Postpartale periode
Leerjaar 2
Verloskunde
1
,Neonatologische zorgen
1. Welkom op neonatologie
1.1 Inleiding
Neonatologie -> hier liggen alleen pasgeborenen die niet thuis zijn geweest. Thuis ziek geworden,
dan niet hiernaartoe maar pediatrie.
• Belangrijkste specifieke eisen voor degene die er werken:
o Kennis van neonatale fysiologie en pathologie
• Veel verschillen met volwassenen of kinderen
o Kennis van werking/gebruik van talrijke apparatuur
o Sterk observatievermogen
o Grote technische bekwaamheid
• Met de machines werken
• n* -> voor kleine zorgen.
Kindje heeft zorgen nodig en kan
niet op materniteit liggen. Liggen
vaak in bedje of verwarmingsbedje.
Geen intensieve zorgen. Liggen wel
altijd aan de monitor continu.
Vooral kijken waar hebben ze
problemen mee. Of te laag
gewichtje / temperatuur problemen
/ geel
• Nicu -> neonative intensive
care unit. Extreem tevroege kindjes.
Kunnen ook aterme kindjes liggen
die grote problemen hebben zoals
ademhaling.
• Ouders zijn ALTIJD welkom
• Welke patientgroepen?
o Prematuur
o Dysmatuur
o A terme baby's met problemen
1.2 De premature pasgeborene
• Definitie ‘prematuriteit’
o Vroeggeboorte
o Geboren voor 37ste complete ZSW
o Extreme vroeggeboorte = geboorte voor 26ste ZSW
• Classificatie obv zwangerschapsleeftijd
o 24 weken is grens voor levensvatbaar! Vanaf 24 weken zijn kindjes levensvatbaar.
• Tegenovergesteld van te vroeg geboren?
o Serotien -> geboren na een ZWS duur langer dan normaal (42 weken)
• Hoeveel procent van de baby's wordt wereldwijd te vroeg geboren?
o 10 % (levend geboren prematuren)
• Hoeveel procent van de baby's wordt in vlaanderen te vroeg geboren
o 7%
• Deze 2 percentages wel weten.
2
,• Factoren die de kans op vroeggeboorte beinvloeden:
o Multifactorieel
• Verschillende factoren aanwezig zodat een premature partus zich voordoet.
o Gevolg van medisch ingrijpen (ernstige problemen tijdens ZS)
• Geeft risico bevalling in gang te zetten
o Spontaan
• Zonder goede reden, onbekend waarom prematuriteit is opgetreden
o Factoren komen gezamenlijk voor OF ene risicofactor lokt de andere uit
o Advies (sinds 2004): minder bevruchte embryo’s terugplaatsen bij IVF
= ↓ % meerlingen
• Voor 2004 was er geen limiet voor bevruchte embryos -> soms dan wel 5ling wat ook meer
kans zorgde voor prematuriteit.
• Bij meerlingen sowieso meer
kans op prematuriteit.
o Belangrijke rol van infecties (25-
40%) MAAR aanwezigheid van
een infectie alleen ≠ genoeg!
• Infectie alleen is niet
genoeg voor een
premature bevalling.
Infectie kan wel de
druppel zijn van
meerdere factoren en
uiteindelijk zorgen voor
premature bevalling.
o 5% van eenlingen is prematuur
o 47% van de meerlingen is prematuur
• Verklaring voor variatie in percentage binnen de EU?
o 3 zaken die dit kunnen verklaren
• Verschillen per land binnen de medische praktijk
• Je kan geen appels met peren vergelijken.
Demografische gegeven verschillen al per land.
BMI verschilt veel, leeftijd per land verschilt veel.
• Er moet zeker kunnen zijn hoe de
zwangerschapsleeftijd gemeten wordt. Als een
kind hier 34 weken is en in ander land 36 weken
omdat ze dat anders meten kan dat veel
verschillen.
• Lichaamskenmerken?
o Verhoudingen
• Heel groot hoofd, in vergelijking met het lichaam
• Aangezicht is veel kleiner ten opzichte van de rest
van de schedel
• Hoofdomtrek is groter dan schouder omtrek.
3
,o Huid?
• Bijna doorzichtige huid. Kan de venen op
zicht aan prikken
• Heel dun en broos
• Donshaartjes -> lanugo beharing. Typisch
bij te vroeg geboren kindjes. Gaat wel
weg
• Wel weinig vernix bij te vroeg geborenen.
Wel nadelig want zorgt voor extra warmte
laag en bescherming tegen infecties. Dus als ze wel vernix hebben niet te veel
wassen!
• Onder 28 weken zijn ze vaak erg rood. Extremiteiten kunnen wel soms cyanotisch
zijn (blauwe kleur bij handjes en voetjes. Door bloedtoevoer die nog niet
optimaal werkt)
• Handjes kunnen wat oedemateus zijn. Extremiteiten kunnen wat vocht
vasthouden. Als ze dit vocht verliezen vallen ze ook vaak nog wel veel af.
• Weinig spiertjes.
• Veel lanugo, maar rest van de haren is minimaal. Heel weinig wenkbrauwhaar /
hoofdhaar
• Kraakbeen in oortjes is nog niet zoals wij hebben. Oortjes zijn heel soepel. Muts
afdruk ga je zien in de oortjes. Als hij op zijn zij ligt en het oortje ligt niet goed
kan dat na lange tijd zo liggen wel kwetsbaar worden. Zij hebben nog maar
nauwelijks kraakbeen.
• Genitale verschillen
▪ Jongetjes:
• Balletjes zijn nog niet ingedaald. Jongetjes voor 28 weken
geboren zeker nog niet ingedaald. Vanaf 28 kan het al zo zijn,
hoeft niet.
▪ Meisjes:
• Binnenste schaamlippen zijn groter dan de buitenste. Dit duurt
echt lang. Tot 36 weken zws kan dit nog zijn. Is zeker niet
abnormaal.
o Consistentie weefsels?
• Je kan de ribben zien en een kuiltje
• Is minder. Daardoor is stevigheid thorax minder. Daardoor heeft hij zelf ook
minder kracht om ertegen in te gaan. Extra uitdaging voor kindje om in en uit te
ademen.
• Omvang buikje vaak wat boller. Bij matige opzetting kun je al het darmpatroon
zijn omdat ze bijna geen vet hebben. Niet abnormaal als je dat kan zien. Wel in
het oog houden of het niet te opgezet is.
• Veel ruimte tussen fontanellen. Mag je wel
aankomen, wel voorzichtig. Grote
fontanellen. Kan schedelnaden goed voelen.
Schedel zelf is nog wel vrij zacht in
vergelijking met aterme geboren baby.
4
, o Houding?
• Beentjes vallen naar buiten.
• Kindjes is te zwak om tegen de zwaarte kracht in
te gaan. Hij kan de beentjes zelf niet in flexie
houden, hij heeft te weinig energie en kracht.
• Deze houding is wel slecht voor kindje. Als hij dit
altijd doet is dit slecht voor de heupen. Heupjes kunnen misvormt zijn en
problemen met lopen. Ze liggen als soort kikkertje.
• Zelfs verbandje om arm is heel zwaar. Opletten als je houding verandert dat je
arm meeneemt.
• Premature kindjes slapen bijna altijd. Hebben ze ook nodig voor hun verdere
ontwikkeling.
• Bij twijfel over juiste zwangerschapsduur
o Inschatting maken adhv:
• Lichamelijke kenmerken
• Neurologische kenmerken
o Dubowitz-score (<36 u postnataal afnemen)
• Hoe sneller je dit doet hoe accurater je de zwangerschapsduur kan weten.
o Ballard score (makkelijke versie van dubowitz)
• Klinische problemen?
o Temperatuur, infectie, darmfunctie (maagdarmstelsel wel ontwikkelt maar nog niet
klaar om al voeding te verteren), oogjes
o Onrijpe orgaansystemen ->
• Anatomische structuur
• Fysiologische en biochemische functies (wat organen moeten doen kunnen
ze nog niet)
1.3 De dysmature pasgeborene
• Definitie ‘dysmaturiteit’
o Laag geboortegewicht voor duur van ZS
o SGA (‘small for gestational age’)
o Foetale groeirestrictie of IUGR (< P10 op geboortegewichtcurve)
o Vaak samen met prematuriteit, maar kan ook bij a term
• Classificatie obv. Geboortegewicht ---------------------------------------------------------------^
• Opponent van te laag geboortegewicht
o Macrosoom -> hoog geboortegewicht (4500g)
• Hoeveel procent van de babys wordt in Belgie geboren met een laag geboortegewicht?
(<2500g)
o 7%
• Multifactorieel (niet 1 factor die zorgt voor
dysmaturiteit)
• Factoren komen gezamenlijk voor OF ene
risicofactor lokt de andere uit
• Prematuriteit (kans groter dat hij ook laag
geboortegewicht heeft)
• Foetale groeivertraging (multifactorieel!)
• Genetische invloed:
o Meisjes zijn gemiddeld lichter dan jongens
o Niet-westerse kinderen zijn genetisch
lichter
5
, • Kenmerken moeder hebben invloed op foetale groei
o Risico op te groot kind → hoge bloedsuikerspiegel (zwangerschapsdiabetes)
o Risico op te klein kind → verstoorde placentadoorbloeding (zwangerschapsdiabetes)
o Daarom dat zwangerschapsdiabetes zo goed wordt opgevolgd, het kan 2 kanten
opgaan.
• Periode vóór en begin ZS beïnvloedt latere groei
o Periode rond conceptie + 1ste 3 maanden = belangrijk voor groei foetus én latere
gezondheid kind!
• Groeivertraging aan begin van zwangerschap ligt vaak aan:
o Intoxicaties (geneesmiddelen, roken, alcohol, drugs)
o Congenitale infecties
o Abnormale cel ontwikkeling bij chromosomale afwijking
• Groeivertraging in 3e trimester van de ZS ligt vaak aan:
o Belangrijkste oorzaak = ↓ placentafunctie
o Stoornis in aanvoer O2 en voedingsstoffen
o Vnl. in 2e ZS-helft minder goed groeien
o Asymmetrische of symmetrische IUGR
• Kindje 1 is normaal
• Kindje 2 is symmetrisch -> mooi in verhouding
• Kindje 3 is asymmetrisch -> groter hoofdje. Dit is de normale ontwikkeling!!!
▪ Asymmeterische IUGR dan zijn we eigenlijk nog tevreden.
• Asymmetrische of symmetrische IUGR
o Asymmetrische IUGR:
• Niet in verhouding tot hele lichaam = hersen sparend!
• In 70-80% van de IUGR cases
• Vaak later in de zws (> 32 weken)
• Komt door: chronische hypoxie, ondervoeding
o Symmetrische IUGR
• In verhouding tot het lichaam = in hele lichaam vertraagd in groei
• In 20-30% van de IUGR cases
• Zie je eerder in de ZWS al (< 32 weken)
• Komt door: genetische afwijkingen, TORCH infecties (T van toxoplasmose)
1.4 Levensvatbaarheid
• Wat is de grens van levensvatbaarheid
• Ethisch dilemma
• Belangrijkste doodsoorzaak hangt af van zwangerschapsduur
o Geboren tussen 31-36 ZSW: aangeboren afwijkingen en infecties
o Geboren voor 30 ZSW: complicaties van premature geboorte
• Beleid bij dreigende vroeggeboorte in België/Nederland
o Tot en met 23 6/7 ZSW:
• Geen intensieve zorgen
• Wel palliatieve comfortzorgen (bij mama met dekentje, soms zuurstof, geen
infuusjes)
o 24 – 25 6/7 ZSW:
• Geïndividualiseerde aanpak niet enkel gebaseerd op zwangerschapsduur
• Multidisciplinair overleg MIC-NICU artsen
• Counselingsgesprek met ouders → medezeggenschap (ouders hebben
inspraak!!)
-> levenskans aanbieden met respect voor levenskwaliteit
6
Leerjaar 2
Verloskunde
1
,Neonatologische zorgen
1. Welkom op neonatologie
1.1 Inleiding
Neonatologie -> hier liggen alleen pasgeborenen die niet thuis zijn geweest. Thuis ziek geworden,
dan niet hiernaartoe maar pediatrie.
• Belangrijkste specifieke eisen voor degene die er werken:
o Kennis van neonatale fysiologie en pathologie
• Veel verschillen met volwassenen of kinderen
o Kennis van werking/gebruik van talrijke apparatuur
o Sterk observatievermogen
o Grote technische bekwaamheid
• Met de machines werken
• n* -> voor kleine zorgen.
Kindje heeft zorgen nodig en kan
niet op materniteit liggen. Liggen
vaak in bedje of verwarmingsbedje.
Geen intensieve zorgen. Liggen wel
altijd aan de monitor continu.
Vooral kijken waar hebben ze
problemen mee. Of te laag
gewichtje / temperatuur problemen
/ geel
• Nicu -> neonative intensive
care unit. Extreem tevroege kindjes.
Kunnen ook aterme kindjes liggen
die grote problemen hebben zoals
ademhaling.
• Ouders zijn ALTIJD welkom
• Welke patientgroepen?
o Prematuur
o Dysmatuur
o A terme baby's met problemen
1.2 De premature pasgeborene
• Definitie ‘prematuriteit’
o Vroeggeboorte
o Geboren voor 37ste complete ZSW
o Extreme vroeggeboorte = geboorte voor 26ste ZSW
• Classificatie obv zwangerschapsleeftijd
o 24 weken is grens voor levensvatbaar! Vanaf 24 weken zijn kindjes levensvatbaar.
• Tegenovergesteld van te vroeg geboren?
o Serotien -> geboren na een ZWS duur langer dan normaal (42 weken)
• Hoeveel procent van de baby's wordt wereldwijd te vroeg geboren?
o 10 % (levend geboren prematuren)
• Hoeveel procent van de baby's wordt in vlaanderen te vroeg geboren
o 7%
• Deze 2 percentages wel weten.
2
,• Factoren die de kans op vroeggeboorte beinvloeden:
o Multifactorieel
• Verschillende factoren aanwezig zodat een premature partus zich voordoet.
o Gevolg van medisch ingrijpen (ernstige problemen tijdens ZS)
• Geeft risico bevalling in gang te zetten
o Spontaan
• Zonder goede reden, onbekend waarom prematuriteit is opgetreden
o Factoren komen gezamenlijk voor OF ene risicofactor lokt de andere uit
o Advies (sinds 2004): minder bevruchte embryo’s terugplaatsen bij IVF
= ↓ % meerlingen
• Voor 2004 was er geen limiet voor bevruchte embryos -> soms dan wel 5ling wat ook meer
kans zorgde voor prematuriteit.
• Bij meerlingen sowieso meer
kans op prematuriteit.
o Belangrijke rol van infecties (25-
40%) MAAR aanwezigheid van
een infectie alleen ≠ genoeg!
• Infectie alleen is niet
genoeg voor een
premature bevalling.
Infectie kan wel de
druppel zijn van
meerdere factoren en
uiteindelijk zorgen voor
premature bevalling.
o 5% van eenlingen is prematuur
o 47% van de meerlingen is prematuur
• Verklaring voor variatie in percentage binnen de EU?
o 3 zaken die dit kunnen verklaren
• Verschillen per land binnen de medische praktijk
• Je kan geen appels met peren vergelijken.
Demografische gegeven verschillen al per land.
BMI verschilt veel, leeftijd per land verschilt veel.
• Er moet zeker kunnen zijn hoe de
zwangerschapsleeftijd gemeten wordt. Als een
kind hier 34 weken is en in ander land 36 weken
omdat ze dat anders meten kan dat veel
verschillen.
• Lichaamskenmerken?
o Verhoudingen
• Heel groot hoofd, in vergelijking met het lichaam
• Aangezicht is veel kleiner ten opzichte van de rest
van de schedel
• Hoofdomtrek is groter dan schouder omtrek.
3
,o Huid?
• Bijna doorzichtige huid. Kan de venen op
zicht aan prikken
• Heel dun en broos
• Donshaartjes -> lanugo beharing. Typisch
bij te vroeg geboren kindjes. Gaat wel
weg
• Wel weinig vernix bij te vroeg geborenen.
Wel nadelig want zorgt voor extra warmte
laag en bescherming tegen infecties. Dus als ze wel vernix hebben niet te veel
wassen!
• Onder 28 weken zijn ze vaak erg rood. Extremiteiten kunnen wel soms cyanotisch
zijn (blauwe kleur bij handjes en voetjes. Door bloedtoevoer die nog niet
optimaal werkt)
• Handjes kunnen wat oedemateus zijn. Extremiteiten kunnen wat vocht
vasthouden. Als ze dit vocht verliezen vallen ze ook vaak nog wel veel af.
• Weinig spiertjes.
• Veel lanugo, maar rest van de haren is minimaal. Heel weinig wenkbrauwhaar /
hoofdhaar
• Kraakbeen in oortjes is nog niet zoals wij hebben. Oortjes zijn heel soepel. Muts
afdruk ga je zien in de oortjes. Als hij op zijn zij ligt en het oortje ligt niet goed
kan dat na lange tijd zo liggen wel kwetsbaar worden. Zij hebben nog maar
nauwelijks kraakbeen.
• Genitale verschillen
▪ Jongetjes:
• Balletjes zijn nog niet ingedaald. Jongetjes voor 28 weken
geboren zeker nog niet ingedaald. Vanaf 28 kan het al zo zijn,
hoeft niet.
▪ Meisjes:
• Binnenste schaamlippen zijn groter dan de buitenste. Dit duurt
echt lang. Tot 36 weken zws kan dit nog zijn. Is zeker niet
abnormaal.
o Consistentie weefsels?
• Je kan de ribben zien en een kuiltje
• Is minder. Daardoor is stevigheid thorax minder. Daardoor heeft hij zelf ook
minder kracht om ertegen in te gaan. Extra uitdaging voor kindje om in en uit te
ademen.
• Omvang buikje vaak wat boller. Bij matige opzetting kun je al het darmpatroon
zijn omdat ze bijna geen vet hebben. Niet abnormaal als je dat kan zien. Wel in
het oog houden of het niet te opgezet is.
• Veel ruimte tussen fontanellen. Mag je wel
aankomen, wel voorzichtig. Grote
fontanellen. Kan schedelnaden goed voelen.
Schedel zelf is nog wel vrij zacht in
vergelijking met aterme geboren baby.
4
, o Houding?
• Beentjes vallen naar buiten.
• Kindjes is te zwak om tegen de zwaarte kracht in
te gaan. Hij kan de beentjes zelf niet in flexie
houden, hij heeft te weinig energie en kracht.
• Deze houding is wel slecht voor kindje. Als hij dit
altijd doet is dit slecht voor de heupen. Heupjes kunnen misvormt zijn en
problemen met lopen. Ze liggen als soort kikkertje.
• Zelfs verbandje om arm is heel zwaar. Opletten als je houding verandert dat je
arm meeneemt.
• Premature kindjes slapen bijna altijd. Hebben ze ook nodig voor hun verdere
ontwikkeling.
• Bij twijfel over juiste zwangerschapsduur
o Inschatting maken adhv:
• Lichamelijke kenmerken
• Neurologische kenmerken
o Dubowitz-score (<36 u postnataal afnemen)
• Hoe sneller je dit doet hoe accurater je de zwangerschapsduur kan weten.
o Ballard score (makkelijke versie van dubowitz)
• Klinische problemen?
o Temperatuur, infectie, darmfunctie (maagdarmstelsel wel ontwikkelt maar nog niet
klaar om al voeding te verteren), oogjes
o Onrijpe orgaansystemen ->
• Anatomische structuur
• Fysiologische en biochemische functies (wat organen moeten doen kunnen
ze nog niet)
1.3 De dysmature pasgeborene
• Definitie ‘dysmaturiteit’
o Laag geboortegewicht voor duur van ZS
o SGA (‘small for gestational age’)
o Foetale groeirestrictie of IUGR (< P10 op geboortegewichtcurve)
o Vaak samen met prematuriteit, maar kan ook bij a term
• Classificatie obv. Geboortegewicht ---------------------------------------------------------------^
• Opponent van te laag geboortegewicht
o Macrosoom -> hoog geboortegewicht (4500g)
• Hoeveel procent van de babys wordt in Belgie geboren met een laag geboortegewicht?
(<2500g)
o 7%
• Multifactorieel (niet 1 factor die zorgt voor
dysmaturiteit)
• Factoren komen gezamenlijk voor OF ene
risicofactor lokt de andere uit
• Prematuriteit (kans groter dat hij ook laag
geboortegewicht heeft)
• Foetale groeivertraging (multifactorieel!)
• Genetische invloed:
o Meisjes zijn gemiddeld lichter dan jongens
o Niet-westerse kinderen zijn genetisch
lichter
5
, • Kenmerken moeder hebben invloed op foetale groei
o Risico op te groot kind → hoge bloedsuikerspiegel (zwangerschapsdiabetes)
o Risico op te klein kind → verstoorde placentadoorbloeding (zwangerschapsdiabetes)
o Daarom dat zwangerschapsdiabetes zo goed wordt opgevolgd, het kan 2 kanten
opgaan.
• Periode vóór en begin ZS beïnvloedt latere groei
o Periode rond conceptie + 1ste 3 maanden = belangrijk voor groei foetus én latere
gezondheid kind!
• Groeivertraging aan begin van zwangerschap ligt vaak aan:
o Intoxicaties (geneesmiddelen, roken, alcohol, drugs)
o Congenitale infecties
o Abnormale cel ontwikkeling bij chromosomale afwijking
• Groeivertraging in 3e trimester van de ZS ligt vaak aan:
o Belangrijkste oorzaak = ↓ placentafunctie
o Stoornis in aanvoer O2 en voedingsstoffen
o Vnl. in 2e ZS-helft minder goed groeien
o Asymmetrische of symmetrische IUGR
• Kindje 1 is normaal
• Kindje 2 is symmetrisch -> mooi in verhouding
• Kindje 3 is asymmetrisch -> groter hoofdje. Dit is de normale ontwikkeling!!!
▪ Asymmeterische IUGR dan zijn we eigenlijk nog tevreden.
• Asymmetrische of symmetrische IUGR
o Asymmetrische IUGR:
• Niet in verhouding tot hele lichaam = hersen sparend!
• In 70-80% van de IUGR cases
• Vaak later in de zws (> 32 weken)
• Komt door: chronische hypoxie, ondervoeding
o Symmetrische IUGR
• In verhouding tot het lichaam = in hele lichaam vertraagd in groei
• In 20-30% van de IUGR cases
• Zie je eerder in de ZWS al (< 32 weken)
• Komt door: genetische afwijkingen, TORCH infecties (T van toxoplasmose)
1.4 Levensvatbaarheid
• Wat is de grens van levensvatbaarheid
• Ethisch dilemma
• Belangrijkste doodsoorzaak hangt af van zwangerschapsduur
o Geboren tussen 31-36 ZSW: aangeboren afwijkingen en infecties
o Geboren voor 30 ZSW: complicaties van premature geboorte
• Beleid bij dreigende vroeggeboorte in België/Nederland
o Tot en met 23 6/7 ZSW:
• Geen intensieve zorgen
• Wel palliatieve comfortzorgen (bij mama met dekentje, soms zuurstof, geen
infuusjes)
o 24 – 25 6/7 ZSW:
• Geïndividualiseerde aanpak niet enkel gebaseerd op zwangerschapsduur
• Multidisciplinair overleg MIC-NICU artsen
• Counselingsgesprek met ouders → medezeggenschap (ouders hebben
inspraak!!)
-> levenskans aanbieden met respect voor levenskwaliteit
6
