Nederland 1948 – 2009
Sommige bevolkingsgroepen voelen zich achtergesteld
Volgens de wet was iedereen gelijk, maar verschillende bevolkingsgroepen voelde zich achtergesteld.
→ Katholieken werden behandeld als tweede rangs burgers, maar waren volgens de wet gelijkgesteld
aan de protestantse.
→ Veel protestanten wilden dat de Bijbel moest worden uitgelegd volgens wetenschappelijke
onderzoeken (vrijzinnigen). De orthodoxe protestanten wilden de letterlijke tekst behouden.
De achtergestelde wilden hun belangen behartigen. Zij baseerden zich op godsdienst, ideologie en
emancipatie (gelijke positie in de maatschappij).
De bevolkingsgroepen gingen nu leven in zuilen. Ze gingen zelf organisaties oprichten: verzuiling.
Nederland verzuilt
Zuilen: katholieken, protestanten, socialisten en neutralen (liberalen).
→ Hierbij maakte ze allemaal eigen organisaties en instellingen. Werkgevers hadden voorkeur naar
personeel van hun eigen zuil.
Verschil: de protestanse en katholieke partijen (confessionelen) richtte eigen ziekenhuizen en scholen
op terwijl de socialisten en liberalen voorstanders waren van openbaar onderwijs voor alle
groeperingen.
Verschil: de confessionele zuilen waren veel veller tegen huwelijke met andere zuilen. De katholieken
onderscheidde zich hiervan doordat de organisaties geestelijke leiders hadden.
Goede greep van de leiders op de eigen zuil
De elite had een goede greep op de samenleving door:
▪ Door regelingen oefenen de leiders controle uit op de eigen zuil (bv. krantenbladen)
▪ Veel leden van de elites hebben dubbelfuncties (alleen in de neutrale zuil)
▪ De leden van elke zuil hadden behoefte aan krachtige leiding (de eengezinsheid en
saamhorigheid kon zo worden bewaard)
Pas na de jaren 60 begon de ontzuiling.
,1 De welvaart neemt toe: 1948 – 1978
Leerdoel: je weet welke veranderingen en continuïteiten er in Nederland zijn tussen de periodes voor
en na de Tweede Wereldoorlog.
Herstel van de verzuilde verhoudingen
Duitse bezetter heeft tijdens de oorlog een einde gemaakt aan de verzuilde instellingen.
Oorzaak: leiders van deze instellingen wilden het anders gaan organiseren.
Gevolg: leiders gingen praten over een vernieuwde samenleving.
De bevolking wilde geen vernieuwing → progressieven hadden nog een doorbraak gewild maar de
Nederlandse Volksbeweging liep op niets uit.
De SDAP werd de PvdA, maar weinig katholieken werden lid van de partij.
De meeste politieke partijen keerden terug met andere namen.
Internationale samenwerking in plaats van neutraliteitspolitiek
Nederland trad toe tot bondsgenootschapen van westerse staten:
▪ Westerse staten richtten de navo op.
▪ 1951: EGKS (Europese gemeenschap voor kolen en staal) door Schuman.
→ Frankrijk, Nederland, Luxemburg, België, Italië en West-Duitsland.
→ Werd gecontroleerd door een Europees parlement.
De EGKS samenwerking zorgde ervoor dat:
▪ Een nieuwe oorlog tussen deze landen kon worden voorkomen.
▪ Ze sterker stonden tegenover de SU die midden- en Oost-Europa in handen had.
Nederland verloor de onafhankelijkheidsoorlog (1945 – 1949) in Indonesië.
Babyboom
Oorzaak: door de vreugde van de bevrijding van de Tweede Wereldoorlog,
Gevolg: waren er veel mensen die gezinnen gingen stichten.
De mensen die zijn geboren tussen 1945 en 1955 worden de babyboomers genoemd. De
babyboomers groeide op toen de welvaart steeds meer toenam waardoor ze een hele andere
opvoeding hebben gehad door hun ouders (gaat uiteindelijk botsen).
, Oorzaken van snelle economische groei en industrialisatie
Leerdoel: Je kent de oorzaken van de economische groei en industrialisatie van Nederland in de jaren
’50 – ’60.
Nederland maakte in de jaren 50-60 een periode van economische groei en industrialisatie door. Dit
kwam door:
▪ Marhsallplan: economisch herstel van Europa.
→ 1947: bedacht door president Marshall.
→ West-Europese staten (en de VS) ontwerpte een programma voor het economische herstel
van Europa.
→ Door de economische groei kon Nederland veel exporteren.
▪ Vrije loonpolitiek: bedrijfstakken gingen onderhandelen over de stijging van de lonen.
→ 1950 oprichting SER (sociaal-economische raad)
→ Geleide loonpolitiek: de overheid ging zich bemoeien met de loonvorming (geadviseerd
door de SER). De lonen werden laag gehouden waardoor de nederlandse producten
goedkoop waren (exportpositie groeide).
→ Werknemers gingen zwart betalen en de overheid liep veel belastingsfraude op → vrije
loonpolitiek.
▪ Economisch herstel van Duitsland: door de marhallhulp werd Duitsland een van de sterkste
industrie- en handelsnaties van de wereld.
▪ Winning van aardgas in Groningen: door de verkoop van aardgas namen de inkomsten van
de overheid sterk toe. De overheid breidde de sociale wetgeving uit met de Algemene
Bijstandswet.
▪ Rooms-rode samenwerking: socialisten en de confessionele gingen samenwerken, omdat dit
nodig was voor de wederopbouw van Nederland.
→ 1958: PvdA en de KVP werkten samen.
2 Grote veranderingen in de maatschappelijke verhoudingen: 1948 - 1978
Herstel van de verzuilde verhoudingen
Leerdoel: Je weet op welke wijze de Nederlandse overheid de verzorgingsstaat invoerde.
Verzorgingsstaat = de overheid neemt de taak om de veiligheid, welvaart en het welzijn van de
burgers te garanderen.
De voorstanders waren overtuigd van:
▪ Maakbare samenleving met meer economische gelijkheid als ideaal.
▪ Ze wilden niet weer een overheid die niet in staat was om te zorgen voor de zwakkeren.
Toenemende welvaart (oorzaak) → bouwen aan een verzorgingsstaat (gevolg)
1947: Noodwetdrees die recht gaf op een ouderdomspensioen.
1957: Noodwetdrees → Algemene Ouderdomswet (AOW) → sociale wetgeving werd verder
uitgebreid.
Sommige bevolkingsgroepen voelen zich achtergesteld
Volgens de wet was iedereen gelijk, maar verschillende bevolkingsgroepen voelde zich achtergesteld.
→ Katholieken werden behandeld als tweede rangs burgers, maar waren volgens de wet gelijkgesteld
aan de protestantse.
→ Veel protestanten wilden dat de Bijbel moest worden uitgelegd volgens wetenschappelijke
onderzoeken (vrijzinnigen). De orthodoxe protestanten wilden de letterlijke tekst behouden.
De achtergestelde wilden hun belangen behartigen. Zij baseerden zich op godsdienst, ideologie en
emancipatie (gelijke positie in de maatschappij).
De bevolkingsgroepen gingen nu leven in zuilen. Ze gingen zelf organisaties oprichten: verzuiling.
Nederland verzuilt
Zuilen: katholieken, protestanten, socialisten en neutralen (liberalen).
→ Hierbij maakte ze allemaal eigen organisaties en instellingen. Werkgevers hadden voorkeur naar
personeel van hun eigen zuil.
Verschil: de protestanse en katholieke partijen (confessionelen) richtte eigen ziekenhuizen en scholen
op terwijl de socialisten en liberalen voorstanders waren van openbaar onderwijs voor alle
groeperingen.
Verschil: de confessionele zuilen waren veel veller tegen huwelijke met andere zuilen. De katholieken
onderscheidde zich hiervan doordat de organisaties geestelijke leiders hadden.
Goede greep van de leiders op de eigen zuil
De elite had een goede greep op de samenleving door:
▪ Door regelingen oefenen de leiders controle uit op de eigen zuil (bv. krantenbladen)
▪ Veel leden van de elites hebben dubbelfuncties (alleen in de neutrale zuil)
▪ De leden van elke zuil hadden behoefte aan krachtige leiding (de eengezinsheid en
saamhorigheid kon zo worden bewaard)
Pas na de jaren 60 begon de ontzuiling.
,1 De welvaart neemt toe: 1948 – 1978
Leerdoel: je weet welke veranderingen en continuïteiten er in Nederland zijn tussen de periodes voor
en na de Tweede Wereldoorlog.
Herstel van de verzuilde verhoudingen
Duitse bezetter heeft tijdens de oorlog een einde gemaakt aan de verzuilde instellingen.
Oorzaak: leiders van deze instellingen wilden het anders gaan organiseren.
Gevolg: leiders gingen praten over een vernieuwde samenleving.
De bevolking wilde geen vernieuwing → progressieven hadden nog een doorbraak gewild maar de
Nederlandse Volksbeweging liep op niets uit.
De SDAP werd de PvdA, maar weinig katholieken werden lid van de partij.
De meeste politieke partijen keerden terug met andere namen.
Internationale samenwerking in plaats van neutraliteitspolitiek
Nederland trad toe tot bondsgenootschapen van westerse staten:
▪ Westerse staten richtten de navo op.
▪ 1951: EGKS (Europese gemeenschap voor kolen en staal) door Schuman.
→ Frankrijk, Nederland, Luxemburg, België, Italië en West-Duitsland.
→ Werd gecontroleerd door een Europees parlement.
De EGKS samenwerking zorgde ervoor dat:
▪ Een nieuwe oorlog tussen deze landen kon worden voorkomen.
▪ Ze sterker stonden tegenover de SU die midden- en Oost-Europa in handen had.
Nederland verloor de onafhankelijkheidsoorlog (1945 – 1949) in Indonesië.
Babyboom
Oorzaak: door de vreugde van de bevrijding van de Tweede Wereldoorlog,
Gevolg: waren er veel mensen die gezinnen gingen stichten.
De mensen die zijn geboren tussen 1945 en 1955 worden de babyboomers genoemd. De
babyboomers groeide op toen de welvaart steeds meer toenam waardoor ze een hele andere
opvoeding hebben gehad door hun ouders (gaat uiteindelijk botsen).
, Oorzaken van snelle economische groei en industrialisatie
Leerdoel: Je kent de oorzaken van de economische groei en industrialisatie van Nederland in de jaren
’50 – ’60.
Nederland maakte in de jaren 50-60 een periode van economische groei en industrialisatie door. Dit
kwam door:
▪ Marhsallplan: economisch herstel van Europa.
→ 1947: bedacht door president Marshall.
→ West-Europese staten (en de VS) ontwerpte een programma voor het economische herstel
van Europa.
→ Door de economische groei kon Nederland veel exporteren.
▪ Vrije loonpolitiek: bedrijfstakken gingen onderhandelen over de stijging van de lonen.
→ 1950 oprichting SER (sociaal-economische raad)
→ Geleide loonpolitiek: de overheid ging zich bemoeien met de loonvorming (geadviseerd
door de SER). De lonen werden laag gehouden waardoor de nederlandse producten
goedkoop waren (exportpositie groeide).
→ Werknemers gingen zwart betalen en de overheid liep veel belastingsfraude op → vrije
loonpolitiek.
▪ Economisch herstel van Duitsland: door de marhallhulp werd Duitsland een van de sterkste
industrie- en handelsnaties van de wereld.
▪ Winning van aardgas in Groningen: door de verkoop van aardgas namen de inkomsten van
de overheid sterk toe. De overheid breidde de sociale wetgeving uit met de Algemene
Bijstandswet.
▪ Rooms-rode samenwerking: socialisten en de confessionele gingen samenwerken, omdat dit
nodig was voor de wederopbouw van Nederland.
→ 1958: PvdA en de KVP werkten samen.
2 Grote veranderingen in de maatschappelijke verhoudingen: 1948 - 1978
Herstel van de verzuilde verhoudingen
Leerdoel: Je weet op welke wijze de Nederlandse overheid de verzorgingsstaat invoerde.
Verzorgingsstaat = de overheid neemt de taak om de veiligheid, welvaart en het welzijn van de
burgers te garanderen.
De voorstanders waren overtuigd van:
▪ Maakbare samenleving met meer economische gelijkheid als ideaal.
▪ Ze wilden niet weer een overheid die niet in staat was om te zorgen voor de zwakkeren.
Toenemende welvaart (oorzaak) → bouwen aan een verzorgingsstaat (gevolg)
1947: Noodwetdrees die recht gaf op een ouderdomspensioen.
1957: Noodwetdrees → Algemene Ouderdomswet (AOW) → sociale wetgeving werd verder
uitgebreid.
