het gehele bouwproces (steeds
belangrijker). Tijd was nooit een probleem en soms werd de bouw gewoon
jaren onderbroken.
Bouwmeester had overzicht en kon de bouw regelen en bijsturen.
Bouwmeesters werden in de Middeleeuwen vooral ingeschakeld om
kathedralen te bouwen eeuwen moeiteloos konden trotseren.
o Gilden: loodgieter of iets dergelijks. De gilden met hun handwerkslieden
hadden dus een duidelijk idee hoe het gebouw er moest uitzien als het klaar
was.
o Bouwheer: kennen we nu nog een beetje (in Nederland losgelaten).
2. Vroeg industriële maatschappij (1700-1900)
- organisatie: architect, bouwmeester, gilde
- Toen in 1700 de industriële revolutie begon kwam er verandering. Er ontstond in
deze periode een toenemende vraag naar meer verschillende soorten gebouwen.
Gebouwen met een betekenis, zoals een raadhuis om de stad te besturen
o Door deze ‘snelle’ ontwikkeling van de techniek maakte het in die tijd
mogelijk complexere bouwwerken te realiseren > Maar kennis
handwerkslieden ontwikkelde niet = bouwmeester kreeg meer en meer te
maken met minder geschoolde werklieden
= slechte communicatie
o Verschil met middeleeuwen = in de vroeg-industriële maatschappij wel
periode was afgesproken wanneer het gereed moet zijn.
een architect werd nu verantwoordelijk voor de schets!!
o ontstaan van fabrieken = Vraag naar massaproductie waar grote hallen
nodig waren om mensen onder te brengen.
3. Industriële maatschappij (1900 tot heden)
- begin 20ste eeuw nam ontwikkeling van industrieën ook in Nederland grootste
vormen aan, dus ook de vraag naar gebouwen nam toe.
- In deze periode namen de technische mogelijkheden enorm toe.
Ieder had zijn/haar eigen specialisatie = ontstaan van een nieuw patroon (zie
volgende bladzijde)
Van Nelle fabriek = tabaksfabriek in Rotterdam > sinds 2014 industrieel monument
- in die tijd was zoveel glas in industrie niet normaal
- uniek: prefab betonnen heipalen (eerste x) en eerste voorbeeld van daglichtfabriek
2
, paal kwaliteit controle= oor erop > met hamer erop slaan = akoestisch
doormeten
gebroken = geluid komt slecht terug/ anders terug = paal ernaast slaan
niet gebroken = geluid komt wel goed terug
- 1919 = grondaankoop > duurde lang en veel discussie over bestemming = toen en nu
ook
- nu = monument met oorspronkelijke kantoren in gebruik
Pontsteigergebouw: initiatiefnemer was gemeente Amsterdam met prijsvraag
architect Arons en Gelauff selectie won deze
- pand bevat woningen, winkels, horeca
- 2015 = begon bouw van 92 m hoge gebouw > bouwtijd van 4 jaar
financieel kwamen ze er niet uit om sociale woningbouw te realiseren
= middelhuur van 900 euro = benadrukt hoge kosten van leven in stad
- nu = wordt herontwikkeld tot complex met vooral huurwoningen
- V- vormige gevelelementen zijn interne en externe draagbalken
5 functies die nodig zijn om bouwwerk te realiseren:
1. initiatief nemen: organisatie of bewoner is ontevreden over zijn huisvesting, na
analyse is conclusie duidelijk, woning voldoet niet meer = initiatief nemen is
begonnen
o Analyseren huisvestingsbehoefte
o Verrichten van haalbaarheidsstudie
o Beslissen tot realiseren
o Wijze van realiseren
o Contracteren
o Opstellen Programma van Eisen
2. Verwerven van grond: opdrachtgevel zal vervolgens zoeken naar locatie die aansluit
bij behoefte
o Locatiekeuze
o Verwerven van de grond
3. Geld beschikbaar stellen: Tegelijkertijd met verwerven van grond zal moeten
worden gekeken op welke wijze financiering van grond en bouwplannen moet gaan
plaatsvinden = keuze financiering
in termijnen betaald of contract/hypotheek
4. Ontwerpen : Nadat door opdrachtgever een architect is geselecteerd, kan vervolgens
het ontwerpen plaatsvinden. (architecten met adviseurs)
o VO
o DO
o Bestektekeningen
o Vergunningen
5. Uitvoeren = Nadat aannemer opdracht heeft gekregen voor uitvoeren van
werkzaamheden conform het bestek start hij met de werkvoorbereiding.
o Werkvoorbereiding
o Uitvoering
BVO= bruto vloeroppervlak = totaal > je hebt ook nog
netto (bepaald door NEN)
VVO = verhuurbaar vloeroppervlak = wat verhuur je?
GBO = gebruiksoppervlak = wat kan je gebruiken?
betrokken partijen in bouwproces: is in werkelijkheid veel meer (zoals plaatje rechts)
Zonder opdrachtgever/ initiatiefnemer heb je niks
bijzonder: opdrachtgever staat centraal en niet gebruiker/eigenaar
(Je mist hier de gebruiker)
3
PERIODE WEEK 1:...........................................................................................................1
Literatuur....................................................................................................................1
Artikel 1: ‘kleine daling aantal opgeleverde nieuwbouw woningen’.......................1
Artikel 2: ‘Rijk ontpopt zich als gebiedsontwikkelaar: gaat nieuwe Vinex-wijken
bouwen op eigen grond’..........................................................................................1
Hoorcollege 1 : Bouwen..............................................................................................2
PERIODE WEEK 2:...........................................................................................................6
Literatuur....................................................................................................................6
Bijlage 1: NEN h3 ‘termen en definities’..................................................................6
Bijlage 2: ‘hoeveel is 1000 miljard en hoe ziet dat eruit?’.....................................6
Hoorcollege 2: structuur van de bouwnijverheid........................................................9
PERIODE WEEK 4:........................................................................................................14
Literatuur:.................................................................................................................14
Hoorcollege 3: bouwproces......................................................................................15
Periodeweek 5..............................................................................................................21
Hoorcollege 4: De opdracht gevende bouw..............................................................24
Periodeweek 6:............................................................................................................28
Literatuur:................................................................................................................28
Artikel 2: natte voeten, slappe bodems: tientallen grote bouwlocaties ongeschikt
voor woningbouw..................................................................................................29
Hoorcollege: de Opdrachtnemende bouw (en de overheid als regelgever).............31
PERIODEWEEK 7...........................................................................................................36
Hoorcollege: De overheid als regelgever.................................................................36
PERIODEWEEK 8...........................................................................................................45
Hoorcollege: Vernieuwing van de bouw...................................................................45
,PERIODE WEEK 1:
Literatuur
ARTIKEL 1: ‘KLEINE DALING AANTAL OPGELEVERDE NIEUWBOUW WONINGEN’
De kern van dit artikel is dat er het afgelopen jaar in Nederland ruim 73.000 nieuwbouwwoningen
zijn opgeleverd, wat een daling is ten opzichte van het voorgaande jaar. Ondanks deze daling lijkt
het demissionaire kabinet nog steeds zijn bouwdoelstelling te halen, omdat het aantal opleveringen
nog boven het gemiddelde van de afgelopen tien jaar ligt. De totale Nederlandse woningvoorraad is
gegroeid naar 8,2 miljoen stuks. Er wordt gewezen op de correlatie tussen de daling van het aantal
opgeleverde nieuwbouwwoningen en de afnemende trend van bouwvergunningen sinds 2021.
Hoewel de woningbouwproductie voor dit jaar naar verwachting op peil blijft, voorspellen experts
een aanzienlijke bouwdip in de komende twee jaar. Minister voor Volkshuisvesting Hugo de Jonge
voorspelt een daling in 2024 en 2025, wat wordt ondersteund door eerder onderzoek dat wijst op
een mogelijke daling tot 78.000 nieuwe woningen in 2025. Deze sombere vooruitzichten worden
toegeschreven aan het afnemende aantal verstrekte bouwvergunningen, met 51.000 vergunde
nieuwbouwhuizen tot en met november 2023 vergeleken met ruim 63.000 in heel 2022.
verwachting is dat er volgend jaar minder woningen gebouw gaan worden dan dit jaar, door stikstof,
hypotheekrente stijgt. Er zijn veel vergunningen aangevraagd maar worden deze wel verkocht? er is een nieuwe
wet waardoor deze vergunningen nog snel aangevraagd zijn volgens de oude wet wat zorgt voor veel verteken
vergunningen maar minder gebouwde woningen
ARTIKEL 2: ‘RIJK ONTPOPT ZICH ALS GEBIEDSONTWIKKELAAR: GAAT NIEUWE VINEX-WIJKEN
BOUWEN OP EIGEN GROND’
Het artikel gaat over de plannen van het Rijksvastgoedbedrijf om meer grote woonwijken te
bouwen, met name in Flevoland. Ze hebben al grond in bezit, vooral afkomstig van voormalige
defensielocaties en landbouwgrond. In plaats van alles te verkopen, wil het Rijksvastgoedbedrijf nu
meer controle hebben over de ontwikkeling van gebieden om doelen van de overheid te
ondersteunen, zoals versnelde woningbouw en duurzame energie.
Het artikel noemt specifieke projecten in Flevoland en benadrukt dat het Rijksvastgoedbedrijf niet
alleen wil bouwen voor het bouwen, maar ook om bepaalde doelen te bereiken, zoals het
stimuleren van de economie en duurzame ontwikkeling. Het Rijksvastgoedbedrijf wil de regie
hebben over de ontwikkelingen en gebruikt daarvoor grond die ze al bezitten.
Verder geeft het artikel aan dat het Rijksvastgoedbedrijf voorzichtiger is geworden met het
verkopen van vastgoed aan de hoogste bieder. Ze willen nu meer controle uitoefenen en ervoor
zorgen dat de ontwikkelingen bijdragen aan de doelen van de overheid. Het artikel meldt ook dat
de ontwikkelpoot van het Rijksvastgoedbedrijf nog in aanbouw is, waarbij het overweegt nieuwe
taken zoals het huisvesten van statushouders op zich te nemen. Het streven is om marktpartijen
eerder bij gebiedsontwikkelingen te betrekken en te voorkomen dat er interpretatieverschillen
ontstaan tussen kopers en gemeenten, mogelijk door vastgoed met uitgestelde levering te
verkopen.
Veel grote ontwikkelingsgebieden aangewezen door rijk: om te kort op te lossen. Nu ook te kort maar geen
grond aangewezen dus ze gaan in polder bouwen > wil je hier wonen
+ moet licht gebouwd worden
en bestaande panden ombouwen tot woonruimtes
1
,Hoorcollege 1 : Bouwen
Positie van ons in bouwketen: die moet je weten en daar gaat het vak over.
Komen geen vragen uit het boek
moodle en bijlage en aantekeningen wel. > dus over artikelen ook vragen
Meerkeuze en open vragen
De bouwnijverheid moet steeds vaker en sneller inspelen op sociale, economische en
technologische veranderingen.
Bouwen door de eeuwen heen:
1. Middeleeuwen (tot 1700)
- kathedralen, kerken
- In de Middeleeuwen was de bouw op dezelfde wijze georganiseerd als de andere
nijverheden in die tijd: handwerkslieden verenigd in gilden zij werkten onder één
leidende figuur: de bouwmeester of meester- ontwerper.
o Bouwmeester: verantwoordelijk voor het gehele bouwproces (steeds
belangrijker). Tijd was nooit een probleem en soms werd de bouw gewoon
jaren onderbroken.
Bouwmeester had overzicht en kon de bouw regelen en bijsturen.
Bouwmeesters werden in de Middeleeuwen vooral ingeschakeld om
kathedralen te bouwen eeuwen moeiteloos konden trotseren.
o Gilden: loodgieter of iets dergelijks. De gilden met hun handwerkslieden
hadden dus een duidelijk idee hoe het gebouw er moest uitzien als het klaar
was.
o Bouwheer: kennen we nu nog een beetje (in Nederland losgelaten).
2. Vroeg industriële maatschappij (1700-1900)
- organisatie: architect, bouwmeester, gilde
- Toen in 1700 de industriële revolutie begon kwam er verandering. Er ontstond in
deze periode een toenemende vraag naar meer verschillende soorten gebouwen.
Gebouwen met een betekenis, zoals een raadhuis om de stad te besturen
o Door deze ‘snelle’ ontwikkeling van de techniek maakte het in die tijd
mogelijk complexere bouwwerken te realiseren > Maar kennis
handwerkslieden ontwikkelde niet = bouwmeester kreeg meer en meer te
maken met minder geschoolde werklieden
= slechte communicatie
o Verschil met middeleeuwen = in de vroeg-industriële maatschappij wel
periode was afgesproken wanneer het gereed moet zijn.
een architect werd nu verantwoordelijk voor de schets!!
o ontstaan van fabrieken = Vraag naar massaproductie waar grote hallen
nodig waren om mensen onder te brengen.
3. Industriële maatschappij (1900 tot heden)
- begin 20ste eeuw nam ontwikkeling van industrieën ook in Nederland grootste
vormen aan, dus ook de vraag naar gebouwen nam toe.
- In deze periode namen de technische mogelijkheden enorm toe.
Ieder had zijn/haar eigen specialisatie = ontstaan van een nieuw patroon (zie
volgende bladzijde)
Van Nelle fabriek = tabaksfabriek in Rotterdam > sinds 2014 industrieel monument
- in die tijd was zoveel glas in industrie niet normaal
- uniek: prefab betonnen heipalen (eerste x) en eerste voorbeeld van daglichtfabriek
2
, paal kwaliteit controle= oor erop > met hamer erop slaan = akoestisch
doormeten
gebroken = geluid komt slecht terug/ anders terug = paal ernaast slaan
niet gebroken = geluid komt wel goed terug
- 1919 = grondaankoop > duurde lang en veel discussie over bestemming = toen en nu
ook
- nu = monument met oorspronkelijke kantoren in gebruik
Pontsteigergebouw: initiatiefnemer was gemeente Amsterdam met prijsvraag
architect Arons en Gelauff selectie won deze
- pand bevat woningen, winkels, horeca
- 2015 = begon bouw van 92 m hoge gebouw > bouwtijd van 4 jaar
financieel kwamen ze er niet uit om sociale woningbouw te realiseren
= middelhuur van 900 euro = benadrukt hoge kosten van leven in stad
- nu = wordt herontwikkeld tot complex met vooral huurwoningen
- V- vormige gevelelementen zijn interne en externe draagbalken
5 functies die nodig zijn om bouwwerk te realiseren:
1. initiatief nemen: organisatie of bewoner is ontevreden over zijn huisvesting, na
analyse is conclusie duidelijk, woning voldoet niet meer = initiatief nemen is
begonnen
o Analyseren huisvestingsbehoefte
o Verrichten van haalbaarheidsstudie
o Beslissen tot realiseren
o Wijze van realiseren
o Contracteren
o Opstellen Programma van Eisen
2. Verwerven van grond: opdrachtgevel zal vervolgens zoeken naar locatie die aansluit
bij behoefte
o Locatiekeuze
o Verwerven van de grond
3. Geld beschikbaar stellen: Tegelijkertijd met verwerven van grond zal moeten
worden gekeken op welke wijze financiering van grond en bouwplannen moet gaan
plaatsvinden = keuze financiering
in termijnen betaald of contract/hypotheek
4. Ontwerpen : Nadat door opdrachtgever een architect is geselecteerd, kan vervolgens
het ontwerpen plaatsvinden. (architecten met adviseurs)
o VO
o DO
o Bestektekeningen
o Vergunningen
5. Uitvoeren = Nadat aannemer opdracht heeft gekregen voor uitvoeren van
werkzaamheden conform het bestek start hij met de werkvoorbereiding.
o Werkvoorbereiding
o Uitvoering
BVO= bruto vloeroppervlak = totaal > je hebt ook nog
netto (bepaald door NEN)
VVO = verhuurbaar vloeroppervlak = wat verhuur je?
GBO = gebruiksoppervlak = wat kan je gebruiken?
betrokken partijen in bouwproces: is in werkelijkheid veel meer (zoals plaatje rechts)
Zonder opdrachtgever/ initiatiefnemer heb je niks
bijzonder: opdrachtgever staat centraal en niet gebruiker/eigenaar
(Je mist hier de gebruiker)
3
