En nog een goede gezondheid
I Inleiding 2
II En nog een goede gezondheid 2
Wetenschap 2
Vragen 3
III Wat is er van onze gezondheid? 3
De selfie 3
Kenmerken van gezondheidsbegrip 4
Pretje voor de dag en de nacht 5
Vertrekpunt 6
Een overmaat positiviteit 7
Einde van het noodlot 8
IV Macht en gezondheid: de analyse van Michel Foucault 10
1. Macht: Van soevereine macht naar disciplinerende macht 11
2. Gezondheid= volksgezondheid 13
3. Controle 16
De keerzijde van de zorg 16
V De keerzijde van de medicalisering 18
Begrippenkader 18
Tuchè 19
Condities voor medicalisering 20
Eerste conditie van medicalisering: We kunnen het, dus doen we het. 21
Tweede conditie van medicalisering: de vraag naar het "willen" 21
Derde conditie van medicalisering: Verantwoordelijkheid en Schuld 23
Vierde conditie van medicalisering: Sociale en medische definitie van ziekte 24
Farmaceuticalisering 25
VI Gezondheid en individuele verantwoordelijkheid 26
Streven naar gezondheid 26
Leefstijl 26
Capaciteit 27
Leefstijl en voeding (extra info van de ppt) 29
Obesitas 32
Welke autonomie? 34
VII Conclusies 35
,I Inleiding
Twee fundamentele vragen:
1. Welk gezondheidsbegrip overheerst in onze samenleving en hoe bepaalt dat ons individueel handelen?
2. Hoe kunnen we de relatie begrijpen tussen dat gezondheidsbegrip, politieke macht en de individuele
verantwoordelijkheid in deze context?
II En nog een goede gezondheid
"Gelukkig nieuwjaar en een goede gezondheid"
→ Paradox: veel alcohol tijdens feestdagen, daarna drankdiëten.
Paradox
Grote gezondheidsproblemen: obesitas, diabetes, kanker, malaria, ondervoeding.
→ maar toch streven we meer dan ooit naar gezondheid = gezondheidsobsessie
Norm
→ Gezondheid als norm en richtsnoer voor individuen en maatschappij.
→ Onzekerheid over wanneer we "gezond genoeg" zijn.
→ Vage definitie: ondanks de focus op gezondheid, blijft het begrip onduidelijk.
Vragen zonder heldere antwoorden:
➔ Wat betekent het om "perfect gezond" te zijn?
➔ Welke cholesterolwaarde geldt als gezond?
➔ Wanneer wordt zwaarmoedigheid depressie?
➔ Is faalangst een ziekte of normaal menselijk gedrag?
Wetenschap
→ Dagelijks nieuwe medische technieken die meer inzicht geven in gezondheid en vrijheid over ons lichaam vergroten.
- stroom aan data
- meer technologie
- meer kennis over het lichaam
Meer kennis ≠ Meer zekerheid
“Met het weten groeit de twijfel” (Goethe)
Kennisexplosie in medische wetenschappen:
- Meer vragen en twijfels
- Meer dilemma’s
Voorbeeld: prenatale screenings roepen vragen op over de wenselijkheid en kenmerken van geboren worden.
→ Toegenomen keuzemogelijkheden leiden tot meer ethische vraagstukken in gezondheidszorg en samenleving.
→ Meer kennis over gezondheid verhoogt ook de twijfel, omdat het lichaam vol risico's blijkt te zitten.
→ Belangrijke vragen: wie bepaalt keuzes rondom gezondheid? Technologie, AI, artsen of de individu?
,Vragen
→ Individuele voorbereiding nodig om goede, geïnformeerde gezondheidskeuzes te maken.
→ Ook een maatschappelijk perspectief is belangrijk om patronen en valkuilen van deze keuzes te herkennen.
Technologische vooruitgang = druk op individu veel sterker door meer wetenschappelijke informatie
→ verschuiving van collectieve naar individuele verantwoordelijkheid
Medische filosofie: onderzoekt deze spanningen, breder dan medische ethiek, door maatschappelijke en politieke invloeden op
gezondheid te analyseren
III Wat is er van onze gezondheid?
Het nummer "It’s just me, myself and I" van De La Soul verwijst naar de klassieker "Spiegeltje, spiegeltje aan de wand."
Moderne variant: niet "wie is de mooiste?" maar "wat is er mis met mij?"
Deze vraag komt sterk naar voren in de hedendaagse selfie-cultuur
➔ Selfies benadrukken de focus op het individu ("me, myself and I") en transformeren steden tot decor voor
zelfrepresentatie.
➔ Sociale media versterken deze trend, zoals parodieaccounts die benadrukken hoe mensen gebeurtenissen om zichzelf
laten draaien.
➔ Voorbeeld: influencers gebruiken zelfs protesten als achtergrond voor hun persoonlijke merkpromotie.
De selfie
gezien worden=graag gezien worden
→ We presenteren onszelf via eindeloze selfies als mooi, fit en gezond, maar dit
gaat minder om onszelf en meer om de verwachtingen van anderen.
→ De drang om er goed uit te zien in selfies komt voort uit het idee dat anderen,
zoals vrienden, familie en de maatschappij, ons beoordelen.
→ Selfies lijken een vorm van zelfexpressie, maar zijn vaak een middel om aan
sociale normen en verwachtingen te voldoen.
→ Individuele zelfpresentatie, bijvoorbeeld op datingsites, wordt beïnvloed door
maatschappelijke normen en idealen.
➔ “Pafferige roker zoekt partner die voor hem kan koken en poetsen”
➔ “Creatieve man zoekt passionele vrouw om samen ultratrail te lopen”
→ we stellen versie van onszelf voor die volledig afhankelijk is van de verwachting van anderen
→ Deze normen zijn vaag en collectief; er is geen gezondheidsdictatuur, maar een sociale druk om een "gezond" ideaal te
benaderen.
➔ dictatuur zit in onszelf
➔ Tegelijk: voortdurende druk om juiste keuzes te maken
➔ Keerzijde: schuld en verantwoordelijkheid
→ Gezondheid is een verwachte norm, iets waarmee we geacht worden bezig te zijn of in ieder geval de indruk van te wekken.
➔ Iets normatief: verwijst naar wat zou moeten zijn, oftewel idealen en standaarden.
, Kenmerken van gezondheidsbegrip
3 grote kenmerken:
● Breed
● Normatief
● Vloeibaar
1. BREED
➔ Gebaseerd op de WHO-definitie van gezondheid: algeheel fysiek, mentaal en sociaal welbevinden.
(WHO= world health organisation)
➔ Meer ziekten worden vastgesteld en meer aspecten vallen onder gezondheid.
◆ Vroeger: gezondheid was de afwezigheid van ziekte
◆ Nu: omgekeerd
➔ leidt tot meer persoonlijke verantwoordelijkheid om te bewijzen dat we gezond zijn
2. NORMATIEF
➔ Gezondheid wordt gezien als een norm, een ideaal dat we nastreven.
➔ Voortdurende druk om de juiste keuzes te maken voor onze gezondheid.
◆ Cf. voorspellende geneeskunde: preventie van toekomstige ziektes
◆ Cf. Enhancement ('better than well')
3. VLOEIBAAR
➔ Er is geen vaste bovengrens voor wat "gezond" is; normen verschuiven voortdurend.
◆ Is er een bovengrens aan het fitnessideaal?
➔ De druk om te voldoen aan gemiddelde normen zorgt voor een gevoel van falen, zelfs met inspanningen voor
zelfontplooiing.
➔ De noodzaak om altijd beter te presteren in termen van gezondheid leidt tot onzekerheid en angst.
Zygmunt Bauman, Liquid Modernity:
“‘The state of ‘fitness’, [on the contrary] is anything but solid; it cannot by its nature be pinned down and circumscribed with any
precision. […] If health is a ‘no more and no less’ type of condition, fitness stays
permanently open on the side of ‘more’: it does not refer to any particular standard of bodily capacity, but to its (preferably
unlimited) potential of expansion”
I Inleiding 2
II En nog een goede gezondheid 2
Wetenschap 2
Vragen 3
III Wat is er van onze gezondheid? 3
De selfie 3
Kenmerken van gezondheidsbegrip 4
Pretje voor de dag en de nacht 5
Vertrekpunt 6
Een overmaat positiviteit 7
Einde van het noodlot 8
IV Macht en gezondheid: de analyse van Michel Foucault 10
1. Macht: Van soevereine macht naar disciplinerende macht 11
2. Gezondheid= volksgezondheid 13
3. Controle 16
De keerzijde van de zorg 16
V De keerzijde van de medicalisering 18
Begrippenkader 18
Tuchè 19
Condities voor medicalisering 20
Eerste conditie van medicalisering: We kunnen het, dus doen we het. 21
Tweede conditie van medicalisering: de vraag naar het "willen" 21
Derde conditie van medicalisering: Verantwoordelijkheid en Schuld 23
Vierde conditie van medicalisering: Sociale en medische definitie van ziekte 24
Farmaceuticalisering 25
VI Gezondheid en individuele verantwoordelijkheid 26
Streven naar gezondheid 26
Leefstijl 26
Capaciteit 27
Leefstijl en voeding (extra info van de ppt) 29
Obesitas 32
Welke autonomie? 34
VII Conclusies 35
,I Inleiding
Twee fundamentele vragen:
1. Welk gezondheidsbegrip overheerst in onze samenleving en hoe bepaalt dat ons individueel handelen?
2. Hoe kunnen we de relatie begrijpen tussen dat gezondheidsbegrip, politieke macht en de individuele
verantwoordelijkheid in deze context?
II En nog een goede gezondheid
"Gelukkig nieuwjaar en een goede gezondheid"
→ Paradox: veel alcohol tijdens feestdagen, daarna drankdiëten.
Paradox
Grote gezondheidsproblemen: obesitas, diabetes, kanker, malaria, ondervoeding.
→ maar toch streven we meer dan ooit naar gezondheid = gezondheidsobsessie
Norm
→ Gezondheid als norm en richtsnoer voor individuen en maatschappij.
→ Onzekerheid over wanneer we "gezond genoeg" zijn.
→ Vage definitie: ondanks de focus op gezondheid, blijft het begrip onduidelijk.
Vragen zonder heldere antwoorden:
➔ Wat betekent het om "perfect gezond" te zijn?
➔ Welke cholesterolwaarde geldt als gezond?
➔ Wanneer wordt zwaarmoedigheid depressie?
➔ Is faalangst een ziekte of normaal menselijk gedrag?
Wetenschap
→ Dagelijks nieuwe medische technieken die meer inzicht geven in gezondheid en vrijheid over ons lichaam vergroten.
- stroom aan data
- meer technologie
- meer kennis over het lichaam
Meer kennis ≠ Meer zekerheid
“Met het weten groeit de twijfel” (Goethe)
Kennisexplosie in medische wetenschappen:
- Meer vragen en twijfels
- Meer dilemma’s
Voorbeeld: prenatale screenings roepen vragen op over de wenselijkheid en kenmerken van geboren worden.
→ Toegenomen keuzemogelijkheden leiden tot meer ethische vraagstukken in gezondheidszorg en samenleving.
→ Meer kennis over gezondheid verhoogt ook de twijfel, omdat het lichaam vol risico's blijkt te zitten.
→ Belangrijke vragen: wie bepaalt keuzes rondom gezondheid? Technologie, AI, artsen of de individu?
,Vragen
→ Individuele voorbereiding nodig om goede, geïnformeerde gezondheidskeuzes te maken.
→ Ook een maatschappelijk perspectief is belangrijk om patronen en valkuilen van deze keuzes te herkennen.
Technologische vooruitgang = druk op individu veel sterker door meer wetenschappelijke informatie
→ verschuiving van collectieve naar individuele verantwoordelijkheid
Medische filosofie: onderzoekt deze spanningen, breder dan medische ethiek, door maatschappelijke en politieke invloeden op
gezondheid te analyseren
III Wat is er van onze gezondheid?
Het nummer "It’s just me, myself and I" van De La Soul verwijst naar de klassieker "Spiegeltje, spiegeltje aan de wand."
Moderne variant: niet "wie is de mooiste?" maar "wat is er mis met mij?"
Deze vraag komt sterk naar voren in de hedendaagse selfie-cultuur
➔ Selfies benadrukken de focus op het individu ("me, myself and I") en transformeren steden tot decor voor
zelfrepresentatie.
➔ Sociale media versterken deze trend, zoals parodieaccounts die benadrukken hoe mensen gebeurtenissen om zichzelf
laten draaien.
➔ Voorbeeld: influencers gebruiken zelfs protesten als achtergrond voor hun persoonlijke merkpromotie.
De selfie
gezien worden=graag gezien worden
→ We presenteren onszelf via eindeloze selfies als mooi, fit en gezond, maar dit
gaat minder om onszelf en meer om de verwachtingen van anderen.
→ De drang om er goed uit te zien in selfies komt voort uit het idee dat anderen,
zoals vrienden, familie en de maatschappij, ons beoordelen.
→ Selfies lijken een vorm van zelfexpressie, maar zijn vaak een middel om aan
sociale normen en verwachtingen te voldoen.
→ Individuele zelfpresentatie, bijvoorbeeld op datingsites, wordt beïnvloed door
maatschappelijke normen en idealen.
➔ “Pafferige roker zoekt partner die voor hem kan koken en poetsen”
➔ “Creatieve man zoekt passionele vrouw om samen ultratrail te lopen”
→ we stellen versie van onszelf voor die volledig afhankelijk is van de verwachting van anderen
→ Deze normen zijn vaag en collectief; er is geen gezondheidsdictatuur, maar een sociale druk om een "gezond" ideaal te
benaderen.
➔ dictatuur zit in onszelf
➔ Tegelijk: voortdurende druk om juiste keuzes te maken
➔ Keerzijde: schuld en verantwoordelijkheid
→ Gezondheid is een verwachte norm, iets waarmee we geacht worden bezig te zijn of in ieder geval de indruk van te wekken.
➔ Iets normatief: verwijst naar wat zou moeten zijn, oftewel idealen en standaarden.
, Kenmerken van gezondheidsbegrip
3 grote kenmerken:
● Breed
● Normatief
● Vloeibaar
1. BREED
➔ Gebaseerd op de WHO-definitie van gezondheid: algeheel fysiek, mentaal en sociaal welbevinden.
(WHO= world health organisation)
➔ Meer ziekten worden vastgesteld en meer aspecten vallen onder gezondheid.
◆ Vroeger: gezondheid was de afwezigheid van ziekte
◆ Nu: omgekeerd
➔ leidt tot meer persoonlijke verantwoordelijkheid om te bewijzen dat we gezond zijn
2. NORMATIEF
➔ Gezondheid wordt gezien als een norm, een ideaal dat we nastreven.
➔ Voortdurende druk om de juiste keuzes te maken voor onze gezondheid.
◆ Cf. voorspellende geneeskunde: preventie van toekomstige ziektes
◆ Cf. Enhancement ('better than well')
3. VLOEIBAAR
➔ Er is geen vaste bovengrens voor wat "gezond" is; normen verschuiven voortdurend.
◆ Is er een bovengrens aan het fitnessideaal?
➔ De druk om te voldoen aan gemiddelde normen zorgt voor een gevoel van falen, zelfs met inspanningen voor
zelfontplooiing.
➔ De noodzaak om altijd beter te presteren in termen van gezondheid leidt tot onzekerheid en angst.
Zygmunt Bauman, Liquid Modernity:
“‘The state of ‘fitness’, [on the contrary] is anything but solid; it cannot by its nature be pinned down and circumscribed with any
precision. […] If health is a ‘no more and no less’ type of condition, fitness stays
permanently open on the side of ‘more’: it does not refer to any particular standard of bodily capacity, but to its (preferably
unlimited) potential of expansion”
